Quaestio 11

SEquuntur pertinentia ad habitus animae. Et erant tria. Quorum primum erat de quodam ha bitu disponente ad virtute. scilicet de iustitia originali. Vtrum iustitia originalis includat in se aliquod bonum infusum. Secundum erat de ipsis habitibus virtutum. Vtrum cum Avirtutibus acquisitis necessarium sit ponere alias infusas eis respondentes. Tertium vtrum status virginalis sit super coniugalem, an econverso.

CIRca primum arguitur quod originalis iustitia non includebat donum: quoniam nulla poena debetur homini sine peccato. mors, carnis rebellio, & huiusmodi poenae sunt: ergo non fuissent in homine ante peccatum: sed in puris naturalibus fuisset fine peccato ergo stans in puris naturalibus mori non potuit: neque pati rebellio nem. ista erant effectus originalis iustitiae. erat ergo in puris naturalibus & sine dono. Contra. compositum ex con trariis ex se est corruptibile & necesse est corrumpi. homo in puris naturalibus corruptibilis erat: quia ex contrariis erat compositus. ergo erat corruptibilis, & necesse habuit mori & corrumpi. sed ex originali iustitia potuit non mori. ergo erat aliquid supnaturaliter, & hoc non nisi donum infusum. ergo &c. Quaestio ista quaerit de significato nominis quid re dicatur originalis iustitia: a. scilicet aliqua naturalis rectitudo voluntatis, in qua crea ta fuit anima hominis: vel aliquid donum infusum voluntati. Et est sciendum hic in principio, quod licet originalis iustitia vocetur donum istud siue includat ipsum donum: essentia tamen doni est aliquid re supe essentiam naturae in ipsa volum tate: & aliquae re ab ea: & hoc siue ipsa potentia quae voluntas diei sit re non aliud quam substantia animae: siue sit aliquid ac cidens naturaliter sibi inditum, quamquam ergo voluntas nunquam fuisset sine illo dono: intellectu tamen concipi poterat ipsa voluntas fine illo. & vt sic considerata cum sit fine omni peccato in pura innocentia: non potest esse in ea aliquam obliquatio vitiosa, neque contraria bono moris, neque contraria bono naturae. Fuit ergo aliquid quod non erat illud donum: rectitude scilicet quaedam naturalis re alia a rectitudine habita per illud donum: si tamen alia sit rectitudo & non eadem per illud donum contra obliquaitionem magis roborata. rectitudo autem in voluntate non sic est naturalis quin voluntas in eo quod est liberi arbitrii potest seipsam obliquare & obliquationem contrariae iniusti tiae superinducere corrupta illa priori iustitia: quae iniustitia necessario esset vitiosa: propter quam meri to damnaretur, quia vt dicit Anselu. de peccato originali ca. iii. Iniustitia nihil aliud est quam absentia debi tae iustitiae. Non enim videtur esse iniustitia nisi in natura: quam cum deberet habere iustitiam, non habet. Volumtas autem illam iustitiam quam naturali dono accepit: conseruare debuit in statu purae naturae: ne eam amitteret, sicut & membra corporis a nocumento custodire: et sicut peccat illa non custodiendo, neque nocumenta praecauendo: sic peccasse voluntarie se obliquando, & illam naturalem iustitiam amittendo. Sicut ergo ista iniustitia vere potuit dici iniustitia, similiter & illa iustitia naturalis vera iustitiam potuit dici. & non est dubium quin originalis: quia ab origine. Originale enim vt dicit Anselus ab origine denominari du bium non est. Vnde & peccatum contractum in paruulis, originale pecctatum dicitur: quia descendit ab