Quaestio 28

CIrca sextum arguitur: quod opera vitae contemplatiuae sunt praeferenda operibus vitae actiuae, tanquam me liora: quia opera vitae contemplatiuae in se sunt optima secundum illud Lucae. x. Maria optimam partem elegit. & sunt per se eligenda, & diligenda, & semper, non sic autem opera actiuae, sed propter necessitatem proximorum: & hoc aliqua. scilicet tempore necessitatis & indigentiae tantum, cum popostolus indiget, & non est qui eum regat sufficienter, dicente Augustinu. xix. de ciui. dei. ca. xviii. Otium sanctum quaerit charitas veritatis, negotium iustum suscipit necessitas charitati. Quam sarcinam si nullus iponit, percipiendae atque intuendae vacandum est veritati. Si autem imponitur, suscipienda est propter charitatis necessitatem. Contra. Opera, propria statui perfectiori praeferenda sunt tanquam meliora, quia perfe ctio operum, propriorum statui, respondet ipsi statui: talia autem sunt opera vitae actiuae: quia propria sunt statui praela torum, qui perfectior est quam status religiosorum, cui propria sunt opera contemplatiuae. ergo &c. Quaestio ista de operibus vitarum implicat consimilem quaestionem de ipsis vitis, vt sic liceat loque, quae earum praeferenda est per electionem tanquam melior. Et vt dicit Augustinus xix. de ciui. dei. caiulii. cum quaeritur quod horum sit potius eligendum, non finis boni habet controuersiam: sed quid horum facultatem afferat ad consequendum finem boni, in hac quaestione versatur. finis enim boni cum ad eum quisquam peruenerit, protinus facit beatum. vt enim dicit Glos. Lucae. x. Duae vitae sunt innocentes, laboriosa, & otiosa. inter eas medius est ipse fons vitae. Quaestio etiam ista de meliori inter has duas vitas, & opera earum, est eadem cum quaestione de perfectiori inter illas. perfectione dico, qua quis perfectus dicitur perfecte tendendo in finem. vt dicatur ille perfectior, qui perfectius tendit in finem ad perfectius ip sum obtinendum: & vita perfectior, & melior, & eligibilior, similiter opera eius, quibus melius & perfectius tenditur in fi nem: haec sunt illa, quae ad praesens principaliter nos inuestigare oportet circa duas vitas & earum opera. Est igitur sciendum in principio, quod duplex est contemplatio, quaedam quae pertinet ad fruitionem & ad finem vitae humanae supernaturalis: vt est contemplatio patriae: de qua sentiendum quod simpliciter sit melior, sicut finis eis quae sunt ad finem, quam quaecunque actio, & similiter quam quaecumque contemplatio praesentis vitae, quae respectu contemplationis futurae, actio debet dici, & tota vita praesens debet dici vita actiua respectu vitae futurae, quae sola, proprie contemplatiua de bet dici. dicente Augustinus in sermone vltimo super loannem. Duas vitas nouit ecclsia, quarum vna est in fide, al tera in spe. vna in tempore peregrinationis, altera in aeternitate mansionis. vna in labore, altera in reque. vna in via, altera in patria. vna in opere actionis, altera in mercede contemplationis: & caetera huiusmodi. & sequitur. Ergo vna bona est, sed adhuc misera, altera melior & beata. ista est signata per apostolum Petrum. illa per loanem nem. de quibus dixi supra modicum. At vero iuxta mysticum sensum in Petro actualis vita, in Ioanne contem platiua signatur. Alia vero est contemplatio, quae pertinet ad vsum, & ad illa quae sunt ad finem, & est duplex: quaedam quae fuisset in statu innocentiae, quaedam quae modo habetur, & haberi potest pro statu praesentis vitae. De prima dico: quod sim pliciter melior fuisset, quam tunc fuisset quaecunque actio: quia melius duxisset in finem & perfectius. Et similiter melior fu isset, quam actio vitae praesentis secundum quencumque statum generaliter loquendo, & generaliter comparando statum quencumque vitae actiuae in praesenti ad statum vitae contemplatiuae in statu innocentiae. licet forte aliquid opus vitae actiuae, & maxime martyrium, quod in breui tempore consumitur, melius sit & perfectius ad finem perducat quam quodcumque opus vnicum contemplationis, quod in tanto tempore compleretur: de quo aliquantulum erit sermo inferius. De secunde. scilicet de contem platione vitae praesentis comparatione ad actionem, prosequenda est quaestio & arctanda. De actione consimiliter disti guendum est, quod est quaedam actio hominis principaliter propter seipsum, & haec est in duplici genere. Quaedam. no consistit in operibus virtutum moralium ex mera electione: vt sunt ieiunia, disciplinae, & huiusmodi ad seipsum, & omnino quae pertinent ad generalem iustitiam erga proximum, per quae homo appetitum ordinat, & passiones componit: vt spiritum in contemplatione proptum habeat: quae sunt via ad contemplationem. Et ideo dico quod contemplatio tali actioni omnino est praeferenda, sicut finis eis quae sunt ad finem. vnde debet talis actio in eodem praecedere contemplatio nem. dicente Greti. vi. Morai. ca. xxxii. Qui contemplationis arcem tenere desiderant, primo in campo operis se per exercitium probent. & infra. Vir quippe perfectus prius vitae actiuae opera congregat, & postmodum carnis sensum per contemplationem mortuum huic mundo funditus occultat. Actionis namque tempus primum est, contemplatio nis extremum. Vnde necesse est, vt