Quaestio 2

Quaestio. ii. pater eternus prius originis Tum ne producat: vel spiret spiri tumsanctum quam filius. Quod non. In hac trinitate nihil prius aut posterius secundum Athana¬ sium.

¶ Contra. Aug. de triplici habitaculo. videbimus in patria quod pater praecedit filium origine.

¶ hic prae videndum est quid sit ordo origis. 2o de principali quaesito. ad primum dicitur. quod ordo originis Quantum nihil aliud est quam ipsa origo: per hoenim solum dicitur vnum posterius origine alio quia est abillo: et prius est a quo est aliud. Sed illud non intelligo

¶ Ideo arguo contra hoc quadrupliciter. Primo sic Impossibile est creditum et non creditum esse omnino idem. sed creditum est ab omnibus catholicis esse in deo originem: si cut enim articulus sidei tenetur: multi autem veri fideles negant ordinem qualemcumque etiam originis: ergo non est idem ipsa origo et ordo originis: sed aliqualiter disferunt.

¶ 2o sic. Impossibile est idem esse medium demonstrationis et conclusionis predicatum: sed per originem probamus ordinem: ergo origo non est idem quod ordo. Maior est manifesta: quia nihil probatur per seipsum. Minor etiam patet: quia per hoc quod filius est a patre. probamus filium esse posteriorem patre. ergo etc.

¶ 3o sic. quandocumque aliquid repugnat alicui inquantum. a. quod non repugnat sibi inquantum. b. necessario a. et. b. non sunt in co idem. sed filio inquantum genitus repugnat spirari: in quantum autem posterior origine non repugnat: ergo necessario esse posteriorem: et esse genitum non sunt omnino idem: et per consequens nec ordo et origo.

¶ Confirmatur. quia quandocumque aliquid est eiusdem rationis in aliquibus: impossibile est quod sit idem omnino cum illis que ratione distin¬ guuntur in eis: sed esse ab alio: vel esse posterius origine: vt sic: est eiusdem rationis in filio et spiritusancto: ori gines autem istorum specie vel quasi specie distinguuntur ilicet siliatio et spiratio passiua: ergo origo et ordo inter per sonas diuinas necessario distinguuntur.

¶ 4o sic. communicabile et incommunicabile ex natura rei distinguuntur. sed posterioritas originis comnicatur: quia est eiusdem rationis in filio et spiritusancto: filiatio autem incommunicabilis est: ergo distinguitur.

¶ Ideo videtur mihi dicendum quod sicut ordo nature aut perfectionis non est ipsa natura: aut perfefectio: sed habitudo inter talia extrema que talem ordinem habent: ita ordo originis est habitudo inter ipsas ori gines: vel inter ea que ipsis originibus referuntur

¶ Sed dubium est: quia nimis videntnr relationes multiplicari: si supra ipsas origines fundetur ordo qui est habitudo: vel quidam respectus. Dico quod necessario ponere cogimur aliquos respectus in istis relationibus: certum enim est quod filiatio distinguitur a spiratione passiua: que quidem distinctio non omnino est ipsa filiatio: quia distinctio respicit pro termino illud a quo distinctum distinguitur distinctione ipsa: sed filiatio non respicit protermino ipsam spirationem passiuam: sed precise ipsum patrem: ergo oportet ponere tales respectus: sed hoc non est inconueniens: eo quod non ponuntur actuales vel formales: sed solum fundamentales.

¶ Sed dices quome do comparatur ordo originis ad ipsas origines vel relationes. Dico quod ordo originis ita comparatur ad ipsas origines. sicut passio ad ipsum subiectum: sicut enim ex ratione formali alicuius subiecti demonstratur propria passio illius subiecti de eo sic ex ratione originis demonstratur ordo originis inter origines. 2o oportet insistere circa quesitum. Utrum scilicet in diNuc uinis sit talis ordo originis sicut expositus est.

¶ Et quantum ad hoc sunt hic quatuor inquirenda. Primi est. si in diuinis est ordo originis. 2m si in diuinis pater est prior origine filio. 3m si in illo priori originis quo pater precedit filium competit patri aliqua operatio. vel si pater prius origine spirat spiritumsanctum quam filius. 4 si pater prius origine producit filium quam spiritumsanctum ad primum dicitur communiter quod in diuinis est Quantum vere ordo origis: nam vbicumque sunt aliqua distincta nisi sint ordinata necessario. sunt confusa. sed persone sunt distincte. ergo ordinate: quia non sunt confuse: ergo etc. Isti tamen communi dicto applicantur duo dicta. Primum est. quod licet sit ordo: non tamen prius et posterius. 2m quod licet sit ordo: et cum hoc primum et 2m et 3m: tamen non est ibi prius et posterius.

¶ Sed contra primum dictum applica tum arguo. 4r. Primo sic. Quandocumque est aliqua passio alicuius subiecti disiuncta: impossibile est quod inueniatur subiectum vel pars subiectiua illius subiecti sine altera parte illius passionis difiuncte: hoc patet de substantia respectu corporei et in corporei: et de numero respectu paris et imparis: sed prius et posterius est passio disiuncta ordims vel rerum ordinatarum: ergo impossibile est innuenire ordinem vel ordinata sine altero illorum scilicet vel priori vel posteriori.

¶ Con firmatur per Augu. 19 de ciui. qui dicit. quod prius et po sterius talem habent habitudinem ad ordinem qualem par et impar ad numerum.

