Quaestio 32

CIrca secundum arguitur: quod primi motus sunt peccata: quia secundo sententiarum. dist. xxv. dicitur quod tentatio ex carne non est fine peccato Sed talis tentatio est in primis motibus. ergo &c.

CONtra. non sunt voluntarii: & non est peccatum nisi sit voluntarium secundum Augustinum.

IN ista quaestione sicut in omnibus aliis deteriatis, suppositis eis quae sunt fidei: semper oportet aspice re ad naturam: quid recta ratio de interrogato circa eam possit inuestigare. Est igitur intelligen dum secundum tacta superius de originali iustitia: quod originale peccatum siue origialis iniustitia. ponit duoe scilicet carentiam iustitiae originalis, siue fuerit donum naturale siue supernaturale. & dispositionem ei contrarias. scilicet obliquationem quandam in ipsa voluntate propter quae in poenam peccati vires inferiores rebellionem habent contra voluntatem: & ipsa penitus repugnante mouentur. & hoc vt erubesceret humani libertas arbitrii quod contemnendo impantem deum etiam in membra, propria, proprium perdidisset dominium, vt dicit Augustinus i. ix. de nup. Et non solum in poenam peccati habent vires inferiores rebellionem contra voluntatem: sed est carni inflicta est morbida dispon quae fomes appellatur siue languor naturae: quo in carne primo pullulat motus delectabilis: quem secundo apphendit sensus: & per hoc tertio vis appetitiua sensibil organice existens in carne titillatur delectatione ad concupiscendum delectabile: ad quod vergit ille motus in carne. Et praeueniunt isti tres gradus omnino omnem motum voluntatis: & comsistunt in istis duo motus qui appellantur primo primi. Quorum vnus appellatur suggestio a carne in appetitum sensitiuum. Alius vero delectatio siue desiderium in ipso appetitu sensitiuo. Cum quibus Augustinus li. primo de sermone domini in mote, assumit consensum voluntatis pro rttio: et distinguit tres gradus in progressu ad peccatum dicens. Tria sunt quibus completur peccatum: siue per suggestionem, siue per memoriam, siue per corporis sensus: quia si frui delectauerit, de lectatio illicita refraenanda est. Si autem consensio fuerit, plenum peccatum erit: vt quasi a serpente fiat suggestio & quae dam suasio. in appetitu vero carnali tamquam in Eua delectatio: in ratione vero tamquam in viro consensio. Et quia totus mo tus existens in carne & in appetitu sensitiuo non est aliud respectu voluntatis nisi quaedam suggestio & titillatio in voluntate ad condelectandum: ideo Augustinus totum motum qui in carne & appetitu sensitiuo praecedit motum volum tatis: pro vno reputat: cum illo annumerans tres gradus quibus proceditur in mortale peccatum. Per actum voluntatis disti guit quaetuor gradus quibus perficitur peccatum mortale in libro de verb. domini. sermone. xx. dicens. Ad consuetudinem quarto quodam processu peruenit anima. Prima enim est titillatio delectationis in corde: secunda consensio: tertia factum: quarta con suetudo. Et hic est aduertendum: quod post illam titillationem in quae consistunt motus primo primi, vt dictum est, and consensum voluntatis, in quo consistit peccatum mortale, est aliquis motus delectationis in voluntate in quo consistit peccatum veniale: secundum quod continuo exprimit dicens. Sut qui res illicitas obuias cogitationibus suis, prorsus ita abiiciunt vt nec delectentur. Sunt qui delectentur: sed non consentiunt: nondum perfecta est mors: sed quodammo inchoata. Dele ctationi accedit consensio: & iam est plena danmnatio. Post consensionem in factum procedit: factum in consuetudinem ver titur: & fit quaedam desparatio. Aduerte quod id quid hic dicit: Accedit consensio: & iam est plena danmnatio: idem est cum eo quid dixit de pmone domini in modotem. Si consensio fuerit plenum peccatum erit. Et appellat plenum peccatum, peccatum mortale quid meretur danmnationem. Et debet ista consensio in quae consistit peccatum mortale quid meretur danmnationem, talis esse: quod sit deliberatia: non surreptitia. Tunc autem est deliberatiua, quando postquam ratio percipit delectationem: & aduertit iudicam do eam esse illicitam, adhuc voluntas se tenet in ea, & non