Quaestio 5

Quaestio. v. omnes ille perfectiones que sunt Trum in deo possutesse vna res. supposita aliqua non identitate vel distinctione ex na rei inter illas. quod non. Aug. de docor christia na. Quod omnino nulla res est. nihil est. sed ille perfectiones non sunt nihil. ergo sunt res.

¶ Contra. Pyla. aliud est persona. et aliud est realitas eius. quod non esset nisi realitas aliquo modo distingueretur a formali ratione persone et communiter dicebatur quod omnis distinhic antiquitus ctio non facta ab anima est realis: quia sicut ens diuiditur in ens in anima. et extra animam: ita distinctio que consequitur ens. Constat autem quod illud ens quod est extra animam est res. ergo etc.

¶ 2o ad quaestionem respondendo dicebatur quod quia ille diuine perfectiones non distinguuntur realiter: sicut certum est cuilibet. et aliqualiter distinguuntur. Relinquitur quo distinguuntur solum ratione.

¶ Contra hoc arguo dupliciter Primo sic. quandocumque aliqua propositio est demonstrata de aliquo exduabus praemissis: quarum vna est demonstrata et alia credi ta: illa necessario est tenenda: sed distinctio ex nam rei non realis demonstratur ex duabus praemissis talibus. ergo etc. Probatio minoris: que sunt in persona patris sunt vna res solum. et per consequens non distinguuntur realiter: quia sic essent in diuinis plus quam tres persone vel tres res: sed aliqua que sunt in persona patris distinguuntur ex naura rei. ergo etc. Prima propio est credita. 2a demonstrata est satis euidenter et si hu non velit proteruire: oportet quemlibet concedere ex vi demonstrationis.

¶ 2o arguo sic. vbicumque est pluralitas alterius et alterius rationis ibi necessario est distinctio sed in diuinis est est trinitas rerum et non est quaeternitas. est autem ibi secundum omnes quaternitas relationu non fabricata ab anima. ergo distinctio ex natur rei inter quatuor relationes que non est realis: quia si esset realis tunc essent ibi tot res quot conceduntur ibi relationes quod est falsum. ergo etc.

¶ Dico ergo quod inter perfectiones diunas est distinctio non fabricata ab anima. nec distinguuntur tamen realiter. Sed ad declarandum istud: quia videtur difficile diuersi diuersimode dicunt.

¶ Aliqui volunt saluare et dicere quod omnes perfectiones diuine sunt vna formalitas solum et solum vna realitas: quia cum realitas et formalitas sint omnino idem multiplicata formalitate. multiplicatur et res.

¶ Dicunt tamen quod vna illarum perfectionum non est. vel erit alia formaliter. et per consequens dicunt quod formaliter distinguuntur. et sic saluant logicaliter.

¶ Contra. vbicumque est innuenire distinctiones diuersarum rationum: ibi est innuenire extrema diuersarum rationum: sed distinctio formalis et realis sunt diuersarum rationum. ergo et extrema scilicet formalitas et realitas. Maior est manifesta: quia eadem sunt principia est sendi et distinguendi. ergo sicut principium essendi si sunt eiusdem rationis non dant esse nisi eiusdem rationis: sic nec dabum nisi distinctionem eiusdem rationis.

¶ Confirmatur quia imter extrema eiusdem rationis: inquantum eiusdem rationis sunt. non innascitur nisi respectus eiusdem rationis: distinctio est relatio. ergo si extrema sunt eiusdem rationis et distinctio non poterit esse nisi eiusdem rationis: et si alterius: necessario mutabitur alterum extremorum.

¶ Confirmatur 2a quia sicut substantia distinguitur ab accidente. sic distinctio substantialis ab accidentali solum propter distinctionem extremorum.

¶ Confirmatur 3o sic. distinctio generis distinguiua distinctione specifica: quia genus distinguitur a specie et si idem esset genus et species et distinctio vtraque esset eadem.

¶ 2o argumentur sic. quandocumque vna distinctio conuenit vni per se et alteri per accidens. extrema non possunt esse eadem. hoc probatur. quia non possunt esse extrema formalia nisi distinctio formalis sit consequens talia extrema. si ergo extrema eadem essent distinctionis formali et realis: posita formali et necessario ponerentur extremea. et per consequens distinctio realis. ergo si distinctio conuenit aliquibus per accidens: et extrema illius distinctionis conueniunt per accidens: et si per se: per se: sed distinctio formalis conuenit entibus omnibus creatis per se: distinctio realis per accidens. ergo necessario extrema distinctionis huius et illius sunt alterius et alterius rationis. Minor quantum ad vtramque sui partem probatur. Primo quantum ad primam partem scilicet quod distinctio formalis conuenit entibus per se. quia distinctio formalis est quiditatiua. et per consequens. consequens quidditatem: sed omne consequens quiditatem est per se. quia per quditatem demonstrabile est de eo.

¶ Quantum ad secundam parte scilicet quod distinctio realis sit per accidens. probatur sic. Illud quod non est realiter vel quod non est res. non potest distingui realiter: sed nihil est res nisi vt existit: quaelibet autem res creata existit per accidens. ergo distinguitur realiter per accidens.

¶ Confirmatur. necessarium et contingens necessario sunt alterius et alterius rationis: sed extrema distinctio nis formalis sunt necessaria: et extrema distinctionis realis sunt contingentia. ergo etc.

¶ 3o sic. quicumque sunt idem omnibus modis: si vnum distinguitur et reliquum: sed formalitas et realitas: parte: sunt idem omnibus modis. ergo si formalitas vel ratio formalitas distinguitur ab alia ratione formali: et realitas distinguitur a realitate.

