Quaestio 5

Irca secundum arguitur: quod deus est causa danmnationis malorum. Quia quid est causa salu tis per suam praesentiam, idem est causa periculi per suam absentiam. secundum philosophum. ii. physicorum. Sed deus per suam praesentiam in donis suis est causa salutis: ergo per suam absentiam in subtractione donorum suorum est cauam damnationis eorum. Item mala esse per mixta bonis congruit decori vniuersi: eius autem quod pertinet ad decorem vni uersi causa est deus: ergo deus est cauam malorum. illa autem sunt causa danmnationis malorum & quicquid est causa causae, est causa causati. ergo &c.

CONtra est illud Ezechiel. xviii. Nolo mor tem peccatoris. & loquitur de morte damnationis. Sed eius quod non vult deus, non est causa. ergo &c.

CVM damnatio malorum includit culpam propter quam damnantur, & poenam secundum quam damnantur, quaestio ista de causa damnationis potest referri ad culpam vel ad poenam. De causa damnationis malorum quo ad malum culpae eorum, planum est quod deus non sit causa damnationis eo rum: quoniam nullo modo neque per se neque per accidens est causa culpae eorum. Quoniam culpa est malum quod contingit in actione voluntatis ex defectu eius: quoniam etsi malum culpae sit praeter intentionem voluntatis, vt dicit Dionysius. iiii. capitulo de diuinis nominibus: quoniam nihil operatur aspiciendo ad malum: tamen est defectus voluntarius. agens enim voluntarium in omni actione sua inten dit aliquod bonum particulare: quia in particularibus est actio secundum philosophum. Quod quidem bonum particulare non intendit: nisi quia in eo resplendet aliqua conditio vniuersalis & vltimi boni, ad quod omne bonum particulare operabile debet ordinari. Hoc autem bonum cum quaerit in eo in quo ordinabile est ad primum vniuersale bonum: & ad illud ordinat: tunc est bonum virtutis. Cum vero quaerit illud aut in eo in quo non debet quaerere, vt delectationem concubitus in non sua: vel in eo in quo debet aut potest quaerere, non tamen ordinando ad primum vniuersale, vt sufficientiam in diuitiis, tunc est malum vitii. Deus autem talis defectus causa omnino esse non potest, nec in se ipso nec in alio, neque per se neque per accidens. quia a fine vltimo quod ipse est, deordinari nullo modo po test nec per se nec per accidens: quia sese naturaliter vult, quod requirit omnis causa mali culpae. Vn de tale malum in deum nullo modo potest reduci: quia per ipsum homo a deo se deordinat diuertendo se a deo, sine quo deus nullo modo se diuerteret ab homine. Ita quod si deus sit homini praesens per gratiam & ipse mortaliter peccet, sua deordinatio qua auertit se a deo est causa quare se deus auertit ab homine. Ita quod licet simul sint ambae auersiones, naturaliter tamen prius auertit se homo a deo, faciendo se indignum conuersione dei ad ipsum per donum gratiae: quam deus se auertat ab ipso desinendo donum gratiae quid dederat in ipso conseruare: per quid cadit in nihilum. Ex quo patet clare quod per do num gratiae in homine peccato & malo culpae resistit & nullo modo illud operatur. Si vero referatur quaestio de causa damnationis malorum quo ad malum poenae, cum duplex malum poenae damnatus incurrat scilicet danmni & sensus, ad vtrumque illorum potest referri quaestio. Quorum primum appellatur malum defectus: Secundum vero appellatur malum quod est tristitia vel dolor.

VT autem latius de vtroque quaestionem prosequamur de malo damni seu defectus primo sciendum est quod contingit ex defectu alicuius quod pertinet ad perfectionem rei. Si enim res caret eo quid non est nata habere, non poenae defectus est in ea: vt quod ho mo non habet alas: vel quod non sit incorruptibilis.

