Quaestio 5

Questio. v. filius sit de substantia patris eterTum naliter genitus. quod non secundum Ric. quia ex hoc sequitur quod essentia diuina gene ret vel generetur.

¶ Contra Athanasius in symbolo dicit. quod Christus est deus ex substantia patris ante secula genitus. istam quaestionem tria sunt facienda. Primum est. quomodo Circa se habet essentia in generatione. Et circa hoc sunt 4or opiniones: secundum 4or quae inueniuntur in generatione creata scilicet materia. forma. compositum. et qualitas simbola.

¶ Dicunt ergo aliqui quod essentia diuina habet modum materiae. Et probant. ntura illud quod est commune vtrique termino generationis habet modum materiae: sed essentia est huiusmodi. Nam ipsa eadem stat sub paternitate et filiatione que sunt constitutiua personarum et terminorum. Alii dicunt quod se habet sicut forma: quia illud quod formaliter terminat generationem illud se habet vt forma in illa gneratione: sed essentia diuina est formalis terminus generationis diuine. ergo etc. Maior patet in generatione creata. Mior patuit supra.

¶ Alii dicunt quod se habet ad modum compositi. Nam sicut mateam et formaconstituunt vnam totam naturam. et illa est compositum: ita to. ta natura que comnicatur in diuinis est essentia diuina: et ideo habet modum compositi.

¶ Alii dicunt quod se habet per mo dum qualitatis simbolice: quia sicut qualitas illa eadem ma net in generato et corrupto: ita essentia est sic communis patri et filio. non est autem nec vt terminus nec principium generationis.

¶ Sed contra istos modos arguo: primo contra primum sic. Ubicunque est aliquid se habens per modum materiae que est communis vtrique termino. ibi oportet imaginari generatum et corruptum: et tunc ratio illa bene valent. non tamen tenet in generante et genito.

¶ Confirmatur. quia termini generationis sub quibus stat illud commune. non sunt generans et genitum: sed genitum et corruptum.

¶ 2o sic. in gneatione vbi est materia. materia est propter formam. essentia autem divina non est propter respectum.

¶ Cotra 2m. primo sic. Omne il lud quod se habet sicut forma praesupponit aliquid in quo fundetur: sed divina essentia nihil praesupponit. ergo etc.

¶ 2o sic. forma ordinat ad constitutum. et accipitur simpiciter esse. sed essentia divina ad nihil or dinatur nec accipit simpliciter esse. ergo etc.

¶ Contra 3m sic. Impossibile est compotinius vel habens modum composia in gnatione esse terminum formalem in illa generatione: sed essentia est terminus formalis illius gnerationis diuine. ergo ipsa non habebit modum conpositi.

¶ Contra 4m primo sic. Illud quod constituit quiditati. ue totalem terminum genrationis non se habet sicut qualitas simbolica quia ipsa habet modum adiacentis: sed essentia diuina constituit quiditatiue totalem terminum gnrationis scilicet filium. ergo etc.

¶ 2o sic. Qualitas non dicitur simbolica nisi: quia eadem est in genito et corrupto. hoc patet: quia sol potest aliquid ge nerare vbi non est qualitas simbolica. ergo non respicit generans et genitum: sed in diuinis non sunt nisi isti termini gnationis. ergo etc.

¶ 3o. quia illa non est communis primo et per se: sed ratione subiecti: essentia autem diuina per se et primo es communis. ergo etc.

¶ 4o quia qualitas simbolica ordinatur ad formam. essentia autem diuina non ordinatur ad aliquid aliud. ergo etc.

¶ Ideo dico quod imaginandum est. quod essentia diuina se habet ad modum simplicis naturae: que habet modum communicandi respectu sui ipsius: licet non innueniamus in creaturis simile: sicut dicit Dio ny. quod essentie rerum creatarum exceduntur incomparabitir permo diuinis.

¶ Contra hoc arguo. 4r. Primo sic. nam cuius actus est gneatio. illud se habet per modum potentie: sed generatio in diuinis est actus essentie diuine. ergo etc.

¶ 2o sic. natura gnationis actus videtur essentiam actuare. ergo essentia se habe per modum potentie.