¶ 2o sic nullum commune diuisum per differentias potest inueniri in rerum natura sine altera illarum. hoc patet inductiue in substantia et in aliis: sed ordo diuiditur per prius et posterius tamquam per differentias oppositas: probo. namcertum est quod prius et posterius ex opposito distinguum. tur: sed omnia huius opposita ad aliquod commne reducuntur: hoc non est aliud nisi ordo. ergo etc.

¶ 3o sic. vbicum que non est simultas omnimoda: ibi necessario est prius et posterius: sed vbi est ordo ibi non potest esse simultas enimoda: ergo si in diuinis est ordo: necessario ibi erit prius et posterius. Maior est manifesta propter rationem oppositionis Minorem declaro. Ordo enim est habitudo disquiperantie quaonon potest esse inter illa quae sunt eiusdem rationis secundum quod huiomo. Si multas autem est relatio equiperentie que fundatur super vnum: vel loco: vel tempore: vel natura: et sic de aliis: ergo cum relatio disquipentie non possit ese inter extrema relationis equiperentie inquantum talia. si ordo est inter persouas diuinas: sequitur necessario quod ibi non erit omnimoda simultas.

¶ 4o sic. in quocumque ordine essentiali est innuenire primum. necessario ibi est innuenire vltimum: quia si non: tunc esset processus in infinitum: sed in diuinis est innuenire primam personam: ergo erit innuenire postremam: vel ibi erunt infinite persone.

¶ Si dicas quod est deuenire ad tertiam: et sic non est processus in infinitum. Il la autem 3a non est vltima.

¶ Contra. negando propositum comceditur propositum: si post tertiam nulla sit. ergo ipsa est vltima: et cum 3a sit: per consequens vltima.

¶ 2m dictum est quod in diuinis est dare primum 2m et 3m. sed tamen non prius et posterius. Et si hoc esset verum: tunc rationes facte licet concluderent quod istud sic esset: tamen non concludunt plus nisi quod ibi est primum etc.

¶ Sed contra dictum illud arguitur sic. quandocumque aliquid gradus sunt essentialiter ordinati: vbi inuenitur posterior: et prior: sed gradum compara tiuus et suplatiuus sunt essentialiter ordinati. Supelatiuum autem est posterior respectu comparatiue: ergo etc. Constat autem quod prius est comparatiuum: et primum supelatiuum: ergo vbicumque erit primum necessario erit prius. hic nulla est euasio nisi dicatur: sicut videtur dicere vnus doctor quod primum non est superlatiuum: sed positiuum: prius autem comparatiuum: ideo non sequitur

¶ Sed contra hoc arguitur 4r. contra illud dictum de significato vocabuli. Primo arguo grammaticaliter. 2o logicaliter. 3o naturaliter. 4o theologice. Primo grammaticaliter. Nam grammatica consueuit sic declinare pridem prior primum. ergo etc. Unde grammaticus dicit. quod quidam sunt nomina que sunt ideclinabilia in positiuo: sed in comparatiuo et suplatiuo de clinabilia: sicut prideme et prior et primus. In quocumque enim casu accipitur inuariabiliter pridem. prius et primum veriantur. ergo etc.

¶ 2o logice arguo sic. Togicus ponit. x. prima genera generalissima scilicet 2. praedicamenta. Constat autem quod multa genera priora ponit: quia omnia genera intermedia inter praedicamenta et genera proxima speciebus: sunt priora simpliciter. Tunc arguo sic. Maior est multitudo positiuorum et conparatiuorum quam superlatiuorum: sed tantum sunt. x. genera prima: et tamen multa priora: ergo primum non est positiuum: quia omne prius esse primum: et non econverso.

¶ 3o naturaliter arguo sic. Namlis philosophus docet et demonstrat quod est dare vnum primum mouens. Constat autem quod secundum eum multa sunt priora: ergo necessario primum est posterius essentialiter quam sit prius: et sic propositum.

¶ 4o sic theologice: beatus Dion. de angelica hierarchia. In quolibet ordine est procedere a posteriori ad prius et vsque ad vnam hierarchiam: et finaliter est dare vnum seraph. qui simpliciter est primus: et super omnes. Constat autem quod ibi sunt prio res multi: quia omnes preter insimum vsque ad primum: hoc patet. quia quod perssuperabundantiam dicitur vni soli conuenit. Similiter in vnoquoque genere est dare vnum primum: et multa priora.

¶ Ideo conuictus ratione. Dico quod cum in diuinis sit ordo: et secundum ilos est dare primum 2m et 3m. ibi erit prius et posterius.

¶ Et confirmatur. quia omnes difficultates que siunt in arguendo: assumendo prius: eedem eque concludunt assumendo primum.

¶ Istud confirmatur secundum Augu. secundum quod fuit allegatum ad principale: quia de triplici habitaculo dicit: quod in patria videbimus. quod pater est prior originis ne filio: quia subiectum esse nequit sine passione. Ordo autem origis: aut est hoc ab hoc: aut est passio istarum originum. ad 2m princinpaliter inquirendum. Utrum scilicet Quantum pater sit prior origine filio.

¶ Dico ad hoc sicut dicit doctor noster quod sic: et persuadetur sic. vbicumque est hoc ab hoc. illud a quo est hoc. est prius origine: et illud quod est ab eo est posterius: sed in diuinis pater et filius sic se habent quod filius est a patre: ergo pater est prior: quia est a quo aliud: et filius est posterior origine: quia est quod ab alio. Ista veritas confirmatur per beatum Aug. quae dicit per de tritat quod nulla res est que seipsam gignat: et nulla ratio de mundo potest assignari nisi quod idem esset prius seipso: nam si illud non esset inconueniens esset possibile quod aliquid gigneret prius existens seipsum posterius existens.

