Quaestio 18

CIrca tertium arguitur: quod opera aequalia facta in charitate maiore & minore non aequaliter diminuunt de poena taxata: quae sufficit pro tota poena peccatis debita in purgatorio: de quibus confessus est, & pro quibus iniungitur. Quia substantia charitatis ex qua sit opus, per se respicit praemium gloriae. Poena vero quae consistit in opere, per se respicit diminutionem poenae debitae. Quamuis ergo sit maior charitas: vt ex ipsa plus mereatur de gloria in aequali opere: quam ex charitate minore: non tamen plus diminuitur de poena.

CONtra. diminutio poenae non est nisi ex ratione merendi: quare cum ratio merendi non consistit nisi in charitate: et ideo maior charitas magis meretur: plus ergo de poena minuitur pro aequali opere ex maiore charitate facto quam ex minore.

DIcendum ad hoc: quod opus ad hoc quod sit meritorium gloriae aut etiam satisfactorium poenae, oportet quod deo gratum sit & acceptum. Acceptum autem vel gratum deo esse non potest nisi factum sit in virtute illius qui factus est reconciliatio pro peccatis nostris: Christ scilicet lpse enim est principale agens in merendo toti generi hu mano peccatorum & poenae pro peccatis abolitionem & gloriae collationem: quae sunt finis omnis actionis Christi & passionis in homine quam gessit. Agens autem organicum quilibet homo purus est inquantum est membrum illius. Et agens secundarium quale est omne agens organicum siue instru mentale, non attingit finem agentis principalis, nisi agat in virtute illius: quemadmodum calor non generat nisi in virtute agentis impressa calori a generante. In virtute ergo Christi omne opus nostrum debet esse factum si sit meritorium gloriae aut satisfactorium poenae. In virtute autem agentis prin cipalis non potest agere agens secundarium organicum nisi sit ei coniunctum, & virtutis ac influentiae eius susceptiuum, quemadmodum membrum separatum a capite & corpore virtutem capitis & corporis suscipere non potest: et ideo nec in virtute eius agere potest. Organum quale est quilibet nostrum Christo capiti non coniungitur nisi sit membrum in corpore suo mystico quod est ecclesia: glutino spi ritus sancti quae charitas est, ei coniunctum. Ephilosophi iiii. Qui est caput Christus: ex quo totum corpus compactum & connexum per omnem iuncturam subministrationis secundum operationem in mensuram vniuscuiusque membri augmentum corporis facit in aedificationem sui in charitate. Glos. Qui est caput nobis, prouidens & regere potens: per quem totum corpus. i. ecclesiae compactum est per fidem, connexum vinculis charitatis: quae faciunt membra inuicem subministrare secundum operationem non solum in voluntate in mensuram vniuscuiusque membri. i. secundum quod vnumquodque membrum potest operare per gratiam sibi datam. & ipse facit augmentum corporis aedificando illos qui non sunt. & hoc totum facit in charitate. Ex hoc ergo solo opus nostrum est meritorium quod Christo sumus coniuncti in corpore, & ecclesiae per fidem & charitatem: per quae in virtute eius meremur: & in ipso augmentum spirituale accipimus. Propter quod cum homo amissa charitate desinit esse membrum ecclesiae: grata non possunt esse deo opera eius: nec alicui meritoria neque gloriae neque diminutionis poenae prius debitae: ita quod substantia operis quantuncumque sit de genere virtutis siue poenale, siue non poenale, nec meritorium nec satisfactorium est nisi ex virtute & radice charitatis: ita quod deus non acceptat opus aut meritum aut satisfactionem nisi propter dispositionem operantis. Vnde dictum est Gen. iiii. quod dominus respexit ad Abel & munera eius, ad Cain autem & ad munera eius non respexit. Vbi ex ordine verborum coniicimus quod non tam aspexit, vel non aspexit ad opera, quam aspexit vel non aspexit ad personas: non econuerso. Propter quid super illud primae Corin. xiii. "Si charitatem non habuero nihil mihi prodest". Glos. Opera bona non ex quantitate sui: sed ex charitate plus vel minus prosunt. Sed intelligendum quod opus ex virtute charitatis duplex habet esse. vnum interius quod consistit in feruore & deuotione operantis. aliud ex terius quod consistit in substantia actus. Et sic se habent inter se: quod sicut opus simpliciter non placet nisi ex virtute charitatis: quia ex radice charitatis procedit: sic nec placet opus exterius plus vel minus nisi secundum feruorem maiorem vel minorem operis interioris: ita quod non mensuratur meritum operis exterioris tam ex substantia charitatis secundum se, quam ex feruore & deuotione quam eli cit in opere interiori.