DEfectus autem eius quod habet esse de perfectione rei: con tingere potest dupliciter: vel amouendo id quod perfectionis est in eo: vel non inducendo id quod est perfectio nis. Primo modo contingit dupliciter: vel amouendo omnino praeter intentionims: secundum quod homo intem dendo secare lignum abscindit sibi digitum. Talis defectus nunquam a deo potest contingere: quia non potest de ficere ab intento: neque potest aliquid non intentum in sua actione incidere: quia omnia praeuidet. Vel amouendo per intentionem: & hoc vel intendendo per se absque ordinatione ad aliquod bonum simpliciter, licet forte bonum sibi: vt cum homo voluntarie alteri abscindit digitum in vindictam. Sed accidit quod tale ma lum poenae non est ordinatum ab isto, nec inquantum sic est ordinabile quia redundat in malum culpae. Talis de fectus cam deus esse non potest: quia non potest intendere nisi bonum simpliciter quod ipse est, & quidcumque aliud in quantum ad ipsum ordinabile est: vel intendendo per accidens: quemadmodum natura intendens generare vnum cum hoc non possit facere sine alterius corruptione, per accidens intendit corrumpere quod est perfectionis & causare eius defectum.

HOC modo deus potest esse cauam mali. Sed hoc non nisi ordinando ad aliquem finem bonum. Sed hoc non agit solummo intendendo bonum quod est perfectio contraria, nisi mediante natura operan te: quae intendens generare in aere formam ignis, formam aeris corrumpit: quod est malum aeri: sed quod pertinet ad bonum vniue rsi. immediate autem hoc non agit nisi modo supernaturali et hoc ad finem alium vlteriorem quam sit perfectio contraria, quemadmodum conuertit virgam in serpentem, vt ostenderet se misisse Moysen.

SI vero contingat defectus in re non ordinando ad aliud, sed praecise id quod perfectionis est non inducendo, hoc contingit dupliciter: vel intendendo persectionem inducere aliquam quam non inducit vel intendendo aliquem finem vlteriorem. Primo modo contingunt defectus in naturalibus vel ex vi tio materiae quam agens naturale non sufficit corrigere, vt sunt partus monstruosi, vel ex virtutis defectum, qua agens non valet perfectionem intentam attingere: vt cum non valet generare visum & dimittit oculum caecum. Neutro istorum modorum deus potest esse causa mali: quia propter omnipotentiam ab eo quod intendit deficere non potest. Vnde defectus talis debitae perfectionis vel decoris in diuinam causalitatem non habent reduci: quia non habent causam efficientis: sed solum deficientem.

SEcun do modo: videlicet intendendo finem vlteriorem, bene potest deus esse causa talis defectus per accidens: vt in caeco nato: vbi egit cum natura vsque ad visus inductionem: et ibistetit: non intendendo priuationem per accidens absolute: sed accidentaliter per accidens intendendo priuatum esse. Et hoc propter manifestationem gloriae, vt dicitur loan x. quam intendit per se: et propter illam priuatum esse. Quod licet sit malum priuato & malum naturae, non tamen simpliciter. Quia in genere melioris per hoc ipsa res quae priuatur melius ordinatur deo operante in finem vltimum, quam si non esset priuata. in quem quia natura non potest deducere priuationem & defectum naturae, malum simpliciter est, & nullo modo potest ipsum intendere nec per se nec per accidens aliquo modo lpsa autem priuatio, vt pura priuatio est & defectus, nullo modo est bonum nec huic priuato nec simpliciter. Et ideo per se a nullo agente potest in tendi: per accidens autem scilicet per priuatum esse, quod non potest esse vt tale sine priuatione, potest intendi a solo illo qui potest priuatum ordinare in finem ad quem natura sua se ordinare non potest: quod intendit per se & propter illum priuatum esse de proximo & vltimo ipsam priuationem: vt absolute per ac cidens intendat priuatum esse: accidentaliter autem per accidens ipsam priuationem. Et per hunc modum licet mala culpae non possit agere omnino neque illorum esse vllo modo causa: quia tamen voluntate sua potest ea ordinare: ideo potest ea fieri permittere: non faciendo tamen ad impediendum talia quantum in se est cir ca liberum arbitrium & eius conditiones secundum communem cursum: quod nulla alia voluntas nisi peccando facere potest. Cum enim facit quicquid facere simpliciter potest: ad quod tenetur: nullo modo di cendum est eam malum contingens permittere: quia cum non potest ea ordinare: permittere ea fie ri cum potest ea impedire, dicto modo est eis consentire. Sed de hoc nihil ad propositum.