¶ Sed tamen quia Aug. non reddit explicite illam causam: adduco tibi Ans. in mono. primo. Intellectus inquit An. non capit. quod idem det sibi esse: quia tunc idem esset prius seipso: pater autem dat esse filio: quare non est inconueniens quod aliquid sit prius alio: ideo pater distinguitur a filio cui dat esse.

¶ Sed contra istam veritatem sic confirmatam scilicet quod pater sit prior origine: imstatur 4r. Primo sic. In illo priori origine in quo pater est prior filio: aut filius habet esse: aut non: si sic: cum illud quod habet esse pro aliquo primo signo in 2o signo posteriori non producitur: filius non producetur: et pera filii esset prior tunc seipso: quia est posterior patre.

¶ Si dicatur quod non habet esse: et loquor de esse simpliciter: sequitur necessario quod accipiet esse simpliciter post nin esse simpliciter: quod est proprium creature.

¶ 2o sic. si in illo prio ri originis filius non est: istud non esse non habet a patre: quia pater non est prinium non essendi: ergo oportet quod non esse istud habeat a se: sed omne illud quod a se habet non esse: est de se possibile non esse quia sibi ex se non repugnat non esse: filius ergo erit contingens

¶ 3o sic. in quocumque signo pater est: pater generat: sed dicitur est pater in primo signo: ergo in primo signo pater ge nerat. Tunc sic: aut generat aliquid: aut nihil: non est dicendum quod nihil: quia nihil generare est non generare: ergo aliquid: et illud est filius. ergo filius est pro primo signo.

¶ 4o. Illa signa originis sunt in eodem instanti eternitatis: sed in primo signo originis filius non est. in 2o filius est. ergo in eodem instanti eternitatis filius est: et filius non est. et sic contradictoria simul.

¶ Ad primum dicunt aliqui. Qrd filius est in primo signo originis.

¶ Sed hoc non intelligo. quia esse in primo signo originis est esse a se: sed filio repugnat esse a se: ergo filio repugnat esse in primo signo originis.

¶ Dico ergo. quod esse post non esse potest intelligi dupliciter. Primo quod habeant esse simpliciter post non esse simpliciter: et hoc est falsum: quia hoc proprium est creature. 2o modo potest intelligi post non esse accipere esse: hoc est post non esse secundum quid accipere esse simpliciter: et isto modo non est inconueniens. et sic concedo quod filius habet esse simpliciter post non esse secundum quid: nam filius in primo signo habet non esse. Istud autem non esse cum determinatione signi: est solum non esse tale: et non simpliciter non esse. Exemplum in primo signo quiditatiuo homo secundum quid non est risibilis. istud non esse risibile: non est non esse simpliciter risibile: sed hoc est tantum dicere: quantum homo quiditatiue non est risibilis: postea in secundo signo est risibilis. quia in secundo modo dicendi per se. debemus ergo concedere quod fit de non risibili secundum quid risibilis simpliciter: quia non esset quiditatiue risibile: non est simpliciter non risibile: sed solum secundum quid: transit ergo homo de non risibili secundum quid: ad risibile simpliciter.

¶ Sic dico in proposito quod non esse in primo signo non est aliud nisi non esse a se: non esse autem a se: est non esse secundum quid: quia illud stat cum esse simpliciter.

¶ Sed dices. saltem oportet concedere quod filius transit de non esse tali ad esse simpliciter.

¶ Potest dici ma gis subtiliter inuestigando: quod quando duo predicata dicuntur de aliquo: vnum affirmatiuum: aliud negatiuum: per prius conuenit sibi illud affirmatiuum: si quiditatiue dicitur de eo quam aliud scilicet negatiuum: quia negatiua predicata semper supponunt aliqua affinimatiua. presertim illa que sunt quiditatiua: et in primomodo dicendi per se: Sic est in proposito: nam de filio di¬ cuntur duo predicata: vnum affirmatiuum: filius est filius. aliud negatiuum. quia est non a se. Tunc dico. quod in secundo signo originis quando vtrumque dicitur de eo: prius conuenit sibi esse filium quam non esse a se. Negatio enim fundatur super quiditatem termini: vel super aliquo supponente quiditatem. Non esse autem a se est predicatum negatiuum: ergo non debe mus imaginari quod filius prius non sit a se: et postea sit: sed totum oppositum: quod prius est simpliciter et postea non est a se.

¶ Sed remanet difficultas quia in illo priori: aut filius est alse. aut non. hoc est querere: filius aut est simpliciter a se: aut non est simpliciter a se. Ista enim est maxima. Si dicas quod filius non est simpliciter a se. ergo necessario non soum transit de non esse secundum quid ad esse simpliciter. quod dicebas in precedente solutione: sed de non esse simpliciter.

¶ Dico quod posset dici quod filius transit de non esse simpliciter cum determinatione accepta ad esse simpliciter. nam filius non est vel non habet esse simpliciter a se: habet tamen esse simpliciter ab alio: et sic accipiendo non esse simpliciter cum determinatione ad esse simpliciter sine ea est falsum et impossibile.

