Quaestio 14

CIrca secundum arguitur: quod perfectior est religio viuentium in magna focietate, quia par fectior est illa religio in qua perfectius habetur societas Christi. haec est illa quae est in vita communi cum multis. secundum illud quod Christus dixit. Vbi duo vel tres congregati sunt in nomine meo, ego in medio eorum sum. ergo &c.

IN contrarium dicebat, quod Augustinus dicit illos sanctiores, qui ab aspectu hominium separati, vt liberius oroni & contemplationi vacent, nulli suum praebet aspectum. Isti autem sunt religiosi solitarii. ergo &c. Item consideratio philosophi in Topicis est. si optimum in hoc genere est melius optimo in illo: ergo hoc simpliciter melius est. sed optimus in solitariis melior est optimo in aliis: quia dicit philosophus in primo Politicae. Homo solitarius, aut deus & melior quam homo, aut bestia & pessimus. ergo &c.

QVlA quaestio ista est de religionum perfectione, videndum est primo quid sit religio, & quid perfectio: vt ex his duobus appareat quo modo perfecta dicatur religio: & quae perfectior. Religio est modus quidam & ordo viuendi sub certae regulae professione & alicuius superioris regimine. Vnde dicitur religio quasi quaedam religatio superiori per obedientiam: & deo per vitae obseruantiam.

DE perfectione dicit Cassianus in collationibus patrum, collatione prima. Apostolus inquit. "Si distribuero in cibos pauperum omnes facultates meas, et si tradidero corpus meum vt ardeam charitatem autem non habuero, nihil mihi prodest". vnde liquido comprobatur quod perfectio non stat in nuditate: nec priuatione omnium facultatum seu dignitatum abiectione contingit: nisi fuerit charitas illa quae in sola cordis puritate consistit. ipsa enim secundum Aposto. est vinculum perfectionis. pro hac solitudo sectanda est: pro hac ieiunia & vigilias & labores debere nos suscipere nouerimus: insuper & vincula & carceres, & deinde si opus est mortis subire supplicium, vti scilicet per illa ab vniuersis passionibus noxiis illaesum parare cor nostrum & conseruare possimus: & ad perfectionem charitatis istis gradibus conscendere. Igitur ieiunia, vigiliae, meditatio scripturarum, nuditas ac priuatio omnium facultatum, & caetera huiusmodi, non perfectio, sed perfectionis instrumenta sunt: quia non in ipsis consistit illius finis: sed per illa per uenitur ad finem. Incassum igitur haec exercitia molietur quisque his velut summo bono contentus: ha bens quoque disciplinae illius instrumenta: finem vero in quo eius fructus consistit, ignorans. Qui autem secundum huius disciplinae finem omnes vitae suae actus dirigit: & secundum tale genus vitae in quadam praerogatiua regulas disciplinae huius custodit, de hoc dicimus quod in statu perfectionis sit. Qui duplex est: secundum quod homo dupliciter iuxta regulas illius disciplinae viuit. Est enim quidam status perfectionis acquirendae: quidam vero persectionis exercendae. In primo enim homo per opera virtutis ad per fectionis habitum tendit. In secundo vero ex habitu perfectionis acquisito qui homini in vita ista compe tit, iam opus perfectum agit. De quorum statuum comparatione nihil ad praesens. Est autem status religionis siue perfectionis acquirendae, qui institutus est ad rudes animos, etiam a saecularibus actibus translatos, omnino ad manda torum dei, & moralium institutionum obseruantias inexercitatos erudiendum per instrumenta virtutum sub certae perfectionis regula. Status vero perfectionis exercendae duplex est: secundum quod duplex est genus vitae et duplex opus perfectionis in illis exercitae: opus scilicet vitae actiuae & contemplatiuae. Status per fectionis exercendae vitae actiuae, praelatorum est in publico conuersantium. Status vero perfectionis vitae contenplatiuae, Anachoritarum est in solitudie degentium. de quorum operatione nihil ad praesens. Sed statum anachorita rum & religiosorum videtur tangere quaestio: sed non tangit vt mihi videtur. Statum enim anachoritarum statum religionis non reputo, quamuis religiosi viri sint anachoritae, sicut nec statum praelatorum, licet praelati possint esse viri religiosi. Anachoritae enim sunt qui in religione, vel alibi religiose viuendo iam perfecti facti sunt: & instinctu spiritus