origine personae: licet non descendat ab origine naturae humanae, quia vt dicit Anselul origo eius iusta fuit & hoc illa iustitia naturali: etsi nullum donum habuisset infusum. Quantum ergo est ex natura rei non opor tet quod iustitia originalis suo nomine includat aliquid donum, quod si includat, hoc procedit magis ex vsu nomi nis quam ex ratione rei nominatae: cum tamen vsus nominis debeat esse rei consonus. Si ergo quaestio proponatur quo ad vsum nominis: tunc de hoc non est disputandum: sed huiusmodi disputatio pertinacioribus est relinquen da: & inuestigandum quid vsus teneat de significato nominis, quod maxime percipere possumus considerando esfectus, & defectus quos vsus praebet originali iustitiae. Magist.s in sent. libro ii. dist. xxix. cam.d i. docet quod homo in statu innocentiae, & originalis iustitiae indiguit gratia non solum cooperante sed etiam operante: non vt liberaret a peccato: sed vt voluntatem praepararet ad volendum efficaciter bonum quod per se non poterat. non enim poterat bonum mereri sine gera. Et est primum quod pertinet ad iustitiam originalem. Secundum vero est quod per illam poterat homo non mori, hoc est nunquam mori. quid amisit per liberum arbitrium, vt modo neces se sit eum mori, & est accepturus per gratiam immortalitatem qua non poterit mori. T ertium vero est quod per originalem iustitiam habuit quod potuit stare, etsi non potuit proficere. Quartum: quod iustitiae habendae vel conseruandae liberum arbitrium non sufficiebat nisi diuinum adiutorium praeberetur, secundum quod haec omnia declarat in eodem capitulo. Quintum de quo loquitur Anselu. de casu diaboli ca id ii. quod peccatum semper cauere potuit. Primum istorum & tertium quasi in idem concurrunt. si enim in statu originalis iusti tiae liberum arbitrium non potuit mereri, ergo nec proficere: quia non vere proficit nisi mereatur. Et est mani festum quod ista conditio congruebat iustitiae pure naturali. Quod ex hoc claret: quia ipsa in primo defectu consistit: quae naturae creatae ex se congruit. De secundo autem est dubitatio: vtrum scilicet propter iustitiam originalem pure naturalem posset homo non mori. i. semper viuere: ita quod nunquam moreretur. Et distin guunt aliqui de immortalitate quae consistit in isto posse non mori: dicendo quod aliquid dicitur immortale siue potens non mori dupliciter: quia illa potentia aut potest dicere aptitudinem remotam ad nunquam moriendum, aut potest dicere dispositionem propinquam quam habet quod sic possit esse conseruare vt nunquam moriatur. Primo modo dicunt quod homo ex puris naturalibus potest non mori propter remotam na turae aptitudinem ad euadendum omne genus mortis. Erat enim homo ad hoc factus vt nunquam moreretur: sed illud non sufficiebat quod in puris naturalibus habebat: quia cum corpus ex se esset corruptibile & ab interiori & exteriori, quantum est de se, illam potentiam habere non posset nisi ab anima. Sed hoc non posset esse: quia anima peccatrix habens omnia sua naturalia si in simili corpore poneretur non posset ips sum a morte praeseruare. Propter quid dicunt, quod talis potentia non moriendi non inerat ei nisi ex dono infu so quo temperantiam elementorum in mixto perpetue conseruaret, nisi voluntas suo peccato illud donum amitteret: & similiter ipsum ab omni nocumento exteriori custodiret. Et ideo dicunt quod secundo mo do posse non mori non habuit nisi ex dono.

