Quaestio 13

Equitur de pertinentibus ad hominem purum pro statu huius vitae actiuae. Quorum pri mum vnicum erat pertinens ad infideles: vtrum non sperans vitam futuram debeat secundum rectam rationem eligere mori pro republica. Alia vero plura erant pertinen tia ad homines fideles: de quibus statim.

CIRca illud primum arguitur quod non, quia nuiius agens secundum rectam rationem debet eligere illud quo est miser: quia secun dum Augustinum sicut omnes volumus naturaliter esse beati: sic omnes volu mus non esse miseri: sed talis moriens pro republica inquantum huiusmodi est miser. dicente Augustinus. xiii. de trinitate cap. xiii. vbi loquens de spe vitae suturae dicit sic. Qui spe beatus est expectat per patientiam beatitudinem quam non tenet: qui autem sine spe rali, sine vlla tali mercede cruciatur quantamlibet adhibuerit tolerantiam non est beatus veraciter sed miser fortiter. ergo &c. Item qui sine tali spe est non mi nus debet diligere vitam suam naturalem: quam ille qui est cum tali spe debet diligere vitam suam spiritalem: qua. scilicet viuit per gratiam & charitatem, quia sicut iste in vita sua spirituali habet verum bonum sibi: ita ille in vi ta sua naturali: sed habens talem spem non debet mortem ei contrariam quae est mors peccati, secundum rectam rationem eligere pro republica: dicente Ansel. libro meditationum. Si peccare deum dehonorare est hoc homo facere non deberet etiam si necesse esset quicquid est quod deus non est perire. ergo &c.

CONtra. bonum commune secundum rectam rationem debet praeferri priuato: quare cum vita talis sit bonum priuatum: salus reipublicae est bonum conmune. ergo &c. Item sicut membra se habent in corpore: sic se habent in republica diuersae personae. secundum Aposto. primae Corin. xii. sed membrum pro corpore de bet vitam suam exponere. ergo & quaelibet persona pro republica. Dico quod illud quod secundum rectam rationem debet fieri, apud omnes aequaliter debet fieri: & ab omnibus rectam rationem habentibus aequaliter de bet iudicari debere fieri: nec in hoc diuersificari debent iudicia philosophorum & catholicorum: nec aliter del: t iudicare sperans aliam vitam quam non sperans nec econuerso. Sicut enim quod verum est apud quosdam, verum est apud omnes: nec est aliquid verum secundum philosophiam vera quod non sit verum secundum theo logiam nec econuerso: sic est de eo quod rectum est aut faciendum secundum rectam rationem. & sic in ista quaestione non debet aliter sentire bonus theologus quam sentiret verus philosophus: nec econuerso. & consimiliter de eo quid est falsum, et contra rectam rationem. Nunc autem ita est quod secundum rectam rationem sperans vitam aliam iudicare debet secundum rectam rationem quod praeeligendum est mori pro salute reipublicae non tam quia sperat poenam mortis sibi restitui & recompensari in praemio vitae futurae quam quia non eligens hoc pecca ret, & deum offenderet quicunque pro republica vitam suam temporalem non exponeret. quare & idem debet iudicare non sperans vitam futuram: quod scilicet. ecundum rectam rationem pro republica eligendum est mori. & hoc quia non eligens hoc peccaret, etsi dei offensam non timeret propter poenam futuram quia illam non crederet. secundum autem rectam rationem semper opera virtutum eligenda sunt: & opera vitiorum sunt fugienda etiam si non speraretur vita alia. Hinc habendo respectum ad fugam dixit quidam philosophous. Si scirem deos ignoscituros & homines ignoraturos peccare dedignarer propter exercitium autem virtutum dicit Ber. in epistola ad Garinum abbatem. Vera virtus finem nescit: nunquam iustus dicit satis est. si semper viueret sem per quantum in se est iustior esse contenderet. & hoc quia virtutes sunt secundum rectam rationem: secundum quan homo secundum quod homo viuere debet. Hoc enim est ei secundum naturam suam viuere. Vitia vero sunt contra rectam rationem. Sic ergo dico quod secundum