SI vero sit malum quod est dolor vel tristitia, hoc pertinet in proposito ad malorum damnationem: & cum dolor non habet fieri nisi ex apphensione vel damni ex re amissa, vel alicuius ex actione contrarii alicuius afflictiui si mul cum illa amissione incidentis: verbi gratia: dolor vno modo est ex membri abscissi amissione: & alio modo ex punctura caloris dissoluentis: principale malum poenae quod est poena damni in damnatis, est carentia & amissio gloriae: inquantum scilicet ad ipsam adipiscendam ordinati erant. Huius mali causa non est deus: quia paratus erat quantum erat ex se, & potens gloriam dare. Sed culpa eorum exi gente ipsi non erant dispositi vt possent eam recipere. quemadmodum contingit malum in naturali bus ex vitio materiae: praeter hoc quod ibi agens intendit perfectionem inducere: sed non potest: hic autem nequaquam: sed solum intendit malum culpae inductum ordinare primo per malum poenae damni: quod con sistit in illa amissione: & deinde per malum poenae sensus: quod est triplex: duplex scilicet ab intra tanquam necessario concomitans: quorum vnum est dolor incidens ex apprehensione amissionis illius boni aliud vero est vermis conscientiae: qui est dolor incidens in remorsu conscientiae pro peccato: quid est causam amissionis illius boni. Ex quo enim propter suam culpam mali amiserunt gloriam, culpa deordinata remanere non debuit. Tertium vero malum est malum poenae sensus contingens ab extra. Quare cum per duplicem iam dictam poenam sensus necessitate naturae sequentem dictam amissionem perfecte ordinari non potuit: ideo oportuit aliquod afflictiuum ab extra apponere: cuius apprehensio inquantum improportionalis est apprehendenti, inquantum apprehendens est, doloris puncturam induceret ibi in vi spiri tuali intellectiua a quocunque sit: quemadmodum hic inducitur dolor, sed in vi corporali sensitiua a calore dissoluente & excedente. In hoc malo est duo considerare: & causam inferentem quam est creatura aliqua: quam dicimus esse ignem infernalem: & ipsum dolorem ex illius apprehensione conceptum. Quo ad primum, adhuc est distinguendum: quia causalitas potest attendi quo ad rem illam inquantum est natura & creatura aliqua: vel inquantum sua apprehensione est doloris illatiua. Pri mo modo deus est causa illius mali per se: quia inquantum creatura est ab ipso est. Secundo modo non est causa eius nisi quatenus est causa doloris illius. Qui potest considerari dupliciter. Vno modo inquantum repugnans bono pacis naturae in damnato secundum se & absolute. Aut inquantum est ordinatiuus culpae: & est instrumentum diuinae iustitiae. Primo modo doloris illius non est causa deus. Non enim per se & absolute ipsum intendit: quia non delectat ipsum per se dolor creaturae suae. Est etiam praeter naturalem intentionem illius ignis: sed solum incidit in eius actione quae non intendit nisi generare calidum. Secundo autem modo illius doloris est causa: & ipsum intendit non per se, vt dictum est, sed per accidens vt est ordinatiuus culpae, ne maneat dedecus eius fine decore iustitiae. & est finis vlterior quam ordinari possit ex natura, propria absoluta. Propter quod hoc modo intendi pont ab agente principali: licet non ab agente instrumentali. Et sic licet poena vt poena sit mala simplici ter & huic: & secundum hoc nullo modo potest intendi: esse tamen punitum licet isti sit malum simpliciter tamen respectu vniuersi est bonum. & sic intenditur per accidens a rectore vniuersi: & in illo ipsa poena accidentaliter per accidens, vt dictum est.

AD primum in oppositum, quod nititur ostendere quod deus est causa damnationis malorum quo ad malum culpae in eis per sui absentiam: eo quod est causa salutis eorum scilicet boni gratiae in eis, per suam praesentiam: Dicendum quod aliter deus se habet ad salutembonorum per suam praesentiam quam ad damnationem malorum per suam absentiam, quoniam salutis per suam praesentiam ipse causa princi palis est, & quasi tota cauam: eo quod infusione gratiae quae praesens fit, praeuenit omnem actum bonum & meritorium liberi arbitrii: quid per gratiam in omne opus meritorium mouetur: & eius vi ipsum exequitur: quod nequaquam posset fine ipsa. Ita quod etsi liberum arbitrium in merendo cooperatur gratiae, hoc non facit nisi per actum gratiae: vt id quod agit liberum arbitrium tanquam causa secundaria, attribui debeat gratiae tanquam causae pri mariae. Propter quod deus per suam praesentiam vere & bene dicitur esse causa salutis bonorum.