ET sciendum quod opus exterius quadruplex est: liberale, poenitentiale, indulgentiale, & suffragale. Liberale: quid quis agit ex propria voluntate. Poenitentiale: quod iniunctum est a sacerdote. Indulgentiale: quid suadetur a praelato. Suffragale: quid vnus facit pro alio. Comparando igitur opus exterius secundum istos quatuor modos ad opus interius: sciendum quod ex opere interiore procedit opus exterius idem in specie & aequale omnino ex maiore & minore charitate in di uersis dupliciter. Vno modo opere interiore existente aequali in diuersis vel inaequali: quia ex par te habitus charitatis in se non oportet distinguere: quia non est meritum ex ipsa nisi secundum quod se extendit in opus saltem interius: quia si est, operatur aut deficit: nequaquam vero proficit. Si vero opus interius sit in diuersis aequale: tunc opus exterius factum est in singulis aut liberale: aut poenitentiale: aut indulgentiale: aut suffragale: aut est in vno liberale, in alio vero vel aliis aut poenitem tiale, aut indulgentiale, aut suffragale: aut est in vno poenitentiale: in alio vero aut aliis indulgentiale: aut est tertio modo in vno poenitentiale aut indulgentiale: in alio vero vel aliis suffragale. Si primo modo quod scilicet opus interius sit aequale in diuersis: sed exterius in singulis est liberale: aut poenitentiale, aut indulgentiale: sic dico quod idem opus exterius & aequale factum ex habitu maioris charitatis & minoris aequaliter meretur & gloriae augmentum & poenae diminutionem in diuersis. Si vero opus exterius in singulis sit suffragale vt cum diuersi capellani dicunt missas suas pro viuis siue pro defunctis: quia huiusmodi opera prosunt & sunt meritoria tam facientibus ea quam illis pro quibus ea faciunt: tunc distinguendum ex parte facientium opus: & ex parte eorum pro quibus faciunt: quia comparari possunt inter se ipsi facientes, aut ipsi pro quibus faciunt, aut facientes illis pro quibus faciunt. Si primo modo & secundo, sic aequaliter merentur inter se illi qui faciunt ex aequali opere interiori: et similiter illi inter se qui opere interiore aequaliter meruerunt dum viuerent vt eis valerent si pro eis per alios fierent: vel iam viuentes aequaliter mererentur. Si tertio modo: sic semper plus merentur facientes: quod certum est quantum ad augmentum gloriae ipsius facientis. Quantum autem ad diminutionem poenae plures credunt quod plus merentur illi pro quibus principaliter facit. Etem siquis aliquid de suo pro alio faciat: non ex hoc diminuitur meritum, proprium: & semper maioris meriti est bonum facere per se dum possibile est fieri: quam per alium secundum praedictum modum: licet quandoque amissum in vno opere non fa cto, possit recompensari in alio. Si vero secundo modo principali opus exterius sit in vno liberale: in alio vero vel in aliis sit poenitentiale aut indulgentiale: sic semper indulgentiale & poenitentiale plus merentur propter sacramenti virtutem in poenitentiali: & clauium efficaciam in indulgentiali. Si vero in vno sit liberale, in alio vero vel in aliis suffragale: sic est triplex comperatio, vt iam distinctum est in membro praecedente. Et si primo illorum trium modorum comparem scilicet iter se facientes: vel secundo modo comparem scilicet iter se illi pro quibus fiunt: sic illi inter se aequaliter merentur: & similiter isti inter se. Si tertio modo comparentur facientes illi qui faciunt, & illi pro quid bus inter se: semper plus merentur facientes secundum determinatum modum. Si vero modo tertio principali opus in vno sit poenitentiale: in alio vero indulgentiale: tunc de hoc iudicandum est secundum quantitatem indulgentiae. Posset enim esse tanta quod plus mereretur quam opus poenitentiale: & posset esse tanta quod aequa liter: posset forte etiam esse tam modica quod minus. Si vero in vno fuerit suffragale: in altero vero poenitentiale sit vel indulgentiale: sic semper plus meretur poenitentiale vel indulgentiale: sicut & semper plus meretur liberale, vt dictum est. Si vero opus interius sit inaequale: sic distinguendum vt supra quando opus interius positum est aequale: quia primo modo in opere exteriori liberali poenitentiali & indulgentiali & suffragali semper plus meretur operans interius intensius. Si vero secundo modo principali opus ex terius fuerit in vno liberale, in alio poenitentiale aut indulgentiale: si poenitentiale & indulgentiale fiant ex maiori intensione interius, semper plus merentur. Si vero econverso liberale fiat ex opere interiore multo intensiore, bene potest plus mereri. Si modice intensiore, potest aequaliter aut etiam minus mereri. Si