perfectus quisque prius virtutibus mentem exerceat, atque hanc postmodum in horreum quietis condat. De tali vita actiua dicit Greg. xxxii. Moralics capitulo iii. Actiua vita multorum est. contemplatiua autem paucorum. ldem super Eze, par. i. Homilia. iii. ca. iiii. Actiua prior tempore, quam contemplatiua: quia ex bono opere tenditur ad contemplationem. Contemplatiua autem maior est merito. fine contemplatiua intrare possunt ad caelestem patriam, qui bona quae possunt, non negligunt: sine actione au tem intrare non possunt, si negligunt bona, quae possunt operari. Illa ergo in necessitate, haec in vo luntate. De qua etiam dicit lsidorus de summo bono cap. xv. Qui prius in actiua vita proficit, bene ad contemplationem conscendit. quicunque adhuc temporalem gloriam, aut carnalem affectat com cupiscentiam, a contemplatione prohibetur. In ista enim per exercitium boni operis prius cuncta ex haurienda sunt vitia: vt in illa iam pura mentis acie ad contemplandum deum quisque pertranseat. & licet conuersus statim ad contemplationem conscendere cupiat, tamen ratione cogitur: vt prius in acti uae actionibus exerceatur. Quaedam autem alia actio est hominis principaliter propter seipsum, quae consi stit in operibus mechanicis propter necessitatem corporis, qualem habent omnes negotiatores, & colentes terras & vineas, & vniuersaliter illi de quibus dicitur. Duae in mola. Tali autem actioni omnino praeferenda est contemplatio, cum illa actio sit pure corporalis, contemplatiua spiritualis: & ideo labor iste spiritualis tanto illi praeponderet, quanto ea quae sunt animae, corporalibus praeferuntur: vt dicit Nicolaus papa in expositione regulae fratrum minorum. De tali actione dicit lsidorus vbi supra. Actiua vita mundanis rebus bene vtitur. Contemplatiua vero mundo renuncians soli deo viuere delectatur. Vnde isti actioni renunciant religiosi, quantum patitur vitae necessitas: illi vt priori in principio con uersionis se assuescunt, & illa eos ad contemplationem disponit, vt dictum est: ista vero contemplatio nem impedit. dicente Gregorio. v. Morai. cap. xv. Neque mens ad contemplanda aeterna perducitur, ni si ab his, quae exterius implicant, studiose subtrahatur. Hinc enim veritas dicit. Nemo potest duobus dominis scruire. Est autem praeter dictos duos modos actionum quae sunt principaliter propter seipsas, alius modus actionis propter alium vt propter proximum, qualis est actio praelatorum inquantum praelati sunt: & ad vti litatem aliorum procurandam instituti. Vnde dicit Augustinus xix. de ciuitate dei. cap. xviii. Episcopatus nomen est operis non honoris: atque inde ductum vocabulum, quod ille qui praeficitur, eis quibus praficitur superintendit, curam scilicet eorum gerens. Epi enim super, scopos autem intentio dicitur. Sicut autem episco pus est: quia per curam superiorem superintendens saluti aliorum esse debet: sic quilibet inferiorum curatorum hyposcopus est: quia per curam inferiorem saluti subditorum suorum intendere debet Propter quod alibi dicit Augustinus Quia boni viri sumus propter nos est, quod boni episcopi sumus propter ali os est. Talis autem actio ex perfectione contemplationis procedit: sicut prima actio ad perfectionem con templationis disponit: sicut iam infra declarabitur. Inter talem autem actionem quae necessitati praesentis vitae deseruit principaliter propter profectum aliorum: & contemplationem vitae praesentis quaestionis nostrae intentio arctanda est: quae signantur per Martham & Mariam: dicente glos. Lucae. x. Per du as forores duae signantur vitae spirituales: per Martham actuosa operis deuotio &c. vt patet ibidem. Circa praesentis igitur vitae actionem & contemplationem sciendum est quod inuicem possunt comparari dupliciter. Vno modo quo ad substantiam earum. Alio modo quo ad earum vsum. Si primo mo do, sic dico quod simpliciter & absolute praeferenda est contemplatio tamquam melior: quia vt dicitur extra de re nunciatione. Nisi cum pridem. ipsa est securior & magis suauis. Et sm hunc modum probat philosophous in. x. Ethicorum felicitatem speculatiuam quae consistit in vita contemplatiua & eius operibus, prae eminere potentiae quae consistit in vita actiua & eius operibus scilicet quia operatio speculatiua est opti ma, & optimi obiecti & delectabilissima & sufficientissima, paucissimis indigens & propter se eligen da & quietissima atque permansiua: quorum contraria contingunt operibus actiuae. Et ideo dicit Glossuper Lucae. x. & est Grego. super Eze, per ii. Homilia. ii. caa. iii. Non reprehenditur pars Marthae quia & ip sa bona: sed laudatur pars Mariae: quae quare sit optima subinfertur: quae non auferetur ab ea: quia con templatiua hic incipit & in caelesti patria perficietur. Actiua autem cum corpore deficit. Hinc etiam dicit Ambro. Religiosae mentis intentio si cum fide congruat, etiam ipsis operibus antefertur. Hoc enim ma ius: hoc perfectius opus est. Et vt dicitur caia. vii. contemplatiua vita amabilis valde dulcedo est: quae super semet ipsam animam rapit: caelestia appetit: terrena autem contemptui habere se ostendit. Ad hunc modum comparandi inter se vitam actiuam & contemplatiuam, dicunt quod vita contemplatiua simpliciter melior