Quaestio 8

SEquuntur quaestiones pertinentes ad species ipsarum creaturarum rationalium: & erant quaedam pertinentes ad angelos: quaedam vero ad homines. De pertinentibus ad angelos quaerebantur duo. Vnum pertinens ad comparationem eorum inter se. Alterum vero pertinens ad comparationem eorum ad lo acum. Primum erat: vtrum possunt fieri a deo duo angeli solis substantialibus distincti. Secundum vero: vtrum angelus secundum substantiam suam sine operatione est in loco.

CIRca primum arguitur sic, quid potest fieri per causam secundam: & per primam. sed per causam secundam vt per quanti tatem. secundum philosophos, materia quae vna est secundum essentiam, per quantitatem diu iditur siue distinguitur in plures numero: & similiter per mater iam forma materialis vna in plures. ergo & per agens primum forma etiam omnino immaterialis vel forma materialis vna per essentiam sine materia: vel etiam ipsa materia si ne quantitate potest distingui in plures secundum numerum.

CONtra. nihil distinguitur nisi per differentias & ea quae sunt diuersa in distinctis. sed forma vna per essentiam in puris substantialibus nulllo addito non potest habere differentias neque diuersitatem. ergo &c.

QVAEstio ista tangit difficultatem de causam indiuiduationis: quomodo scilicet illud quod ex se est vnum simplex indiuisibile secundum essentiam, possit fieri plura secundum numerum. De qua diuersimode loquuntur philosophi. Aristote. enim in duodecimo metaphysicae ponit causam eius fuisse materiam, vbi dicit. Quaecumque sunt multa numero habent materiam. in quo sistit: & nihil pilus dicit: per quid dat in telligere quod in solis materialibus possibile est sub eadem specie & natura simplici per essentiam esse plura in diuidua. & hoc ideo: quia cum materia quantum est de se, omnino est in potentia: & de natura sua est esse sub forma corporea quantitatiua vt probat Auicenna: forma autem corporea quantitatiua per se diuisibilis est: naturae igitur materiae est vt sit diuisibilis per quantitatem sub qua est. forma ergo materialis cum necessario sequitur con ditiones suae materiae, ex se multiplicabilis est per materiam. Vnde dicit in primo caeli & mundi. Omne cuius for ma est in materia, res illa habet multas partes infinitas. Quid dicit ex sermone illorum qui volebant ostendere quod mundi possent esse multi, argumentando sic. Omnis res quae ex natura sua absoluta est forma sola praeter dispo sitionem suam cum materia, sicut est forma orbis quando est per se praeter dispositionem qua est cum aere & auro: nam non ingreditur in sermone suo aurum aut aes: quantum est de se possibile est vt ipsa sit in materiis multis. aut ergo est multa: aut possibile est vt sit multa. cum ergo caelum siue mundus est huiusmodi. ergo &c. Vbi dicit Commen tator. Bene potest concedere inductionem ex omni habente formam in materia: quod in essentia ineniuntur plura in diuidua aut infinita. ideo enim dicitur in definitione vniversalis quod est innatum dici de pluribus. forma enim est sub iectum vniuersalitatis. Et reuera bene concedit istud philosophus quod verum sit quantum est ex parte formae. vnde dicit quod istud est rectum ex sermone cui non est contradicere. vult tamen quod quantum est ex parte materiae, potest esse impedi mentum. Vnde dicit ibi Commentator: et est contradictio: quia forte hoc possibile est secundum formam, impossibile se cundum materiam: cum possibile sit quod materia tota sit inclusa in hac forma. Vnde philosophus respondendo illorum rationi dicit. Verumtamen caeli non sunt multi propter hunc sermonem: nec possibile est vt sint mlti. quoniam caelum est factum ex materia to ta. In formis ergo materialibus continentibus in se totam materiam suam possibilem ad suam formam, & in formis in materialibus patet quod philosophus plura indiuidua non posuit sub eadem forma & essentia. Quicquid tamen dicit cir ca hoc siue quantum ad formas materiales, siue quantum ad imateriales: nullam habet necessitatem. Quid primo patet ex parte materialium. licet enim aliquae forma materialis vt huius caeli contineat totam materiam iam existentem quae possibilis est ad suam formam possibilitate naturae: non tamen continet simpliciter omnem materiam possibilem ad ipsam, posset enim deus illi consimilem creare: quid tamen multum abhorreret philosophus: qui nihil poneret possi bile in rerum natura nisi quid actum & formaliter vel materialiter & in potentia materiae esset iam in vniuerso: nec