¶ Exsecntum deus est prior creatura perfectione: deus ergo in illo priori habet esse simpliciter. in posteriori autem corrspondente habet non esse simpliciter: quia deus non habet esse simpliciter cum omni gradum perfectionis qui est in creatura: non habet ergo deus esse simpliciter: et non simpliciter sine determinatione: quia tunc contradictio esset: sed habet esse simpliciter et non esse simpliciter cum determinatione per posterius signum facta. et sic ad illud.

¶ Ad 2m dico. quod filius illud non esse pro illo signo priori scilicet non esse a se habet a patre. Et huius ratio est ista. naura quandocumque aliquod ageus dat esse alicui subiecto simpliciter: et ipsum producit concomitanter: producit omnes passiones illius substanti: vel positiuas vel priuatiuas eo modo quo sibi competit producere: sed filio pater dat esse et ipsum producit ad esse: et per consequens omnes proprias et per se passiones filii: tam positiuas quam priuatiuas. Inter alias autem passiones demonstrabiles dieu filio est quod non est a se. ergo hoc habet a patre. Ma. patet. quia deus producendo caelum producit eius mobilitatem et incorruptibilitatem etc.

¶ Et quando dicis: pater non est principium non essen di. Dico quod pater non est principium non essendi simpliciter et fine determinatione: sed pater bene potest esse: et est principium non essendi secundum quod vel cum determinatione: sicut in proposito.

¶ Ad 3m dico a simili. Primo quod deus pater intelligit creaturam a se: et per consequens in illo priori quo praecedit alias personas quantum ad operari: et tunc creatura non est in illo priori: certum est. Arguitur er go sic. deus pater intelligit creaturam in illo priori. aut aliquid: aut nihil intelligit. non est dicendum quod nihil. ergo aliquind sed tamen non sequitur quod licet intelligat pro illo priori quod propter hoc creatura sit obiectum pro illo priori: tamen sequitur quod sit simpliciter obiectum: non tamen cum determnatione signi originis. Eodem modo dico ad argumentum: pater in illo priori generat. concedo: aut aliquid. aut nihil. Simpliciter sic dicendo non addita aliqua determinatione: concedendum est quod aliquid generat. Si autem opponas in primo signo aliquid generat: aut aliquid generat in primo signo. aut nihil: neutra pars tunc est vera. sicut pro illo signo perfectionis quo deus precedit creaturam. deus nec aliquid producit nec nihil: quia tunc illud aliquid esset perfectum eque sicut deus: bene ergo deus pro ducit: sed non pro illo signo. quia non ita perfectum est: sicut est ipse deum: sed pro 2o signo. quia imperfectius.

¶ Recurrendum est ergo ad illud quod sepe iam dictum est. quod licetur aliquid et nihil sint contradictoria: vel ens et nihil: vel album et no album: et ideo absolute dicendo de quolibet enteest verum dicere quod est ens vel nihil. vel album: vel non album. tamen cum determinatione aliqua non est verum. quia multa sunt que non sunt quiditatiue ens: nec nihil quiditatiuer nec album quiditatiue: nec non album. similiter licet pater ge neret necessario aliquid vel nihil: tamen addita determinatione signi non est verum: immo vtrumque est falsum.

¶ Sed dices pater in quocumque signo est pater in illo generat: sed in primo signo originis est pri: quia a se: ergo in primo signo generat.

¶ Sed tunc arguitur sicut prius: pater in primo signo generat: aut aliquid: aut nihil. Dico quod inter generare et generari necessario est ordo originis: et ideo dato quod pater generet in primosigno: non sequitur quod filius in illo signo geueretur: quia generarii non potest denominari nisi pro illo signo pro quo est. est autem proposteriori signo. Et quando dicis si pater generat: aut aliquid: aut nihil. Dico quod si accipiatur generare pro illo signo: pro quo praece dit generari: sic dico quod nec aliquid: nec nihil: quia pro illo significa non est aptum esse generari: nec eius formalis effectus. Exem plum pro illo signo dicor intelligere lapidem: pro quo habeo intellectionem lapidis: et pro illo signo intelligitur lapis: pro quo est intellectio lapidis: sed intellectio lapidis vel nigredinis est prior perfectione ipsa nigredine vel lapide: quia accidens spirituale. illud autem corpora le: ergo nigredo intelligitur in eodem signo perfectionis cum intellectione: non sequitur: sic in proposito: licet pater in prasigno generet: tamen sibi nihil correspondet pro primo signo.

¶ Ad 4m dico. quod quandocumque sunt extrema contradictionis pro alio et alio signo. illa talia extrema non sunt contradictoria. Exitut. Esse et non esse sunt extrema contradictionis: sed tamen non esse in primo signo. hoc est a se: et esse in secundo signo. hoc est ab alio: non sunt contradictoria.

¶ Si dicas saltem pro eodem instanti eternitatis: et in eodem erunt contradictoria. Dico quod si poneretur quod esse a se: et non esse ab alio: vel non esse in priosigno et esse in 2o sierio essent contradictoria: totus mundus non euaderet quin in instanti eternitatis: et per consequens etiam pro tota eternitate essent contradictoria: sed suppositum est trufaticum et dictum non intelligentis. nec est credendum quod aliquis hoc dicere voluerit.