est & praeferenda actiuae: & hoc propter. viii. conditiones quibus philosophus eam praefert in. x. Ethi. Sed vt infra dicetur, qui bene vult conparare diuersa, debet considerare illa secundum conditiones omnes maxime secundum praecipuas: & secundum illas iudicare comparata. Nihil enim prohibet aliquid simpliciter praecellere alterum quid secundum id quod est princi pale in illo: quid tamen secundum aliquid non principale ab illo alio superatur, quod contingit in proposito: quia in vtraque vita pro praesenti principale est meritum vsus: in quo (vt videbitur iam, praecellit vita actiua: quam rationem meriti nullo modo attendit philosophus: non ponens vitam futuram: & ideo rationes sumptae a philosopho modicum valent ad prae sens catholico: in quo tamen videntur se fundare principaliter aliqui. Si autem actio & praesentis vitae contemplatio compa rentur inter se quo ad earum vsum: quia vsus actionis respicit operis executionem: executio autem actionis, quia est ad alterum: ipsa respicit & illos ad quos est siue circa quos est: vt sunt subditi: & respicit ipsum exequentem actionem: vt praelatum: isto ergo duplici modo potest actio considerari & comparari ad contemplationem. Si primo modo, dico quod actio praeferenda est contemplationi quia pluribus vtilis est: quia vt dicitur in dicta decretali, licet illa sit magis secura: ista tamen est magis fructuosa: & licet illa sit magis suauis: tamen ista est magis vtilis: cum in foecunditate sobolis lippitudo & difformitas Dae, Rachelis pulchritudini sit praelata. Hic dicit Greti. supe Eze, par. ii. Homilia. ii. cap. vi. Erat Iya lippa & foecunda: Rachel pulchra & infoecunda: quia contem platiua vita speciosa est in animo: sed dum quiescere in silentio appetit, filios non generat. ex praedi cto enim quietis suae studio minus se in aliorum collectione succendit. Sed actiua vita dum modo per ver bum, modo per exemplum ad imitationem suam proximos accendit, multos in bono opere filios generat. Hic dicit Augustinus xxii. contra Faustum. cap. xxiii. Ad vnum tendendum est: sed propter hoc multa feren da sunt. Vtique duae sunt vxores Iacob liberae, vna amatur, altera toleratur: sed quae toleratur: ipsa prius & vberius foecundatur, vt si non propter seipsam: certe propter filios diligatur. Si autem actio compare tur ad contemplationem secundo modo, tunc distingue ex parte illius qui talem actionem exequitur: aut enim est dispositus & praeditus virtutibus ad talem actionem idonee exequendam, aut non. Si non: dico quod melior est ei contemplatiuae vsus omnino quam actiuae: quia sibi proficere posset in vita solitaria con templationis: nec sibi autem nec aliis proficeret in vita publica actionis: immo tales sibi obsunt, dicente Grego. vi. mora. ca. xxxii. Saepe qui contemplari deum quiete poterant, occupationibus ceciderunt. & per hoc etiam obsunt aliis: quia sicut dicit. ii. Pastor. cap. iii. Vnde fit vt cum pastor per abrupta gra ditur, ad praecipitium grex sequatur. Propter hoc dicit ibidem contra tales cap. v. Itaque ab appetitu illius cordis infirmitatem munimus ne imperfecti quique culmen arripere regiminis audeant: neue qui in planis stantes titubant, in praecipitio pedem ponant. vnde nec coactus ad executionem talis actionis accedere debet: vt dicit cap. x. Si primo modo, subdistinguo: quia praeditus virtutibus quibus aliis prosit, aut voluntate & ex electione absque omni coactione & necessitate accedit ad actionem: aut accedit ad illam coactionis necessitate. Si primo modo: dico quod contemplatio praecellit quod vt iam dicetur, actio nunquam praecellit nisi ex recompensatione necessitatis & coactionis simul. dicen te August. libro. xxii. contra Faustum. cap. xxiiii. Plaerique bono ingenio praediti studioque flagrantes, quam uis idonei regendis populis esse possint: tamen euitant propter turbulentas occupationes. de quibus post pauca sequitur. Sed plane vt hanc curam suscipiant vi coguntur. Si secundo modo: dico quod simpliciter actio praecellit in tali quo ad vsum eius, & melior est quam contemplatio: & hoc siue ad actionem coactus fuerit ab homine, siue ex charitate propter necessitatem & indigentiam quam videt circa populum: vt possit dicere cum apostolo illud. ii. Corinth. x. Charitas Christi vrget nos. Talibus enim vtilior est actiua sic assumpta & magis meritoria quam contemplatiua. Primo propter fugam mali: dicente Gre go. i. pasto. cap. vi. Sunt non nulli qui eximia dona percipiunt atque pro exercitatione magnis muneribus exaltantur. & infra. Qui nimirum culmen regiminis si vocati recipere renuunt: ipsi sibi plaerunque dona adimunt: quae non pro se tantummodo: sed etiam pro aliis acceperunt: cumque sua & non aliorum lucra cogitant: ipsi se quae priuata habere appetunt, bonis priuant. Et cap. viii. Et sunt nonnulli qui ex humilitate refugiunt ne eis quibus se impares existimant praeferantur: quorum profecto humilitas si caeteris virtutibus cingitur, tunc ante oculos dei vera est, cum ad respuendum hoc quod vtiliter subire praecipitur pertinax non est. Neque enim vere est humilis qui superni nutus arbitrium praeesse vt debet intelligit: & tamen potestatem contemnit: sed diuinis dispositionibus subditus, & a vitio obstinationis