SED quaero quare dispositio naturalis ad hoc non sufficie bat. Pono enim hominem in pura rectitudine naturali. Ex arguo sic. Homo existens in tali dispositione na turali ipsam amittere non posset sine peccato voluntatis quo se ab illa voluntarie obliquaret: vt iam di ctum est secundum Anseli, sed poenam pati non posset etiam in puris naturalibus existens sine peccato, sicut neque existens in dono. ergo sicut posito dono in ipso non posset mori, cum mors sit poena fine prae cedenti peccato: sic nec posita pura natura: licet virtus fortior esset cum dono quam sine dono. Qualitercunque ergo conseruaret donum corpus a corruptione ab intra & ab extra ipso manente: similiter & rectitudo naturae. nisi ponatur quod poena posset esse in homine manente ipso in puris naturalibus: licet huiusmodi poena non posset dici punitio & vindicta. Quo ad hanc ergo conditionem non video differentiam aliquam in vsu loquendi de originali iustitia, cum ei attribuitur ista conditio quod per eam possit ho mo non mori: quin aequaliter possit intelligi pro rectitudine solius naturae vel doni cum ipsa. De quarto videlicet quod iustitiae habendae vel conseruandae liberum arbitrium non sufficiebat, nisi diuinum auxilium praeberetur: quaero an in illa disiunctiu a habendae vel conseruandae, partes referantur ad eandem iustitias. scilicet vel pure naturalem, vel per donum habitam: vel ad diuersa: vn. scilicet ad vnam & alia ad aliam. Si ad eandem, pu ta ad illam quae habetur per donum: tunc quaero quomodo auxilium diuinum praebetur ad illam conseruandam, vel habendam Aut idem quid ipsum est, aut aliud: cum aliud praeter donum gratis datum non sit nisi donum gratum faciens. Sine deo ergo gratum faciente: de quali etiam adiutorio loquitur Magister sent, quod appellat gratiam cooperantem & operam tem: vt patet inspicienti literam suam: non posset haberi illud donum iustitiae originalis aut conseruari. quod nullus ponit. Vnde de originali iustitia dicit Anselu. de casu diaboli cam id ii. quod eam seruare semper potuit. Nec facit mentionem quod ad hoc requiratur donum. Praeterea si illa originalis iustitia quae est ex dono non po tuit sine illo adiutorio conseruari: multo minus & illa quae est pure naturalis sine dono. Praeterea si non po tuit dari fine illo adiutorio gratiae operantis, & cooperantis: superflue daretur: quia illud adiutorium cum rectitudine naturali sufficeret: sicut etiam sola sufficit post lapsum. Nisi forte dicatur quod illa rectitudo doni directe ordinata erat ad conseruandum a morte: ad quod non erat ordinata rectitudo naturalis, neque gratia gratum faciens. Si vero auxilium illud sit ipsa iustitia, quasi ipsa voluntas naturalis eam non possit habere ex se aut conseruare: adhuc ista conditio non magis pertinet ad illam quae est donum, quam ad il lam quae est naturalis: quia neutrum voluntas habet nisi diuino auxilio: quia nec ipsa est fine diuino auxilio: similiter nec conseruatur.

SI vero haberi & conseruari referuntur ad diuersas iustitias: aut ergo haberi pertinet ad naturalem, conseruari ad donatam, aut econuerso. Primo modo non potest stare: quia il la naturalis non magis habetur fine diuino adiutorio quam alia, vt dictum est. Non secundo modo: quia illa quae est naturalis multo minus posset conseruari fine diuino adiutorio. Et sic ista quarta conditio quantum ad su um vsum non pertinet plus ad iustitiam originalem quae est ex dono: quam ad illam quae pure naturalis. Si ergo in ali quo differunt vsus originalis iustitiae vno modo, & alie scilicet cum dono & fine dono: hoc est secundum quintam conditionem: quod homo per ipsam originalem ex dono semper cauere potuit peccatum: reuera nihil habemus contra hoc quod dicere possumus, si ista sit conditio originalis iustitiae, & pro tali cuius est haec conditio nomen assumitur: quin iustitia originalis donum gratiae ad minus gratis datae includat: quo semper posset stare sine peccato: licet nunquam mereatur proficere. Etenim licet homo vt existens in ipsa naturali recti tudine absque omni dono nullam haberet omnino necessitatem impellentem ad peccatum commissionis: quia tamen tenebatur ex praecepto iuris naturalis ad sui custodiam ne aliquid poenale corpori obuiaret: nec sufficit sibi ab omnibus praecauere, nisi per specialem custodiam, sine qua necesse tamen haberet incurrere pecca tum omissionis nisi deus eum dono suo praeuenisset, aut per iustitiam originalem naturalem non fuisset obligatus nisi ad ea quae per se potuisset: licet nm possit sibi