sancti dimissa fratrum & humanae societatis congregatione ad arctissimae solitudinis secretum conuolant: & ab humano confortio quantum vita mortalis patitur se se sequestrant: vt liberius deo orationibus & deuotionibus vacent. qui nulli religioni inquantum tales sunt specialiter astricti: sed tamquam onagri in montibus liberi: & viri iusti, quibus non est lex posita, spiritus sancti ductu reguntur. quia secundum Aposto. vbi spiritus domini ibi libertas. & Galicoe. quinto. Si spiritu ducimini. non estis sub lege. Vnde btuns Benedictus in principio regulae suae distinguens monachos coenobitas, quorum nomine omnes religiosi ex statu religionis intelliguntur, ab anachoritis, dicit quod primum genus monachorum scilicet coenobitarum, hoc est monasteriale militans sub regula vel abbate. Deinde secundum genus est anachoritarum: horum scilicet qui iam non conuersationis feruore nouitio, sed monasterii probatione diuturna didicert contra diabolum multorum solatio iam docti pugnare, & bene instructi fraterna ex acie ad singularem pugnam, eremi securi iam fine consolatione alterius sola manu vel brachio contra vitia carnis, vel cogita tionum deo auxiliante sufficiunt pugnare. Vnde anachoritae inquantum huiusmodi omnino status alterius sunt quam coenobitae & religiosi ex statu. Et ideo btiuns Besedictus statum anachoritarum omittendum dicit, cum de statu coenobitarum intendit prosequi. Vnde si aliqui in modicis congregationibus viuentes sub regula & abbate viuunt: inquantum huiusmodi, non anachoritae sunt: sed coenobitae: licet quandoque in aliquo conveniunt cum statu anacho ritarum. bene ei praesent status perfectionis exercendae mixti esse cum statibus perfectionis acquirendae: & secundum hoc religio vna perfectior esse altera, vt alias poterit exponi. sed sufficit nobis ad philosenus quod anachoritae inquantum huiusmodi non praesent dici ex genere status coenobitae siue religiosi. propter quid status anachoritarum ad istam quaestionem non perti net: quae est de perfectione religiosorum inquantum sunt in statu religionis, siue alicuius religationis. Anachoresis enim religio dici non potest: licet forte aliquid maius. Vt enim patet ex dicto verbo beati Benedicti, ad statum anachoritarum nullus idoneus est nisi qui super caeteros in statu religionis coenobitae iam perfectus est. Hic dicit Hieronymus in epistola ad Rusticum. Nunc monachi cunabula moresque discutimus, qui in adolescentia sua iugum Christi collo suo imposuit: primumque tractandum est an solus, an cum aliis in monasterio viuere debeas. Mihi placet vt habeas sanctum conturbernium: nec ipse te doceas, & absque doctore ingrediaris viam quam nunquam ingressus es: statimque ad alteram partem declinandum sit: & errorem patiaris. In solitudine statim subrepit superbia: etiam si parumper ieiunauerit, hominemque modo viderit, putat se esse alicuius momenti: omnes inferiores putat. Quid ergo: solitariam vitam reprehendimus: Minime quippe quam saepe laudamus. sed de iugo monasteriorum huiusmodi volumus egredi milites, quos eremi du ra rudimenta non terreant, qui specimen conuersationis suae multo tempore dederint, qui omnium fuerint minimi, vt primi omnium fierent: quorum habitus, sermo, vultus, incessus, doctrina, virtutum est: qui nesciunt por tenta confingere, vt apud homines miraculum sui faciant: & exinde lucra sectentur. ldem in epistola ad Demetriadem. Solet inter plerosque certamen esse vtrum solitarii an cum multis vita sit melior. quarum prior qui dem praefertur secundae. quoniam vt dicit Cassianus in prologo collati. a coenobiis anachoresis, & ab actiua vi ta quae in congregationibus exercetur, contemplatio dei maior atque sublimior est. Sed vt continuo subdit Hieronymus, viris quidem periculosa est: ne abstracti ab hominum frequentia fordidis & impiis cogitationibus pateant, & pleni arrogantiae & supercilii cunctos despiciant: quanto magis foeminis: qua rum mutabilis fluctuansque sententia si suo arbitrio relinquatur, cito ad deteriora dilabitur: Vnde Demetriadi quae ad talem vitam anhelabat, eam dissuasit, quamquam vt dicit in principio epistolae, puellares animos fidei ardore superauit: & inde coeperit vbi alias desisse perfecte consummatae