¶ 3o sic. illud quod determinat aliud se habet ad illud: sicut forma ad materiam: sed relatio vel gene ratio in diuinis determinat essentiam. ergo essentia se habet sicut mtam respectu gnationis.

¶ 4o sic. quia prior est conparatio principiorum inter se quam eorum ad principiatum: sed est sentia et relatio sunt principia persone. ergo prius comparabuntur inter se: et sic relatio prius suum effectum formalem dabit essentie quam supposito ex his constituto scilicet persone et sic essentia prius referretur quam persona: quod est falsum.

¶ Ad ista.

¶ Ad primum negandum est fundamentum ab solute scilicet quod actus essentie sit gneartio: quia ex se essentia est actua igata. et omnis actualitatis fundamentum.

¶ Ad hec dicunt aliqui quod non est inconueniens quod essentia in potentia sit ad generationem.

¶ Contra. dimitto potentiam logicam de qua certum est. arguo de potentia naturali: quia si essentia est in potentia ad relationem. cum ex eis fiat vnum necessario illud erit compositum. et sic persona diuina erit compositalex actu et potentia.

¶ Ideo dico quod essentia diuina est actualissima. et ideo sibi repugnat esse in potentia.

¶ Sed adhuc contra. quia quandocunque aliquid pro aliquo signo non habet a. et postea habet a. est in potetia ad a. sed saltem secundum ordinem rationis essentia sicut fundamentum est prius relatione. et non habet pro aliquo signo. ergo etc. Ad istud non faciendo difficult cultatem de signis. quia de hoc dicam distin. 13a. Dico ad argumentu quod concludit quod non est repugnantia inter essentiam et relationem. et ista est potentia logica et non naturalis. cum eo autem quod non sit perfectibile aliquid per aliud: sed quod ipsum sit actualissimum: stat quod ipsum sit in potentia tali scilicet logica. non naturali.

¶ Ad 2m dico quod ex duobus potest procedere quod aliquid adueniens alicui non actuet ipsum: primo si ipsum sit actualissimum: sicut aqua calidissima dato quod sibi approximetur ignis. non actuabitur a caliditate vlteriori quia est summe actuata. et sic repugnat essentie a relatione actuari. eo quod ipsa est actuata vltiata actualitate. Alio modo quando ex parte aduenientis est repugnantia ad actuan dum: sicut ignis approximatus lune non calefacit: quia tali subiecto repugnat actuari a calore ignis: et isto modo etiam essentia non potest actuari a relatione: quia ipsa non est apta esse actus alicus: eo quod ipsa est subsistens: et nullum subsistens actuat aliquid. eo quod nihil tale comunicatur.

¶ Ad 3m dico quod relato secundum Dama. non determinat essentiam: sed hypostases. nec etiam oportet quod omnis forma determinet illud cui aduenit. si sibi repugnat: sicut dictum est in precedenti solutione. Nunc autem essentie repugnat determinari: sed quicquid fac relatio faca circa personam.

¶ Ad 4m dico. quod aliqua formalia constitutiua sunt quae primo dant suum esse circa fundamentum. vel circa aliquod compositum: sicut albedo prius dat actum suum formalem superficiei quam constituto. aliqua autem non: sed expectant constitutum ad dandum suum esse. Exitum de anima intellectiua. quae non dat esse rationale materiae nec corpori. et tamen dat toti constituto ex anima et corpore scilicet homin. Quedam alie forme sunt que habent aliquod esse quod repugnat suo susceptiuo. Exegtum anima in tellectiua est incorruptibilis. non dat autem corpori esse in corruptibile: quia sibi repugnat. propter ista duo relatio non pat effectum suum formalem essentie: sed expectat constitutum. non enim refert essentiam sed personam: et huius potissima causa potest esse secundum sanctos: quia repugnat essentie tale esse scilicet referri. ideo sibi non dat vel conuenit talis forma¬

¶ Sed hic remanet dubus. quia aliqui non possunt capere quin essentia sit subiectum relationum. cum sit fundamentum carum: et propter haec dixerunt aliqui quod relatio diuina non indiget fundamento. cum sit subsistens sicut persona.

¶ Contra hoc. quia non minus subsistentes sunt perfectiones diuine quam relationes diuine: et tamen ponuntur in essentia formaliter. Similiter pasio videtur inesse subiecto: sed eque est passio essentie relatio sicut attributum.