deum posse facere alia in naturis & essentiis rerum quam fecit: neque noua aliqua convenientia in natura & essentia cum eis quae sunt, nisi ex materia per motum caeli vt alibi debet ostendi. Nulla est ergo forma materialis qui simpliciter quantum est ex se possit sub se habere plura indiui dua materia non impediente. Secundo patet idem ex parte formarum immaterialium. quoniam essentia crea turae cuiuslibet quantuncumque immaterialis neque est existens neque subsistens: neque habet rationem suppositi ex hoc quod in natura sua absoluta essentia quaedam est. quia de se non habet esse nisi de conceptu mentis & intellectus diuini vel angelici & humani: si fuerint homo aut angelus in esse: ita quod extra intentionem essentiae creaturae vt essentia est: sit intentio existentiae subsistentiae & suppositi. & sunt quaedam duo entia. scilicet in supposito subsistentia: quorum coniunctio si fuerit: vt quod ipsa essentia sit in supposito subsistens per existentiam: quia non potest hoc esse per ipsam essentiam facientem seipsam subsistentem in supposito per existentiam. tunc enim quilibet ex eo quod est aliquid par essentiam, esset aliquid per existentiam: quod est impossibile: quia nihil seipsum producit ad esse vt sit. secundum Augustinum in primo de trinitate. Necesse est igitur vt coniunctio illorum sit per aliam causam facientem ipsam essentiam fore subsistentem in existentia actualis suppositi. Nulla ergo essentia creaturae ratione ea quae essentia est habet rationem suppositi, aut actualiter subsistentis: ita quod nulla earum quantum est ex se de se sit singularitas quaedam: nullaque ea rum sicut neque effectiue sic nec formaliter est suum esse, siue sua existentia. sed hoc est priuilegium solius essentiae diuinae, quod ipsa ex se formaliter sit singularitas quaedam: & idem in eo sunt essentia & existentia. Quod autem non ex se sed solum ab alio agente singulare est in supposito subsistens: quia ex se nulli appropriatur: & est essentia tantum: quantum est ex se indifferenter natum est esse singulare subsistendo in vnico supposito, vel vel subsistendo in pluribus. Quid etiam bene dicit Auicenna, & declarat in. v metaphysicae suae. Ex quo sequitur apartis sime quod necesse est vt non sit essentia creaturae inquantum creatura est, qui possit quantum est ex se, in plura in diuidua multiplicari quantuncumque sit abstracta a materia. Quod necesse etiam concedere habebat philosophus. sicut enim, vt iam dictum est, omnis res quae ex natura sua absoluta est forma solum praeter disponnem suam cum materia, considerata secundum se absque disponne cum materia quantum est de se possibile est vt sit in multis materiis: & ita aut est multa numero in materia, aut possibile est vt sit multa: sic omnis res quae ex sua natura absoluta est forma solum praeter disponnem suam in supposita. secundum se absque disponne quam habet in supposito quantum est de se possibile est vt sit in multis suppositis. Quia quantum est de se non magis determinatur ad vnum quam ad multa Aut ergo est multa numero in suppositis, aut possibile est vt sit multa. sicut enim illud necesse habet com cedere in formis respectu materiae: ita & hoc respectu suppositi. consimilis enim est ratio vtrobique. Quia ergo omnem huius formam quae ex natura sua absoluta est aliquid praeter disponnem suam cum materia, aut cum supposito posuit esse formam materialem: etiam omnem formam creaturae inquantum creatura est necesse habuit ponere esse talem, vt dictum est. ldeo etiam necesse habuit ponere omnem formam creaturae esse materialem: & sic omnem esse velm vel multiplicatam vel multiplicabilem per plura supposita. et si non esset multiplicabilis, non esset impe dimentum ex parte sui: sed ex parte materiae, vt dictum est. & sic posuit causam quaere in formis quondoque non est nisi vni cum indiuiduum sub vna specie: sed quondoque sunt plura indiuidua sub ea: licet semper possint esse plura quantum est ex parte formae: non esse nisi materiam: vt quod non sit neque potest esse sub specie nisi vnicum indiuiduum, hoc sit solum ex parte materiae: quando forma continet totam suam in vnico indiuiduo: & quod aut sint aut possint esse plura quantum est ex parte materiae, quando forma non continet totam materiam possibilem ad suam speciem in vnico indiuiduo Vnde ex hoc fundamento suo arguit in. xii. metaphysicae: quod si plures essent caeli, principium quod est circa vnum quidquae scilicet deus est specie vnum