vero opus fuerit in vno liberale in alio suffragale: sic triplex facienda est comperatio vt prius & in prima & secunda comparatione semper plus meretur qui ex feruentiore actu interiori. In tertia ve ro comparatione si suffragale sit ex multo feruentiore actu in illis pro quibus faciunt, sic isti plus merem tur: si in modico: sic aequaliter. alias semper plus merentur agentes. Si vero tertio modo principali opus in vno sit poenitentiale: in alio vero indulgentiale: & poenitentiale fit ex maiore feruore interius: distinguendum est de opere indulgentiali vt prius. Alias indulgentiale si fiat ex maiore feruore, plus meretur. Si vero in vno fuerit suffragale: in alio vero poenitentiale vel indulgentiale: tunc poe nitentiale vel indulgentiale ex maiore feruore semper plus meretur. Suffragale vero posset esse ex tanto maiore feruore quod plus mereretur quam poenitentiale: & tam modico maiore quod aequaretur: & similiter quam indulgentiale: nisi valde abundantes essent indulgentiae. Et nota quod quamuis opus indulgentiale vel liberale posset esse suffragale: hic tamen sumitur ipsum, proprie inquantum cum nullo eorum coincidit. Nota iterum: quod idem est iudicium de suffragali respectu illius pro quo fit, & de quocumque illorum quatuor modorum operis respectu illius cui complacent. Complacendo enim opus alterius facit homo suum. Grego. in reti. epistola. xxii. Est mihi hoc ex dei munere in magna consolatione quia opus factum quod in me non habeo diligo in te: cumque de tuis actibus magna exultatione gaudeo, ea quae per laborem tua sunt: per charitatem mea fiut. Et post. cxv. Nostra sunt quae etsi imitari non possumus amamus in aliis: & amantium fiunt quaecumque amantur in nobis Hinc ergo pensent mundani, charitas quantae virtutis est: quae alieni laboris opera nostra sine labore facit. Vnde etiam in generali omnium bona aliorum diligentes participes eorum simus. Psali. dicente. Particeps ego sum omni. ti. te. &c. Vnde etiam defunctis existentibus in purgatorio prosunt opera non solum quampro eis fiunt: sed etiam quae generaliter pro defunctis. Sed hoc non nisi pro quanto meruerunt dum viuerent: vt eis prodessent si pro eis fierent. dicente Augustinus de cura pro mortuis agenda. Vt hoc quod impenditur prodesse possit post corpus, in ea vita acquisitum est quam gessit in corpore. Quod ergo arguitur primo: quod substantia operis respicit per se diminutionem poenae: & quantitas charitatis augmentum gloriae: Dicendum quod non est verum propter se: sed solum propter radicem charitatis: non secundum substantiam: sed secundum quod se extendit in opus interius labo riosum. Vnde opus bonum quia de genere bonorum etiam quia poenitentialiter est iniunctum factum extra charitatem nul lius est meriti propter solam substantiam operis. Opus est exterius factum ex habente charitatem: a charitate autem non eli citum nec actum nec hintu, siquid tale procederet exterius, quantuncumque esset de genere operis boni nullo modo sset meri torium. Vnde tantus posset esse feruor poenae interioris, quod habens charitatem minorem cumminore ope- re exterius totam poenam debitam peccato diminueret: cum tamen alius habens maiorem charita tem cum maiore opere exteriore & minore feruore in opere interiore: non tantum de poena sibi debita minueret quantum ille opere suo exteriore minore. Non ergo aliter se habet substantia operis exterioris ad meritum gloriae, & ad diminutionem culpae quantum est ex se, nec similiter substantia charitatis: licet substan tiae charitatis secundum se debetur praemium maiori maius & minori minus. Vnde ex parte operis interioris totum iudicandum est principaliter: licet vt dictum est opus exterius aliquid apponat. In quo est duo consi derare: ipsunm scilicet feruorem deuotionis, acerbitatem poenae, & intentionem operantis. Et est feruor deuotionis per se ad gloriae augmentum. Acerbitas poenae per se ad poenae debitae diminutionem. & hoc in magna per te secundum intentionem operantis: quae ambo dirigit in finem. Si enim principaliter aut plus dirigit ad poene diminutionem quam ad meriti gloriae augmentum: plus valent & opus interius & exterius ad diminutionem poenae quam ad augmentum gloriae: vel econverso, si econverso: & si aequaliter, aequaliter. Et secundum hoc etiam idem opus factum a diuersis siue in aequali charitate: siue inaequali: potest indifferenter vni eorum esse ma gis diminutorium poenae, quam augmentatiuum gloriae, & alteri econverso.

PER idem patet ad secundum: dicendo quod ratio merendi non consistit in substantia charitatis nisi prout se extendit in opus interius: vt dictum est.