¶ Confirmatur per sillogismum expositorium hic intellectus est omnibus modis hec realitas. hec voluntas est omnibus modis hec realitas. ergo hec voluntas est omnibus modis hic intellectus.

¶ 4o probatur propositum per quadruplicem oppositionem. Primo per oppositionem relatiuam sic. vbicumque est commune et proprium: necessario est aliqua distinctio: quia nihil est commune sibi ipsi: sed realitas est commnis omnibus formalitatibus. non econuerso. etc.

¶ 2o per oppositionem contrariam. Contraria non possunt eidem inesse secundum idem. sed identitas et diuersitas sunt contraria. ergo etc. Perfectiones autem divine sunt indem realiter. et distinguuntur formaliter. ergo per aliud et aliud.

¶ 3o per oppositionem priuatiuam sic. perfectiones diuine inquantum sunt res sunt vnum. rationes autem formales sunt in eis plures. ergo vnitas et plura litas necessario enim conueniunt per aliud et aliud.

¶ 4o per contradictionem sic. quandocumque aliqua duo sunt penitus idem multiplicato vno et aliud non potest non multiplicari. si ergo formalitas et realitas sunt penitus idem: sicut multiplicatur rationes formales: ita et reales. quod est falsum.

¶ Si dicitur quod res potest accipi dupliciter. Uno modo comunissime et isto modo dicitur de omnibus que sunt extra animam et tunc tot sunt res quot sunt formalitates. Alio modo potest accipi proprie: et tunc dicitur quod in diuinis perfectionibus est solum vna res cum distinctione rationis formalis. si autem dicitur sic. sic habetur propositum: quia necessario sequitur distinctio inter realitatem propriam et commuem: sed communis per te: est omnibus modis idem cum formalitatibus. ergo realitas proprie sumpta necessario distinguitur aliqualiter a rationibus formaibus.

¶ Ideo dico quod necessario est ponenda aliqua distinctio inter rationes formales siue formalitates et realitates: et non sicut inter formalitatem et formalitatem: sed sicut inter formalitatem et modum intrinsecum. euidentiam est sciendum. Primo quid sit Ad cuius formalitas. 2o quid sit modus intrinsecus. et 3o quid sit realitas.

¶ Quantum ad primum quid sit formalitas: Dicunt aliquin quod formalitas dicitur a forma sicut materialitas a materia. Et ideo dicunt aliquin quod plures formalitates sine pluribus formis esse non possunt: sicut nec plures materialitates sine pluribus materiis.

¶ Contra. ista est nimis grossa et asinina imaginatio: quod patet ex duobus. Primo sic. quia sicut formalitas dicitur a formam: ita essentiale ab essentia. Nos autem ponimus in diuinis multa essentialia: et tamen non sunt ibi multe essentie: vt patet expresse per beatum Dyon. 3o cap. de vnica et discreta theolo¬ gia. ergo nec ad positionem multarum rationum formalium sequitur multitudo formarum sicut tu dicis. 2o quia in persona patris in diuinis ponuntur multa personalia scilicet ingenitum. paternitas. spiratio actiua que omnia sunt personalia: et tamen persona patris non est nisi vnica. ergo etc.

¶ Praeterea multa materialia: secundum communiter loquentes: ponuntur in vno composito scilicet multa accidentia malia: et tamen non ponuntur ibi multe materie: ita in homine multa humana. non tamen nisi vnus homo.

¶ Ideo dicunt alii quod formalitates sunt rationes reales que ponuntur in eadem re simplici.

¶ Contra primo. quia formalitates non solum ponuntur in simplicibus: sed etiam in compositis: secundum ponentes formalitates: ideo ista non est bona descriptio. 2o quia non omnes formalitates sunt reales: nam homo in potentia habet formalitatem: et tamen non realitatem: similiter entia rationis habent formalitates et non realitates.

¶ Ideo dicunt alii quod iste formalitates non sunt nisi quedam modalitates.

¶ Contra. nam ponentes eas diuidunt eas contra modus. 2o quia modi non possunt esse primi in entibus: quia modus semper est posterior eo cuius modus est: sed formalitates ponuntur simpliciter prime in entibus. nam ratio entitatis est quedam formalitas. et ratio deitatis: que simpliciter sunt priora omnibus.

¶ Ideo dicunt alii quod formalitates sunt rationes diffinitiue. Uniuscuiusque enim ratio diffinitiua dicitur formalis: et constat quod est formalitas.

¶ Contra dupliciter. Primo quia predicamenta non sunt diffinibilia: quia simpliciter simplicia: et tamen habent formalitates per quas formaliter distinguuntur. 2o quia ratio entis et ratio deitatis ponuntur formalitates: et tamen non possunt diffiniri: eo quod omnis diffinitio datur per priora: sed his nihil est prius. Dico ergo quod formalitas est quiditas vniuscuiusque habentis quiditatem: siue diffinibile: sit siue non: quia ratio formalis vniuscuiusque est illud quod inest sibi in primo modo dicendi per se. talia autem sunt omnia quiditatiua.

¶ Sed contra istam declarationem occurrunt quattuor dubia. Primum est. Si ista quiditas que ponitur formalitas est aliqua realitas.

¶ Dico ad istud quod omnis quiditas existens in rerum natura necessario est realitas. et per consequens denominatiue realis: quia secundum Augustinus primo de doc. christiana. quod nulla res est omnino nihil est: ideo oportet quod omnis formalitas existens in rerum natura necessario sit aliqua realitas. et per consequens realis denominatiue: cum non sit nihil.