numero plura. sed quaecumque sunt numero plura habent materiam. Deus ergo haberet materiam. quid falsum est. & sic philosophus vnumquidque eo solo quod separatum est a materia posuit esse vnum numero: & cum hoc etiam non esse creaturam: sed quandam diuinam naturam, vt alibi oninsum est. Et ex hoc quod ponit quodlibet eorum esse deum quendam, ponit quemlibet eorum esse ex se singularitatem quandam & quoddam necesse esse tam propter separationem a materia quam propter indifferentiam essentiae a supposito, & essentia sua, vt alibi declaratum est. Vnde ponendo plura esse separata a materia: ipse plures deos & plura necesse esse posuit: quid omnino est in possibile vt bene probat Auicena. viii. metaphysicae, & alibi expositum est. Quid mirum ergo si philosophus dicit quod in formis separatis in vna specie id est essentia non est nisi vnicum indiuiduum: hoc enim de necessitate sequitur non tam ex illo quod falso posuit non esse plura indiuidua sub eadem specie nisi per materiam: quam ex alio sacrilego quod tamquam sacrilegus posuit quod scilicet quaelibet earum deus quidam sit & quoddam necesse esse. Nostri ergo philosophan tes si velint sequi philosophum in hoc consequante quod scilicet in formis separatis sub vna specie id est essentia, quia proprie non habet ibi esse ratio speciei, non potest esse nisi vnicum indiuiduum, necesse est vt eum sequantur non tam in an cedente primo quod propter defectum materiae non sint plura indiuidua sub eadem specie: quam in ancedente secundo, quod quaelibet earum sit deus quidam & quoddam necesse esse: in quo non differunt essentia & esse & suppositum & existentia. Aut si ne gant hoc primum ancedens & ponant secundum quod scilicet formae separatae sunt essentiae creabiles: & nihil de se nisi solum essentiae in intellectu diuino existentes ab aeterno sicut erant essentiae aliarum creaturarum: & quod extra intentio nem essentiae earum, vt essentiae sunt absolute, sit intentio suppositi subsistentiae & existentiae: necesse habent ponere quod quaelibet earum quantum est de se multiplicabilis sit per plura supposita, vt patet ex iam declaratis et si non multiplicentur actum: qui vel actu multiplicari poterint: quod in hoc non est defectus nisi ex parte materiae quia nullam habent. Vnde & philosophus si posuisset aliquam essentiam creaturae immaterialem, hoc posuisset per hunc modum, videlicet quod si essent aliquae formae creaturarum immateriales omnino separatae a materia, licet quantum est ex parte ipsius formae essent multiplicabiles per plura supposita: quod tamen numquam essent actu multiplicatae nec vnquam possent esse actu multiplicatae. & hoc propter defectum eius quo habet fieri huiusmodi multi plicatio: quid secundum ipsum non potuit esse nisi materia & quantitas materialis: quia non vidit aliud quo vna & eadem forma specifica in sua essentia esset diuersa in hoc supposito & in illo. Vnde nec posuisset aliquam formam separabilem habere esse post non esse nisi per materiam & subiectum in quo reciperetur, vt dictum est supra par Auicennam, in anima rationali. Sed ex tali potesne sequuntur duo magna inconuenientia: quorum vnum est quod aliquid esset in potentia in fundamento naturae & creaturae scilicet possibilitas multiplicationis per plura supposita, quae esset in eius essentia, de numquam per quidcumque agens posset deduci ad actum: & ita esset ibi frustra & otiosum. Iuxta illud quod dicit Commentator supe principium metaphysicae: quod si essent aliquam intelligibilia abstracta, & non pos set esse aliquis intellectus qui ea posset intelligere, tunc natura in hoc otiose egisset: qua. scilicet secit illud quod in se est naturaliter intelligibile: quid tamen a nullo intellectum posset intelligi. Similiter otiose egisset si fecisset quod in se naturaliter est multiplicabile, quid tamen nullo agente posset aliquando esse multiplicatum. Sed hoc falsum est, quoniam, vt dicit ibidem Commentator, concessum est ab omnibus quod nulla res est otiosa in fundamento naturae & crea turae. sed reuera talem potentiam numquam posuit in fundamento naturae & essentiae creaturae. Numquam enim posuisset aliquid multiplicari, qui simul posuisse t per aliquod agens potuisse actu fore multiplicatum. Et ideo cum non posuit formam omnino posse multiplicari nisi per materiam: & tamen ponendo essentiam creaturae separatam necesse erat ponere ipsam multiplicabilem, vt dictum est, planissime patet quod philosophus nullam formam