Quaestio 20

CIrca Sextum arguitur: quod debens facere aliquid ex vna causa, non liberet se a debito si faciat illud ex alia causa: quia si quis debet alteri decem ex mutuo, & dat ei decem ex mera liberalitate & gratuito non liberat se a debito aliorum decem. Item si aliquis promittit aliquid voto vel iuramento ex vno proposito, puta religionem intrare ex deuotione siue proposito experiendi illam, non se liberat a debito voti vel iuramenti intrando sub proposito non experiendi: sed statim exeundi. ergo &c.

PRObatio anecedem tis est: quia qui soluit votum deo, satisfacit: sic intrans non satisfacit deo: cum sic intrare deus non acceptet: quia sic intrans peccat mortaliter: tum quia mentitur cum ab eo inquiritur si habeat propositum experiendi: dicendo quod sic: aliter enim non admitteretur: tum quia proponit se aliquid facturum vnde scandalicabitur & religio, & ipsemet. Item vouens intrare religionem, aut vouendo habet intentionem determina tam de experiendo & permanendo: & tunc clarum est quod est obligatus ad experiendum, non solum ad itrandum: aut habet intentionem de non experiendo: sed statim post ingressum recedendo: tunc non fuit votum: quia non est de bono nec de meliori: immo de malo vt dictum est, & votum debet esse de bono aut meliori: aut habet in tentionem indeuminatam, nec de experiendo, nec de non expriendo: & tunc recurrendum est ad ius commune. secundum autem illius interpretationem debuit habere intentionem de expiendo: ergo aut non est votum seu iuramentum omnino licitum, aut obligatus est ad expiendum. Item si aliquis vouet aut iurat se intraturum religio nem sub proposito non expiendi illam, illicitum esset votum illud aut iuramentum, quia non est votum nisi conceptus melioris propositi: quale non est istud, sed potius deterioris. Melius enim esset non vouere sub proposito statim exeundi quam vouere & intrare sub tali proposito. Illud autem non est ita nisi quia propositum intrandi cadit sub il lo voto aut iuramento. Illud enim cadit sub voto aut iuramento, sine quo non est licitum. Illud autem oportet seruare in soluendo votum vel iuramentum quod cadit sub illo. ergo &c.

CONtra. qui honorat parentes ex naturali pietate liberat se a debito quo tenetur eos honorare ex praecepto diuino. ergo &c.