alienus, cum sibi regiminis culmen imperatur, sed iam donis praeuentus est quod & aliis prosit, & corde debet fugere & inuitus obedire. Secundo autem actiua vita sic assumpta est melior & magis eligenda propter adeptionem maioris boni, dicente Grego. vii. Moralium. ca. viii. Plaerunque mens iusti ad tantum se virtutis culmen extendit quod se ad quorundam stultitiam tolerandam conuertit, quos nisi ad fortia trahere niti mur, eorum est necesse vt infirma toleremus: quia nec iacentem erigit, nisi qui status sui rectitudinem per compassionem flectit. Cum ergo alienae infirmitati compatimur, valentia nostra roboramur. Mens enim improficiens quae minus alienis compatiens conualescere contra aduersa non poterat cum ad toleranda proximi infrma se attrahit, ad aduersa superanda conualescit: vt pro amore veritatis praesentis vitae cruciatus tanto post fortis appetat quanto prius infirma fugiebat. Incli natione namque erigitur: attractione tenditur: compassione roboratur. & hoc quo ad augmentum charita tis ad tolerandum aduersa. Et sequitur continuo de eius augmento ad operandum perfecta. Cum que in amorem se proximi dilatat: quasi ex meditatione colligit quanta fortitudine in auctorem surgat. Charitas namque quae nos ad vim passionis humiliat, altius in culmen contemplationis leuat: & mul tiplicata melioribus desideriis aestuat: iam peruenire ad vitam etiam per cruciatus anhelat, & desideria sua vix capiens ipsas quas dudum timuerat poenas amat, transire per mortem appetit vt obtinere vitam plenius possit. Funditus in infimis extingui desiderat: quo verius summa conscendat. Ecce quia in tali fortificatur virtus contra aduersa, extenditur desiderium ad perfecta, plenius optan tur summa: vt non solum sit melior aliis sua actio, quam sua fuisset contemplatio: sed etiam sibi & maioris meriti. Licet enim non sequatur: opus est vtilius: ergo est maioris meriti: quando solummodo est vtilius aliquibus, scilicet circa quos operatur. Vt propterea verum sit illud Augustinums verbi gratia: Mulier emens seruos vt faciat eos christianos: non est propter hoc aequanda sanctae virginitati: & hoc ideo, quia illud opus licet sit vtilius aliis quos procurat fieri christianos: forte tamen non est vtilius sibi: vt propter hoc in vitae perfectione non possit aequari sanctae virgini. Bene tamen sequitur, opus est vtilius: ergo melius est & maioris meriti: quando simul est vtilius operanti & illis circa quos operatur vt contingit in proposito. Vnde si emere seruos dicto modo esset vtilius: non tantum illis qui emum tur: sed etiam ementi, quam custodire virginitatem: sicut contingit in proposito: talis mulier non solum esset aequanda propter hoc sanctae virgini: sed praeferenda. Vnde qui vult recte aestimare de rebus comparatis adinuicem secundum conditiones suas, non debet attendere vnam conditionem tantum, sed omnes vel plures, dicente Augustinus. xvi. de ciui. dei. cap. xxxvi. Nouerimus non ex bonis singulis homines inter se comparare: sed in vnoquoque consideremus vniuersa. Quare cum actiua & contemplatiua vitae praesentis non sunt nisi ad vsum perueniendi ad vitam aeternam: & quando aliqua per se non sunt nisi ad vsum, cuius vsus simpliciter est melior: ipsum simpliciter est melius: secundum hoc concedenda est vltima ratio: quod quo ad vsum vitae praesentis simpliciter magis diligenda & eligenda est & melior talis vita actiua quam contemplatiua. Ad rationem primam quae est in contrarium, quod praeferenda sunt opera contemplatiuae: quia sunt meliora & magis eligenda, eo quod Maria optimam partem elegit: Dicendum secundum praedicta quod si Martha vrgente charitate propter Christi & discipulorum necessitatem illa opera exercuit: forte licet opus Mariae ex sua substantia & genere operis fuisset melius, tamen Martha plus merebatur sibi quam Maria. In hoc enim casu opus Marthae erat de genere operis ad quod quis propter proximi necessitatem accedit. Et forte Mariam illam iuuare non praecepit dominus in hoc casu: quia Maria in talibus actionibus exercitata non fuit: quia vaga fuerat & lasciua: & ideo non multum eius adiutorium Marthae profecisset. Si autem ex pietate absque necessitate hoc egit Martha, erat opus eius de genere actionis disponentis ad contemplationem. Quod magis credo: quia dicit Augustinus de verbis domini Ser. xxvii. Suscepit eum Martha sicut solent suscipi peregrini. Si autem propter aliquid bonum temporale illud opus egisset, de genere actionis tertio modo dictae fuisset. & istis vltimis duobus modis Maria plus merebatur. Vel dicendum quod contemplatiua vita in prae senti ecclesia militante quae per opus Mariae intelligitur: dicitur melior quam pars Marthae: per cuius opus intelligitur vita actiua: non quia sit magis meritoria: sed quia est magis mansura. dicente Grego. super Eze, parte i. homi. iii. ca. iiii. Quamuis actiua bona sit, melior tamen est contemplatiua: quia ista cum mortali deficit vita: illa vero in immortali vita plenius excrescit. Haec autem conditio nihil operatur ad rationem meriti. Vel po test dici quod illud dixit Christus in mysterio: figurando per Mariam & opus eius, opus contemplationis in pileosopa: vt secundum hoc opus Mariae dicatur melius quia gerit