¶ Secundum dubium est. si formalitas est realitas. quomodo potest intelligi quod in aliquo sint plures formalitates quin sint plures realitates vel res.

¶ Dico quod patet duplici exemplo in diuinis. primo quia quelibet persona est diuina essentia. et tamen tres persone non sunt tres essentie.

¶ 2o 4. relationes sunt vere essentia diuina: et tamen non sunt in diuinis. 4. essentie. eodem modo in proposito.

¶ 3m dubium est. quia idem non potest esse multiplicatum et non multiplicatum: per extrema contradictionis: et ideo quia persone sunt plures et non essentia. ponitur aliqua non identitas inter ea. tunc eadem ratione oportebit dicere de formalitate et realitate. Concedo: et hoc superius probaui. nec video quod possit teneri oppositum: sed quomodo hoc sit: inferius declarabitur. Ideo dico quod formalitas est realitas identice: et simpliciter sunt idem: non tamen quiditatiue. quecumque autem se sic habent quo vnum potest multiplicari alio non multiplicator sicut patet de essentia et relationibus. et personis: non potest esse vnum omnibus modis idem alteri.

¶ Quartum dubium est. quod si formalitas est quiditas: sicut in diffinitione dictum est tunc distinctio formalis erit quiditatiua: quia quiditas et essentia sunt idem. ergo sequitur quod distinctio formalis erit essentialis: et sic in diuinis essent multe essentie.

¶ Dico quod quiditas abstrahit ab essentia: sicut entitas a substantia: et per consequens distinctio quiditatiua ab trahit ab essentiali. et sic multe quiditates stant cum vnitate essentie. Ex his per modum correlarii sequitur illud quod supra dictum est scilicet quod quatuor genera propositionum formam. tur in diuinis scilicet denominatiuarum. quiditatiuarum. essentialium. et identicarum. Quere de illis distinctione secunda et de similibus. Nunc autem ad propositum: quando nos concedimus indiuinis formalitatem esse realitatem in abstracto: illa propositio est identica: sicut ista: patet est essentia: et ideo plures formalitates sunt vna realitas: sicut plures perso ne sunt vna essentia suo modo.

¶ Attendendum est tamen quod predicatio identica contingit duobus modis. Uno modo propter infinitatem vtriusque extremi. vel saltem alterius: sicut patet in diuinis: quando aliqua attributa predicantur de se inuicem. vel quando attributa praedicantur in abstracto de relatione: et totum illud est propter infinitatem vtriusque vel al terius extremi.

¶ Alio modo contingit propter communitatem vnius vel amborum extremorum: quando scilicet sunt transcende tiva. et hoc quando alterum vel vtrumque est transcendens: et isto modo conceditur in creaturis praedicatio identica. et vnius abstracti de alio. conceditur enim quod vnitas est entitas: nur quam autem inuenitur praedicatio identica que sit in abstracto creaturis nisi secundo modo. Primus modus non inuenitur si ne infinitate que repugnat creaturis. Isto secundo modo conceditur quod formalitas est realitas in abstracto: pro pter communitatem et transcendentiam vtriusque vel saltem alterius. sed realitatis. vel secundum aliquos formalitatis. quid sit formalitas. videndum erit quid sit moUiso dus intrinsecus.

¶ Dicunt aliquin quod modus est in le qui ingreditur quiditatem alicuius. et per consequens pertinet ad primum modum dicendi per se: quia omnia alia ab illis de prio mo modo sunt cuilibet extranea et extrinseca.

¶ Contra istud arguitur quadrupliciter. Primo sic. Modus cuiuslibus rei intelligitur posterior eo cuius est modus: quia fundatur in re cuius est modus: sed omnia quiditatiua et partine tia ad primum modum sunt priora. vel saltem nullum est posterius. ergo modus non pertinet ad primum modum. et per consequens non est de quiditate rei cuius est modus.

¶ 2o sic. nullum proprium est de quiditate alicuius communis. maxime si illud coeposset stare cum opposito illius proprii: sed ratio entis est ommunis respectu infinitatis que est modus intrinsecus entis: et etiam eadem ratio formalis entis stat cum opposito infinitatis scilicet cum finitate. ergo nec infinitum nec finitum: qui sunt modi intrinseci entis: sunt de quiditate entis.

¶ 3o sic. nihil diuiditur contra rationem formalem simplicem que est in tra rem et est de primo modo respectu illius: sed infinitas diuiditur contra illud cuius est infinitas. nam et ipsa est modus diuine essentie: et non ratio formalis.

¶ 4o sic. ablato aliquo: quod est de quiditate alicuius aufertur eius quiditas. ab lato ergo gradum albedinis qui est modus intrinsecus eius non aufertur albedo. vel ratio formalis eius. ergo modus non est de quiditate. Ideo dico quod modus intrinsecus est quiadueniens alicuinon variat rationem formalem eius. vel recedens ab eo non variatur ratio: sicut patet de albedine et eius gradibus.

¶ Sed contra hoc instatur quadrupliciter. Primo sic. nam differentia adueniens generi non variat eius ratio nem formalem eius: et non ponitur eius modus intrinsecus.

¶ 2o. quia accidens adueniens substantie non variat rationem formalem eius: et tamen non dicitur esse modus intrinsecus sulstantie.

¶ 3o licet finitum et infinitum non variant rationem entis cui adueniunt: tamen variant rationem formalem quantita tis: virtutis: quam diuidunt per se.