cohibet eam. Quia vt dicit Augustinus de psimoe domini, huic non consentimus si eam dominantis rationis iure cohibemus. Appellat autem dominantem rationem: appetitum ratioalem: siue voluntatem: quia ratio cognoscens & iudicans non est dominans, sed seruiens. In tali ergo consensione deliberatiua consistit primo peccatum mortale. Et quicquid praecedit in actum voluntatis, aut appetitus sensibilis, aut carnis: aut non est peccatum, aut solummo peccatum veniale est. Vnde & consensio subreptitia in voluntate quae praecedit iudicium praedictum rationis: quia est vo luntatis motus vt est natura: non autem vt arbitrio, seu deliberatiua: non computatur nisi inter venialia peccatam. & hoc siue fuerit consensio subreptitia in delectationem siue in factum. Et sic ante consensum voluntatis per iudicium rationis praecedentis duo motus ad minus praecedunt in voluntate vergentes in peccatum. scilicet delectationis & consensus subreptitii, & appellantur motus secundo primi. Primi respectu omnium motuum qui fiunt in voluntate. Secundo primi respectu illorum qui sunt primo primi in carne & sensualitate. Post istos autem motus primo primos & secundo primos qui praecedunt iudicium rationis cum per iudicium ratiois voluntas vt est arbitrio libera consentit siue in delectationem, vt se in ea teneat: tunc est primus gradus mortal peccati i consensione sola existentis: siue in factum: vt in ipsum vlterius procedat: tunc est secunds gradus peccati mortalis existentis in consensione dicente Augustinus i. primo. de serm. domini in modo & exponente illud Matilosoe. x. Qui viderit mulierem &c. Sane considerandum est quod non dixit: Omnis qui concupiuerit mulierem: sed qui viderit mulierem ad concupiscendum. i. hoc fine & hoc animo attenderit vt eam concupiscat: quod non est iam titillari delectatione carnis: sed plane consentire libidini: ita vt non refraenetur illicitus appetitus: sed si facultas data fuerit satietur. Aduerte quod dicit: Non est iam delectare. scilicet in voluntate delectatione carnis cum carne scilicet condele ctando in voluntate siue cum subreptitia consensione, siue sine ea: in quibus non est nisi veniale peccatum. Sed plane consentire. quia postquam iudicium rationis praecessit, vel saltem debuit praecessisse, tunc clarum est quod est consensio, quia non erat plane consentire in consensione subreptitia. Dico vel saltem debuit praecessisse, quia plane consentire contingit in dele ctationem, vel vere, vel interpretatiue. vere quando vere praecessit iudicium rationis. interpretatiue, quando interpretatiue praecessit iudicium rationis. Quod fit quando ex delectatione voluntatis intantum absorbetur ratio, vt non possit intendere iudicio: & negligit voluntas mouetr rationem ad iudicandum, & permittit transire tempors quae posset deliberare, quid cum partransierit: etsi non vere consentit ex liberi arbitrii electione, quae non sit sine iudicii praecedentis discretione: consentit tamen inter praetatiue, hoc est reputatiue, quia non tantum est contemptus mortalis ex electione delectari, & non refraenare carnis ap petitum, sed est propter delectationem negligere mouere rationem ad iudicandum, vt possit eligere, repellere dele ctationem, & refraenare appetitum sensibilem. Est igitur progressus in peccatum talis: siquis aduertere iam dicta voluerit Primo enim ex fomite sit motus quidam titillationis in carne ad libidinem, hoc est ad carnalem concupiscentiam: quem ap praehendit sensus existens in carne, per cuius apprihensionem primo mouetur appetitus sensitiuus sensui coniunctus motu de lectationis circa illud ad quod caro titillat. Tertio mouetur motu desiderii ad prosequendum illud in opus. quem motum in appetitu sensitiuo sensu mediante apprhendit ratio simplicis intelligentiae. Per cuius apprehensionem quarto mouetur voluntas motu delectationis condelectando appetitui sensitiuo: & quito mouetur motu in delectationem, & sexto desiderio consensus subreptitii ad prosequendum illud in opus. & hic est limes & terminus venialis peccati. Septimo est consensus interpretatiuus in delectationem, & est primus & insimus gradus peccati