Quaestio 27

Equitur de quaesitis circa praelatos ecclesiasticos. Vbi quaerebatur vnum perti nens ad dispensationem temporalium. & deinde quaedam alia pertinentia ad dis pensationem spiritualium. Illud vnum erat, vtrum liceat eos superflua retinere Ex arguitur quod non. Bernar. ad Henricum Senonem archiepiscopum. Clamant nudi clamant famelici, conqueruntur & dicunt. Dicitce pontifices in fraeno quid facit aurum nobis fame & frigore miserabiliter laborantibus: Quid conferunt tot mu tatoria vel extensa in perticis vel plicata in manticis: Nostrum est quod effunditis: nobis crudeliter subtra hitur quod inaniter expenditis: nostris necessitatibus detrahitur quicquid accedit vanitatibus vestris.

CONtra est exemplum in loseph: qui ea quae tempori praesenti erant superflua retinebat.

HIC opor tet videre quomodo temporalia pertinent ad ministros ecclesiae. Est igitur sciendum quod in temporalibus bo nis ecclesiae non est dominus nisi lesus Christus. xii. q. i. Res ecclesiae non quasi propriae: sed quasi communes & domino oblatae. & hoc quemadmodum in veteri testamento decimae a se sibi erant reseruatae, & vsui mini strorum templi deputatae. Possessio autem est ecclesiae vniuersalis. Defensio autem & dominii & possessionis principaliter commissa est summo pontifici: & sub ipso caeteris ecclesiis, & personis ecclesiasticis: qui bus vsus necessarius de sibi commissis concessus est. Vnde super illud. Non quasi propriae. glos. Si ergo de re bus ecclesiae emisti equum vel aliud, illud non est tuum: sed dicas quod illud est solummodo clericorum: quid probabili ratione consumunt.

AD cuius intellectum sciendum: quod ista sex per ordinem se habent circa bo na temporalia vsui humano concessa: & semper praecedens continet in se necessario sequentia & non econuerso: & semper praecedens plus habet in re quam sequens: ita quod primum maximum, vltimum vero minimum: quae sunt possessio iuris siue haereditaria: proprietas siue dominium: fructus: vsus: factum: possessio facti. Possessio iuris a qua aliquis denominatur possessor est haereditaria quando haereditarie aliquis habet alicuius rei proprietatem cum actuali eiusdem tentione. Proprietas a qua aliquis denominatur proprieta rius: potest esse fine possessione actualis tentionis. Sed proprietarius habet in re ius: quo deberet pos sidere ipsam: propter quid etsi non possideat: manet tamen verus dominus. Neutro istorum modorum tempo ralia bona sunt ecclesiae sed solius dei. uaii. estid et capiaulo Si priuatum. Non nostra sunt quorum procurationem quodammodo gerimus: non proprietatem nobis vsurpatione damnabili vendicemus. glos. Quia tantum il lius procuratio nobis commissa est. Ergo praelati dicuntur procuratores rerum ecclesiasticarum: & quando que dicuntur domini, & quandoque defensores: non tamen habent generalem & liberam administrationem sicut & procurator Caesaris. Modicum tamen dare possunt, & loco domini habentur cum bene administrant: loco praedonis cum male. Et quia sunt loco domini quo ad hoc, etiam quandoque in iure dicuntur domini: & secundum hoc in quaestione de perfectione attribui ministris ecclesiae dominium rerum ecclesiasticarum.

