Quaestio 10

Quaestio. x. ens per eandem rationem formalem Tuc dicatur de omnibus creaturis. Quod sic. doni it Omnia per ipsum facta sunt: omne autem vt accipitur hic: est signum distributiuum: sed distributio non est nisi de vniuoco. ergo hoc neesset verum nisi ens esset vniuocum. Probo. quia terminequiuocus nunquam distribuitur: sed vniuocus solum ergo etc.

¶ Contra. dicitur ibidem. Sine ipso factum est nihil

¶ hic sunt quatuor videnda. primo. vtrum secundum eandem rationem formalem dicatur de ente reali et ratione: siue de entein anima: et extra animam. 2o vtrum secundum eandem rationem formalem dica tur de absoluto et respectiuo. 3o. vtrum de substantia et etiam accidente. 4o. vtrum de ente in potentia et in actu primum est intelligendum. quod ens in anima dupliciter Cire a accipitur. Uno modo pro illo quod secundum se totum est causatum ab anima. Alio modo pro illo quod secundum esse cognitum est productum ab anima. Et secundum istam distinctionem sunt due conclusiones. Prima conclusio est. quod ens non dicitur vniuoce de ente in anima et extra animam: accipiendo ens in anima primo modo. Et istud probo. 4r. primo sic. quando est aliquid commune quod dicitur de aliquibus: de vno simpliciter: et de alio secundum quid. illud non dicitur de eis vniuoce. nec secundum rationem eandem formalem: sed sic est de ente respectu entis in anima et extra animmam: quia ens inanima dicitur ens secundum quid: et ens extra animam dicitur ens simplicitur ergo etc. Maior videtur manifesta. quia quando aliqua ratio formalis dicitur de duobus vniuoce: et in primo modo dicendi per se: dicitur de eis simpliciter: et non secundum quid. Minor patet.

¶ 2o sic. ratio entis non potest dici de aliquo: quod includit incompossibilia: sed multa sunt entia rationis quae sunt huiusmodi: sicut sigmenta et huiusmodi que vere sunt entia rationis. ergo etc.

¶ 3o sic. impossibile est quod ratio entis dicatur vniuoce de ente et de opposito entis contradictorie: sed contradictorium entis est ens rationis. quia nihil est ens rationis. ergo etc.

¶ 4o sic. Ab extremis contradictionis formaliter sumptis non potest abstrahi communis conceptus vniuocus: quia tunc inter contradictoria simpliciter et formaliter sumpta esset medium: sed alterum contradictorium est ens rationis. ergo etc. contra istud instatur quadrupliciter. primo sic. Sed vnus et idem conceptus non potest esse certus et dubius: sed multi sunt certi: quod relatio est ens: et quod numerus est ens. et de multis similibus: dubitant tamenvtrum sit ens rationis vel ens reale: ergo ens de eis dicitur vniuoce.

¶ Secundo sic. qumo aliqua numerantur in ali quo in illo vniuocantur: sed ens reale et ens rationis numeran tur in ente: quia dicimus quod sunt plura entia. ergo etc.

¶ 3o sic. signum distributiuum ni videtur posse addi nisi vniuoco: sed ens distribuitur pro ente reali et ente rationis. quia ista est vera. Omne ens est intelligibile: vt ens pro vtroque distribuitur. ergo etc.

¶ 4 sic. divisio enti in anima: et extra animam: non solum est diuisio vocl in signi ficata: quia est per immediata: ergo est vniuoci disio. ergo etc.

¶ Con firmatur propositum quod ens non sit vniuocum his praedictis non obstan tibus: quia illa ratio entis quae esset praedicabilis de eis: aut esset realis: aut facta per intellectum. Si realis: ergo aliquod reale praedicaretur in quid de ente rationis. Si facta per intellectum. ergo ens ratio nis praedicaretur de ente reali in quid: vel oporteret dare me dium scilicet aliquam rationem: quae nec esset ens in anima: nec ens eim animam. quod est impossibile. Ad illa quae sunt in oppositum per ordinem respondeo.

¶ Ad primum dico. quod tales sunt certi de vocabulo et non de aliqua re: nec de aliqua ratione formali vna.