virtutis est. Ad quam in fine epistolae dicit Graues foeminae & maximae viduae ac virgines tibi comites eligantur, quarum probata est conuersatio, sermo moderatus. Vnde & de perfectione vitae anachoriticae dicit Augustinus de moribus ecclesiae. Multi vsqueadeo dei amore flagrantes, vt eos in summa continentia atque mundi huius incredibili contemptu etiam solitudo de lectet, quid est quaeso quod vident qui non praesent hominem non diligere: & tamen praesent hominem non videre: profecto quicquidillud est, praestantius est rebus humanis: cuius contemplatione potest homo sine homine viuere. Quis enim ne scit summe continentium hominium christianorum multitudinem per totum orbem indies magis magisque diffundi & in oriente magis atque aegypto: qui secretissimi penitus ab omni hominum aspectu pane solo qui eis affertur per certa temporum interualla, & aqua contenti desertissimas terras incolunt perfruentes col loquio dei cui puris mentibus inhaeserunt, & eius pulchritudinis contemplatione beatissimi: quae ni si sanctorum intellectu percipi potest. videntur nonnullis res humanas plusquam opus deseruisse, non in telligentibus quantum nobis eorum animus in orationibus prosit: & vita ad exemplum: quorum cor pora videre non sinimur. Hoc: excellens fastigium sanctitatis cui non sua sponte mirandum & hono randum videtur, intantum processisse temperantiam & continentiam sanctissimorum catholicae fidei chri stianorum, vt restringenda nonnullis & quasi ad humanos fines reuocanda videatur, & vsqueadeo super homines illorum animus euasisse, ab his etiam quibus non displicet, iudicatur. Sed si hoc excedit nostram tolerantiam, quis non illos miretur &c. De his etiam Hieronymus in epistola ad Eustochium virginem, vbi distinguit tria genera monachorum, sicut distinguit ea beatus Benedictus in principio regulae suae, dicens. De coenobiis exeuntes excepto pane & sale amplius ad deser tanihil proferunt. Huius vitae auctor Paulus: illustrator Antonius: & vt ad superiora conscendam princeps loannes Baptista fuit. Sic ergo vt patet ex iam inductis auctoritatibus anachorisis est aliud aliquid & maius qualibet coenobitica siue monastica religione viuentium in vita communi.

ET sic quaestio ista mota inter religiosos viuentes in coenobitica congregatione inquantum huiusmo di, debet tractari. De quibus potest intelligi dupliciter. Vno modo vt intelligatur religio solitaria viuentium in nemoribus & locis desertis remotis a conversatione populi. Intelligatur alio modo religio viuentium in societate magna eorum qui commorantur in ciuitatibus in strepitu populorum. Alio vero modo vt intelligatur religio solitaria quando est in vno coenobio paucorum congregatio, quae respectu multi tudinis congregatorum in alio, solitudo appellatur. Et est tunc in isto secundo casu dicendum, quod religio inquantum religio non est nisi status perfectionis acquirendae: & eorum qui sunt in acquirendo perfecti onem per exercitium & instrumenta virtutum, & ita tanquam imperfectorum inquantum huiusmodi indigentium fratrum consolatione & adiutorio, licet forte multi sunt perfecti in eis qui sufficerent ad statum perfectionis exercendae Quia igitur indigentes adiutorio & consolatione copiosius & facilius & expeditius ea habere possunt in religione vbi est multorum fratrum congregatio: dico bona, promouens & in nullo distrahens: quam in religione solitaria vbi est paucorum fratrum congregatio: Dicendum quod quantum est ex dispositione paucitatis siue so litudinis & multitudinis, quae inquantum huiusmodi solum materialiter faciunt differre religiones vel coenobia adinuicem, perfectior est religio congregationis multorum fratrum siue comparando inter se diuersa coe nobia eiusdem generis siue eiusdem modi religionis siue diuersi generis. Forte tamen in religione so litaria vbi est paucorum fratrum congregatio, potest esse maior perfectio per aliquid aliud reformans inquantum scilicet religio solitaria quodammo magis communicat cum statu perfectionis exercendae in vita con templatiua anachoritarum, quam commnicet religio multorum congregatorum, sicut econuerso religio multorum congregatorum potest esse perfectior quam sit aliqua religio solitaria paucorum siue