¶ Dico ergo quod esse pro primo signo. et n esse pro secundo signo. vel econverso non sunt plus contradictoria quam homo et albedo. vel quam esse nunc et non fuisse ab eterno: quia amo ta vnica modica conditione pertinente ad rationem contradictio nis destruitur contradictio. Ita est hic quod non accipitur affirmatio et negatio secundum idem: ideo non sunt contradictoria. Exemplum homo non est quiditatiue albus: sed est per accidens albus. esse album et non esse album sunt contradictoria. ergo simul contradictoria. Dico quod non sunt contradictoria posita ista additione: quiditatiue et per accidens. Eodem modo non esse a se et esse ab alio non sunt contradictoria: quia non secundum idem.

¶ Sed quomodo fit transitus de non esse a se ad esse ab alio:

¶ Dico quod nullus transitus est: quia illa signa sunt permanentia: inter autem talia non est transitus: sed praecise inter successiua: cuiusmod sunt instantia temporis.

¶ Sed hic adhuc occurrunt aliquadifficultates. Prima est. quia illud quod est summe necesse esse: habet esse pro quocumque signo originis et nature. Illud autem quod pro omni signo habet esse est magis necesse essequam illud quod pro aliquo signo habet esse vel non habet esse: sed filius est necesse esse: sicut pater. alioquin non esset summe necesse esse.

¶ 2a difficultas est quod quicquid est in diuinis est purus actus. et per consequens nihil est quod sit ibi quasi in poten tia vel aliquid expectet quod non habet. si autem filius non haberet esse pro primo signo. certum est autem quod potest esse. ergo filius esset in potentia ad esse: sed quod est in potentia ad esse et non habet illud. expectat. ergo filius expectat. ergo etc.

¶ 3a difficultas quia semper videretur quod esset ibi mutatio: quia aliter se haberet in secundo signo quam in primo. In secundo enim signo haberet esse: et non in primo¬

¶ Et praeterea tota eternitas correspondet vtrique signo originis: et vtrumque signum toti eternitati coexistit. cum ergo filius non habeat esse pro primo signo: pro tota eternitate non habebit esse. et cum habeat esse pro signo secundo pro tota eternitate habet esse: et sic habebit esse et non esse pro tota eternitate.

¶ 4a difficultas. quia relatiua ita videre tur se coexigere: quod pro quocumque signo est vnum: et reliquum: quia dato opposito: sequitur quod pro illo signo re¬ latio erit sine termino: quod est impossibile: et sic pater non erit prior filio.

¶ Ad primam arguo sicut tu. summe necesse esse pro quocumque signo habet esse: sed deum est summe necesse esse. ergo pro quocumque summe habet esse. Tunc vltra. deus origine praecedit creaturam: quia deus est a se in primo signo: et creatura in secundo signo: quia est ab alio. si ergo deus est in quolibet signo. deus erit in 2o signo: originis correspondente creature: et sic deus erit ab alio: quia illud signum nihil aliud est nisi esse ab alio et non esse a se. Similiter deus est prior creatura perfectione: et creatura posterior. creaturam autem esse posteriorem quam deus perfectione. nihil aliud est quam creaturam deficere a perfectione dei. Tunc vltra. deus habet esse pro quocumque signo perfectionis. ergo pro signo perfectionis creature. ergo deus deficit a summa perfectione dei. quia hoc nihil aliud est nisi esse in secundo signo perfectionis correspondente creature.

¶ Dico ergo quod ad summam necessitatem essendi requiritur quod illud quod est summe necesse es se semper habeat esse simpliciter: sed non requiritur quod habeat semper esse cum quacumque determinatione: sic dico de filio quod semper habet esse: sed non semper habet esse a se.

¶ Ad 2m dico eodem modo. nam actus purus semper habet esse simpliciter: non tamen cum quacumque determinatione. filius ergo semper habet esse: et semper est filius. non tamen pro primo signs originis quia tunc filius esset pater et non filius.

¶ Ad 3m dico quod nume que est transitus nisi inter nunc vel signa successiua. inter autem permanentia non est transitus. signa autem originis sunt permanentia: ideo nullus transitus est inter illa.

¶ Et si dicas quod filius se habet nunc aliter quam prius. ergo mutatur.

¶ Dico quod si illud nunc esset durationis: tunc esset mutatio sed non est nunc durationis nec successiuum: sed permanens nec contradictorium priori. Et per hoc patet ad illud de contradictoriis. non enim est contradictio quod ego sim albus ab alio pro toto tempore et non sim albus quiditatiue. Similiter non sunt contradictoria esse et non esse nisi pro eodem signo accepta. esse enim a se et non esse a se: bene sunt contradictoria: sed esse a se et non esse ab alio. vel esse ab alio et non esse a se. hec extrema non sunt contradictoria: et talia semper conueniunt patri et filio.

¶ Ad 4m dom relatiuis. Dico quod relatiua: ita simils sunt quod vnum nec esse nec intelligi potest sine alio: ita quod quandocumque vnum est aliud est: et intelligendum est de signis successiuis: quia pro eodem numer successiuo sunt vel habent esse necessario: sed de permanenti bus non est necessarium: immo impossibile est in multis: sicut patet in relationibus suppositionis. in talibus enim semper dignitate vnum praecedit aliud. vel forte perfectione. vnde quatum ad hoc non plus relatiua requirunt quantum ad coexistentiam quam quod vnum sit simul tempore aut natura cum alio: sed quantum ad multa alia signa scilicet perfectionis vel originis non oportet. nec oppositum eis repugnat.