mortal, quid ap pellatur mortale ex delectatione morosa. Octauo est consensus verus in delectationem. Nono est consensus in opus & est sm Augustinus de sermone domini, plenum peccatum notum deo in corde nio: etsi factum non inotescat hominibus. Et tunc decimo si facultas adsit sequitur operis executio. Et. xi. ex frequenti executione consuetudo, &. xii. ex consuetudie desperatio. Et. xiii. ex desperatione obstinatio. dicente Augustinus in sermone de Pharaonis obduratione. Ex multitudine peccatorum desperatio nascitur, & ex desperatione obduratio generatur, pm illud quod scriptum est, pec cator cum in profundum peccatorum venerit, contemnit. Et tunc. xiiii. & vltimo sequitur finalis impoenitentia. de quae dicit Augustinus in sermone de blasphemia in spenitum sctantum. Impoenitentia quamdiu quisque in hac carne viuit, non potest iudi cari: quamquam perseuerantem duritiam cordis intelligimus. His visis & declaratis ad intellectum quaestionis, respondendo ad ipsam dicimus distinguendo: quod sm iam determinata motus primi sunt l duplici genere. quoniam quidam sunt primo primi: quidam vero secundo primi. Si loquamur de secundo primis, de illis nullus putat esse dubitandum quin ad minus sint venia lia peccatam, eo quod ratio etsi forte non possit huiusmodi motus omnino ita reprimere quin insurgant: potest tamen eos a se ratio repel lere ne delectetur in eis: aut eis consentiatur, pm quod patet ex iam dictis sm Augustinus & ideo condelectari, aut consen tire necessario peccatum ei est propter quid in eis qui delectantur seuconsentiunt, non perfecta est mors, sed quodammo in choata. De motibus autem primo primis sunt opiniones: quibusdam dicentibus quod sunt peccatam venialia, eo quod in se sunt defor mes & contra regulam rectae rationis a quae debebant cohib eri, & non sunt cohibiti. Sed quaero ab istis, vtrum huiusmodi motus sint peccam omissionis aut commissionis. Non commissionis directe, quia non a voluntate videntur impari, non est ei du bium si voluntarie directe committerentur, quin essent peccata, immo sic est ex contemptu possent esse mortalia. Non omis sionis, quia non imputatur voluntati illius omissio in peccatum, quod non est in sua potestate agere. Aliter enim non esset volunta rium, quia voluntas domina est actuum voluntariorum. Peccatum autem sm Augustinus ita est voluntarium, quod si non esset volunta rium non esset peccatum. Non autem est in potestate voluntatis illos motus cohibere. quia sm Augustinus occurrunt omnino inuitis dicente Apost. Ro. vii. non quod volo hoc ago, sed quod nolo hoc facio. Sed forte dicet aliquis: quod licet non sit in ptante hominis omnes velte prohibere, est tamen in potestate eius singulos singillatim cohibere. Sed tunc quaero, aut est in potestate ho minis determinate singulos cohibere, aut indeterminate. Non primo modo quia impossibile est quod voluntas pro vna hora simul determinate attendat diuersis: quae tamen simul vna hora praesent insurgere sm diuersa appetibilia vnius vel diuersorum sensuum qui simul prasent moueri a suis sensibilibus, & simul incitare appetitum sensitiuum: & per illum appetitum rationalem. Si autem solum sit in potestate voluntatis singulos indeterminate prohibere, ita quod non sit in potestate sua in vna hora plus quam vnicum quidcumque sit illud, tunc pro aliis non peccat, quia non sunt in potestate sua pro illa hora. Et si illum qui est in potestate sua pro hora cohibeat, nullo modo est peccatum. Si vero non prohibeat, ei est pec catum veniale actum suo proprio: & debet ei imputari ad peccatum, nec ad expiationem reatus ipsius valet bapti smus praecedens delens originale quo ad reatum. De caeteris autem motibus qui non fuerunt in potestate voluntatis de terminate, dicunt quod licet non sint peccata voluntati ex actum suo commissionis vel omissionis, tamen essent ei peccata ex vitio sue scilicet ex fomite remanente de originali peccato. Sed contra. cum indulgetur principale quid est ma ius, & accessorium quod est minus. sed omnis deformitas quae manet in fomite ex peccato originali indulgetur imba ptismo, quare similiter indulgetur omnis