¶ 4o sic. quia omne quia est extra rationem formalem alicuius videtur esse ei ex trinsecum: sed iste modus ponitur preter rationem for¬ malem quiditatis. ergo etc.

¶ Ad primum dico quod licet differentia non variet rationem formalem generis variat tamen formaliter rationem constituti ex genere et differentia: et ideo ponit formalitas: quia non faceret differre formaliter nisi esset formalitas.

¶ Ad 2m dico quod licet albedo non variet rationem formalem substantie: tamen rationem constituti per ipsam bene variat. nam album et nigrum bene distinguuntur formaliter: quantum ad genus secundarum perfectionum.

¶ Ad tertium dico quod sicut finitum et infinitum dicunt nullam rationem formalem: ita nec quantitas virtutis que per ea diuiditur: et ideo dico quod finitum et infinitum non differunt nisi sicut modi oppositi.

¶ Ad quartum dico quod modus intrinsecus non ponitur infra quiditatem: ita quod intret primum modum.

¶ Sed dicitur modus intrinsecus: quia reducitur ad idem genus ad quod reducitur ratio formalis cuius est modus.

¶ Ex permissis declaratis ad propositum descendendo introducuntur quattuor modi intrinseci: ex quibus declaratur quod plures formalitates possunt esse cum vna realitate: quod est propositum Primus est heceitas vel proprietas indiuindualis. nam heceitas est modus intrinsecus: quia non variat rationem formalem. nam indiuidua sub eadem specie differunt per heceitates: et tamen eiusdem rationis formalis sunt. albedo ergo indiuiduatur per vnam proprietatem: et non solum albedo: sed etiam omnia vniuersalia que abstrahuntur ab ea et sunt formaliter in ea hec: vna simplici heceitate: nec eis respondet nisi vna heceitas totalis. Eodem modo dico de realitate que: vt probabitur: est modus intrinsecus et potest esse illud quo multe rationes formales dicuntur reales: et nullatenus variata nec multiplicata.

¶ Se cundus est existentia. nam consueuit dici quod realitas et existentia sunt idem secundum esse: sed differunt secundum diffinitionem non accipiebant esse pro essentia: sed pro existentia. Si militer vna existentia est in anima nostra et in omnibus poten tiis: et tamen multe quiditates. Eodem modo poterit dici de formalitatibus et realitate: quod multe possunt esse formalitates reales vnica realitate non multiplicata sed simplici.

¶ Tertius est eternitas: sicut in motu multe sunt rationes formales: et tamen non nisi vnum tempus men surans omnes. sic in diuinis sunt multe rationes formales: et tamen non nisi vna eternitas: sicut patebit clarius distinctione sequenti. Cum ergo multa dicantur eterna vni ca eternitate: ita videtur quod vnica simplici realitate multa possunt dici realia.

¶ Quartus modus est infinitas non enim intelligo quod in deo sunt multe infinitates: sicut fuit declaratum distinctione secunda. vnde sicut vna simplex infinitas est in deo qua omnia essentialia dicuntur infinita sic videtur quod vna simplici realitate multa: immo omnes rationes formales in vna persona existentes possunt dici reales sine pluralitate realitatum manifeste ostenditur quod realitas est moHis visis dus intrinsecus. nam illud quod aduenum alicui et non variat eius rationem formalem illud est modus intrinsecus eius: sed realitas est huiusmodi. ergo etc. Maior patet ex dictis superius. Minorem ostendo dupliciter. quia homo in anima et extra animam habet eandem rationem formalem: tamen sub alio et alio modo. cum ergo hominem esse extra animam sit hominem esse realem: sequitur quod realitas non variat.

¶ 2o quia homo est actu et homo in potentia habet eandem rationem formalem: quia eandem diffinitionem. in potentia autem non habet veramrealitatem. nam homo in potentia non est res: et postea in actu est res. relinquitur ergo quod sit modus.

¶ Dico ergo quod minor distinctio est inter realitatem et rationem formalem quainter vnam rationem formalem et aliam. et sic de omni modo intrinseco.

¶ Ex hoc patet quo ratio formalis potest plurificari sine plurificatione realitatis. et sic posita vnitate reali summa inter perfectiones diuinas poterit stare distinctio rationum formalium: que quidem distinctio est ex natura rei: non ab anima fabricata.

¶ Sed hic occurrunt multe ifficultates. Prima est ista: quia secundum Diony. de diui. no. Non est audendum dicere vel cogitare de supersubstantiali et occulta diuinitate preter ea que nobis per sacras scripturas de deo diuinitus sunt expressa. Ista positio formalitatum non ponitur per sacram scripturam. ergo ipsa non est ponenda.

¶ Ista autem difficultas soluitur quadruplici auctoritate sacre scripture: quarum prima est ad Ratio id est. Inuisibilia dei per ea que facta sunt intellecta conspiciuntur. Ista autem inuisibilia: aut sunt essentialia: et tunc habentur mula essentialia conspecta et non ficta. Aut sunt personalia. Ista autem secundum Aug. et hyla. non conceduntur plura in neutro genere: persone enim sunt plures et non plura.

¶ 2a ad Ro. ii. Oaltitudo diuitiarum sapientie et scientie etc. Autidem intelligit per sapientiam et scientiam. et tunc inutilis est repetitio. Aut aliquo modo non idem: et sic propositum

¶ 3a est prima ad Cor. 2o. Ea quae sunt dei nullus nouit nisi spiritus de id est spiritus sanctus. Ex quo habetur quod spiritussanctus plu ra cognoscit intuitiue in deo: et omnia talia sunt ex natura rei.