VNde nec proprie dicuntur fructuarii. Fructuarius enim siue vsufructuarius dicitur aliquis a fructum: qui etsi non ha bet dominium aut proprietatem in re: habet tamen liberum ius omnes fructus qui proueniunt de re, sibi attrahendi & dispensandi de eis prout vult. Puta qui in sylua caedua habet ad vitam suam vsum fru ctus: potest omnes fructus singulis annis in vsum suum conuertere: & aliis ipsos tribuere pro libito suae voluntatis. Nonisic autem ministri ecclesiae possunt de fructibus bonorum ecclesiae sibi commissis disponere: quia vt dictum est, non possunt nisi modica dare: nec habent generalem & liberam ad ministrationem. Quia tamen de bonis ecclesiae ea quae sunt vsibus suis necessaria possunt accipere: quo ad hoc proprie dicuntur vsuarii ab vsu iuris. Est enim vsuarius qui ius vtendi habet in re: non tantum iu ris habens in re quantum vsufructuarius. vsufructuarius enim omnes fructus sibi potest attrahere & alienare: Vsuarius autem non plus potest sibi attrahere quam in suum proprium vsum habet conuerte re: & de residuo nihil habet aut potest disponere: nisi quo ad hoc administratio sibi fuerit concessa ab vsufructuario. Et quo ad hoc minister ecclesiae plus habet in bonis ecclesiae iuris, quam mere vsua rius: quia habet ius administrandi de residuo eius quod in necessarium vsum suum habet necesse conuer tere: vt licet sit vsuarius solum quo ad id quod in proprium vsum conuertit: minister tamen est pauperum quo ad residuum eius quod debet conuertere in vsus illorum: vt aspiciendo ad vtrumque simul proprie possit dici minister vsuarius: non tamen generaliter & libere: sed specialiter egenis & indigentibus. xii. qud i. Epiritus ecclesiasti carum rerum habeat potestatem ad dispensandum erga omnes qui indigent cum summa reuerentia & timore dei. Percipiet autem & ipse quibus indiget si tamen indiget, tam in suis quam in fratrum qui ab eo suscipiuntur necessariis vsibus pro futuris: ita vt nulla qualibet occasione fraudentur, iuxta sanctum apostolum sic dicentem: habentes victum & vestitum his contenti simus. Quia si contenti istis minime fuerint: conuertat autem res ecclesiae in suos domesticos vsus, & eius commoda: vel agrorum fructus non cum presbyterorum vel diaconorum conscientia pertractet: sed eorum potestatem domesticis suis aut propinquis, aut fratribus filiisque conmit tat: vt per huiusmodi personas occulte laedantur res ecclesiae: synodo prouinciae poenas ipse persoluat. Super illud. Indiget. x. q. ii. Episcopus. vbi fere idem cap, ponitur. glos. Nota qualiter exponitur verbum Indiguerit: vt arctetur tantum ad victum & vestitum: qui tamen melior vel peior dandus est secundum qualitatem personarum. Et glos. super illud. xii. quoid i. dicit. Et ita refertur haec necessitas ad naturae necessitatem, quae tamen pensanda est secundum qualitatem personarum. hoc enim facere est bonum ministrum ministerium suum honorificare. Alias autem dare potius est seipsum glorificare Vnde dicit Bernard. in praefata epistola. Honorificabis ministerium tuum: ministerium inquam non dominium. lpsum itaque honorificabis non vos: nam qui quaerit quae sua sunt, se cupit honorari non su um ministerium. Honorificabis autem non cultu vestium: non equorum fastum: non amplis aedificiis: sed ornatis moribus, studiis spiritalibus, operibus bonis. Aut fratribus. glos. x. causa, quid ii. Praesumitur enim quod hoc carnali amore faciat: vnde eis danda non sunt nisi parua: nisi inquantum pauperes sunt. Tunc enim eis porius prouidendum est quam aliis caeteris paribus: secundum Augu. epistola quadam ad Laetum diaconum. Alias autem eis dare esset pauperes defraudare. Vnde. x. quid ii. in ca, praedicto subditur. Si autem episcopi, & qui cum eis sunt presbyteri vel diaconi accusentur: quod quae ex redditibus vel ex quolibet actu ecclesiae veniunt in vsus suos colligunt, & pauperes fraudant & fame conficiunt: & hoc quidem corripi oportet. In quo casu intelligenda est auctoritas haec praedicta. Factuarius autem est a facto siue ab