DIco quod de bens facere aliquid ex vna cauam potest facere illud ex alia dupliciter. Vno modo excludendo illam causam propter quam de bet illud facere, faciend scilicet id solummo ex illa alia cauam, & nullo modo cum hoc ex prima nec implicite nec explicite. Alio modo faciendo illud ex alia causam, & cum hoc simul ex prima. Qui facit aliquid ex alia causam primo modo non intendit se liberare a debito ex prima causa. Et ideo dico quod adhuc manet obligatus debito ex illa cam: vt processit prima ratio. Qui vero facit aliquid ex alia causa secundo modo, intendit se liberare ex debito primae causae. Et ideo dico quod liberat se a debito, vt processit vltima ratio: immo perfectius quoquo mo- do liberat se a debito: quia perfectiori voluntate facit illud simul ex alia causa quam ex sola prima causa. Vnde & honorans parentes ex naturali pietate: si cum hoc non honoraret eos propter debitum diuini praecepti nihil reputans illud, nec curans liberari a debito illius, non liberaret se a debito & esset transgressor diuini praecepti: & factum suum pro non facto apud deum reputaretur. Ad secundum: quod promittens ali quid sub voto vel iuramento &c. Dico quod etsi faciens aliquid ex vna causa non se liberaret a debito al terius causae si nullo modo faceret illud ex illa alia causa: bene tamen obligans se sub vno proposito liberat se soluens sub alio: sic etiam quod nullo modo soluat sub primo proposito: immo sub omnino contrario pro posito, secundum quod alias determinaui: si tamen soluat ex causa obligationis seu quia obligauit se. & hoc ideo quia ipsum propositum siue deuotio sub quo vel ex qua iurauit vel vouit, non est causa debiti aut obligationis: quia tunc habens propositum aut deuotionem intrandi ad experiendum, esset obligatus ad intrandum vt experiretur: quid falsum est: quoniam nudum propositum neminem obligat: sed ipsa voluntas vouentis vel iurantis ex eo quod vouet vel iurat: ipsum obligat & facit debitorem de intrando. Et quia potest se intendere solummo obligare ad intrandum sic quod non intendat obligare se ad experiendum post introitum, sicut nec ad profitendum: immo expresse intendat se non obligare ad experiendum nec ad profitendum: idcirco dico quod implendo illud quod cadit sub vote. scilicet introitum, qualitercumque mutetur propositum de experiendo post introitum, vel non experiendo, nihilominus absoluitur omnino a debito voti vel iuramenti. Quid autem arguitur contra hoc: quod propositum de experiendo cadat sub voto & iuramento: Dico quod non est verum: immo non cadit sub voto. Votum etiam sub contrario proposito non esset illicitum vt forte videri posset alicui: quid tamen non assero: etsi propositum huiusmodi contrarium exprimeretur, dicendo: ego iuro vel voueo me intraturum religionem: propono tamen non experiri eam: eo quod tale propositum est de omnino extraneo & impertinente ad actum intrandi qui cadit sub voto siue iuramento. Nunc autem actus super quem cadit propositum numquam facit votum vel iuramentum illicitum nisi pertineat ad actum qui per se cadit sub voto aut iuramento sic vt aliquo modo illi deroget aut contrarietur eidem. Talis autem vt forte diceret aliquis, non est actus propositi de non experiendo respectu actus ingrediendi. Ad cuius intellectum sciendum: quod actus cadens sub proposito qui solummodo ad praesens locum habet: aut est contrarius actui qui sub iuramento promit titur, aut non est ei contrarius. Si primo modo, dico quod actui cadenti sub iuramento vel voto potest esse contrarius actus cadens sub proposito siue affirmatus siue negatus: vno modo ratione ipsius actus cadentis sub iuramento: alio modo ratione obiecti circa quod est. Si primo modo, tale propositum facit iuramentum omnino illicitum, siue sit contrarius ei in toto siue in parte. In toto, puta si aliquis promittat sub iuramento aliquam se accepturum in vxorem & proponat quod numquam eam accipiet. lste enim omnino proponit non implere iuramentum. In parte, puta si sic, promittens proponat se non consentire corde quan do ipsam accipiet per verba de praesenti: qui similiter proponit non implere iuramentum. Quia ad impletio nem talis iuramenti duo sunt necessaria: & actus exterior in signo, & actus interior in consensu. Si secundo mode. scilicet ratione obiecti: puta cum aliquis dicto modo promittens proponit statim cum illam acceperit in vxorem ab ea recedere & omnino eam dimittere: & hoc similiter facit iuramentum omnino illicitum: quia contra naturam vxoris est & rationem quod dimittatur sine causa fornicationis. Sed hoc potest contingere dupliciter. Vno modo sine causa rationabili proponendo eam dimittere, & est iu ramentum omnino illicitum: quia talis proponit non implere illud quod sub iuramento promittit implicite scilicet cum ipsa morari postquam eam receperit: quia hoc pertinet ad seruitutem coniugii essentialiter. Alio modo ex causa rationabili quantum est ex se: licet non sit rationabilis ad propositum: puta si aliquis promittens dicto modo proponit statim cum illam acceperit in vxorem eam dimittere propter ingressum re ligionis: & est iuramentum illicitum, quia vanum. In hoc enim iuramento cum tali proposito nihil boni consistit immo multum mali: quia illudit illam. Et ideo melius esset quod statim intraret religionem sine taliiurammento & impletione eius. Si autem actus cadens sub proposito neutro modo est contrarius actui qui cadit sub iuramen to: Dico quod ille omnino impertinens est ad actum alium: qui scilicet cadit principaliter sub iuramento vel voto. Et ideo propositum circa talem actum non facit iuramentum circa priorem esse illicitum: nec etiam circa actum contrarium: puta si quis sub iuramento promittit alicui dare. x. & proponit quod cum illis decem dabit ei liberaliter alia. x. licitum est iuramentum cum tali proposito. Licitum etiam esset cum proposito contrarie scilicet de non dando ei alia. x, omnino. propter quod & promittens sub tali proposito ante impletionem bene potest mutare propositum & implere par fecte suum iura mentum cum contrario proposito. Sic autem omnino (vt forte posset videri alicui) contingit in proposito: quoniam actus non experiendi in nullo dictorum modorum contrariatur actui ingrediendi religio nem, qui vouetur siue promittitur: quia non contrariatur ei, nec ratione ingressus: quia nihil derogat actui ingrediendi: nec ratione termini scilicet religionis: quia natura & ratio religionis non requirit circa nouitium experientiam aut permanentiam: & sicut non per totum annum, sic nec per vnum diem. Quid ergo arguitur quod intrans religionem sub proposito statim exeundi non liberat se a debito voti vel iu ramenti quo promisit se intraturum religionem: Dico quod falsum est secundum praedicta. Quia autem arguitur Primo ad illius probationem, quod iste non liberat se sic intrando: quia non satisfacit deo eo quod factum illud non acceptat: quia sic intrans peccat mortaliter: quia mentitur dicendo se habere propositum experiendi: Dico quod hic aliud est ingressus quem prius vouit, & aliud est mendacium superueniens: quid omnino est accidentale ingressui. Et bene verum est quod actum mendacii non acceptat deus: bene tamen acceptat actum ingressus. Et patet per simile, licet magis disparatum: si enim ab ingrediente etiam intentione experiendi quaeratur an diligenter audierit logicam: & mentiatur, dicendo quod sic: cum tamen valde negligenter eam audierit, licet deus mendacium hoc non acceptet: bene tamen acceptat ingressum. Quia autem contra hoc statim arguitur secundo medio: quod ingressus ipse est peccatum quia in ipso scandalizat: Dico quod ex actu intrandi nullo modo scandalizat: et si forte scandalicat: hoc est ex actu exeundi: sed hoc non est ex natura actus: sed potest esse ex circunstantiis si nimis publice pluribus praesentibus intrauit & illis praesentibus statim exiuit: aut tale factum fuerit in religionis diffamiam & postmodum diuulgauit, quae circunstantiae si non fuissent, & sic non scandalizasset: ex actu exeundi non scandalizasset sicut nec ex actu intrandi. Sicut enim ex natura sua non scandalizat actus exeundi post expien tiam: sic nec actus exeundi statim: immo actus exeundi post exprientiam plus natus est religionem scandali zare quam statim, quia per illum insinuatur quod aliqua est expartus in religione inconvenientia propter quae exit: quae non insinuantur per istum, quia imputatur scandalum istud si forte contingat, potius, propriae inconstantiae & improuisioni istius. In quo tamen non proprie dicendus est seipsum scandalizare: quia per hoc quantum est ex natura actus exeum di nec sibi nec aliis praebet occasionem vlterioris ruinae.