¶ 4a est ad Rato. 2. vbi dicitur quod benignitas dei ad prnimam ad ducit illum: qui in futurum inram eius thesaurizat. et sic respectu eiusdem deus tunc habet benignitatem. respectu cuius postea habet iram. ergo necessario oportet ista in deo aliqua liter distingui ex nam rei. et sic habetur propositum.

¶ 2a difficults. est circa diuina misteria non sunt plura quam sancti posuerunt asserenda: sicut dicit Diony. de diui. no. 3. ca.

¶ Ista diimi. soluitur 4or auctoritatibus snctorum. Prima est Diony. de diui. no. cuon pno. Ubi dicit loquens de divina alteritate. Nunc autem ipsam diuinam alteritatem non variationem quandam super inconuersibilis identitatis suspicemur: sed vnitiuam idest multiplicem formationem et vniformes multe fecum ditatis omnino processiones.

¶ 2a est Ansel. in mono. primo capis sic dicentis. Planum est rationem certe habenti summum spiritum scilicet non iccirco sui memorem esse aut se intelligere: quia se amat: sed ideo se amare: quia sui meminit et se intelligit.

¶ 3a est hyla. de trini. eo scilicet sic scribentis. Non efficit inquit creaturam voluntas sed potestas: et sequitur quod velle non est idem quod posse.

¶ 4a est Dionysii vbi loquens de diuinis perfectionibus dicit. Deo attribuitur multiplex simplicitas: et simplex multiplicitas. Et sic per ista quatuor patet ad difficultatem secundam.

¶ Tertia difficultas est quod communis schola doctorum non videtur ponere istas formalitates isto modo aut aliqua ex nam rei non esse dem.

¶ Dico quod licet non omnes ponunt: tamen forte omnes intendunt implicite: licet explicite non dicant. hoc autem declaratur quadruplici exemplo.

¶ Primum est quod semper docto res conati sunt vnum attributum per aliud de deo demonstrare tanquam per notius. vnde aut ipsi intendunt idem per idem demonstrare totaliter: quod est absurdum. aut si fugiunt ad entia rationis tunc ipsi negotiantur circa conceptus proprios. non circa deum.

¶ Secundum est quod antiqudoctores impugnant philosophos: quia posuerunt deum esse principium creaturarum per intellectum solum: et tamen si nihil est in deo nisi intellectus: ipsi coincidunt cum philosophis. aut si aliquid aliud ab intellectu: ipsi concedunt propositum.

¶ Tertium est quod ipsi disputantes vtrum essentia diuina fit principium productiuum verbi sub aliqua ratione attributali. Dicunt quod ipsa sola sine aliquo attributo non est principium productiuum. quod nihil esset dictu: si nulla esset non identitas ex parte rei inter ea.

¶ Quartum exemplum est quod omnes tales concedunt quod demonstrabilis est diuina necessitas et eternitas. et tamen circa infinitatem laborant multum. qui labor esset inanis nisi aliqua disto esset vel si essent penitus idem. po¬ nunt ergo ipsimet implicite istam distonem.

¶ Quarta bubitatio est quod licet beatus Aug. posuerit distinctionem inter essentiam et relationem quam intelligimus esse formalem: tamen eo modo ipse negauit distinctionem inter essentialia. 3o libus de trinitate dicens sic. filius inquit non est eo verbum quo sapientia: sed eo sapientia quo essentia. Et in eodem libus alibi dicit. quod non est aliud deo esse et subsistere: sed bene est aliud deo deum esse et patrem esse.

¶ Dico quod quia ens prima sui diuisione diuiditur in absolutum et respectiuum: sicut substantia in corpoream et in incorpoream. Intentio beati Augu. fuit dicere. quod filius non est eo verbum quo sapientia: quia verbum est per respectum. sapientia per absolutum: sed eo sapientia quo essen tia quia vtrumque per absolutum. Et ita dicit in sequenti auctoritate quod homo eo intelligens quo volens: quia per sub stantiam spiritualem: sed non eo sapiens quo coloratus pro pter idem.

¶ Quinta difficultas est. quia secundum Aug. 19. de tri. videtur dicere perfectiones diuinas esse easdem omnibus mo dis. dicens quod bonitas et sapientia et cetera attributa non distant in natura diuina sicut in creatura: sed que est bonitas ipsa est beatitudo. Et idem loquens de attributis dicit sic. quod sicut non differt dicere multa attributa aut tria: ita nec tria aut vnum.

¶ Dico autem quod non differunt: sicut in creatura: quia sunt in deo vnum identice propter infnitatem. non autem in creatura. Et quantum ad hoc non disfert dicere vnum aut plura: quia omnia habent eandem infinita tem: et ideo tantam perfectionem habet vnum: sicut plura: et vnum sicut omnia. et per hoc vult Aug. pluralitatem ex cludere: ne inequalitatem inducat.

¶ Sexta difficultas est. quia ens prima sui diuisione diuiditur in ens in anima et in ens extra animam: et ens extra animam est reale: et ideo oportet quod omnis distinctio extra animam sit realis qualis ponitur distinctio istarum formalitatum.

¶ Ad intelligendum solutionem istius difficultates et sequentium: oportet quatuor videre que va lent ad sequentia.