deformitas quae existit in his motibus ex deformitate praeexistente in fomite. Et per idem concluditur quod non praesent esse peccatam conmissionis: quia nec substantia actus nec eius deformitas est a volum tate elicita. sed substantia actus elicita est ex sola carnis substantia & appetitu sensibili. Deformitas autem est defectus inactum non habens causam efficientis: sed deficiente scilicet defectum qui appellatur fomes siue concupiscentia. in carne. Et ideo est aliorum opinio, quod motus primo primi quicunque sint illi, non sunt omnino peccata: ita etiam quod in regeneratis non sunt venialia peccatm. Quod aperte videtur sentire Augustinus cum dicit in libro ii. de nup & concu. Haec est inquam concupiscentia, quae solo sacramento regenerationis expiatur. Profecto peccati viculum genera tione traiicit in posteros, nisi ab illo & ipsi regeneratione soluantur, nam & ipsa concupiscentia iam non est. peccatum quando ad illicita opera non consentitur, atque vt eaperpetrentur a regina mente membra non dantur: vt si non sit quod scriptum est, Non concupiscas, fiat saltem quod alibi legitur. Post concupiscentias tuas non eas. Ad uerte quod dicit expiatur: quod intelligo & in radice fomitis, vt non imputetur in peccatum, quia expiatione remissus. est reatus, licet manet eius deformitas: similiter & in eius effectu. scilicet in defectu ex illo contingente in primis mo tibus, vt iam dictum est. Quod explicat Augustinus per hoc quod subdit, nam concupiscentia non est peccatum quando ad illici ta opera non consentitur. Quod intelligo, neque etiam condelectando in voluntate quo ad primum motum eius in peccatum Et est primus gradus venialis peccati, ita quod in nullo motu praecedenti sit ponere peccatum, nec etiam veniale, quod reuera mihi videtur esse ponendum. Adcuius intellectum sciendum est: quod cum in peccato originali in non regeneratis duo sunt: quorum vnum est incuruatio: quae consistit in voluntatis obliquatione, de qua satis habitum est supra: Secundum vero est reatus ad poenam pro carentia rectitudinis originalis iustitiae quam de buit homo custodire: Secundum istorum expiatur sacramento regenerationis, ne regeneratus amplius maneat obligatus ad poenae solutionem pro debito reatus. Primum vero manet. propter quod vires inferiores inobedientes manent superioribus: & similiter fomes in carne ad commouendum primos motus carnalis concupiscen tiae. Quibus duobus in originali peccato: respondent duo in motibus primis carnalis concupiscentiae scilicet ipsius. motus deformitas, & reatus poenalis qui ipsi debetur. Quorum primum manet ad poenam in ipsis regene ratis, sicut & ipsa obliquatio manet in voluntate, & fomes in carne. Secundum vero transit & expiatum est, eo quod reatus expiatus est circa suam radicem: quae est obliquatio dicta in volutate & fomes in carne. ita quod sicut neutrum istorum in renatis habet rationem peccati ex parte reatus, sed solum ex parte obliquationis sic motus primo primi, etsi rationem peccati habent ex parte deformitatis pudendae: nullam tamen habent ex parte reatus. Et possunt ex hoc formari duae distinctiones quibus respondeatur ad quaestionem propositam: dicendo quod primi motus possunt considerari dupliciter, quemadmodum & quilibet actus virtutis & vitii. Vno modo secundum se & absolute quo ad dispositionem & formam actus. Alio modo in respectu ad finem quo ad praemium & mercedem debitam pro actum. Primo quidem modo procul dubio primi motus peccatam sunt tam in renatis quam in non renatis: quia deformitatem habent in se contra regulas prudentiae & rationis rectae, quae deformitas rationem vitii habet sicut contraria informatio eius habet rationem virtutis. Hoc etiam modo obliquatio dicta in ratione rationem vitii habet: et similiter fomes in carne, & hoc sm modumquo virtutes & vitia conceduntur esse in viribus sensitiuis non per essentiam, sed per quandam pricipationem, vt in Quolibet praecedente determinauimus, vt de hoc non oporteat hic distinguere, aut aliquam prolixitatem inducere. Secundo autem modo primi motus (dico primo primi) peccata non sunt in renatis: quia propter