¶ Ideo dico quod ignorantia abstractionum mul tos errores fecit: sicut philosophi nescierunt abstrahere productionem a productione transmutatiua. Ideo dixerunt quod creatio erat impossibilis. quia nihil erat transmutabile. Similiter Arriani nescierunt abstrahere productionem a factionem ideo quia viderunt verbum esse productum dixerunt ipsunesse factum. Similiter posset poni exsitum de multis aliis erroribus ex hoc prouenientibus.

¶ Ideo dico quod ista quatuo sunt ordinata essentialiter scilicet subiectum. receptiuum. fundamen tum. et radix siue principium radicale. Inter ista subiectum posterius est et insimum. a subiecto abstrahit ratio receptiui. Nam omne subiectum recipit. non tamen omne quod recipit est subiectum: quia corpus recipit animam intellectiuam. non tamen est eius subiectum. quia sic dependeret ab eo. Fundamentum autem abstrahit a subiecto et receptiuo. Nam omne quod recipit fundat. non tamen econverso. Nam passiones non sunt in subiecto: sicut in receptiuo propter indistinctionem realem: bene tamensunt sicut in fundamento. radix autem abstrahit a fundamento: quia diuina essentia dicitur radixi diuinarum personarum: secundum Diony. in c. de vnica et. discreta theologia: et tamen non est proprie fundamentum: cum supposita non insint. Et ideo sicut productio sine factione potentiae intelligi. ita fundamentum sine subiecto siue receptiuo.

¶ Ir telligendum tamen ad euidentiam istorum a seinuincem abstrahabentium: quod subiectum sic recipit quod etiam causat: receptiuum autem recipit: sed non causat: sicut anima intellectiua recipitur in corpore: et tamen non causatur ab eo: et distinguitur a recepto: sed non oportet quod fundamentum distinguatur realiter a fundato: et ita se habet essentia respectu proprietatum quomodo se habet respectu proprietatum esset Nunc viso tia: videndum est quomodo se habet relatio siue proprietas respectu essentie.

¶ Dicunt aliqui quod se habet pemodum substantie. Aliqui per modum accidentis. Aliqui per modum subs stentis. Aliqui quod se habet per modum rationis formalis et diffinitue respectu ipsius essentie. Nullus istorum modorum apparet mihi conueniens. Ideo arguo contra eos.

¶ Primo contra primum qui dicit de substantia: quecumque distinguuntur per rationes substantiales diuerse rationis. illa sunt supposita alterius et alterius naturae: persone autem divine non sunt suppotitia alterius naturae Constat autem quod distinguuntur per relationes: ergo non se habent per modum substantie.

¶ Contra 2m sic. Illud quod est accidens vel habes modum accidentis non constituit suppositum de genere substantie: sed relati nes constituunt suppositum de genere substantie: ergo non habent modum accidentis.

¶ Contra 3m. quia quantumcumque relatio habet modum sub sistentis: quia constituit suppositum: vel quia est constitutiua suppositi: tamen quia omnis relatio necesse est vt habeat aliquod fundamentum in quo sit. oportet assignare quomodo ista se habeat ad essentiam sicut ad fundamentu.

¶ Contra 4m. qui videturquasi ab surdus. Nam diffinitio vel ratio diffinitiua predicatur in primo dicendi per se de diffinito: si ergo relatio sit ratio diffinitiua substantie vel essentie: ipsa dicetur de ea in per modo: quod est falsunet contra Augstines

¶ Praeterea vbicumque est diffinitio et diffinitum et econverso: sed essentia est in filio: ergo et paternitas. Similiter essentia opponeretur relatio ni sicut relatio. Similiter tunc essentia esset incommunicabilis sicut relatio. Similiter essentia distingueret sicut relato. hec omnia sunt falsa.

¶ Ideo dicit Sco. quod relatio comparatur ad essentiam per modum proprietatis indiuidualis: et hoc probatur dupliciter. Primo sic. Illud quo distinguuntur supposita eiusdem nature sunt proprietates indiuiduales: sed relationes respectu essentie sic se habent. ergo etc. 2o sic. illa quibus producens et productum in geneatione vniuoca distinguuntur: se habent: sicut proprie tates indiuiduales: quia si non: productio non esset vniuoca sed relationes isto modo se habent. ergo etc.