¶ Primum est quod de omnibus que actuali ter existunt dicitur res secundo modo secundum quod existunt: nam conmuniter dicitur quod ens et res conuertuntur. non est autem intellligendum quod illa sit conuertibilitas diffinitionis: quia ratio entis inuenitur vbi non inuenitur realitas. est ergo conuertibilitas passionis. Tunc fic. Quando aliqua passio dicitur in secundo modo dicendi per se de aliquo superiori. dicitur secundo modo de omni contento per se primo modo sub illo supe riori: sed res dicitur in secundo modo de ente. ergo de quo libet inferiori ad ens sicut ergo ista est vera. homo est ens pero modo: ita ista est vera: homo est res secundo modo: et ita de omnibus aliis.

¶ Secundo notandum est quod de omnibus quae existuntia dicitur res identice: et in abstracto: nam sicut videmus in diuinis quod propter infinitatem vnius extremi vel ambo rum verificatur identica praedicatio in abstracto. Ita sicut superius dictum est: propter communitatem alterius vel vtrius que extremorum: verificari potest etiam identica predicatio: et ideo sicut ista est vera: humanitas est entitas: ita ista est vera: humanitas est realitas.

¶ 3o est notandum quod illud quod est reale dicitur dupliciter: quiditatiue scilicet et denominatiue. Primo modo scilicet quiditatiue nihil est quod sit res nisi realitas tantum.

¶ Secundo autem modo scilicet denominatiue dicitur de omnibus. Exemplum sicut perfectiones: quedam sunt essentiales: quedam notionales. Ita aliqua dicuntur essentialia: alia notionalia: sed tamen essentiale dicitur in primo modo dicendi per se et quiditatiue de essentiam denominatiue autem dicitur de aliis attributis. Eodem mo do dico quod homo dicitur realis propter realitatem denominat ue: sicut dicitur existens denominatiue.

¶ Quarto notandum est quod aliquid dicitur formaliter reale. et aliquid fundamentaliter. formaliter autem dicitur secundum quod tale habet realitatem. fundamentaliter autem quando habet solum quod sit reale pro¬ pter fundamentum reale in quo est: sicut dicimus de relationibus.

¶ his visis dico ad difficultatem quod ens in prima sui diuisione. diuiditur in ens in anima et extra anima. Et quando dicitur quod omne quod est extra animam est reale. Dico quod falsum est: nam quiditates in potentia obiectiua sunt extraanimam: et non sunt fabricate ab anima alioquin cum sint eius dem rationis in potentia et in actu. quiditates in actu essent entia rationis: quod est falsum: constat autem quod tales quidita tes non sunt reales. Ideo dico quod non omne ens extra animam est reale: sed dico quod ens extra animam diuiditur in quiditatem et modum quiditatis. secundum autem quod patuit superius: realitas et modus quiditatis: et ideo formalis distinctio quae fundatur super quiditatem non est de se realis: sed illa qui fundatur super modum realitatis est realis: hoc patet ex hoc: quia que formaliter: et cum hoc realiter distinguuntur: vt ho modo et asinus. si amittant modum suum realitatis: per adnihilationem vel co: ruptionem: non distinguuntur vltra realiter. tamen bene distinguuntur formaliter sicut prius: quia eastiones habent in potentia et in actu. in potentia dico obiectiua.

¶ Sed dices: hec formalitas autem est res aut est nihil. nam secundum Aug.n de doctor christiana. quod nulla res est nihil est. si autem sit res: per consequens videtur dicendum. quod plures formalitates sunt plures res. Dico quod quelibet formalitas est res: sicut quolibet persona est es sentia: et tamen sicut plures persone non sunt plures essentie: sic nec plures formalitates: non obstante quod sint res. trunt plures res. sicut enim vna essentia numero correspondet distinctis personis: quarum quelibet est essentia. sic suo modo vna simplex realitas pluribus formalitatibus correspondet.

¶ Sed contra accipio ipsam formalitatem in ipsa vltimata precisione vt formaliter est ab alia distincta. et si tunc res est ergo res distincta ab alia a qua: vt sic est precisa.

¶ Dico quod formalitas sic precise est sumpta solum quiditatiue.

¶ Et tunc ad argumentum dico quod formalitas quiditatiue. nec est res necnihil. Diuisio autem Aug. non est quiditatiua: sed sicut omne quod est simpliciter. aut est vnum aut multa. et tamen cum hoc stat quod multa sunt que quiditatiue nec sunt vnum nec multa. sic omne quod est vel est res. vel nihil: tamen quiditatiue non est aliquid istorum. Similiter argumentum non valet: sicut patet in aliis. Nam veritas est entitas. Et bonitas est entitas. bonitas et veritas distinguuntur. ergo bonitas et veritas sunt distincte entitates. non sequitur. Eodem modo in proposito dico quod non sequitur sapientia est res bonitas est res. et ista distinguuntur. er go sunt distincte res: quia res non dicitur de eis quiditat ue: sed denominatiue. si enim res diceretur de eis quiditatiue. argumentum esset difficile.

¶ Septima difficultats es quia idem et diuersum sunt passiones entis. et vniformi ter accipiendo: sicut idem et diuersum realiter sunt passiones entis realis: ita idem et diuersum formaliter sunt passiones entis formalis. cum ergo subiectum non excedat propriam passionem. nec econuerso. sic non poterit ens rea le innueniri sine distinctione et identitate reali. cum ergo ille formalitates sint vere entia realia. earum distinctio erit vere realis.

¶ hic dico dupliciter. Primo quod idem et diuersum sunt passiones disiuncte. et ideo ad saluandum conuertibi litatem. sufficit quod subiectum non inueniatur sine altera par te.

¶ Ad propositum dico quod ille formalitates sunt idem vere realiter: et ideo pars passionis disiuncte vere conuenit eis.