creaturae posuit separatam a materia, sed omnem formam creaturae posuit esse materialem, & omnem formam separatam esse quandam diui nam naturam, vt dictum est. Secundum vero inconueniens est, quod aliquid esset possibile in fundamento creaturae, quod non esset reducibile in actum per virtutem infinitam creatoris: et sic sequaeretur quod non esset vere omnipotens: quia non posset agere quicquid ex parte rei possibile esset fieri. Sed adhuc diceret hic aduersarius, quod non sequitur: quia illud non est possibile ex parte rei completa possibilitate: quia ad hoc quod forma esset multiplicabilis completa possibilitate ad actum reducibili requiritur quod ipsa esset ad materiam possibilis, & quod esset possibile esse materiam eius susceptibilem. Et ideo cum forma huiusmodi non est possibilis ad materiam, quia nulla potest esse in rerum natura eius susceptibilis: ipsa quantum est de se multiplicabilis est potentia incompleta. & non est defectus a potentia comple ta nisi ex parte materiae, sine quae secundum ipsum forma multiplicari non possit. Et sic deus quantum est ex parte sui bene posset illam potentiam ad actum deducere si esset completa possibilitas rei susceptibilis. & hoc non derogat diuinae omnipotentiae: sicut quod non potest facere id quid in rerum natura non est essentia aliquae: & ita omnino fieri non pont. Sed in hoc vnum inconueniens ponitur: videlicet quod possibilitas multiplicandi saltem quo ad potentiam incomple tam esset in natura praedictae formae, & otiose, vt dictum est. quod est inconueniens tam quo ad possibilitatem incompletam quam quo ad possibilitatem completam. Nihil enim omnino debet esse otiosum in fundamento naturae & creaturae quin saltem per diuinam sapientiam & potentiam ad finem suum debitum sit ordinabile. Aliud vero falsum ibi supponitur videlicet quod non possit fieri formae multiplicatio nisi per materiam, immo per rationem suppositi & subsistentiae in existentia actuali quam non habet essentia formae de se, sed sumit eam ab alio, vt ab efficiente: a quo & potest illam sumere absque omni materia quantum est de se: bene potest vnius & eiusdem formae specificae per essentiam fieri mul tiplicatio & diuersificatio per plura supposita, vt iam dictum est, & continuo amplius dicetur. Vnde & inter errone os articulos nuper ab epso Parisiensi danmnatos est illa positio. Vnus enim illorum articulorum dicit sic: Quia deus non possit multiplicare plura indiuidua sub vna specie fine materia, error. Alius vero dicit sic. Quia formae non recipiunt diuisionem nisi secundum materiam, error: nisi intelligatur de formis eductis de potentia materiae. Tertius dicit sic: quod quia intelligentiae non habent materiam, deus non posset plures eiusdem speciei face re, error. Quia si hoc error est: patet reuera quod illi multum errant qui ponunt in angelis esse materiam: vt per ipsam materiam vnusquisque habeat suam indiuiduationem: & per multiplicationem, siue per materiae diuisionem ponant angelorum abinuicem distinctionem sub eadem specie: quasi sine materia illa nec indiuiduatio nec distinctio huiusmodi fieri posset: cuius contrarium sententiant iam dicti articuli. Et in hoc quantum est ex parte essentiae creaturae absolutae, vt essentia est excedit in simplicitate in infinitum essentia dei essentiam cuiuslibet creaturae: quia. scilicet essen tia deitatis inquantum huiusmodi non nisi singularitas quaedam esse potest non multiplicabilis omnino. Essentia autem cuiusli bet creaturae inquantum huiusmodi per infinita supposita multiplicabilis est: quod est ratio magnae perfectionis in diui na essentia, &e imperfectionis in essentia creaturae, vt alibi ostensum est. Vnde dicit Commentator super principium caeli & mundi: Quod inuenitur plus quam vnum, est diminutum: quia si esset perfectum, sufficeret esse vnum. Et haec est cau sa multorum indiuiduorum vnius specie scilicet quod propter diminutionem non fuit natura contenta in esse vnius: quid procul dubio solida veritas est non solum in materialibus & corporalibus, de quibus intendit: sed etiam in spiritualibus creaturis, in quibus contrarium sentit. & hoc quia Commentator cum philosopho sentit, nec creaturas eas ponit, vt dictum est. Sed sancti nostri qui vere sciunt eas esse creaturas, sentiunt hoc in eis factum esse a deo quid est. natura naturans omnia: quia. scilicet sunt multa indiuidua in qualibet earum specie. Iuxta illud quid dicit Damasc. in libro de duplici natura & vna