¶ Ad 2m dico. quod proprie non numerantur: nisi quia sunt diuerse acceptiones entis: sicut homo non numeratur in homine vero et picto: et tamen dicuntur duo homines: hoc est due acceptiones hominis. Ad aliud dico. quod non est proprie diuisio. Et ad aliud. quod non est proprie distributio: loquendo sic de ente rationis.

¶ Sed hoc est vna difficultas. quia prius principium complexum non videtur saluari nisi in illis ad quae se extendit ratio formalis sui substanti: sed ipsum saluatur in omnibus entibus rationis. ergo eius subiectum vel ratio subiecti se extendit ad entia rationis.

¶ Ad istud dico. quod eodem modo quo subiectum primi principii se extendit ad ens rationis: eodem modo saluatur primum principium. sed subiectum non se extendit nisi secundum quid et diminute: vt ratio animalis saluatur in animali picto. Eodem modo primum principium applicatur istis diminute.

¶ 2a conclusio quod accipiendo ens rationis 2o modo pro entein anima solum producto in esse cognito. Dico quod illo modo vni uoce dicitur ens de ente extra animam: et de ente in anima: isto modo accipiendo ens in anima.

¶ hoc probo. 4r. primo sic. quia quando aliquadeterminao additur alicui termino: et non diminuit de ratione formali quiditatis: ibi remanet eadem ratio: sed esse cognitum non diminuit de ratione formali eius quod cognoscitur: quia tunc per cognosci possent omnia annihilari etiam quae deus fecit ego etc.

¶ 2o sic. Nulla relatio destruit proprium fundamentum: sed tantum ibi ponit suum effectum formalem: sed esse cognitum est respectus rationis in obiecto: ergo non destruit rationem formalem ubitecti: sed tantum potesit in eo suum effectum formalem.

¶ 3o sic. quacunque sunt idem numero videntur esse idem specie: et habere eandem rationem forma lem: sed illud idem numero: quod est in re est cognitum: igitur illud quod est in re: et illud quod est cognitum sunt eiusdem rationis formalis.

¶ 4o sic. quando aliquid transit de potentia ad actum nun quam per hoc variatur eius ratio formalis. sed sic est de re quae est intelligiblis in potentia et postea reducitur ad actum per actum intelligendi. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia aut actus intelligendi termina tur ad rem que est extra: aut no. Si sic. cum terminare actum intelligendi non sit aliud quam accipere esse cognitum: sequitur quod idem erit et eiusdem rationis formalis. Si autem non terminatur ad rem: sed ad speciem: nihil tunc intelligitur de reistud arguiter quadrupliciter. Primo sic Sed contra quia causae alterius rationis videntureffect alterius rationis producere: ita intelligendo quod omnem effectum eiusdem rationis non possunt habere. Utur enim quod si conueniant in aliquibus. saltem in aliquos effectus poterit vna ratio in quos non poterit altera: potentia autem dei et nostra sunt alterius rationis vt patet: igitur ce illud quod producitur a deo in esse reali non poterit cognosci ab intellectu nostro: quia tunc haberet eosdem effectus: quia quicquid illa produceret: et ista. Sed constat quod istud est falsum quia quicquid deus potest producetur: et nos intelligen. quod est idem quod nc producere in esse cognito. ergo ens in anima: et ens extra animam non sunt eiusdem rationis formalis.

¶ Praeterea. quicquid in esse co gnito producitur: cognoscitur: sed in cognitione abstractiua in producitur nisi species. vt videtur: igitur non cognoscitur nisi species: quia est falsum: et etiam habetur propositum. quia ipsa est alterius rationis ab obiecto.

¶ Paerea in cognitione intuitiua aliquid cognoscitur. sed nihil producitur nisi actus intelligendi: igitur solus actus intelligendi cognoscitur: actus autem intelligendi est omnino alterius rationis ab obiecto extra.

¶ Praeterea per te. enti simpliciter et enti diminuto: et secundum quid nihil videtur esse commune. vt patet in prima conclusione. sed esse reale est esse simpliciter: esse autem cognitum est esse secundum quid: ergo nihil est eis commune.