etiam multorum: inquantum ipsa communicat quodammodo cum statu perfectionis exercendae in vita electorum praelatorum secundum quod alias potest declarari. Si vero religio solitaria viuentium extra ciuitates in locis desertis siue sint multi fratres siue pauci comparetur ad religionem viuentium in ciuitatibus & tumultu populi sic cum vt dictum est religio inquantum religio sit status perfectionis acquirendae: & ei semper sit impedimentum populi saecularis conuersatio: Dico quod religio sic solitaria inquantum est extra ciui tates & populi tumultum perfectior est illa quae degit in tumultu populi. in hoc enim status religionis inquantum est religio & status perfectionis generandae, non considerata ea vt communicat cum statu perfectionis exercendae semper tanto est perfectior quanto habet plura, promotiua & pauciora im peditiua ad perfectionem citius & facilius acquirendam. Vnde dicit beatus Bernardus in epistola ad Suggerium abbatem sancti Dionysii. Claustrum ipsum frequenter stipari militibus, vrgeri negotiis iurgiis personare, patere interdum & foeminis: quid inter haec caeleste, quid diuinum, quid spiritua le poterit cogitari: luge quippe silentium & ab omni strepitu saecularium perpetua quies cogit caelestia meditari. Vnde supe illud Canticorum tertio. En lectulum Salomonis. Glo. dum anima a mundi strepitu se diuidit, locum in quo sponsus quiescat in se componit. Idem in epistola ad Henricum Magun tinum Archiepiscopum. Monachus non docentis, sed plangentis habet officium. Quippe cui oppidum carcer esse debet, & solitudo paradisus. & Hieronymus in epistola ad Rusticum. Vnusquisquod suo sensu ducitur, mihi oppidum carcer, & solitudo paradisus. Item Bernardus ad Henricum Se nonensem archiepiscopum. Labor & latebrae & voluntaria paupertas: haec sunt monachorum in si gnia: haec vitam solent nobilitare monasticam. Vnde religio talis solitudinis cum eo quod est perfectior ad perfectionem generandam, etiam est perfectior inquantum communicat cum statu anachoritarum ad perfectionem vitae contemplatiuae exercendam. ita quod solum in vnico religio in oppidis & strepitu populi custodita prae cellit solitariam: si scilicet commonicet in aliquo cum statu praelatorum ad perfectionem vitae actiuae exercen dam. Difficillimum enim estitalem conseruare vitae tenorem, vt etsi in medio vrbis quis videatur habitare quasi in eremi quiescat vastitate, & inter solitudines modotium secretaque convallium: sicut de quibusdam dicit Chrysostomus super Matthaeum cap. ii.

AD primum obiectum quod perfectior est religio multorum quia in ea perfectius habetur Christi societas: Dicendum quod Christi societas habetur a quocumque intantum quantum sibi aperuerit ostium cordis per charitatis dilatationem. iuxta illud in loan. Ego sto ad ostium: siquis mihi aperuerit, intrabo ad illum & coenabo cum illo. Cor autem aperitur Christo per charitatis di latationem tam erga, proximum in vita actiua, quam erga deum in vita contemplatiua. & ita vtrobique habetur charitas Christi: & ita vtrobique habetur societas Christi: & etiam in eodem genere vitae siue actiuae, siue contemplati uae tam in congregatione multorum quam paucorum, siue etiam in contemplatiua omnino solitaria: de cuius comparatione ad aliam contemplatiuam, siue etiam ad actiuam nihil ad praesens: sed solummo de comperatione actiuae & contemplatiuae congregatorum in paucitate & multitudine: in quibus fratres per exercitium in campo actionis & opera vir tutum ostendunt ad gradus contemplationis & ad illos se disponunt, ita quod in illis contemplatio sit principalis intentione etsi quandoque actio sit magis in exercitio. Et quia status perfectionis acquirendae principalius consistit in tendendo ad perfe ctionem quam vtendo ea, & in tendendo plus adiuuat, vt dictum est, maior fratrum congregatio: idcirco absolute religio magnae congregationis inquantum religio perfectior est quam solitaria paucorum, vt dictum est. quod & bene concludit argumentum. Quod tamen status coenobiticus perfectior sit anachoritico, ex hoc concludi non pont: quia actus solitariae contemplationis ad deum multo amplius potest dilatare cor ad Christum suscipiendum quam quicumque actus dilectionis ad proximum.