hypostasi Christi. Sapienter conditor naturarum plurimam differentiam fecit ad ostensionem ipsius & sapientiae & virtutis, vt vtique admiratus desideretur amplius: desideratus autem vniatur: vnitus autem deiforme operetur illis, & intellectuale propter quid & multitudines specierum ordinauit. inui sibilia enim ipsius a creatura mundi intellecta conspiciuntur: & ex pulchritudine creaturarum, analogicae generationis factor comphenditur. Hypostasim autem rursus secundum vnamquamque speciem, differentiam, & copulationem fecit. Copulationem quidem naturalem, omnes enim sub eadem specie hypostases ratione naturae vnitae sunt. Diffe rentiam autem hypostasiam habent. discernuntur enim abinuicem characteristicis quibusdam proprietatibus. Propter hoc autem secundum vnumquemque ordinem angelicarum virtutum differentes hypostases condidit non solum: sed & secundum vnamquamque speciem: vt vtique communicantes adinuicem naturam, gaudeant adinuicem, & naturali habitudine copu lati se curent: & amicabiliter adinuicem disponantur. Hypostasum autem differentia, proprium discernit ab alie no: vt vtique vnusquisque proprium cognoscens curet, & non superueniat alieno vt proprio: & vt vtique vniuscu iusque existentia cognoscatur. Patet igitur clarissime quod materia & quantitas non possunt dici praecisa ratio & causa indiuiduationis & distinctionis indiuiduorum duorum eiusdem speciei: licet sunt cauam eius in istis rebus materia libus & corporalibus: in quibus philosophus solum posuit vnam materiam multiplicari in plura supposita: quia solummo talia posuit esse creata, vt dictum est. Quomodo ergo & penes quid accipitur in incorporalibus & immateriali bus indiuiduatio & specierum distinctio, Damasc. iam tetigit cum dixit characteristicis, proprietatibus. Quid autem appellat characteristicam, proprietatem, exposuit prius, vbi dixit in eodem libro. Omnis res quae differt species ab altera specie, substantialis & naturalis & constitutiua differentia dicitur, & qualitas naturalis, vel natura lis, proprietas, & proprium naturae. veluti differunt homo & bos adinuicem: quoniam homo rationalis est: bos autem irro nalis. & est rationale substantialis differentia & constitutiua hominis: irrtionale autem bouis. Similiter autem & in reliquis speciebus substantiis & naturis & formis. Omnis autem res in quae differt hypostasis ab eiusdem speciei consubstantiali hypostasi, dicitur aduentitia differentia & qualitas, & hypostatica & catharacteristica, proprietas: hoc autem est accidens. Et hoc est quid etiam dicit Auicenna in primo metaphysicae suae. Singula induidua eius dem speciei postquam non sunt diuisa intellectu essentiae vnum sunt: sed debent esse diuersa accidentibus. ldem in. v Et equinitas ex hoc quod in definitione eius conueniunt multa est communis: sed ex hoc quod accipitur cum, proprietatibus & accidentibus signatis est singularis. Equinitas autem in se est equinitas tantum. Quomodo autem hoc contingit, & quae sunt huiusmodi accidentia, magis explicat Auicenna in eodem, dicens. Species est natura termiata in esse & intellectu simul: videlicet quoniam cum terminatum fuerit esse generis per illa, quae terminant ipsum, erit in effectu: & non erit opus postea poni nisi signatum tantum, nec requiritur aliquae ad determiationem eius nisi designatio tantum. Postquam vero deiminata est species specialissima, erit tunc natura: sic quod accidunt ei comitantia ex accidentibus & proprietatibus, per quae natura indiuiduatur, & fit designata. Sed intelligendum quod accidens accipitur hic lar gissime. Secundum quod iuxta modum loquandi Auicennae accidens rei appellatur omne quid convenit ei, & est extra inten tionem suae essentiae. Vnde dicit Damasc. vbi supra. Et simpliciter dicere quaecumque in omnibus quae sunt eadem specie hypostasibus similiter considerantur, & sine quibus impossibile est substantiam & speciem constitui, substantialis dei diffe rentia. Quaecumque autem in aliquibus quae earum quae vnius speciei hypostasum sunt: in aliquibus autem non sunt, accidentia & aduentitia sunt. Quae quidem accidentia Auicena distinguit in tria genera: & secundum quod tangit tres modos di uersos, quibus diuersa diuersimode indiuiduantur: tunc dicit immediate post illud quod iam dictum est de quinto metaphysicae. lpsae vero proprietates & accidentia, aut erunt aduentitia tantum: ita vt non sint de essentia vllo modo: & haec sunt accidentia quae accidunt indiuiduis rerum simplicium: aut erunt disponnes superadditae, ex quibus quadam sunt quibus intellectis remotis ab hoc signato, necesse est vt non habeat esse hoc signatum: quid est praeter alia, quia continget destrui veritatem suae alietatis concomitantis. & quaedam sunt quibus intellectis remotis non est necesse prouenire destructionem sui esse postquam habuit esse, vel corruptionem suae essentiae post eius appropriationem: sed destruetur alietas, & eius diuersitas ad alia. secundum quod diuersum est ab aliis absque destructione singularis. Fortassis autem hoc obscurum est penes nos, & non determinatur. Noster autem sermo non est de hoc quidscitur: sed secundum quod res est in se. Dictum autem Auicennae satis obscurum est: ad eius igitur intellectum sciendum quod vo cat accidentia aduentitia tantum, illa quaecumque sunt extra intentionem intellectus essentiae rei, vt essentia est absolute dicta: licet disponnem realem aliam ab ipsa non dicant, ad modum quo accidentia essentiae rei dicuntur ratio suppositi & subsistentia in esse actuali. Nulla enim re alia addita essentiae rei ipsamet sit suppositum subsistens in existentia actuali: hac sola intentione adiecta quae ipsa habet esse effectus dei, & hoc in natura & essentia ipsam de non esse in esse producendo. Quidquidem esse omnis creatura participat: ex hoc quod ipsa in sua essentia est dei factura. Non quod ipsi essentiae quasi praecedenti deus imprimat esse quo denominetur existens: sicut praeexistente pariete aliquis imprimit ei albedinem siue creando siue non, quae denominatur albus. hoc enim falsum est & omnino haereticum. Deus enim totum quod aliquid est in creatura ab initio de nihilo fecit. Quantum ergo ad distinctionem vnius essentiae secundum indiuidua per tale accidens: quid sic appellat Auicenna aduentitium tantum, dicendum est, descendendo ad nostram quaestionem: quod duo angeli in solis substantialibus existentes, posito etiam quod nullum accidens reale differes re ab eorum essentia in se habeant: nequoed scilicet potentiam, neque habitum, neque aliquid huiusmodi, sunt indiuidualiter distincti hoc solo quod subsistunt in effectu. vbi extra communitatem essentiae in ambobus, subsistere vnius non est subsistere alterius: cum vnus eorum subsistere posset sine altero. Et sic per hoc abinuicem differunt: quod iste non est ille, duplicate. scilicet natura speciei siue essentiae angelicae eis per rationem subsistendi siue existendi in actu aliam in vno & aliam in altero: quae est praeter intellectum essentiae communis in vtroque. & ita sicut continuum ex se est diuisibile in per res quantitatiuas quaes virtute continet in se indiuisas, & eo solo diuiditur secundum eas quod abinuicem separantur vtraque partium recipiente in se persectam rationem continui: sed pertialiter quantitatem molis: sic essentia speciei angelicae ex se est diuisibilis in partes essentiales quas virtute continet in se indiuisas: & eo solo diuiditur secundum eas: quod per subsistentiam actualem appositam separantur abinuicem, vtroque eorum recipiente in se perfectam rationem essentiae, sed pertialiter quantitatem virtutis eius: quia non est in aliquo illorum ad modum essentiae absolute di uisibilis: sed est in vtroque eorum vt aliqua decisio eius indiuisibilis. Et sic non est dicendum quod non hoc solo differunt: quod natura vnius eorum non est natura alterius: eadem dico secundum numerum: sed quia subsistentia vnius non est subsistentia alterius: quae facit differre essentiam vt est in vno, ab ipsa vt est in altero, & eam quae vna est & simplex in essentia, facit esse plures in existentia. lpsa enim existentia in supposito omnino necessaria est ad essentiae existentiam actualem tam in vno quam in altero: non secundum idem numero, sed secundum aliud & aliud nume ro: consimile tamen specie: vt sic sit per aliud & aliud quod vterque illorum dicatur esse angelus simpliciter, & quod dicatur esse iste vel ille. quia intentio essentiae simpliciter: qua vterque dicitur Angelus, est alia ab intentione subsistentiae huius & illius qua dicuntur iste angelus & ille. Patet ergo quomodo per intentiones subsistentiae duorum angelorum sit essentiae commnis indiuiduatio in eis. Sed quia coniunctio istorum duorum scilicet essentiae & subsistentiae in vno & in altero non potest esse ex seipsis: quia ex se non habent quod subsistunt in effectum, vt dictum est, sed oportet quod fiat in eis per aliam causam facientem vtrumque eorum esse alterum per