¶ Ad ista respondeo. Ad primum dico. quod due causare alterius rationis non possunt omnino habere eosdem effectus quantum ad esse simpliciter: sed tamen quantum ad esse simpliciter secundum vnam. et secundum quid quantum ad aliam: non est inconueniens: sicut deus produxit lunam quantum ad esse simpliciter: sol autem continue eam producit quantum ad esse lucidum: quod est secundum quid: respe ctu primi esse.

¶ Ad 2m dico. quod in cognitione abstractiua: licet nihil producatur quantum ad esse simpliciter nisi actus vel species: tamn quantum ad esse cognitum ipsa species non producitur. sed quiditas. Primum autem produci non est rem cognosci: sed secundum solum.

¶ Ad 3m dico. quod in cognitione intuitiua aliquid producitur aliud ab actu intelligendi: quia esse cognitum. et istud formaliter est in obiecto: producitur autem per actum et per consequens esse cognitum non est actus quae producitur solum secundum esse reale.

¶ Ad 4m dico. quod duplex est esse secundum quid. Unum quod diminuit de ratione determinati. Et illud est de quo dixi conclusionem negatiuam prius in prtem concenclusione. Aliud est esse secundum quid quod non diminuit: sed dimittit: et huiusmodi est esse cognitum. Non enim diminuit rationem eius: cuius est licet non ponat eam in esse quantum ad esse existem: quia non sequitur: est cognitum. ergo est. tamen rationem formalem non diminuit: sed dimittit.

¶ Aliter potest dici. quod esse cognitum potest accipi dupliciter: vel formaliter. et sic dico quod forte non est nisi ens rationis et diminutum. Alio modo fundamentaliter scilicet pro substracto vel obiecto. Et isto modo est eadem quiditas quae est in reconclusio principalis quantum ad aliSecundia ud dubium. vtrum scilicet dicatur secundum eandem rationem de absoluto et respectiuo. Dico quod sic.

¶ Et ad hoc multe rationes prius facte vadunt: maxime ratio fundamentalis. Arguo enim sic. De eodem et sub eadem ratione formali impossibile est intellectut esse certum et dubium: sed intellectus est certi de divina ptra quod sit ens. dubitat tamen vtrum sit absoluta vel respectiua: ergo videtur quod alium conceptum habeat ens quam de absoluti et respectiuo.

¶ Sed hoc est vna difficultas quia tunc erit dare aliquam rem quoe non erit ad se: nec ad aliud: quod est contradictio.

¶ Ad hoc dico sicut dicend est de quibusdam diuidentibus aliquod commune quantumcum que sint immedeium. quodscilicet non est dare mediam rationem aliquam: sed est dare solam rationem abstrahentem ab vtroque diuidentium. sicut numerus vel est par vel impar. Nec est possibile imaginari vnum numerum: quod nec est par: nec impar. et tamen ratio formalis numeri abstrahit ab vtroque. Similiter de animali rentu rationalis et irrationalis: quia ab vtroque abstrahit.

¶ Sed contra. quia omne quod est: vel est ad se: vel non ad se: hec sunt extrema contradictionis: ens ergo: per te: non est ad se: quia abstrahit et ab esse ad se: et ab esse ad aliud: ergo non est ad se: sed omne quod non est ad se: est ad aliud. ergo ens est ad aliud.

¶ Respondeo quando cumque extrema contradictionis applicantur ad aliqua immediata ontraria: oportet semper illa distinguere: quia vnum contradictoriorum dicitur de vno contrariorum ad quae applicantur contradictoria. et dicitur de communi abstracto ab illis contrariis et disio per contrariam: sed aliter et aliter. Si cut non ad se vel non ad aliud aliter dicitur de respectiuo. quia non est ad se. de absolutio quia non est ad aliud: et aliter de commni diuiso. ontso praencinpalis est quantum ad 3m dubium scilicet vtrum secundum ratioTertia nem eandem formalem dicatur de substantia et accidente. E haec breuiter dico quod sic. et hoc per easdem rationes quas feci superius ma xime per rationem fundamentalem de conceptu certo et dubio

¶ Sed est vna difficultas quia quando aliqua duo sic se habent quod tota en titas vnius estin attributione ad aliud: de illis non vi dici ens secundum eandem rationem formalem: sed homo sunt substantia et accidens. igitur etc.