AD tertium principale cum dicitur quod vouens se intra turum religionem, aut habet intentionem determinatam &c. Dico quod intentio in actu vouendi potest esse circa actum eundem qui vouetur, vel circa alium. Si primo modo: dico quod obligatur ad actus expletionem & permanentiam suam quousque impleatur. Qui enim vouit intrare debet intendere ingressum vel vere explicite & deter minate, vel si interpretatiue implicite & indeterminate. Aliter enim votum vel iuramentum esset: illicitum: puta si iuraret intrare & non intenderetintrare aliquo modo. Si secundo modo, aut ille actus pertinens est ad actum qui cadit sub iuramento, vt sine quo non esset licitum, aut est impertinens. Si primo modo, dico secundum prae dicta quod iuramentum est omnino illicitum siue votum. Si secundo modo vt contingit in casu nostro, in quo idem est in tendere exire & proponere exire: Dico quod neo intentio nec propositum quod in vouendo habet de experiendo obli gat: quin possit illam mutare vt dictum est iam supra: & vt dicunt aliqui (quid tamen non assero) quin possit hatrene in vo uendo propositum & intentionem de stati exeundo post ingressum: quid tamen est votum simpliciter & licitum de intrando vt dictum est: ita etiam quod si propositum sit de praesenti iuramento vallatum, bene posset illud ante ingressum mutare: vt siquis simul duo iuraret in hunc modum: ego iuro me intraturum religionem: & similiter ego iuro quod habeo propositum de expriendo: bene enim potest esse quod in iurando se intraturum religionem habet in praesen ti propositum de perseuerando, & ita verum iurat in hoc iurando, quia tamen non iurat se in tali proposito perseueraturum vsque post ingressum: nec similiter iurat quod in ingressu proponet experiri: ideo non obstante illo iuramen to circa propositum de praesenti: bene posset illud mutare ante ingressum aut in ingressu.