essentiam existentem in actum: & hunc non esse illum, & econuerso, vt sit totum causatum quod est in vtroque: ideo causa indiuiduationis eorum efficiens dicendus est deus: qui dat vtrique eorum subsistentiam in effectu & seorsum. Et hoc est, vt videri posset alicui, quid dicit Damasc. secundo sententiarum. cap. x. Interminatum est natura, & principaliter, & solum quod increatum est. i. deus. Omne enim creatum ab eo qui creauit. i. deo terminatur. & infra post modicum. Sed quales secundum substantiam sunt differentes abinuicem, nescimus. Solus autem deus qui fecit eos, nouit. Differunt autem abinuicem illuminatione & statione, siue secundum illuminationem stationem habentes: siue secundum stationem illuminatio nem percipientes: propter esse se inuicem illuminantes eminentia ordinis aut naturae. Manifestum est enim quod qui eminent, inferioribus tradunt illuminationem & cognitionem. In quo insinuat quod secundum differentiam statio num differentes sumant illuminationes. Appellat stationem subsistentiam in natura, & supposito. Scd quia hoc dictum eius referri potest ad angelos diuersarum specierum: in quibus est eminentia manifesta ordinis naturae: non multum valet ad propositum. Vtrum autem sub eadem specie, gradus possunt esse naturae: vt in eis locum habeat dictum illud: non pertinet ad propositum. Accidentia vero quae Auicenna vocat non aduentitia tantum, sed aduentitia accidentia: illa sunt quaecunque aliquid rei addunt alteri vt subiecto: licet in rei veritate non sunt accidentia, sed substantiae quandoque. vnde vocat ea dispositiones superadditas. Inter talia autem accidentia illa quibus remotis necesse est remoueri ab esse ipsum signatum, sunt illa per quae aliquid habet esse hoc in existentia sua: ita quod fine illo omnino non posset existere: sicut secundum ipsum Auicennam, materia existere non habet in effectum sine forma materiali & corporali, nec econver so: quia mutuo perinuicem sub quantitate indiuiduantur & multiplicantur. Illa autem quibus remotis non est necesse remoueri ipsum signatum: licet signatum recipiat esse actuale per illud: sunt sicut animae rationales quae indiuiduantur per corpora: quibus creando infunduntur & infundendo creantur: nec omnino crearentur nisi corporibus dispositis quibus infunderentur, vt dictum est supra. secundum Auicennam. Dico secundum conen cursum diuinae ordinationis: licet deus per seipsas posset indiuiduas creare, quae modo sic per corpora esse incipiunt, vt non cum ipsis esse desinunt. Vnde cum fides tenet quod animae rationales sunt substantiae spi rituales per se substare potentes: & quod sunt plures numero secundum hominum pluralitatem, & quod deus potest eas creare sine corporibus per se subsistentes antequam corporibus vniantur: quid omnino fieri non posset nisi essentia talis creaturae huiusmodi multiplicationem secundum numerum absque corpore pateretu: rnulli fidelium debet prouenire in dubium: quin sub eadem specie possunt esse plura indiuidua in substantia spirituali solis substantialibus distincta, etiam absque omni quantitate & materia. Sic ergo dicendum quod non repugnante essentia naturae angelicae, vel cuiuscumque creaturae, essent duo indiui dua etiam absoluta ab omni accidente. Si tamen possibile sit substantiam aliquam creatam existere sine omni accidente, potest fieri a deo sub vna specie specialissima in solis sibi substantialibus distincta per diuersas subsistentias in effectu.

AD argumentum in oppositum: quod nullo addito in essentia non potest habere diuersitatem aut distinctionem: dicendum quod secus est in diuersitate distinctionis eius in diuersis indiuiduis ex parte rei, & ex parte nostrae cognitionis. Propter quid dicit Auicenna huiusmodi disti ctionem esse nobis obscuram, & non determinari penes nos: hoc est penes intellectum nostrum: licet determinetur ex parte rei. propter quid addidit. Nunc autem sermo noster non est de eo quid scitur: sed secundum quod res est in se. qd d. etsi illa distinctio obscura est quomodo sit ex parte nostra: tamen certum est sic eam esse in ipsa re. Verumtamen intelligendum quod apposuit fortassis: quia vno modo a nobis apud itellectum nostrum potest deterimari: alio autem modo non potest: sed quod indiuiduum singulare vno modo est intelligibile a nobis, alio autem modo non est. Intelligitur enim a nobis vt linea reflexa, non autem vt linea recta: secundum quod deiminat philosophus in iii. de anima: vt stati declarabitur.