¶ Sed contra. res conuertitur cum ente. ergo distictio realis conuertitur cum distinctione entitatis. cum ergo hec sint plures entitates. erunt plures res.

¶ Dico quod alique passiones entis sunt que conuertuntur cum ente in tota sua latitudine: et homo sunt verum bonum et vnum. Alie sunt que conuertuntur cum ente solum contra¬ cto per aliquem modum: et ista sunt aliquid et res: aliquiditas enim distinguitur contra nihil: et ideo si actu est. aliquid est. si actu aliquid non est. nihil est: et per consequens non es aliquid. Eodem modo dico de re. ens ergo existens est solum subiectum adequatum istius passionis que est esse rem. vbi ergo plura entia existentia sunt ibi plures res.

¶ Si dicas formalitates sunt plures et existunt: et videntur plura entia. ergo ibi erunt plures res.

¶ Dico vbicunque sunt plures rationes formales non primo diuerse et existentes: sicut sunt homo et asinus. in talibus quot sunt formales rationes tot sunt entita tes existentes: et per consequens tot res: sed vbi sunt rationes plures formales primo diuerse: non oportet quod ibi sint plures entitates: sed eadem: plures enim rationes formales primo diuerse videntur entia plura: quia quelibet ratio formalis: vel formalitas est entitas: sed non alia entitas: sed eadem. et per consequens eadem realitas quaomnes dicuntur reales: et sic eis correspondet vna simplex realitas: sicut existentia: nec sunt ibi duo realiter: quia hec formalitas: licet non distinguatur ab illa realiter in deo: tamen in creaturis sic.

¶ 6a difficultas est. quia formalitas videtur esse inferior ad realitatem. realitas est enim communis transcendentibus. cum ergo multiplicato inferiori multiplicatur superius sequitur quod si sint plures formales rationes vel formalitates erunt plures res vel realitates: per locum a parte subiectiua.

¶ Dico quod suppositum est falsum scilicet quod realitas sit comunior conmunitate vniuersalis quam sit ratio formalis. nam ratio formalis inuenitur sine realitate in quiditatibus scilicet in entibus in potentia obiectiua tantum. nunquam tamen reaitas inuenitur sine ratione formali.

¶ Tunc ad argumentum. realitas conuertitur cum ente. Dico quod non conuertitur cum ente secundum suam latitudinem: sed cum ente in actu solum.

¶ Sed contra hoc arguitur. distinctio formalis est in actu. ergo erit realis.

¶ Dico quod licet risibile et homo conuertantur: tamen homo innuenitur quidita tiue: vbi non inuenitur risibile: puta infra quiditatem sorum. infra quam non inuenitur risibile. Ita dico in proposito quod licet existentia et realitas conuertuntur: tamen existentia potest dici denominatiue propter aliquem modum quem non denominabit realitas.

¶ Sed adhuc stat duquia multe rationes formales videntur conuenire in vnica realitate. et sic realitas erit communis respectu rationis formalis.

¶ Dico quod duplex communitas inuenitur. Una vniuersalis: et illa non est hic. Alia potest dici fundamentalis. vel radicalis: eo modo quo vnum subiectum est commune multis passionibus. Et hoc visoldico quod primo modo tantum tenet argumentum quod non est in proposito: quia realitas non est vniuersalis: sed dico quod magis est communis ratio formalis quam ipsa realitas. Secundo autem mo do: sicut dicimus quod multa vnica existentia existunt: si cut anima et sue potentie. sic possumus dicere de realitate suo modo.

¶ 5a difficultas quia videtur formalitas dicere totum illud quod est vnumquodque quod est extra animam: quia tota ratio diffinitiua coprehendit totam essentiam diffiniti: et sic cum realitas sit illud idem: si multe sunt formalitates. multe sunt realitates. Dicitur quod nulla posita distinctone inter formalitatem et realitatem adhuc possunt saluari multe formalitates cum vna realitate.

¶ Sed contra. quandocumque aliqua sunt omnibus modis idem. multiplicato vno necessario multiplicatur et reliquum. Et si de tur oppositum extrema contradictionis inerunt eidem scilicet multiplicari: et non multiplicari: quod est inconueniens.

¶ Preterea. distinctio realis et formalis sunt habitudines diuerse: cum vna in proposito affirmetur et alia negetur: sed disperatarum habitudinum sunt disperata ex¬ trema. cum ergo realis habitudo fundetur super rea lita tem: et formalis super formalitatem. ergo oportet formalitatem et realitatem distinctionem aliquam habere.

¶ Ideo dico quod ponentes plures formalitates in vnica realitate: habent necessario ponere distinctionem aliquam inter realitatem et formalitatem: et illam esse ex natura rei: et etiam esse minorem distinctione formali.

¶ Ad cuius intellectum est sciendum quod quadruplex distinctio siue non identitas inuenitur sine opere intellectus.

¶ Prima est formalitatum adinuicere: sicut sunt intellectus et voluntas: quorum quodlibet dicit quidita tem aliquam.

¶ Secunda est diuersorum modorum vnius rationis: sicut duo indiuidua differunt per realitates: quia tales realitates non dicunt per se quiditates.

¶ Tertia est diuersorum modorum alterius et alterius ratio nis: sicut sunt existentia et realitas que dicunt: vt patuit diuersos modos intrinsecos.

¶ Quarta modi intrinseci a quiditate: qualis ponitur inter diuinam essentiam et infinitatem: aut inter infinitatem et quodlibet attributum: et ista est minima: et talis est in proposito inter realitatem et formalitatem cuius est.