typum & figuram melioris. & hoc quemadmodum Augns secunda parte super Ioannem Ser. lxx. assignat rationem quare loannes plus dicebatur dilectus a domino quam Petrus, quia scilicet Petrus gessit typum vitae actiuae in ecclesia militante: loannes vero typum vitae con templatiuae in ecclesia triumphante. dicit enim sic. Quod per eum significatur cui dicitur: sic eum volo manere: non nunc, sed cum venerit Christus implebitur: quid autem per hunc significatur cui di ctum est: Tu me sequere: nisi nunc agatur nec peruenietur ad illud quod expectatur. At ipse nos minus diligit quales nunc sumus: ibi autem amplius nos diliget quando quod ei displiceat non habebimus. Ista ratione ostenditur cur amplius Ioannem quam Petrum amauit Christus. Intelligo amplius non ratione amplioris meriti: sed ratione amplioris significati. Consimiliter Maria in proposito opti mam partem elegit: non in merito illius actus quem tunc exercuit: sed in significato per ipsum. Hinc dicit Au gust. ser. xxvi. de verbis domini, loquens de operibus Marthae. Bona sunt haec: melius tamen quod elegit Maria: il lud enim habet ex necessitate occupationem: istud ex charitate suauitatem. Audi meliorem quae non auferetur ab ea. & sequitur in sermone proximo. Vtique subintelligitur. a te quod elegisti auferetur: sed bo no tuo auferetur, vt quod melius est detur. Auferetur a te labor, vt requies detur. Intelligatis in his duabus mulieribus duas vitas esse figuratas: praesentem & futuram, quietam & laboriosam. In Martha erat imago praesentium: in Maria futurorum: quid agebat Martha ibi sumus: quod agebat Maria hoc speramus. Vnde Augustinus supra in eodem sermone reprehendens illos qui intelligebant illud, Maria optimam partem elegit, esse semper praeferendum in ratione operis operati in hac vita operi Marthae potius quam in ratione signi dicit sic. Quid putamus reprehensum esse ministerium Marthae: hoc si verum est: dimittant homi nes quod ministrant egentibus: eligant sibi partem meliorem quae non auferetur ab eis: nihil eis curae sit quis peregrinus in vico sit: quis egeat pane: quis indumento: quis visitandus: quis redimendus: quis sepeliendus: vacent opera misericordiae: vni instetur scientiae. Si melior Mariae pars est: cur non omnes hoc faciunt: quando ipsum dominum in hac causa patronum habent: Non enim in hac re timemus ne offendamus eius iustitiam cum patronam teneamus eius sententiam. Et tamen non est ita: sed sicut dominus dicit ita est. Quomodo intelligis non est. est autem quomodo intelligere debes. & sequitur. Ecce aduerte &c. vbi continue illum modum iam dictum exponit. Quod autem assumitur: quod hoc est aliquando, tempore. scilicet indigentiae & necessitatis tantum: quasi ex hoc secundum quid & non simpliciter possit esse melior & magis eligenda atque diligenda: Dico quod isto non obstante adhuc actio secundum prae dictum modum est praeferenda & melior simpliciter: quia secundum Philosophum in i. politicae, quid est sim pliciter & naturaliter tale, non oportet quod sit tale in omnibus aut pluribus: sed sufficit quod sit tale in bene dispositis. secundum quod hoc declarat contra illud quod debet esse naturaliter principatiuum in homine dicens, quod oportet hoc intendere ex magis se habentibus secundum naturam & optime dispositis secum dum corpus & secundum animam: & non est in corruptis. in pestilentibus enim praue se habentibus videtur principari saepius corpus animae, quare etiam in moralibus & gratuitis quid est simpliciter melius dispositum secundum moralia & gratuita hoc est melius simpliciter etiam si sit tantum vnicum tale, & esset omnibus aliis deterius: quia male vel minus bene erunt dispositi: quemadmodum sapientia melior est fortitudine simpliciter: quia melior est melius disposito: licet fortitudo sit melior iuueni propter malam dispositionem suam ad vitia: & sicut vinum est melius simpliciter Crupo: quia est melius bene disposito secundum tempus, scilicet sano: qmuis Curupus melior sit male disposito vt aegroto: etiam si omnes es sent aegroti praeter vnum, etiam si omnes essent aegroti: quia si tales iudicarent curupum esse melius quid simpliciter, quia omnibus talibus, in hoc errarent. Quia ergo virtutibus praelatus & coactus ad actionem vel ab homine vt assumatur in praelatum, vel a charitate. vt exerceat opus praelati: est immo debet esse melius dispositus ad exercendum opera actiuae & etiam ad exercendum opera contemplatiuae vicissim. Vita enim praelati debet esse mixta ex actiua & contemplatiua. licet enim principaliter sit actiua, interdum tamen de bet esse contemplatiua. & est iste summus qui hoc facere debet. dicente Ber. in principio de consideratio ne. Omnium maximus est qui spreto vsu rerum & sensuum quantum humanae fragilitati fas est, non ascen soriis gradibus sed inopinatis excessibus auolare interdum contemplando consueuit. Quid ergo melius est tali, melius est simpliciter, quare cum vt dictum est melius est tali pro tempore huius vitae vel pro toto, vel pro pluribus partibus eius, & propter omnes subditos vel plures, quod scilicet exerceat opera actiuae vi cissim quam continue(vt iam dicetur) opera contemplatiuae: meliora ergo sunt simpliciter pro tempore huius vi tae