rectam rationem etiam non sperans aliam vitam debet eligere mo ri pro republica. Non addo autem cum necesse est: aut pro salute reipublicae, quia qui eligeret mori cum non esset necesse eum mori pro salute rei publicae: vt quando ei aliter de facili posset prouideri: ille non eli geret proprie mori pro republica: sed pro temeritate sua. Similiter qui eligeret mori non pro salute reipui blicae scilicet non pro iustitia & innocentia eius defendenda: sed pro honore & gloria & huiusmodi reipublicae con tra iustitiam conseruandis: ille non diceretur eligere mori pro republica sed potius pro iactantia & cupiditate. Est enim talis non vere fortis sed solummodo assimilatur ei. Tales autem appellat, vt videtur, philosophus fortes secundum politicam fortitudinem. de quibus dicit ibidem. Videntur sustinere pericula propter eas quae ex legibus vi tuperationes & opprobria, & propter homnores. tales autem Homerus facit fortes, puta Diomedem & He ctora. Vnde mortem & alia mala poenae oportet declinare per se: dicente Augustinus xiii. de trinitate cap. vii. vbi loquens de bono iusto, Quamuis (inquit) per fortitudinem sit paratus excipere & aequo ferre animon quicquid aduersitatis acciderit: mauult tamen vt non accidat & si possit facit. Intelligo nisi debeat de clinatio ipsorum alicuius turpis nobis causa fieri. Turpe autem appellatur vitium: quod semper declinandum est. & ideo vt declinetur vitium mors declinanda non est. potius enim oportet omnia mala poenae pati quam malo culpae consentire. Vnde vbi philosophus in. iiii. Ethico. dixit. Nihil mortuis videbitur nec bo num nec malum esse: quia vt dicit Commentator, mortuus nihil declinat vt malum nec desiderat vt bonum: continuo addit: Non videtur autem fortis ille qui non timet quemquam per mortem sed quae in maximo & optimo periculo: siue, vt dicit Commentator, pro salute patriae, legum, amicorum, & libertatis. In his ergo & sic factis periculis intimiditas est, propria fortis. Vnde & addit philosophus. Principaliter autem dicetur fortis qui circa bonam mortem impauidus, & quaecumque eam inferunt. talia autem maxime sunt quae circa bellum. & infra. Fortis autem instupefactibilis vt homo, timebit igitur talia vt oportet & vt ratio sustinebit boni gratia. Hic enim est finis virtutis. ldem libro ix. Verum est quod de studioso dicitur: & amicorum gratia mul ta agere & pati: & si oportet mori. Vbi exponendo ly omnia dicit Commentator. Non omnia agit gra tia amici: puta quaecumque verecundiam siue confusionem afferunt & ad vtilitatem veri honoris non tem dunt. Pro republica igitur secundum rectam rationem moriendum est: etsi non esset spes vitae futurae. Quod pro cul dubio sentit ipse philosophus circa felicem felicitate politica: de qua loquens in primo Ethico. dicit. Per fectum bonum & per se sufficiens dicimus non soli viuenti vitam solitariam: sed & parentibus & filiis & vxori & amicis & ciuibus. & consistit bonum huiusmodi in imperturbabiliter operari secundum virtutem perfe ctam quae est prudentia, opera virtutum moralium, quae sunt fortitudo, temperantia, & de iustitia. cui melius & beatius est in breui hora vnum magnum opus agere secundum virtutem quam diu viuere in operibus paruis. Propter hoc igitur mori pro republica non solum est simpliciter melius quia pluribus: sed etiam me lius est ipsi. secundum quod dicit in. ix. Ethico. Omnis intellectus eligit optimum sibiipsi. epieices autem obedit intellectui. Proiicit enim & pecunias & honores & totaliter circumpugnantia bona: procurans sibiipsi bonum. Paucum etenim tempus delectari valde, magis eliget quam multum quiete: & viuere bene annum quam multos annos qualitercunque: & vnam actionem bonam & magnam quam multas paruas. Morientibus hoc forte accidit. Eligunt vtique magnum bonum sibiipsis. Si ergo hoc sentit philosophus de felicitate politica. scilicet quod secundum rationem rectam debet eligere mori pro republica: quia in hoc eligit magis bonum vt tan git per totum: Quaero quid sentit de felici felicitate speculatiua: de qua dicit in. x. Talis est melior vi ta quam quae secundu hominem, non enim secundum quod homo est sic viuit: sed secundum quod diuinum aliquod in ipso existit. Si enim sentit de ipso felici speculatiuo quod secundum rectam rationem debet eligere mori pro re publica: quaero an hoc sentit quia est sibiipsi bonum: an quia simpliciter bonum licet non sibiipsi. Non quia si biipsi bonum, quoniam cum hoc operatur secundum fortitudinem politicam ad modum politici: ergo hoc non est ipsi bonum nisi ad modum quo dictum est politicum esse bonm. scilicet quod melius & beatius est in breui hora vnum opus magnum agere &c. Quoid non est verum: quia ita nequaquam contingit in aliqua operatione secundum virtutem politicam tantum delectari quantuncumque sit magna: quantum secundum virtutem specu latiuam: quia illa habet mirabiles delectationes, vt dicit in libro. x. non ergo esset ipsi bonum: quia cade ret a maiore & permanentiore delectatione ad minorem & breuiorem. Aut ergo sentit philosophus quod felix feli citate speculatiua non deberet eligere mori secundum rectam rationem pro republica quia est melius ipsi: aut si hoc deberet eligere secundum rectam rationem, hoc esset quia esset melius simpliciter: licet non ipsi secundum modum quo illud ponit philosophus esse melius politico. Quicquid de hoc sentit philosophus, non cre do ipsum recte sensisse de felici speculatiuo: aut sentit quia secundum rectam rationem speculatiuam debe ret illud eligere quia illud est melius simpliciter & etiam ipsi. quia etsi non ipsi melius est quo ad bo ni alicuius acquisitionem nec omnino nec pro illa hora: est tamen melius ipsi quo ad euasionem mali culpae. secundum quem modum & politicus etiam si nullo modo esset melius ipsi quo ad boni acquisi tionim: deberet tamen illud eligere quid est melius simpliciter: & etiam melius illi quo ad euasionem ma li culpae.

DIco ergo quod ad hoc vterque eoruum scilicet tam felix politicus quam speculatiuus tenetur de iure naturae: & quod peccaret si illud non eligeret & quod turpiter viueret, melius est autem bene mori quam turpiter viuere. & quo ad hoc etiam melius est ipsi. quia licet per talem mortem non acquireret bonum sibi sed po tius omnia bona sua amitteret: secundum enim quod dicitur de politico in quarto Ethico. felicior in morte tri stior est. tali enim maxime viuere dignum: & iste maxime bonis priuatur sciens: triste autem hoc: & sic licet bonum ei non contingeret: quod innuit philosophus per hoc quod sequitur ibidm: sed nihilo minus fortis: forsi tan autem & magis: quoniam in bello bonum pro illo eligit: tamen secundum rectam rationem deberet illud eligere: quia per hoc euaderet turpitudinem vitii: vt enim dicitur in quarto: fortis autem erat terribi lia homin existentia sustinere propter bonum vel turpe. Non propter bonem scilicet acquirendum vel propter non incurrendum turpe: hoc est turpitudinem culpae. Et sic secundum rectam rationem debet non sperans aliam vi tam, eligere mori pro republica: sicut & sperans illam ex charitate: & sicut iste secundum rectam rationem debe ret eligere mori pro republica secundum praedictum modum etiam si per huiusmodi mortem nihil merertur quod esset recepturus in alia vita. Propter quod, vt dicit Tullius libro. i. de officiis, praeclare scriptum est a Platone: Non nobis solum nati sumus: ortusque nostri partem patria vendicat partem amici. Atque vt placet stoicis quae in terris gignuntur ad vsum hominium omnia creari: homines autem hominum cau sa esse generatos: vt ipsi inter se alius alii prodesse posset. In hoc naturam debemus ducem sequi: con munesque vtilitates in medium afferre mutatione officiorum. ldem in oratione populari ad senatum. Sic ab initio fui animatus: vt non magis me mea causa putarem esse natum quam reipublicae procreatum. Nihil duri