DIcendum igi tur ad argumentum: quod vnam & eandem essentiam ex se omnino simplicem nullo addito, nec re nec intentione differens ab ea distingui & multiplicari per plura indiuidua, est omnino inintelligibile: & secundum rem impossibile. sic enim quaecumque essentia in se considerata nullam potest omnino intelligi habere distinctionem, multiplicationem, aut diuersitatem. Sic enim considerata intelligitur: vt neque in vnico indiuiduo existens, neque vt in pluribus, neque vt vniversalis neque vt particularis: sed vt cui ambo nata sunt accidere. Si ergo huiusmodi essentia debeat distingui per plu ra indiuidua numero, oportet quod hoc sit per aliquid additum distinguens, diuersitate sua diuersificans essen tiam & multiplicans hincinde. Sed tale additum potest intelligi diuersum ab essentia ipsa, vel re vel intentione tantum, additione diuersi. Primo modo non conuenit essentiam separatam immaterialem numero distingui: quia neque per diuersum additum substantiale, neque accidentale. Non per substantiale, quia illud non posset esse nisi materia aut for ma: quia per potesnem haec essentia est immaterialis & specifica, sub quae non est vlterior forma substantialis, & cui non est subiecta materia. Neque per accidentale diuersum hincinde: quia neque per diuersum specie, neque per di uersum numero. Non per diuersum specie, quia ad eandem essentiam substantialem species necessario sequuntur quantum est ex ratione speciei eadem accidentia specie. eidem enim inquantum idem semper natum est accidere idem. Nec numero solo: quia accidens potius numeratur & indiuiduatur per suum subiectum quam econverso. Vniuersaliter ergo verum est, quod per nulla accidentia realia, neque specie, neque numero diuersa sit indiuiduatio eiusdem essentiae siue formae in specie: quoniam omnis substantia in se recipiens accidentia oportet quod in se prius subsistat, ita quod sit indiuiduata, quam subiectum alterius fiat. Quia secundum philosophum, substantia prior est accidente, definitione, cognitione, & tempore. Et ideo substantia indiuiduata potius est cauam indiuiduationis cuiuscumque accidentis quam econuerso. & sic nullo modo potest intelligi multiplicatio essentiae immaterialis per additionem diuersi secundum rem. Oportet ergo quod sit additione diuersi secundum intentionem solum. & hoc est possibile, immo necessarium, vt supra est expositum. Hic tamen distinguendum quod ista distinctio potest considerari ex parte rei in se: & sic est omnino possibilis, vt dictum est: vel respectu nostri intellectus, vt est distinguendum distinctione praetacta, quod intellectus noster tendere potest super essentiam ad ipsam apprihendendam aspectu recto vel reflexo. Primo modo intellectus noster non intelligit essentiam rei spe cificae nisi vt essentia est, & vniversalis, vel indifferens ad vel & perticulare, & vt in ipsa omnia indiuidua quotquot sub ipsa sunt, vnum sunt: & sic vt est omnino abstracta, non vt aliquibus accidentibus est deiminata. Vnde attendem tes per intellectum essentiam hoc modo solummo: & nullo modo reflectentes eum ad intentionem suppositi & existentiae, vt ad differens ab essentia ipsa: sicut neque reflectunt intellectum suum ad materiam neque ad accidentia realia in ipsa essentia, nullo modo potest capere quomodo forma immaterialis in puris naturalibus nullo realiter diuerso ad dito possit multiplicari per indiuidua, quia talis intellectus omnino rectus nullo modo capit intentionem indiuidualem. Auicenna tamen vult in quarto metaphysicae, quod species quae est in vnico indiuiduo, recto aspectu intelligitur indiuidua ta. vbi dicit. Si autem fuerit species etiam apud itellectum indiuiduum, erit tunc intellectui via ad illud descri ptum. & hoc est indiuiduum, quod est vnum in vna specie, cui non est alterum, sicut sol vel lupiter. Sed cum dicat in libro tertio, quod tale vno modo species, & alio modo non est species: eo quod vno modo est vel, & alio modo non est vel: & obiectum recto aspectu intellectus non est nisi vel. secundum quod vl, magnam dubitationem habet illud dictum Conmentatoris, de quo nihil ad praesens. Quia tamen non sit verum quod sit aliquid tale indiuiduum vnicum sub spe cie, ita quod non possunt esse plura: manifestum est ex praedeterminatis. Intellectu autem reflexo conuenit intelli gere essentiae indiuiduationem & diuersificationem a nobis secundum dictum modum: & est in materialibus illa reflexio ad accidentia: licet non realiter diuersa ab essentia, derminantia ipsam. Hinc autem dicit Auicenna in. vii metaph. Si autem fuerit species dilatata in indiuiduis, tunc non erit via intellectui ad descriptionem ali cuius sui indiuidui: nisi prius designet ei. & sit ista designatio per accidentia essentiae, quae apprihendit circa essentiam intellectus reflexus, vt sunt quantitas & materia in corporalibus, & in incorporalibus intentio sub sistentiae & suppositi. Sed quia intellectus pluriumista non decernit: ideo recurrit ad accidentia posteriora: & secundum illorum diuersitatem distinguit indiuidua sub eadem specie: & hoc vel singula accidentia posteriora iuxta illud quod dicit Damasc. vbi supra. Hypostatica, proprietas est quae diuidit hypostasim ab alia hypostasi: velut simum, album, nigrum, caluum, & talia. vel propter plurium illorum coniunctionem in vnum: secundum quod dicitur Porphyrius. Indiuidua dicuntur: quoniam ex proprietatibus constat vnumquodque eorum, quorum collectio numquam in alic eadem erit. Socratis enim, proprietates numquam in alio erunt particularium.