opera actiuae quam contemplatiuae: & non debet esse tali in electione absoluta, magis velle cum effectu: scilicet omnino postponendo actionem vacare contemplationi, quam actionem pro tempore huius vitae: sed econver so. Sed adhuc arguet aliquis: non sequitur: magis est eligendum, & melius pro tempore huius vitae talibus exi stentibus hominibus: ergo est magis eligendum & melius simpliciter: sicut omnibus hominibus febricitanti bus melior est omnibus talibus Cyrupus vino: ergo est melior simpliciter: non sequitur. Item alius arguet sic: quod talis deberet velle quod non esset necessitas propter quam oporteret compati indigentibus: & vacare regimini populi: & quilibet quantumcunque perfectus cum quadam tristitia & coactione deberet accedere ad regimen & ad actionem: non tam propter periculum quod timet in negotio praelationis vel actio nis plus quam in actum contemplationis, quam propter hoc quod per actionem impeditur a suauitate & perfectione com templationis: ita quod si aliquis certus esset quod non immineret sibi periculum maius in statu praelationis vl in exercitio actionis quam in exercitio & statu contemplationis: & similiter si esset certus quod non esset necesse quod ipse intenderet actioni sed quod alius posset illam aeque bene exercere vt ipse: qui & vellet ipsam ex ercere: non tamen deberet statum praelationis aut exercitium illius actionis eligere. ergo &c. Dico ad pri mum quod in eis quae sunt ad finem id dicitur melius simpliciter quod est ad finem simpliciter vtilius: & tale est secundum iam dicta quod est vtilius bene disposito. Quamquam ergo quantum est ex comparatione ad illos circa quos exercenda est actio, non sequitur: est melius illi scilicet pro tempore quo illi indigent: ergo est melius simpliciter: quia sunt magis dispositi: tamen quantum est ex comparatione ad illum qui debet huiusmodi actionem exercere, quia est bene dispositus: bene sequitur, est melius illi pro tempore toto huius vitae: quia plures vel omnes indigent illa actione: ergo est melius simpliciter pro tempore huius vitae: sed ex hoc non sequitur vlterius, ergo est melius pro omni tempore quia tunc concluderetur quod esset melius quam contemplatio patriae aut status innocentiae: quod falsum est. Per hoc patet ad secundum dicendo verum esse quod talis deberet velle quod non esset necessitas &c. Tamen postquam est necessitas simpliciter debet potius eligere actionem quam contemplationem: & tamen debet cum quadam tristitia tum propter indigentes actione quos deberet velle non indigere: tum propter proprium periculum imminens ire ad actionem: non autem eo quod per actionem impeditur a suauitate & perfectione contemplationis quam dimisit: quia etsi a suauitate contemplationis impeditur pro tempore actionis, tamen postmodum ex virtute actionis talis per charitatis augmentum in ea reuertitur ad maiorem sua uitatem contemplationis habendam in modico tempore quam alias habuisset in multo. & ideo propter illam potius de bet eligere actionem pro tempore huius vitae quondocumque necesse sit, quam contemplationem. Et per hoc simpliciter est melius. illam eligere quantum est ex parte eligentis, quemadmodum fortis secundum Philosophum quarto ethicorum, & ha bitum est supra, potius debet eligere fortiter mori & agere vnam magnam operationem in paruo quam multas tepidas in multo tempore: vt de vita actiua dicit Grego. super Eze, per ii. Homil. iii. capit. vi. Et si in con templatione mentem tenere non valet: tamen vt dicit. vii. Moralis capitulo viii. & habitum est iam supra, charitas quae nos ad vim compassionis humiliat, altius in culmen contemplationis leuat: in qua haurit quod exterius in actione diffundat. vt secundum Augus. xix. de ciui. dei. etsi actio suscipienda sit propter charitatis necessitatem, tamen nec sic omnimode veritatis delectio deserenda est: ne subtrahatur illa suauitas & opprimat ista necessitas. & hoc quia mutuo sese sustentant & inflammant. propter quod dicit Grego. in Homil. iam dicta. Sicut bonus ordo viuendi est vt ab actiua in contemplatiuam tendatur: ita plerumque vtiliter a contem platiua animus ad actiuam reflectitur: vt per hoc quod contemplatiua mentem accenderit, perfectius actiua tenea tur. Debet ergo & nos actiua ad contemplatiuam trasmittere: & aliquando tamen ex eo quod introrsum men te conspeximus, ad actiuam melius a contemplatiua reuocare. Hinc vt dicit. vi. Moralis. ca. xxxi. generis hu mani redemptor per diem miracula in vrbibus exhibet, & ad omnionis studium in monte pernoctat, vt vi delicet perfectis praedicatoribus innuat, quatenus nec actiuam vitam amore speculationis funditus deserant, nec contemplationis gaudia penitus nimietate actionis contemnant: sed quieti contemplantes forbeant, quod occupati erga, proximos loquentes refundant. Et sic se habent inter se actio & contemplatio sicut virtus mo ralis & prudentia: quia mutuo vna per alteram perficitur. Hinc dicit. x. Moraliase caitulo xvi. Sanctorum mentes eunt & redeunt: quia per hoc quod diu persistere niinime in contemplatione sufficiunt, sese ad operationem fundunt: vt in iis quae iusta sunt se exercendo refoueant: & super se sursum surgere contemplando conualescant & dum haec eadem contemplatio