DAMNA tionis vero quo ad culpam per suam absentiam nullo modo est causa: eo quod subtractionem gratiae suae qua absens fit, praeuenit malitia: ita quod si non praeueniret, non se absentaret deus. Propter quod nul lo modo potest dici per suam absentiam causa damnationis malorum: & hoc quo ad eorum culpam: licet quodammodo quo ad poenam, vt dictum est. Vnde respondendo ad formam argumenti dicendum ad maiorem: quod illud quod est causa salutis per suam praesentiam, est causa periculi per suam absentiam: ibi verum est quando absentia praeuenit periculum quod praecaueret & praecauere deberet ipsa prae sentia, sicut contingit de salute & periculo nauis per absentiam & praesentiam nautae: de quo philosophus ponit exem plum. Non autem est verum quando absentia sequitur periculum, & per praesentiam facit quantum debet ne con tingat periculum, sicut patet cum nauta natando se subtrahit & fugit de naue periclitata. Sic autem contingit in proposito. deus enim praesens per gratiam suam ante pariculum mortalis peccati facit quan tum debet ne homo cadat in peccatum: nec se subtrahit absentando nisi post periclitationem, vt dictum est.

AD secundum: quod deus est causa eius quod est ad decorem vniuersi, cuiusmodi est malum danmna tionis: Dicendum quod aliquid est ad decorem vniuersi vel ex se & sua natura: vel ex bono opere sapientis artificis circa illud: quemadmodum scyphus pretiosus ad decorem domus, non autem eius fruitio, nisi ex opere praetiosae ligaturae adhibitae. Quod primo modo est ad decorem vniuersi, aliquid boni habet in se vel absolute & per se: vt omnia quae sunt aliquid per essentiam in rerum natura: vel ex respectu & per accidens, vt malum poenae, ex eo scilicet quod est adhibitum & comparatum malo culpae, vt secundum quantitatem delicti sit & plagarum modus. Et cuiuslibet talis causa est deus etiam mali poenae, vt dictum est. Sed hoc modo non est omnino malum culpae ad vniuersi decorem: quia ex se nullo modo est ordinabile ad finem vniuersi. Malum enim culpae huic malum est & simpliciter malum. Malum autem poenae etsi huic sit malum, simpliciter est tamen bo num, inquantum est ordinabile ad bonum simpliciter.

PROpter quod & malitia culpae, & malum esse malo culpae vtrumque simpliciter malum est: poena autem & vniuersaliter defectus aut priuatio licet ex se sit malum simpliciter: simpliciter tamen est bonum priuatum esse vel in poenis aliquos esse, licet sit illis malum. Et ideo malum culpae non est ad decorem vniuersi, nisi secundo modo: scilicet per poenam sibi adhibitam: propter quod ne vniuersum ad horam omnino maneat indecorum, Deus nullum malum peccati fieri permittit, nisi statim poenam annectat: vt verum sit secundum hoc illud quid dicit Augustinus in principio Acad. Nihil seu conmodi siue incommodi contingit in parte quod non congruat vniuerso. & vndecimo de ciuitate dei. Nec mala voluntas quae suae naturae ordinem seruare noluit, iustas dei leges omnia bene ordinantis effugit. Quoniam sicut pictura cum colore nigro & suo loco posita: ita vniuersitas siquis possit intueri, etiam cum pec catoribus pulchra est: quamuis per seipsos consideratos sua deformitas turpet. consideratos scilicet absque poena, sine qua etiam deturparent vniuersum, quemadmodum multitudo latronum & homicidarum impu ne deambulantium per ciuitatem ipsam deturpant. Sed ipsam suo modo tantum honestant pendentes in patibulis: quantum iudices sedentes in tribunalibus. Et quod sic est ad decorem vniuersi nihil boni habet ex se: nec habet nisi causam defectiuam: qualis non potest esse deus, vt dictum est.