ARgumenta duo in oppositum non probant nisi quod solitaria vita anachoritarum vel solitaria religio paucorum inquantum habet aliquid anachoriticae contemplationis, exercen do videlicet perfectionem vitae contemplatiuae, perfectior sit religione multorum congregatorum, qui ad exercendum perfectionem contemplatiuae magis ex confortio impediunt quam promouent propter quid vt dictum est religiosi perfecti transferunt se ad solitariam vitam: & fiunt anachoritae. Quod forte verum est maxime de religione paucorum habi tantium in locis secretis quasi eremitae, & indubitanter verum est secundum praedictas auctoritates Hieronymi sed non determino ad phiaosopnus. Non tamen praesent probare quod religio solitaria paucorum inquantum religio perfectior sit re ligione plurium congregatorum. Inquantum enim huiusmodi sanctiores sunt & citius acquirentes perfectionem habitantes cum multis quam cum paucis: & optimus istorum melior est optimo illorum: & citius sit coenobita dispositus in comngregatione multorum, vt sit bonus anachorita: quam in congregatione paucorum inquantum huiusmodi siue in eodem genere religionis siue in diuersis. Nec etiam praesent argumenta probare, quin religio multorum congregatorum possit esse multo perfectior: etiam forte vita Anachoritarum: inquantum commnicat quodammo in statu vitae actiuae vtendae perfectionis praelatorum: vel ad minus quin possit esse multo perfectior qualibet religione alia congre gatorum citra vitam excellentem anachoritarum. Nec etiam praesent concludere: quin regulariter hominibus a saecula ri vita recedentibus, & perfectionem sibi acquirere volentibus, multo melior sit & sanctior vita monastica cum multis quam anachoritica. licet enim fortassis vita anachoritica sit perfectior in se, & disposito ad ipsam: multi tamen in monastica proficerent propter aliorum societatem qui per se in anachoritica deficerent, & fierent deteriores in vita anachoritica quam in vita saeculari. Regulare enim est, quod ibi defectus est maior: vbi maior natus est esse profectus: dicente btamo Augustinus in epistola ad Hipponenses. Simpliciter fateor charitati vestrae corandomino deo nno qui est testis super animam meam: ex quo deo seruire coepi quomodo difficile sum expertus meliores quam qui in monasteriis profecerunt: ita non sum expertus peiores quam qui in monasteriis ceciderunt. Vnde propter perfectionem ana chorisis, dicit philosophus in primo Politicae, vt assumptum erat in argumento, Nullo indigens communicare propter per se sufficientiam: aut deus est, aut melior quam homo. Vnde regulariter vita anachoritica a nullo imperfecto aggredienda est: nec ante supplantationem vitiorum in vita monastica cuiquam suadenda: sed tunc demum cum quisque Iacob illius intelligibile nomen carnalium vitiorum supplantatione promeruerit, diuiae iam puritatis intuitu ad meritum, & vt ita dixerim dignitatem transeat lsraelis: secundum quod dicit Cassianus in prologo collationum. Mulieribus autem propter sexus fragilitatem omnino est interdicta: sed confortium coenobiticum eis est suadendum, & po tius plurimorum quam paucorum: dicente Bernardo in epistola ad quandam monialem. Relatum est mihi te quasi asperioris vitae desiderio tuum monasterium velle deserere: potes in hac re zelum dei habere vt excusabi lis sit tua intentio: sed quomodo secundum scientiam tua talis voluntas impleatur, omnino non video. Cur inquist Non est sapere vt opulentiam vt vrbis frequentiam vt piguia fugiam & delitias: an non mea mihi pudicitia tutior erit in eremo: vbi in pace cum paucis, aut sola conversans soli placeam cui me probaui: Nequaquam Nam volenti perperam agere: & defectus abundantiam habet: & nemus vmbram. Malum quippe quod nemo videt nemo arguit. vbi autem non timetur reprehensor, securus accedit tentator, licentius perpetra tur iniquitas. In conuentu vero bona siqua facis nemo prohibet: malum autem facere si vis non li cet. Mox enim a pluribus cum percipitur, arguitur, emendatur: sicut econtrario bonum cum vident omnes imitam tur, mirantur, venerantur. Denique vt ex illa euangelica partitione omnem tibi auferam tui excaecatio nem erroris, aut de fatuis virginibus vna es ( si tamen virgo es) aut de prudentibus. Si de fatuis, congregatio tibi necessaria est: si de prudentibus, tu congregationi. Agnosco filia agnosco: vtinam & tu mecum agnoscas serpentinum virus fraudulenti dolum & versipellis astutiam. Si sola ouicula vmbras nemoris penetras praeda vis esse lupo. Sed audi me filia, fidele audi consilium, siue peccatrix siue sancta sis noli te sepa rare a grege: nequando rapiat, & non sit qui eripiat. Sancta es: Stude tuo exemplo tuae socias acquirere sanctitatis. Peccatrix es: Noli addere peccata peccatis. Nec tamen Bernardus per hoc implicat esse inpossibile mulierem vitam sanctam anachoriticam ducere, qualem duxit illa Aegyptiaca: sed casus est magis ad admirandum quam ad regulariter imitandum, scilicet qualem recitat Hieronymus in epistola ad Ocea num. In beatissimi inquit Martini vita legimus: quod transiens sanctus Martinus quandam virginem moribus & castitate praecelsam cuperet visitare: illa noluit: sed euxenium misit ei, ac per fenestras re spiciens ait, lbi pater ora: quia a viro nunquam sum visitata. Gratias agit deo beatus Martinus quod talibus imbuta moribus castam custodierit voluntatem: benedixit eam: & abiit laetus.