sacramenti expiationem tecta sunt diuinis oculis, vt amodo non imputentur ad poenam: neque debitam mor tali, neque debitam veniali. Sic enim & dicta obliquatio in voluntate seu fomes in carnerationem peccati in renatis non habet: sed in non renatis, vbi super reatu nulla facta est expiatio, omnino rationem peccati habent, etiam quo ad illos qui non sunt in voluntatis potestate determiata ad reprimendum, & quo ad maculam siue deformitatem, & quo ad reatum, & hoc mortalis si mortale peccatum appelletur cui debetur poena aeterna quia cum peccato originali. secundum quod peccatum est, debetur poena aeterna, nisi sit aliquid cum genra, ex cuius confortio ve niam mereatur, vt veniale dicatur & poena temporali puniatur: & non nisi venialis, appellando veniale quid ratione contemptus in ipso aptum est vt maneat cum charitate & veniam obtineat qua poena debita sibi mutetur in temporalem. Sed de hoc alias habitus est sermo in parte. Et debet hoc in non renatis dici non peccatum originale sed actuale: & hoc quia ab actum proprio non suae voluntatis, sed actu proprio suae carnis perpetretur. Ad hoc tamen quod huiusmodi motus primus habeat rationem peccati, oportet ipsum reduci ad actum alicuius voluntatis. & dicunt aliqui quod reducitur ad actum propriae voluntatis, in es scilicet quod aliquis non regeneratus non curat suscipere sacramentum regeneratiuum. Sed alii quibus magis consentire videtur Augustinus dicunt quod reducitur ad actum voluntatis primi parentis. Et per hoc dissoluitur appens contrarietas, quasi infinitarum auctoritatum Augustinus & aliorum sanctorum: qui quandoque videntur dicere quod primi motus sint peccata: quandoque vero quod non sint peccata. Quae distinctio nullo modo habet locum circa actus, propriae voluntatis: qui non possunt esse nisi peccam ad minus venialia: et quo ad deformitatem: & quo ad reatum qui manet cum obliquatione aliqua in voluntate actu transeunte donec per poenitentiam expietur in re natis. Motus autem primo primi omnino transeunt, & quo ad actum, & quo ad reatum. Aliter autem soluit Augs dictam contrarietatem. Vno me. scilicet quod primi motus dicuntur peccata, non quia in se sint peccata, sed quia ex peccato processerunt, primi parentis scilicet sicut ab originali principio quod manet in ratione peccati in non regneatis: & quo ad maculam, & quo ad reatum: in regeneratis vero quo ad icuruationem tantum, vt dictum est. Alio vero modo vt dicit, peccatam dicuntur: quia si vicerintreum faciunt peccati. Et hoc est quid dicit Augustinus de nup. & concupi. Quia modo quodam loquendi peccatum vocatur quod et peccato factum est, et peccati si vicerit facit reum: et reatus eius va let in regeneratis. Quem reatum Christi gra per remissionem omnium peccatorum in regenerato si ad mala opera ei quodammo iubenti non obediat valere non finit. Sic autem vocatur peccatum quia peccato facta est: cum iam in renatis non sit ipsa peccatum: sicut lingua vocatur locutio quam facit lingua & manus vocatur scriptura quam manus facit. Item sic vocatur peccatum, quia peccatum si vincit facit: sicut pigrum vocatur frigus non quod a pigris fiat, sed quod pigros facit. Facit autem illud peccatum non nisi voluntate, sm determina tum iam modum. Per iam dicta patet responsio ad obiecta. Quod ergo dicit magister in sententiis: quod tentatio ex carne peccatum est: Dicendum quod non est verum in renatis quo ad reatum, sed solum quo ad icuruationem, vel quia est ex peccato vel quia est causa peccati, vt dictum est. Ad secundum: quod primi motus non sunt voluntarii: Dicendum quod licet non sint voluntarii quo ad voluntatem eius in quo sunt, vt ideo non habeant rationem peccati quo ad reatum, cum expiantur: sunt tamen voluntarii quo ad voluntatem primi parentis, vt determinat Augustinus libro iii. de libero arbitrio. a cuius voluntate processit suum, proprium peccatum actuale, & deinceps omnia aliorum peccatam origi nalia, vel mediate, vel immediate, & ab illis primi motus: a cuius voluntate habent quod sint peccata, & secundum maculam, & secundum reatum, nisi expientur sicut & ipsum originale peccatum, vt dictum est.