¶ Respondeo et dico. quod ratio est ad oppositum. quia quando aliqua duo ita se habent quod tota entitas vnius est per attributionem ad aliud. ens dicitur de eis secundum eandem rationem for¬ malem. homo sunt substantia et accidens. ergo etc.

¶ Maiorem accepta ego probo. quia secundum intentionem Aug. 5. de tri. omne quod relatiue dicitur est aliquid ad se. igitur quod est aliquid in attribuiume ad alterum. est aliquid ad se: ergo et ita sequitur quod erit ens formaliter. o praencinpalis est de ente in potentia et de ente in actu Quarta vtrum dicatur ens vniuoce de ipsis.

¶ Responde e dico quod duplex est potentia ad praesens consideranda sc li. potetia subiectiua: et potentioa obiecntiua. De po substantiua scilicet de mtam non est difficultas magena. quia eedem rationes quae facte sunt prius probarent hoc. Sed de potentia obitectiua de qua maior est difficultas dico quod sic.

¶ Quod probo. Prie sic. Actus et potentia non diunsificant essentiam. Nam eadem est diffinitio hominis in potentia et in actu. ergo etc.

¶ 2o sic differentiae diuisiue non variant rationem formalem diuisi: sed ens diditur per potentiam et actum. ergo etc.

¶ 3o sic. quae sunt idem numero habent eandem rationem formalem: sed grgnum velaliquid tale est idem numero in potentia et in actu. ergo etc. Et sic patet de omni bus.

¶ 4o sic. Modus intrinsecus non videtur variare rationem forma lem illius cuius est modus. hoc patet. quia ratio quiditatiua abstrahit a modo: sed actus et potentia sunt modi intrinseci. ergo etc quaedam difficultas. primo. Utrum hec diuhic occurrum sio quae ens diuiditur in potentia actum: sit quiditatiua. dico quod non. Intelligendo die potentia substectiua Et ratio est. quia diuisio quiditatiua videtur eumare totum diuisum: quic quid autem est. non est tantum vel in potentia subiecntiua. vel in actu. Sed in telligendo de potentia obiectiua: et de actu sibi opposito: potest dici quod sic: vt diuisio quiditatiua potest extendi ad diuisionem per modos intrinsecos quiditatis. Omnis enim quiditas vel est in actu vel in potentia. sic intelligendo potentiam.

¶ Secunda difficultas est. si sit formalis ista divisito. intelligendo per formalem diuisionem illam quae diuiditur aliqua ratio formalis manens eadem in vtroque diuidentium. Dico quod sic. Quia ens secundum eandem rationem formale dicitur de ente in actu: et de ente in potentia.

¶ Sed contra. quando aliqua ratio formalis diciturd duobus: de vno simpliciter: et de alio secundum quid. illa non dicitur de eis secundum eandem rationem formalem: sed sic est de ente in potentia: et de ente in actu: quia de ente in actu: dicitur quod est ens simpliciter. non autem de ente in potentia. ergo etc.

¶ Ad istud dico concedendo maiorem: sed nego minorem. Ad quod intelliguentum. est sciendum. quod aliud est dicende aliquo quod sit. prout esse dicit 2m adiacens: et aliud est dicenequod sit ens vel substantia: prout dicit 3m adiacens. Dico igitur. quod licet de ente in potentia dicatur quod non sit ens simpliciter: et de ente in actu quod sit ens simpliciter: secundum quod ly esse dicit 2 adiacens: tamen alious accipiendo esse prout dicit 3m adiacens secundum quod est copula respectu entis vel substantie vel aliorum praedicatorum essentialium. Dnde dico. quod ens in potentia est simpliciter ens et simpliciter substantia: sicu ens in actu. Et ista est vera: homo in potentia est simpliciter homo: et ista est falsa. homo in potentia secundum quid est homo. Et sic deu aliis. Ad rationem in oppositum patet per iam dicta.