praecauere a singulis ex puris naturalibus: non ta men ab omnibus: sicut patet in exemplo debentis obturare foramina nauis: si tamen faceret quod in se esset, de us ipsum semper dono praeueniret, aut commissum non imputaret. secundum quod de hoc alias sumus locuti. Quia ergo quaeritur vtrum iustitia naturalis includat in se aliquid donum infusum: dicendum quod iustitia originalis quan tum est ex natura rei potest appellari rectitudo naturalis ipsius voluntatis absque omni alio dono. & sic nuiium donum includit nisi seipsum. Talis. n. rectitudo est aliquid praeter substantiam & essentiam volun tatis. aliter enim voluntas manens non posset eam amittere: vt qualitas quaedam in quantitate spiritu ali: quemadmodum rectitudo in linea est qualitas quaedam in quantitate corporali: et incuruatio est prae ternaturalis, quemadmodum in virga pullulante de radice, rectitudo est ei naturalis: quia omnes natu raliter crescunt in directum superius: incuruatio autem est ei praeternaturalis. Et ita respiciendo ad essentiam voluntatis donum erat ei factum quod in tali rectitudine erat creata. vnde tenebatur eam custodire, & eius amissio fuit ei peccatum. Et conueniunt iustitiae originali sic dictae omnes conditiones quas sancti & ma gistri iustitiae originali simpliciter dictae attribuunt: praeter vltimam quae est: quod per illam homo sine alia genera posset semper stare, & numquam peccare. Vnde si originalis iustitia nominat id cuius est talis conditio: dico quod necessario donum includat: quia ad hoc natura nuda non sufficiebat, vt dictum est. Et nota quod cum originalis iustitia donum includat, non dicitur ipsum donum praecisum ipsa originalis iustitia: quia sola eius priuatione secundum intellectum staret adhuc in rectitudine naturali sicut alius qui nunquam eam habuisset: nec posset esse poe na ei debita ex illius iustitiae amissione quam non pateretur ille qui eam numquam habuisset: secundum quod infra videbitur in quadam quaestione. Illud autem est inconueniens. Sed donum ipsum vna cum rectitudine naturali dicitur originalis iustitia: cui opponitur iniustitia: quae consistit in carentia vtriusque: quae necessario po nit in voluntate obligationem contrariam naturali rectitudini: vt originalis iniustitia dicat spoliationem in gratuitis: & vulnerationem in naturalibus. Vnde quia originalis iustitia secundum quod includit donum neces sario simul & includit rectitudinem naturalim: secundum autem quod ponit tantummodo rectitudinem na turalem non necessario includit donum: simplicior ergo & prior naturaliter est ratio originalis iusti tiae vt ponit solam naturae rectitudinem, quam vt includit donum. Quare cum esse originale secundum quod ori ginale includat rationem prioris & primi seu principii: simpliciter ergo & absolute quantum est ex impo- sitione nominis, verius dicendum est quod iustitia originalis donum aliud non includit quam illud quod est natutalis rectitudinis: licet quo ad vsum & aliquis conditiones siue effectus necessario donum supernaturale in fusum includit, vt dictum est. Vnde Ansel. de casu diaboli caa. vii. in fine describit originalem iustitiam talibus conditionibus: quae maxime videntur conuenire ei vt consistit in pura rectitudine naturali cum dicit. Iniustitiam nihil aliud esse asserimus quam priuationem iustitiae, quamdiu enim voluntas primum data rationali creaturae & simul in ipsa. datione ab ipso datore conuersa: immo non conuersa: sed facta, fuit iusta. Cum autem se conuertit ab eo quod debuit: & conuertit ad illud quod non debuit, non stetit in origi nali vt ita dicam rectitudine in qua facta est. Quid autem arguitur in primo argumento quod iustitia originalis erat in puris naturalibus: dicendum quod verum est secundum quod appellatur conditioquae stan te posset homo non mori aut nihil pati. de qua processit obiectio. Appellando autem iustitiam origina lem id cuius conditio est posse semper praeseruare a peccato: hoc modo secundum quod iam dixi puto quod originalis iustitia in se donum includat. Ad secundum quod homo quantum est ex natura sua est corru ptibilis: quod ergo erat incorruptibilis hoc erat ex dono: dicendum quod in homine duplex est natura, cor poris scilicet & animae. Quantum quidem est ex natura corporis, homo semper in omni status. scilicet innocentiae, peccati gratiae: & gloriae, est corruptibilis, & quantum ad corporis resolutionem: & per consequens quantum ad ani mae separationem: & semper ab alio habet suam incorruptibilitatem sicut & suam glorificationem.