per interualla repetitur, indeficienter proculdubio in eius soliditate persistitur: nec stabilitatem suam in ea perdidisse dicenda est, a qua etsi semper deficit hanc etiam cum perdiderit semper inquirit. Propter quid dicitur praelato in illa decretali. Nisi cum pridem. Simul contemplatiuus esse va leas & actiuus, legislatoris exemplo, qui nunc ascendebat in montem vt ibidem gloriam domini cum maiori cer neret libertate: nunc vero descendit in castra vt cum vtilitate necessitatibus populi prouideret. Quid ergo additur in fine rationis: si aliquis esset certus quod non immineret &c. in hoc tangitur secundum membrum sub distinctionis vltimo datae: quando quis voluntarie ex electione, & absque omni coactione accedit ad prae lationem. vbi subdistinguendum est: quoniam aut habet necesse timere ex sua infirmitate periculum imminens in actione, aut non. Si sic: dico quod illi propter iustum timorem infirmitatis suae quam debet quilibet in se secundum conmunem cursum vitae praesentis praesumere, melius est stare in contemplatione quam exire ad actio nem: eo quod meritum actionis non excedit meritum contemplationis nisi per quandam recompensationem necessitatis: non ex parte agentis: quemadmodum dictum est supra quod actio est in necessitate quia fsine actione nemo potest intrare ad vitam: sed potius ex parte aliorum vt dictum est secundum Augustinus in primo argumento quaestio nis. propter quam necessitatem deus vult propter actionem dimitti contemplationem. Tali etiam non solum non esset melius subire actionem sed esset praesumptuosum, & multo idcirco deterius. De tali & consimilibus di citur primo paste. ca. x. Plerumque ii qui subire magisterium pastorale concupiscunt, nonnulla bona opera ani mo proponunt: & quamuis hoc electionis intentione appetant: operaturos tamen se magis prtractant: & cper totum. vbi sequitur. Inter haec itaque quid sentiendum est: nisi vt virtutibus pollens coactus ad regimen veniat: virtutibus vacuus ne coactus quidem accedat: ne ei contingat id quid dicit Greti. xii. libro Mora. Saepe contingit vt pro vtilitate multorum sancti viri exterioribus actionibus seruiant, & populorum gubernationibus occupentur. Hoc infirmi aspicientes & per superbiam quaerentes imitari, exterioribus actionibus se inserunt. Sed quanto ad eas non eruditi spiritualius veniunt, tanto eas carnalius exequuntur. Nisi enim prius longo studio cor & diuturna mens conuersatione in desideriis caelestibus conualescat, cum ad ex teriora agenda refunditur, ab omni statu boni operis eradicatur. & sequitur ibidem. In terrenis quippe actibus val de frigescit animus si nondum fuerit per intima dona solidatus. Vnde necesse est vt loca maiora vel exteriora opera quae humanis sunt necessitatibus profutura, illi exercenda suscipiant qui haec diiudicare atque semet ipsos praemere ex virtute intima nouerunt. Nam cum infirmus quisque ad locum regiminis vel ad exteriora agenda trahitur: quo quasi extra ducitur, eradicatur. Si vero non habet quisquam necesse timere ex sua infirmitate periculum imminens, quia est diuinitus assecuratus vt supponitur: etiam si esset certus quod non esset necesse &c. vt supre. scilicet vt per ipsum fieret actio: eo quod licet subditi indigerent, tamen posset aeque bene fieri per alium, tunc melius esset ei aggredi actionem propter desiderium maioris meriti: & hoc posset facere absque omni praesumptione: exemplo Esaiae prophetae, qui ad praedicationis officium vltro se obtulit quando se mundatum sensit. dicente Grego. i. Pasto. caial. viii. ls qui mitti voluit ante se purgatum vidit, ne non purgatus quisquam adire sacra mysteria audeat. Quia igitur valde difficile est, purgatum se quemlibet pos se cognoscere, praedicationis officium tutius declinatur. Innuitur ergo quod siquis posset se purgatum cognoscere secure posset ministerium actionis adire. Perinde autem est se cognoscere purgatum & esse assecuratum di cto modo. Aut si nullo modo melior est actio quam contemplatio, siue maioris meriti nisi coacte & propter necessitatem subditorum sit aggressa: coacte dico non solum ab initio quando assumpsit quis statum praelationis: sed semper in aggressu cuiuslibet actus: Dico quod tunc quondocumque praelatus potest habere alium de quo sit certus quod aeque bene vice sua posset exercere actionem circa populum vt ipsemet, aut forte melius: potius deberet eligere contemplationem & fugere actionem: non solum tanquam id quod est melius in se, sed etiam tanquam melius ipsi. Quod proculdubio verum est: quonido ipse praelatus non est a deo assecuratus secundum praedictum modum: & hoc maxime quoniam ille est magis idoneus ad actionis executionem cui vices suas committit, quam ipsemet praelatus. Secundum quem modum legitur quod beatus Valerius: quia impeditioris linguae erat, beato Vincentio martyri: quia gemi na scientia efficacissime claruit, vices suas commendauit: quas ille diligenter exercuit. In quo casu ipse etiam beatus Vincentius ad actionem vrgente conscientia propter potestificis defectum coactus fuit. Sed quando ipse prae latus secundum dictum modum a deo assecuratus est: ipse autem de illo cui vices suas committit qualiscumque & quantuscumque sit dubius est an propter