¶ Sed adhuc circa hoc remanent duo dubia. Primum est de intellectione intuitiua patris. Utrum scilicet pater in illo priori filium intelligat in tuitiue. Et videtur quod sic. et si sic. tunc filius est. si non. deficit filius tunc imperfectione.

¶ 2m est si pater fruiter filio in primo signo. si sic. ergo filius est. si non. ergo nunquam fruetur: quia quod pater non habet in primo signo non potest amplius habere. eo quod quicquid habet precise habet a se.

¶ Ad primum dico quod ad cognitionem et visionem intuitiuam requritur coexistentia obiec simpliciter: sed tamen non requritur quod sint simul omni simultate vel quocumque signo permanenti si vnum habeat esse et aliud.

¶ Exemplum. intuitiue videmus colorem. Ricet ergo ad visionem intuitiuam coloris requiratur existentia coloris: non tamen oportet quod pro quocumque signo sint simul color et visio. Uisio enim est prior perfectione colore: sicut omne accidens spirituale est nobilius et perfectius accidente corporali. non oportet ergo colorem in illo signo visionis existere. immonature sue omnino repugnat. Eodem modo in proposito: quia oportet quando pater intelligit filium intuitiue quod filius sit: sed tamen non oportet quod si pater intelligat filium intuitiue pro primo signo originis hoc est a se: quod filius sit pro illo signo: hoc est a se.

¶ Ad 2m dico eodem modo quod obiectum fruitionis semper est quando fruitio est: sed tamen non est cum omni determinatione apposita. non enim si fruitio est a se oportet quod obiectum sit a se: sicut declaratum est. riparticula praencipalis est. Utrum pater spi Terta ret spiritum lanctum prius origine quam filius. Dico quod sic. quia quicquid habet pater habet a se: sed habet spirationem: ergo a se. et per consequens a se spirat: et sic semper filius ab alio.

¶ Sed contra hoc instatur 4r. Primo sic. nam illa que sunt vnum in aliquo secundum quod sunt vnum in illo non possunt habere ordinem. nam ordo distinctionem presupponit: sed pater et filius sunt omnino idem: et vnum in vi spiratiua et in spiratione. ergo in ea non possunt aliquem ordinem habere.

¶ 2o sic. si pater spirat spiritum sanctum in illo priori quo precedit filium. ergo spiritussanctus spiratur in illo priori. et per consequens producitur sed quicquid producitur in illo priori in quo pater praecedit filinm prius producitur quam filius. ergo spiritussanctus prius producitur quam filius.

¶ 3o sicsuppositum quod accipit esse totaliter ab aliquo supposito: stante illo est. impossibile est quod accipiat esse ab alio: sed spiritussanctus totaliter accipit esse a patre: et durat illud esse. quia semper habet illud. ergo impossibile est quod habeat esse a filio postquam producitur a patre.

¶ 4o sic. impossibile est quod aliquid producatur ab aliquo quo non existente nihil minus produceretur: sed si filius per impossibile non esset in diuinis. adhuc spiritus sanctus esset et produceretur a patre: quia prius est quam filius producit ergo etc.

¶ Ad primum concedo propositionem quod secundum quod sunt idem nullum habent ordinem. vnde in voluntate absolute accepta vel spiratione. non habent aliquem ordinem. Sed accipiendo voluntatem vel spirationem sub alio et alio modo: non omnine sub talibus modis conueniunt. vel sunt idem in voluntate et spiratione sed differunt. et per consequens secundum hoc ordinem habent hmoi est voluntas vel spiratio a se. et voluntas vel spiratio ab alio: que non sunt omnino idem: et ideo quia pater habet illam a se et filius ab alio. in istis vt sic possunt habere ordinem: quia in istis non sunt idem vt sic sed distincta.

¶ Ad 2m dico quod portet primum signum originis in quo pater est diuidere in duo signa: et similiter signum in quo filius est. diuiduntur enim per esse et operari. patur dupliciter comparatur ad filium id est secundum esse et operari quae necessario sunt ordinata secundum prius et posterius. Ista autem signa diuidentia signum originis accipiuntur a duplici fecunditate quae est in pre scilicet a fecunditate intellectiua et volitiua que necessario habent ordinem. In primo autem signo scilicet fe cunditatis intellectiue sunt duo signa originis partinentia ad esse. scilicet generare per quod pater est. et generari per quod filius est. et tunc sequitur signum fecunditatis volitiue et in illo sunt duo signa originis. primum pertinens ad operari. 2m ad esse. sed spirare quod non partinet ad esse suppositorum spirantium: sed ad operari: et spirari per quod spiritussanctus est.

¶ Dico ergo quod pater est prior filio praecise existens in signo fecunditatis itellectiue. vbi sunt duo signa partinentia ad esse: sed non prius spirat quam filius sit: quia in signa fecunditatis intellectiue filius est pro secundo signo originis: et tamen non est adhucoperari patris quod est in secundo signo fecunditatis volitiue. et tunc sequitur illud signum: et in illo signo pater operatur aut spirat prius origine. non antequam filius sit: quia preintelli igitur esse in priori signo fecunditatis intellectiue: sed spirat prius quam filius spiret: quia in illo signo fecunditatis volitiue est ordo originis in operando. Exemplum. si sol produceret lunam tunc duo signa essent. vnum in quoluna esse simpliciter haberet a sole. et aliud in quo sol et luna haberent operari scilicet illuminare: licet ergo quodlibet istorum est diuisum: quia quodlibet istorum diuiditur per signa originis sol tamen non prius potest illuminare quam luna sit: licet prius origine sit quam luna. et prius ordine naturae essent sol et luna quam operarentur et illuminarent. postea in signo illuminationis vel operationis sol prius illuminaret quam luna quia sol illuminat a se. luna autem hoc habet a sole.