QVANtum vero est ex parte animae: homo semper est incorruptibilis quantum ad animae durationem. Quantum vero ad corporis resolutionem: & per consequens quantum ad animae separationem, ab anima in corruptibilis erat in duplici statu. scilicet innocentiae, & gloriae: corruptibilis vero in statu culpae.

IN statu innocentiae subdistinguendum est: quia per se erat corpus incorruptibile ab anima vt posset non mo ri siue numquam mori: per accidens autem nequaquam. Per se autem corpus in statu innocentiae habuit ab ani ma vt nunquam corrumperetur: quia per naturalem rectitudinem naturalis iustitiae corpus erat in plena obedientia ad animam quo ad substantiam elementorum: & similiter vires inferiores respectu superiorum vt vires inferiores ad nutum obedissent superioribus: nec recalcitrare potuissent si seruasset & seruare potuisset illam rectitudinem: & quo ad substantiam elementorum singula elementa in mixto erant in plena obedientia respectu animae: vt omnium eorum actionem ad nutum suum temperasset: & sic licet mutuo egissent, actio illa non fuisset ad aliquam corruptionem in substantia humidi radicalis aut alicuius quod radicale erat in substantia elementorum primo concurrentium ad constitutionem illius mixti: sed solum ad corruptionem alicuius in humido nutrimentali, & eius quid erat de natura elementari contractum ex nutrimento. Et hoc multum coadiuuante ad hoc virtute ligni vitae: quod tunc homo accepisset in esum. Vnde anima ab initio sic corpori coniuncta est: vt numquam ab ea separaretur, quod est ei naturale: & separari praeternaturale. Vnde dicit philosophus in fine primi de anima, quod anima continet corpus. Per accidens autem in statu innocentiae ab anima habere non potuit vt nunquam corrumperetur: quia naturalem rectitudinem ex se seruare non potuit: quia, vt dictum est, ex se non potuit semper omne peccatum praecauere, & peccato necesse habuit illam rectitudinem amittere. Incorruptibile au tem seruare corpus nisi per rectitudinem sibi inditam, non potuit postquam inflicta est mors in poenam peccati a deo. quousque enim ea seruata obediens erat suo superiori rectitudinem habitam conseruando necesse erat vt sibi obedirent sua inferiora. Et statim cum facta est inobediens suo superiori: amissa rectitudine illa in poenam factum est vt sibi essent inobedientia sua inferiora: quae tamen naturaliter semper obedire debuissent: & necessitas moriendi est consecuta. Et sic nullo modo est simile de anima peccatrice: & de non peccatrice. Et quod arguitur in soluendo quod anima peccatrix habet sua natu ralia omnia sicut non peccatrix: Dicendum quod verum est quo ad substantiam: non tamen quo ad dispositionem a naturali creatione inditam substantiae eius: qua amissa merito inferiora facta sunt inobedientia. Et licet naturaliter ipsa substantia manens posset illa sub obedientia tenere: tamen in poenam ab illius obedientia sunt absoluta, & mors est subsecuta.