vsu facti dictus: cui circa id cuius dominium ab alio habetur, vsus concessus est: & tantummodo praebet quod facti est in vtendo, & nihil iuris. Talis factuarius, vt alias determinauimus, cum omni dominio renunciat: quanto est paucioribus conteii tus: tanto est quo ad statum perfectior: comperatione caeterorum religiosorum qui bonis suis communibus siue mobilibus siue immobilibus dominium retinent aliquale,. quia minori sollicitudine necessarius vsus facti per singulos dies acui ritur quocumque modo siue per artem siue per mendicationem: siue alio modo, quemadmodum etiam ab habentibus so lum mobilia in conmuni dominium simul acquiritur & custoditur. Omnis enim sollicitudo in acquirendo vsum facti necessarium, est necessaria naturae: illa vero quae est in custodiendo est praeternecessaria: quae necessario prouenit ex minori confidentia: propter quod necessario de perfectione diminuit. Semper enim aliis eisdem retentis praeternecessaria sollicitudo quam status aut factum maiorem requirit, de perfectione in statu vel in facto diminuit, vt alibi exposuimus. Vnde etsi saepius maior fuerit sollicitudo in solo vsu facti acquirendo quam si mul in acquirendo & custodiendo mobilium aut immobilium dominium: quia tamen illa sollicitudo est omnino necessaria: ista autem in parte praeternecessaria: idcirco illa sollicitudo etiam maior, quia est necessariae pro uisionis: in nullo de persectione diminuit: sed ista minor quo ad hom. scilicet quod est praeternecessaria, & ideo cum minori confidentia de domino. Sed forte dices quod illi sollicitudini necessariae maiori prouidetur per istam ne sit necesse eam esse tantam. propter quod & ista quo ad custodiam reputanda est esse necessaria: sicut & illa: & non minoris confidentiae. Sed non est ita: quia etsi saepius contingeret illam sollicitudinem neces sariam in acquirendo vsum facti esse maiorm: semper tamen incertum est si debeat esse maior: quia forte non erit opus ea omnino: aut forte poterit esse minor. Certum est autem quod semper custodia boni temporalis aliquam apponit sollicitudinem. Vnde quamquam omnis sollicitudo distrahens ex se sit mala: quia tamen illa propter omnimodam necessitatem naturae omnino est excusabilis: ista autem nequaquam: eligere autem minus malum, certum tamen, ad euitandum maius malum incertum, non est fine diffidentia euadendi il lud maius malum: & ita cum spe diminuta in diuino adiutorio super necessariis vitae obtinendis: ideo dominus in oratione dominica non docuit petere nisi quotidiano victui necessaria: quando dixit. Panem nostrum quoti. da no. ho. Vbi cum dixit panem, explicat necessarium, excludendo circa delicata praeternecessa ria auiditatem. Cum vero dixit quotidianum, explicat necessarium diei instanti, excludendo circa praeterne cessaria custodienda auaritiam. Vnde Augustinus in sermo. de oratione dominica exponens illam petitionem dicit sic. lam terrestria postulamus sed tamen necessaria: nam dicimus panem nostrum quo. da no. ho. Osapientia vera & diuina prouidentia: quae docuit & panem solum petere & hodie nominare. Hoc enim dicto & auiditas cum auaritia tollitur: & humanae vitae insinuatur incertum. secundum illud. Nolite sol liciti esse in crastinum. Vere enim inconueniens est: eum in multos annos & tempora & certe in alium dien necessaria postulare: cui forte sub nocte est vita finienda. Competenter ergo oramus panem nostrum quo tidianum dari nobis: quia crastinus dies quicquid pariat ignoramus. Idcirco ergo omnis sollicitudo in custodiendo, quantuncumque sit minor, diminuit de perfectione: non autem illa quae est necessariae prouisionis. Et sic semper quantum est ex parte sollicitudinum perfectior est status in quo quaeritur solum vsus facti quam in quo quaeritur rerum qualecumque dominium. Et non solum quantum ex ratione sollicitudinum: sed etiam semper quantum est ex natura rerum status est perfectior per se aliis eisdem retentis in solum quaerem do de facto vtendo, quam in quaerendo & custodiendo simul: quia plus