¶ Ad 3m dico quod propositio accepta est vera in illis in quibus productio transit et non remanet cum re producta et cum principio productiuo. Exemtum. quia generatio hominis trasit et non existit ipsi homin. hinc est quod postquem homo accepit esse per generationem impossibile est stante illo esse quod accipiat esse ab alio: sed si productio actiua alicuius esset coeua principio productiuo. et productiopassiua esset coeua termino producto. non esset inconueniens quod stante esse termini producti ab a. accepto: quod acciperet idem esse a be. si vis productiua a. qua primo accepit esse ab a. posset communicari. b. Exemplum. si genero hominis staret cum homine generante et genito. et vis productiua genera tionis esset comunicabilis. si communicaretur. x. hominibus omnes eandem generationem fundarent: quia in eis omnibus esset fundamentum generationis. et per consequens homo genitus ab omnibus generaretur. non obstante quod primo accepisset esse ab vno.

¶ Aliud ex quo plum. posito quod vnica visio causetur in oculo meo a sole qua solem videam tota die hec visio nunc a sole causatur in meridie. nunc in occidente non obstante quod prius fuisset to taliter causata a sole in oriente. Nunc ad propositum. si soleadem vi causaret in occidente et oriente. et vt sic essenstria supposita scilicet primum in oriente 2m in meridie. 3m in oc cidente. visio non obstante quod accepisset esse a primo supposito scilicet a sole in oriente adhuc acciperet esse a secundo supposito scilicet a sole in meridie. et tota ratio est: quia eadem pro ductio tam actiua quam passiua stat: actiua quidem cum principio actiuo. passiua autem cum principio passiuo. vel termino producto. quia vis productiua que fuit in supposito primo ilicet in sole in oriente. comunicatur supposito secundo scilicet soli in meridie. Eodem modo dico de spiratione spiritussancti. quod productione passiua spiritussanctus constituitur in esse. et per consequens est sibi coeua. spiratio autem actiua: quia est idem realiter cum principio spiratiuo. est sibi coeua. dato ergo quod spiritussanctus esse prius origine accipiat a patre quam a filio. non repum gnat sibi quod accipiat esse a filio. eo quod vis spiratiua comunicatur filio in priori signo antequam spiritussanctus producatur scilicet in primo signo fecunditatis intellectiue. Exemplu aptius et verum. Nam anima beati francisci est nunc beata. ponamus quod actus beatificus esse habeat ab anima. postea in resurrectione habebit esse a supposito a quo prius non habebat. et hoc totum est. quia principium productiuum incepit esse in aliquo supposito in quo prius non erat.

¶ Ad 4m dico quod ista propositio habet veritatem de principiis productiuis solum. Impossibile. enim est quod aliquid accipiat esse ab aliquo princinpio productiuo: quo non existente nihil minus accipiat esse: sed proposito est falsa de principiis producentibus: potest enim aliquid produci ab aliquo. quo non existente nihil minus acciperet esse: quia solum sufficit sibi principium productiuum. et hoc in se vel in alio supposito taliter quod possit esse principium: quod: sicut patet in solutione praecedenti in tribus exemplis: maxime in vltimo. Nam actus beatificus post resurrectionem habebit esse ab aliquo supposito quo non existente actus beatificus nihil minus haberet esse: quia prius supposito beati petri ante resurrectionem non existente actus beatificus non minus habebat esse.

¶ Aliud exentum. Si aliquis habens duos oculos apertos videat colorem: subito altero clauso manet adhuc videns et eadem visione: non tamen illa visio habet esse ab oculo clauso a quo prius habebat esse: sed remanet eadem: quia habet esse ab illo principio productiuo scilicet a potentia visiua que totaliter est in oculo aperto. Eodem modo dico in proposito. nam spiritus sanctus habet esse a patre et filio: quo non / existente scilicet filio nihil minus haberet esse. hoc posito. et hoc verum est: quia tota virtus esset in patre quae nunc comunicata est filio. ad quartum praencipale inqurendum est. Quantum Utrum pater prius origine producat filium quam spiritum sanctum.

¶ Dicit vnus doctor quod sic: quia genera re necessario praecedit spirare et non nisi origine.

¶ Sed contraarguo 4. Primo sic. Opposita signa originis non sunt compossibilia in eadem persona: quia que sunt in eadem personasunt vna res. nulla autem res seipsam gignit. generatio actiua et spiratio actiua sunt simul in pre. ergo vna non est prius origine quam alia: quia tunc prius et posterius origine in eadem persona essent simul et a se et ab alio. quod est im possibile.

¶ 2o sic. quia sicut primum signum originis formaliter est in patre: ita 2m est formaliter in filio: sed pater non spirat nisi per illud quod formaliter est in eo. ergo cum 2m signum no sit formaliter in patre. pater non posset spirare.

¶ 3o sic. quia pater a se ita spirat sicut generat: sed esse a se et operari a se est esse et operari in primo signo originis. ergo sicut pater est et generat in primo signo originis: ita in eodem signo spirat.

¶ 4o sic. impossibile est signa distingui realiter quin signorum extrema realiter distinguantur: sed primum signum originis realiter distinguitur a 2o ergo et extrema signorum. hoc autem est impossibile scilicet quod in eadem persona sint realiter distincta.