AD illud autem quod obiicitur contra hoc membrum: Si habet intentionem de non experiendo sed de recedendo statim post ingressum: tunc non fuit votum, quia non fuit de bono nec de ineliori: Dico quod votum non ex hoc negatur esse de bono aut meliori quod post factum apparet melius non fuisse vouenti: in quemadmodum non fuit melius intrare religionem illi qui post votum apostatauit, & permansit in apostasia: sed ex hoc dicitur de bono aut meliori quod probabiliter posset praesumi quod cum hoc quod ex se est melius simpliciter, aliquo modo potest esse melius vouenti. Nunc autem in proposito sic est quod religiosus inducens alium ad ingressum quandoque po test praesumere quod licet ille pro tempore illo non habet propositum de experiendo post ingressum sed potius de statim exeundo, postmodum mutet propositum & proponat experiri: quemadmodum etiam ille qui aliquando intrauit religionem eo proposito & intentione, vt amicum suum qui iam intrauerat secum educat: post suum ingressum mutauit propositum & perseuerauit in religione cum amico suo. & sic non obstante quod ille in vouendo ingressum simul habeat propositum de non experiendo: tamen actus ingrediendi quem vouit qui in se simpliciter bonus & melior est quam non intrare, etiam bonus & melior potest iudicari fore il li, vt sic votum illud sit de bono & meliori. Si autem est propositum de tali quod faceret iuramentum non esse de bono omnino aut meliori, esset omnino illicitum: puta si aliquis sub iuramento promittit aliquam ducere ii vxorem cum proposito quod postquam eam duxerit recedet ab ea ingrediendo religionem. hoc enim iuramentum illicitum est: quia sumit nomen dei in vanum: quia nullo modo potest esse melior aut bonus simpliciter actus ducendi de futuro, nec illi: nec potest esse melius ex se iurare illud quam non iurare: quia melius esset simpliciter & illi non iurare se ducturum illam cum tali proposito quam iurare: sicut melius essent intrare religionen simpliciter & illi absque iuramento de ducendo & absque ductione quam primo iurare & postea ducere: & tunc demum dimissa illa religionem intrare: quia per hoc multum posset vilificari, & magnum damnum habere illa quae esset ducta: et ille nullum emolumentum nec temporale nec spirituale. Sed si postquam eam iurauit se ducturum cum proposito commorandi cum illa, mutet propositum de conmorando propter propositum de re ligionem intrando: melius est ei in tali casu primo ducere ad iplendum iuramentum, & postmodum intrare, vt di cit decre, quaedam.

PER iam dicta patet ad tertium. Et quod adiungitur in argumento, quod non est tale votum licitum: quodscilicet est cum proposito non expgriendi: sed stati recedendi: nisi quia propositum de experiendo quod habuit tempore voti, cade ret sub voto: patet ex dictis quod falsum supponitur in antecedente. Si tamen esset verum, bene verum esset quod sequatretur: quem admodum quia illicitum est iuramentum quo aliquis alicui promittit ducere eam in vxorem cum proposito statim dimit tendi eam ductam: ideo sub illo iuramento cadit propositum de ducendo illam: ita quod per illud iuramentum obligatur ad ducendum illam, & ad continuandum propositum de conmorando cum illa: nisi prius quam illam cognouerit mutare volue rit propositum illud in propositum de intrando religionem. Quid tamen locum non habet in proposito, etiam supponendo quod votum sit illicitum quo quis vouet se intraturum religionem cum proposito non experiendi illam: quid tamen ad praesens non asserimus.