infirmitatem suam ille sub onere sibi commisso succumbat: sed de seipso se curus est quod aliquid proficiet & nequaquam succumbet, in isto casu videtur mihi quod ipse sit semper ad exercen dam actionem in propria persona ex conscientia coactus: non tam propter ipsum subiectum populum quam propter eius cui vices suas committere posset periculum. Propter quod mihi videtur quod tali in omnem euentum melius esset & fru ctuosius: & ita secundum praedicta simpliciter melius, aggredi actionem quam contemplationem: nisi posset inuenire talem cui vices suas committeret de quo certus esset quod esset assecuratus dicto modo, sicut super hoc cer tus est de seipso: in hoc enim solo casu puto quod melius esset ei vacare contemplationi quam actioni. non tamen propter hoc illud esset simpliciter melius: quia coacto simpliciter melius esset & fructuosius exercere actionem quam vacare contemplationi secundum praedicta. Coactus enim ad exercendum actionem aliis eisdem retentis melius est dispositus non coacto sed volente vacare contemplationi secundum praedicta. Ista enim dispositio coactionis ex necessitate populi facit quod magis meritoria sunt opera quando propter ipsam fiunt, sicut facit votum. alias enim per quandam recompensationem nequamquam meliora & maioris meriti essent opera actiuae quam contemplatiuae. Nequaquam tamen tali sic coacto sunt secundum se affectanda opera actiuae: quia tunc non ex coactione sed ex electione illa age ret: nec ipsi tunc maioris meriti essent. Hinc dicit Gretg. xiii. libro Moralis super illud lob. xvii. Cogitationes meae dissipatae sunt, torquentes cor meum. Sancta electorum ecclesia modo animarum lucra cogitat: modo terre narum rerum dispensationes curat: quae tanto bonis mentibus grauiores sunt, quanto earum intuitu ab intuen dis caelestibus vel ad modicum euelluntur. dum enim superesse ad contemplanda caelestia appetunt: eo ipso quod ali quando ex dispensatione terrena ad ima cogitanda descendunt, torquari se sentiunt. Sic ergo dico quod pro tempo re vitae praesentis melior est et perfectior virtutibus praeditis quibus valeant prodesse: dum tamen sunt ad hoc coacti a deo in conscientia vel exterius ab homine: actio quam contemplatio: & per hoc melior ex parte agentis secun dum dictum modum. Dico ad hoc: quod quia vita actiua circa regimen, & opera eius praeferenda sunt vitae contemplatiuae & operibus illius secundum modum determinatum in praecedenti quaestione: idcirco status actiuorum circa regi men populi, qualis debet esse status omnium praelatorum & rectorum populi tam in sacerdotibus primi ordinis vt sunt episcopi successores apostolorum, quam in sacerdotibus secundi ordinis, vt sunt curati successores discipulorum, secundum quod infra declarabitur, in quaestione vltima: maior est, superior, & perfectior non solum dignitate & auctoritate sed etiam vitae merito, quod consequitur ex suo officio quisque existens in illo statu, si sic in illo militet vt saluator noster iubet, quam status religiosorum: & quod idcirco simplicitersta tus praelatorum dictorum maior est & perfectior quam status quoruncumque religiosorum inquantum sunt religiosi. Per quod processit vltima ratio pro hac parte adducta: quae idcirco concedenda est: quod recompensatur in ipsis praelatis periculi magnitudo per eminentiam praemii. dicente Augustinus in epistola ad Valerium. & habetur dist. xli. Ante omnia cogitet prudentia tua nihil esse in hac vita & maxime in hoc tempore facilius & leuius & hominibus acceptabilius epsei & presbyteri & diaconi officio: sed si perfunctorie atque adulatorie res agatur: nihil est apud deum miserabilius & tristius & damnabilius: nihilque laboriosius & difficilius & periculosius: sed apud deum nihil beatius si eo modo militetur: vt saluator noster iubet. Quapropter vt dicitur in dicta supra decretali, facilius indulgetur vt ascendat monachus ad praesulatum, quam praesul ad monachatum descendat. Per monachum intelligo quencumque religiosum inquantum est religiosus: qui quo ad essentialia vota religionis sunt aequales: quid etiam concedunt de plano quasi omnes, dicendo quod praelatorumestatus est maior auctori tate dignitate & officio & etiam merito, saltem quo ad episcopos, dummodo sit praelatus bonus, operans secundum exigentiam status sui. Propter quod dicit Diony. tertio caa. Ang. hierarch. Omnium diuinissimum cooperatorem dei fieri constat, hoc autem est in procuratione salutis animarum. dicente Greti. super Eze, parte. ii. Nullum omnipotenti deo tale est sacrificium quale salus animarum. ldem libro xiiii Morais. Ille apud deum maior in amore est qui ad eius amorem plurimos trahit. Si maior in amore, ergo perfectior: quia in amore charitatis com sistit perfectio: vt infra videbitur. Vnde super illud laco. Qui non offendit in verbo. glos. Eum qui cupit prodesse oportet aliis perfectiorem esse: & hoc non nisi propter opera perfectiora quae ei incumbunt ad alios perficiendum. Vnde perfectio praelati inquantum est persona singularis, debet esse talis quod nihil ei desit de eis quae pertinent ad virtutem: inquantum vero est persona publica, quod alios perfectos facere possit. tunc enim vnumquidque perfectum, cum potest generare sibi simile.