naturaliter animum habita quam non habita afficiunt: Dico per se & ex natura rei: quanto habitum magis est coniunctum quam non habitum: vt dicit Augustinus in epistola ad Paulinum: secundum quod alibi diximus: licet per accidenm scilicet ex aestimatio ne sit econtra. Secundum Augustinus in fine primi de doctrina christiana, inter temporalia & aeterna hoc interest: quod temporale plus diligitur antequam habeatur: vilescit autem cum aduenerit. Aeternum aum tem ardentius diligitur adeptum quam desideratum. Et hoc contingit, quia ex pronitate nostra ad delectationem in temporali bono plus aestimatur quam est: & creditur inueniri satietas vbi inueniri non potest. Propter quod dicti sui circa temporale bonum causam subdit Augustinus dicens. Non enim satiat animam cui vera est & certa fides aeternitatis. Econtra autem ex excellentia aeterni boni contingit quod non possumus ipsum aestimare quantum est. & ideo minus aestimatur quam est: nec praesumitur tantum posse inueniri in in ipso quantum inuenitur. Propter quod dicti sui circa aeternum bonum causam assignans Augustinus dicit Nulli enim consideranti conceditur de illo aestimare quantum in se habet &c. Caeteri autem ministri eccle siae qui bonis proprietariis renunciantes publici ministri ecclsiae fiunt: non propter se principaliter: sed pro pter pauperes: & ministerium publicum ecclesiae sustinendo: in nullo ex hoc patiuntur status perfectio nis diminutionem: sed potius sentiunt augmentum: vt. xii. quod i. Expedit facultates ecclesiae possideri &c.

POSsessio facti est a qua dicitur aliquis facti possessorius: cuiusmodi est ille qui nihil omnino possidet nisi pro hora qua illud in vsum suum quo statim consumitur conuertit: nec vsum facti pro futuro in aliquo cuius dominium est penes quemcunque alium, habet aut habere expectat. Tali possessione facti contenti esse possent pauci & vagi: qui si dicerent se non velle habere vsum facti pro futu ro in re cuius dominium esset penes alium: tanquam hoc esset in diminutionem perfectionis & status eorum, error esset. quoniam sollicitudo necessariae prouisionis licet excusabilis sit, & idcirco nullo modo quicquam de statu perfectionis diminuat: vt dictum est: quia tamen ex se mala est, & ad malitiam diei pertinet: tam to perfectior est status: quanto in eo nata est esse minor absque omni alia sollicitudine praeternecessaria: & illud quod circa statum natum est diminuere huiusmodi sollicitudinem necessatiam, vergit potius in augmentum quam in diminutionem perfectionis ipsius status. Quare cum aliquis habens dominium in rebus necessariis ad vsum facti aliquorum, concedit illis vsum facti quandocunque necesse habent, vt non oporteat aliunde sollicitari ad ipsum obtinendum: hoc multum natum est diminuere sollicitudi nem circa necessariam prouisionem. Habere ergo vsum facti in eo cuius alius habet dominium: in nullo de per fectione aut eius statu diminuit: sed potius augmentat: quemadmodum non diminueretur status per fectionis eremitae: si per angelum administrarentur ei victus & vestitus necessaria: vt non oporteret ipsum sollicitari ad acquirendum illa vel artificio vel mendicatione aut alio modo. Sed dices quod verum esset si illi iidem nullam apponerent sollicitudinem in procurando: vt bona conuertantur in illius dominium a quo habent vsum facti in eisdem. Dicendum. reuera si nullam oporteret eis apponere sollicitudinem iam dicto modo: hoc potius vt dictum est vergeret in augmentum perfectionis quam in diminutionem. lpsa tamen sollicitudo in hoc apposita si non excedat necessariam prouisionem in eis quae sunt victui & officio status necessaria: omnino excusabilis est: nec de statu perfectionis diminuit: maxime respe ctum omnium aliorum qui propter seipsos dominium habent in re quacunque. Si vero sollicitudo illa excedat necessariam prouisionem vsus facti: aut scilicet quia fiat prouisio ad vllam superfluitatem siue copiam vel thseaurizationem: aut sub colore aut intentione alicuius prouidentiae non necessariae in futurum: bene potest ex hoc multum derogare statui persectionis de facto. Cum enim de iure hoc non debet fieri: siqui sic superflue sollicitarentur, potius sibi quam statui derogarent: qui prohibere debet ne profi tentes eum scienter consentiant plus pecuniae concedi ad aliquam rem necessariam comparandam quam verisimiliter aestimari possit rem necessariam valituram: secundum quod hoc prohibet fratribus minoribus Nicolaus papa. Vnde etsi communitas status hoc requireret, reuera multum statui perfectionis derogaret: & bene posset esse perfectior status alius habens aliquod rerum dominium cum sollicitudine praeternecessaria minore. Haec digrediendo diximus ad declarandum aliqua quae visa sunt alias in quaestione de statu perfectionis a nobis obscure tractata. Reuertentes igitur ad propo situm, ex praemissis respondemus quaestioni distinguendo: quod ministros ecclesiae contingere retinere superflua vsui praesentis temporis intelligo dupliciter: quia duplici intentione. Vno modo propter vsum priuatum suiipsius & suorum solummodo. Alio modo propter vsum publicunm scilicet pauperum & sui ipsius inquantum est aut debet esse vnus ex pauperibus. Primo modo dico quod non licet: quia facerent se vsufructuarios bonorum ecclesiae quaerendo quae sua sunt, defraudando pauperes, quorum debent esse illa. Sed hoc possunt facere duplici de causa. Vne. scilicet ex nimio timore: quia timent quod sibi aliquid pro futuro deficiat. Alia ex cupiditate. Secundo autem modo licet: quia haec est cautela: vt quod non est pro praesenti tempore omnino necessarium reseruetur ad vsum pauperum magis opportunum, aut ad vsum etiam proprium, prouidendo pro futuro pro minori, quam de bonis pauperum oporteret eos refundere in futuro si non esset eis prius prouisum,. secundum quod has tres causas reseruandi in posterum bona eccle siae tangit Hieronymus. xii. qud ii. Gloria episcopi est pauperum operibus prouidere. lgnominia sacer dotis est propriis studere diuitiis. & infra. Accipere pauperibus erogandum: & esurientibus pluribus reseruare: vel cautum vel timidum est: aut quod apertissimi sceleris est, exinde aliquid subtrahere: omnium praedonum crudelitatem superat: vel cautum. Ecce casus in quo licet reseruare. vnde glos. ibidem. Cum ideo fit quia expectatur maior necessitas. hinc est quod secundum quod dicit Augustinus xii. estid i. habebat dominus loculos: a fidelibus oblata conseruans: & suorum necessitatibus & aliorum indigentiis tribuebat. Tunc primum ec clesiasticae pecuniae forma instituta est: vt intelligeremus quod praecepit, non esse cogitandum de crastino non ad hoc fuisse praeceptum vt nil pecuniae seruetur a sanctis: sed ne deo propter ista seruiatur: & propter in opiae timorem iustitia deseratur. Et iste est casus primus propter quem non debent ministri ecclesiae seruare superslua. Vnde super illud, vel timendum. glos. ldeo sacit: quia timet ne sibi deficiat. Talis reuera propter timorem inopiae deserit iustitiam: qua pro tempore instanti quae seruat deberet pauperibus ero gare. dicente Ambro. de officiis. Aurum habet ecclesia non vt seruet: sed vt eroget & subueniat neces sitatibus. & infra. Cur passus es inopes fame mori, & certe habebas aurum vnde ministrares alimo niam: glos. i. ministrare debuisses. Propter talem ergo timorem non licet ministris ecclesiae qui perfecti esse debent, publica bona ecclesiae reseruare in necessitate: licet ex cautela futurorum hoc licet: & hoc absque perfectionis eorum diminutione: quia in huius indicium ex vna causa Christus loculos habu it: quamuis propter talem timorem licet imperfectis aut minus perfectis bona priuata personae vel commnitati alicui reseruare pro futuro, quorum infirmitati concedens Christus ex alia causa loculos habuit: vt alibi dicit Augustinus

PER haec patent obiecta. Bernar enim loquitur in casu quando seruantur super slua, & ex cupiditate. loseph autem bona quae seruauit pro cautela futurorum seruabat: quod licitum est secundum iam dictum modum: licet primum sit illicitum.