¶ Sed contra istud argui4r. Primo sic. nulla proprietas indiuidualis est principium disto. nis formalis: sed persone diuine formaliter distinguuntur: ergo rilationes quibus distinguuntur non se habent sicut proprietates indiuiduales.

¶ 2o sic. omnis proprietas indiuidualis est eius dem rationis seu generis cum natura cuius est proprietas: proprietas autem diuina est alterius generis a divina essemus. quia proprietas est relatio: essentia autem est substantia. ergo etc.

¶ 3o sic. omnis proprietas indiudualis cum nam cus est facit vnum conceletum formalem: sed relatio cum essennon facit. ergo relatio non est proprietas indiuindualis. Mi. patet. quia ille conceptus esset: aut absolutus: aut respectiuus.

¶ 4o sic. omnis proprietas indiuidualis est incommunicabilis: sed paternitas est communicabilis. Nam paternitas est eiusdem rationis in deo et in creaturis: secundum enim Apietum. illa in divinis est: a quae omnis alia paternitas de nominatur. ergo etc.

¶ Propter ista et multa alia posset dio sicut credo esse verum: quod ista comparatio non est propria: sed quodam modo metaphorica: licet autem propter aliquam similitudinem liceret dicere sic. tamen in pluribus est dissimile quam simile.

¶ Sed quantum ad quatam obiectionem: quomodo potest paternitas dare esse incommunicabile: cum ipsa sit communicabilis.

¶ Si dicatur quod ideo dat esse incimunicabile. quia diuina.

¶ Contra. quia tunc omne diuinum esse tale: quod est falsum. Nec valet dicere: quia inquantum hec paternitas scilicet ratione heceitatis: quia si solum isto modo non essent supposita diuina inquantum talia distincta formaliter. Nam diuersitas heceitatum non facit distinctionem formalem:

¶ Dico ergo quod paternitas habet vnam rationem communem: que est ratio communis paternitati diuine et create: et habet aliam propriam spe cificam: et illa est propria paternitati diuine: et illa ex se est hec. et secundum istam constituit. Eodem modo de aliis visis respondeo ad quaestionem: et pono 4or conclusiones. prima est. quod His esse de substantia patris non dicit solum originem: quia cum creatura originetur a deo: creatura esset de substantia patris: vel dei: quod est falsum.

¶ 2a conclusio est. quod de. non dicit solam consubstantialitatem. quia tunc pater potest dici eque de substantia filii: sicut econverso.

¶ 3a conclusio est. quod vtrumque dicit et consubstantiali tatem et originem. Uerge quia filius habet eandem substantiam cum patre: et est ab eo. dicitur de substantia patris.

¶ 4a conclusio est. quod de principalius dicit secundum aliquos originem quam consubstantialitatem: quia ratio consubstantialitatis est respectus consequens distonem personarum. sicut respectus similitudinis: equalitatis et identitatis: personalis autem distinctio fit per origines. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia in essentialiter ordinatis prius est semper praencipalius: sed distinctio praecedit consubstantialitatem: sicut alias relationes communes scilicet similitudi nis: identitatis: et equalitatis: ergo de. dicit prius originem quam consubstantialitatem.

¶ Sed oppositum apparet mihi.

¶ Ideo sit 4 nitruso quod de. principalius dicit: siue significat consubstantialitatem quae originem. Nam si diceret prius originem: tunc non repugua ret substantie esse genitam: sicut sibi non repugnat esse de.

¶ Praeterea sicut assimilare dicit relationem prius similitudinis: concernit autem originem: ita communicare: vt dictum est superius. Et eodem modo de hac praepositione de. prius enim dicit consubstantialitatem: postea ori ginem.

¶ Sed tunc ad argumenta in contrarium dico. quod licet distinctio et origo per quam fit distinctio et consubstantialitas sint essentialiter ordinata. ita quod distinctio siue origo sit prior: et consubstantialitas sit posterior. tamen aliquod nomen potest imponiquod prius significabit vnum scilicet illud quod posterius est quam illud quod est prius. sicut album prius dicitur de albedine quae est posterior quam de subiecto quod est prius: ita in proposito.

¶ Ad Rice dico: quod negatur ab omnibus.