¶ Dico ergo quod iste ema nationes in patre sunt inelicite: ideo inter eas non est ordo originis.

¶ Sed tunc est difficultas. Quomodo tunc pater prius generabit quam spiret.

¶ Dico quod secundum fartuem Io. oportet dicere quod prius nam generat quam spiret. quia in signo fecunditatis intellectiue generat. In signo autem fecunditatis volitiue spirat. signum autem fecunditatis intellectiue praecedit natam et non origine signum fecunditatis volitiue. et per consequens generare: quod est pro primo signo praecedit spirare quod est in 2o signo. et sic partet quod in eodem signo originis sunt duo signa naturae. de hoc alias patebit.

¶ Sed remanet difficultas. Utrum sit dare signu in quo pater prius origine spiret quam filius. Et dicit vnus sultilis doctor quod pater licet sit prior origine filio secundum Augu. contra Iulianum. tamen nulla operatio competit patri in illo signo nein aliquo signo priori originis: quia non est dare signum in quosed tantum a quo.

¶ Contra istud arguitur sic. et ostendo quod talis operatio debet attribui patri in illo priori in quo prece dit filium: quia qualemcumque ordinem habent aliqua in essendo talem habent in operando: sed pater et filius: per te: habent ordinem in essendo ergo et in operando.

¶ Sed dices ista ratio non concludit: quia forma substantialis est prior in essendo forma accidentali: et tamen posterius operatur alteratio enim precedit generationem. Propter istam instantiam formo sic rationem. Quandocum. que suppositum constituitur in esse per agere quocumque est prius secundum esse est etiam prius secundum agere: sed pater constituitur in esse per generare. ergo quocumque pater est prior secundum esse eodem prior erit secundum generare: per te: autem est prior filio secundum esse. ergo et secundum agere et secundum generare.

¶ 2a sic. ideo pater est prior filio: quia filius est ab eo: sed spiratio est in filio a patre: sicut et alia quae habet. ab eo: ergo et in ista actione erit prior. et sic pater prius ori gine spirat quam filius. Ideo dicitur quod concedendum est quod sicut pater prius est quam filius et prius spirat quam filius: sed istud non est tale prius quod posset dici in quo: sed solum est prius a quo. vnde in nullo priori pater spirat.

¶ Contra. quia aut intelligis quod signum originis nihil habebit fundamentum in quo sit. et hoc est falsum: quia in quocumque est formaliter origo et signum originis. probo: quia signum originis non est aliud nisi hoc ab hoc. et hic est origo. ergo cum in patre sit formaliter origo secundum fidem. necessario erit ibi signum originis.

¶ Vel intelligis non scilicet quod signum non sit in aliquo sed quod in signo non sit aliquid formaliter.

¶ Contra omnis distinctio est formaliter in suins distinctiuis principiis: sed princinpia distinctiua personarum sunt origines. ergo distinctio illa erit formaliter in originibus: et sic cum signa non sint aliud ab originibus aliquid erit in signis.

¶ Vel 3a potest intelligi quod nihil conuenit supposito in illo signo.

¶ Contra. in quocumque formaliter est fundamentum in eo est formaliter quicquid est formaliter in fundamento. quod enim est in comtento est in continente: sed ontenium est quod signum est in supposito et in signo est aliquid pro illo signo vel in illo signo.

¶ Vel 4o intelligis quod ita est ab hoc quod nihil aliud sibi conuenit: quia tota quiditas eius est esse ab hoc vel a quo: quia relatio ponit totam suam quiditatem ad aliud. Istud conceditur quod quiditatiue non est aliquid: sed quod ex consequenti aliquid sibi conueniat hoc non repugnat: quia vbi sunt aliqua essentialiter ordinata. prius non repugnat posteriori: sed prius est origo in in aliquo quam sit ad aliud quod probo. quia prius pater constituitur peoriginem quam sit ad filium: ergo prius conuenit origini esse in quo quam ad aliud. non enim pater est prius ad filium quam sit. origeautem non constituit patrem nisi per hoc quod est in pre.

¶ Confirmatur. quia omnis effectus formalis praesupponit inexistentiam forme in eo quod habet talem effectum: sed esse ad aliud est effectus formalis quem dat origo suo fundamento. ergo relatio prius est in fundamento quam det esse ad aliud.

¶ Ad argumentum illud patet. Ideo dico quod non solum essentia: verum etiam omnis operatio que inest patri. inest sibi in illo signo priori originis. aut pro illo aut cum illo. aut secundum illud. pater enim et omnia que sunt in patre vt distinguuntur contra filium non mensurantur alio signo.

¶ Sed hic est vna difficul. qualiter in primo signo originis sunt omnia que sunt in patre: cum ipsum signum originis in eis sit formaliter et non ecom uerso. Relatio enim est in memoria fecunda. et non econueso.

¶ Dico quod sicut tempus est formaliter in rebus temporalibus tamquam eorum propria quantitas: et tamen ipse res dicuntur in ten pore: sicut in eorum propria mensura: ita est hic. quod omnia sunt in primo signo: sicut in mensura: licet ipsum sit in eis tamquam in fundamento.

¶ Sed quomodo ipsum primum signum est in primo signo:

¶ Dico quod omnia alia a primo signo. sunt in primo signo denominatiue: sed ipsum: si licet loqui: est in se qui ditatiue.

¶ Ad argumentum patet.