DIco enim quod non obstante quod tale propositum facit votum illud illicitum, propositum contrarium tamen non cadit sub voto. Quid autem assumitur ad illius probationem: quod illud cadit sub voto aut iuramento sine quo votum aut iuramentum non est licitum: Dico quod hoc non velt verum est.

AD cuius intellectum sciendum est: quod votum siue iuramentum non est licitum sine aliquo, duplici de causa. Vna quia illud est circunstantia & conditio qua sit licitum quod vouetur aut iuratur: vt causa propter quam sic. Alia vero decausa, quia illud est conditio siue circunstantia, non qua sit licitum, vt causa propter quam sic, sed vt sine qua non tantummodo. De ge nere circunstantiae primo modo est omnis circunstantia quae secundum praedictum modum est contraria actui qui promittitur sub voto siue iuramento: & hoc siue sit actui contraria ratione sui, siue ratione obiecti circa quod est. Et ideo omnis circunstantia sic contraria etiam cadit sub voto & iuramento, vt patet ex declaratis. De genere vero circunstantiae secundo modo est omnis circunstantia cuius contrarium non contrariatur actui qui promittitur sub voto aut iuramen to: qualis circunstantia in proposito est propositum de experiendo vt patet ex dictis. Et ideo talis circunstantia non cadit sub voto aut iuramento: sic quod sub tali circunstantia aut conditione oporteat ad implere votum vel iuramentum. Et sic vouens intrare religionem cum proposito experiendi, non oportet quod intram do habeat propositum experiendi nisi voueat hoc per intentionem specialiter. et sic propositum experiendi non est necesse quod cadat sub voto: licet fine ipso non sit licitum votum: si tamen sine illo non sit licitum: vt si fieret sub pro posito contrario. Sufficit enim vt tale propositum sit solummodo annexum illi quod cadit sub voto: & ideo non oportet illud propositum saluari in implendo votum vt liberetur a debito: licet oportet quod existat cum emitritur votum. Quemadmodum in emittendo votum oportet quod adsit propositum de profitendo tempore congruo, & perseuerando vlterius: quia fine tali proposito non valeret votum de intrando, sicut nec fine proposito de experiendo: quia propositum profitendi & perseuerandi in religione est finis intrandi religionem. Et istud primum debet esse in intentione: licet vltimum in executione: vt ad quod ordinatur propositum experiendi. et tamen nullus diceret quod propositum de profitendo semper oportet conseruare: similiter & de perseuerando: quia similiter nec propositum de experiendo: etiam si essent necessaria ad hoc quod votum esset licitum. Quod manifeste patet per hoc quod si aliquis pro mittat sub fide et iuramento aliquam ducere in vxorem non valet promissio nisi habeat propositum conmorandi cum ea, & eam carnaliter cognoscendi. Et hoc, quia nisi aliud superueniat conditio vxoris requirit quod vir con moretur cum ea. Tnde si interim velit intrare religionem: consulit quaedam decretauls quod prius contrahat cum illa: & tunc demum intret religionem: & constat quod iste non contrahit cum illa cum proposito commorandi cum illa, & co gnoscendi illam carnaliter, quale tamen propositum ab initio habuit: & habere debuit.

SED dicet aliquis quod non est simile: quia iste iurans ducere vxorem sub proposito commorandi cumilla, non soluit iuramentum nisi mutando illud in melius: ille autem non mutat in melius sed potius in peius. Dico quod licet non sit simile in speciali quo ad hoc quod illud non potest mutari nisi mutetur in melius: est tamen simile in generali quo ad hoc quod promissum sub aliquo proposito non oporter semper soluere sub eodem: secundum quod in proposito potest solui votum non mutando propositum in melius, sed in contrarium vel in deterius: ibi autem non hoc contingit: quia illud propositum est causa propter quam licitum est iuramentum illud: hic autem solummodo est causa sine qua non est licitum, vt patet ex dictis.