vel acerbi mihi erit quo respublica curabitur. neque ei mors misera est quae ob rempublicam capitur: neque exercitium turpe est quod virtutae suscipitur: praesertim cum hae poenae nonnullam habeant in se consolationem. cum vt dicit libro primo inuectiuarum. Patria mihi vita mea multo charior est. Idem libro iiii. Mihi quidem haec conditio data est vt omnes acerbitates omnes dolores cruciatusque perferam non solum fortiter: sed etiam libenter dummodo meis laboribus vrbis pariterque reipublicae dignitas salusque pariantur aequo animo paratoque moriar. Non enim turpis mors forti viro potest accidere: neque misera sapienti. Itaque sapientes nunquam eam inuiti: fortes etiam saepe appetierunt. Vnde quia philosophous secun dum rectam rationem mori eligendum sentiebat pro republica politico forti & sapienti contemplati uo, etiam si nihil boni: sed solum amissio boni inde eis contingeret secundum modum iam expositum: ideo quando dixit in. ix. libro vnam bonam actionem magnam quam multas paruas morientibus eligendam: eli gunt vtique magnum bonum sibiipsis: addidit forte. quia etsi illud non contingeret, nihilominus tamen mori sic secundum rectam rationem eligeret. Et secundum hoc concedendae sunt duae vltimae rationes inductae ad istam partem. Quia si forte aliquis poneret quod philosophus non poneret felicem speculatiuum debere eligere mori dicto modo quasi sit omnino sequestratus ab humana societate non viuens qua si homo mortalis: sed quasi diuinus & immortalis, vt dicit philosophus in quarto Ethicorum: & quod ideo non tenetur descendere a sua felicitate contemplatiua ad actionem politicam pro republica: & sic ponendo hoc diceret ad primam rationem quod verum est quod bonum publicum praeferendum est priuato: dum tamen bonum priuatum includatur in publico: aliter non: licet simpliciter sit praeferendum quantum est ex parte sui, non tamen quantum est parte illius cuius bonum priuatum non includitur in bono publico. Et simi liter si diceret ad secundam: quod vnum membrum exponit se mortis periculo propter conseruationem totius: verum est quando membrum non habet proprium intellectum nec potest habere suum bonum, proprium separatum extra bonum totius. si tamen pars vel membrum haberet proprium intellectum: et bonum quod separatim posset obtinere, qua le habet speculatiuus, nequaquam eligeret illud. lsta non possunt stare: quia etsi philosophus circa ea quae sunt ad finem multa secundum rectam rationem sentiebat & illa quae sentit fides catholica: circa illa tamen in or dinando ipsa ad finem & circa ipsum finem vitae humanae in multis errabat: sicut & alii philosophi. quia vt dicit Augustinus sibiipsi fabricabant quandam felicitatem percipiendam in vita praesenti: quae est finis operum virtutis: & sic ad alium finem ordinabant virtutum opera quam ordinet fides catholica: quae ordinat illa ad beatitudinem percipiendam in vita futura: & sic errauit, si tamen posuit (quod non credo) felicem speculatiuum sic subtractum fuisse a focietate humana quod non teneretur in aliquo reipuca hoc enim est contra ius naturae, vt dictum est, a quo absolui non potuit nisi posuisset quod in felicitate illa speculatiua positus es set extra statum peccandi sicut sunt beati in gloria: quid omnino erroneum est. quia ergo semper manet naturali ter obligatus reipublicae & est in statu merendi & demerendi, tenetur semper eligere mori pro republica secundum dictum modum. & hoc quia licet bonum suum priuatum aliquod positiuum non includitur in illo bono publico, includitur tamen in illo bonum eius priuatum quasi negatiuum scilicet euasio turpitudinis & mali culpae vt dictum est: & hoc sufficit ad propositum. Quia si in bono publico non sic includeretur bonum suum pri uatum, puto quod nullo modo deberet eligere mori dicto modo sicut nec tenentur hoc eligere sancti in patria: quia non esset in hoc debitor reipublicae sicut nec sancti in patria: quia sicut illi non sunt pars ciuitatis ecclesiae militantis nec de foro eius: sic nec iste esset pars societatis humanae: secundum quod hoc vi detur sentire philosophus in nono metaphysicae. vbi dicit quod vir eremita neque est bonus neque malus. vbi dicit Commentator: quia non est pars ciuitatis. Vir autem eremita secundum philosophum erat felix felici tate speculatiua. Similiter quid dicitur ad secundum quod membrum habens, proprium intellectum & proprium E bonum separatum non deberet eligere mori dicto modo nisi bonum suum includeretur in bono com a muni: non valet. quia licet singula membra haberent singulos intellectus in iudicio secundum rectam rationem de eligendo illum actum, deberent plures intellectus illorum esse vnus. etenim licet, vt dictum est, bonum illius priuatum positiuum non includatur in illo bono publico, includitur tamen in illo bonum eius quasi negatiuum. & quid amplius est: licet bonum eius priuatum positiuum non includatur in illo bono publi co: tamen intantum dependet ab illo, quod nisi eligeret mori dicto modo, per vitium & turpe quod incurreret amitteret suum bonum priuatum: quia non potest stare bonum virtutis aut felicitatis cuiuscunque cum vitio. Si vero dicatur secundum iam dicta quod iste speculatiuus non est pars ciuitatis & ita non membrum: propter quod nullo modo tenetur se exponere morti pro republica: & sic nec peccaret non eligendo illud: Dico quod puto si ita esset quod nullo modo esset pars ciuitatis: quia moriendo amitteret omnia bona sua & nihil boni acquireret nihilque mali effugeret: quod nullo modo illud eligere deberet: sicut nec aliquis homo viuens siue iustus siue peccator deberet eligere aliquod peccatum conmittere aut se perpetuo danmna ri vt omnes alii perpetuo saluarentur: sicut tetigit secundum argumetum ad partem contrariam. Sed non est ita. Vir enim eremita quantuncumque sit abstractus ab humana societate, semper tamen in aliquo illius solatio indiget: & ideo manet ei naturaliter obligatus semper. Vnde etsi non sit pars eius quo ad exercitium multorum actuum qui pertinent ad vitam politicam circa regimen domus & familiae & circa amicos & huiusmodi: est tamen semper manens pars eius quo ad exercitium actus necessarii ad salutem reipublicae conseruandae. Vnde si respublica indigeret quod vir eremita philosophus speculatiuus & subtractus a conmuni vita esset rector regni prouinciae aut ciuitatis: ipse dimissa sua speculatione debe ret descendere ad actionem & fieri rector ciuitatis & reipublicae, sicut hactenus fiebant philosophi vt ampli us declarabitur inferius in quaestione antepenultima.

AD illud quod arguitur primo in contrarium: quod ne mo debet eligere mori pro republica secundum rectam rationem: quia hoc eligendo esset miser vt dicit Augustinus: Dico secundum praedicta quod reuera miser esset simpliciter in hoc quod omnia bona sua & na turalia & acquisita qualiacumque essent amitteret: & secundum intentionem Augustinus ad poenas aeternas descenderet. esset tamen miserior non eligendo illud: quia culpam incurreret: & maior est miseria culpae quam cuiuscumque poenae siue damni siue sensus. Secundum rectam autem rationem potius eligendum est id quo quis minus miser est quam quo quis est magis miser: & hoc sub conditione si alterum oporteret in currere: vt contingit in proposito, licet neutrum illorum esset simpliciter eligendum.

AD secun dum quod existens sine tali spe non debet eligere mortem suam naturalem, sicut nec existens in gratia mortem spiritualem: Dico secundum praedicta quod non est simile: quia iste morte spirituali amitteret omne bonum suum & incurreret omne malm. scilicet culpae & poenae cui se obligaret: non sic autem ille qui morte sua naturali saltem effugeret malum culpae quod incurreret non eligendo mori. & ideo iste deberet eli gere mori morte naturae: nullo tamen modo iste deberet eligere mori morte spirituali, vt patet ex dictis.