¶ Decima difficultas est ista. nam quicquid est in deo est realissimum et perfectis simum: sed distinctio est in deo. ergo realissima et perfectissima: sicut dicimus quod quicquid est ibi existens et necessarium per summam necessitatem et existentiam est necessarium et existens.

¶ Dico quod sicut nos dicimus quod diuina relatio est existens per diuinam essentiam et necessaria et realis propter necessitatem diuinam et reaitatem: non tamen infinita propter infinitatem. Sic potentiesumus dicere quod distinctio est ibi existens et necessaria: non tamen realis: eo modo: quia sicut diuina relatio habet modos aliquos sibi non repugnantes. infinitatem autem sibi repugnantem habet. Sic distinctio habet modos sibi non repugnantes: sed realitas sibi repugnat: ideo eam non habet.

¶ Sed quia hoc non videtur bene quietare intellectu: quia non videtur ratio quare realitas repugnat distinctioni.

¶ Ad euidentiam istius difficultatis intelligendum est. quod quedam distinctio reperitur que est rea lis ex natura extremorum et fundamenti: sicut est distinctio inter asinum et hominem in actuali existentia: quia ibi est res et res et fundamentum reale.

¶ Alia est que est realis ex natura extremorum et non fundamenti: sicut est relatio distinctionis inter deum et creaturam. nam ibi est res et res: quia tamen deo repugnat aliquem realem respectum ad creaturas fundare: ideo dei ad creaturam non est distinctio realis.

¶ Alia est realis non ex natura extremorum: sed ex natura fundamenti: sicut in proposito. non enim in ista sistinctione inuenitur res et res que se habeant vt extrema. fundamentum tamen est reale. et isto modo forte non esset inconueniens dicere illam relationem esse realem distinctionem. maxime non valentes intelligere quin omne quod est in re sit reale.

¶ Sed istud tamen non deberet apparere ita difficile. In essentia enim diuina sunt relationes et proprietates relatiue: quae fundantur in essentia: non tamen dicuntur essentiales: ita valde bene posset intelligi distinctio esse in re que non esset realis: et sic est distinctio in pro posito.

¶ Alia est que non est realis ex natura extremo rum. nec ex nam fundamenti: sicut est distinctio inter hominem et asinum in potentia obiectiua: quia ibi non est res et res que se habent sicut extrema. nec est realitas fundamenti.

¶ Undecima difficultas est. quia de trini. ex intentiene hyla. concludit quod in diuinis perfectionibus nulla est diuersitas: quia quaelibet perfectionum diuinarum est alia. et sic nulla est ibi distinctio.

¶ Dico quod nulla est ibi diuersitas simpliciter: cum sint vnum identice propter infinitatem: secundum quam hec formalitas est alia.

¶ Contra. quandocunque aliqua sic se habent quod vnum est reliquum: ita sunt vnum quod non sunt diuersa: sed per te: hec formalitas est illa ergesunt vna simplex formalitas.

¶ Dicunt quidam quod due formalitates sunt vna formalitas: sed non formaliter.

¶ Co tra. nam nulla formalitas constat nisi ex illis que sunt in primo modo dicendi per se: sed vna formalitas non est alia in primo modo dicedi per se. et vna illarum non dicitur de alia quiditatiue.

¶ Item quod sint plures formalitates et vna formalitas irresolubilis non se compatiuntur. Vel sic: quod sint plures formalitates irresolubiles: non se compatiuntur.

¶ Contra hec tamen diffusius arguetur quando fiet mentio de relatione et essentia dist. 33. Ideo dico quod non sunt vna formalitas: licet hec sit illa: quia hec non est illa ratione sue formalitatis: sed ratione sue infinitatis.

¶ Contra si hec formalitas est illa identice saltem sunt vna formalitas identice.

¶ Dico quod ista consequentia non est bona: quia licet hic pater sit hic filius essentialiter: ita quod hec persona sit illa essentialiter: non tamen vna persona est alia essentialiter. et hoc secundum doctrinam hylarii. et Aug. de trini. quia hec persona non est illa inquantum persona: et ita in proposito.

¶ Intelligendum tamen quod quatuor modis possunt aliqua distingui. Quedam enim distinguuntur realiter et formaliter: sicut homo et asinus in actua li existentia. nam ibi est res et res. et due rationes diffinitiueAliqua distinguuntur formaliter et non realiter: sicut homo et asinus in potentia obiectiua. Actus enim et potentia non diuersificant essentiam vel rationem formalem.

¶ Aliqua distinguuntur realiter et non formaliter: sicut indiuidua eiusdem peciei. habent enim eandem rationem diffinitiuam: et tamen ibi est res et res: cum possint ab inuicem separari.

¶ Alia autem sunt quenec distinguuntur formaliter nec realiter sicut quiditas vnius cuiusque a sua existentia quae cum non sit de sua ratione diffinitiua non est idem ei formaliter: nec etiam distinguuntur formaliter: cum eiusdem rationis sit quiditas existens et non existens: et etiam non est ibi res et res: quia quiditas praecisa ab existentia non habet realitatem aliquam: et per consequens nec realiter distinguuntur.

¶ Duodecima difficultas est. quia videtur quod si intellectus et voluntas: et sic de aliis formalitatibus non sunt vna formalitas realiter: quod oporteat dicere necessario quod distinguuntur realiter.

¶ Ad istud dico quod: sicut patet ex precedenti solutione: non valet consequentia. quamuis enim consequentia sit bona simpliciter: et diuisio sit bona. tamen modus appositus totum destruit.

¶ Exemplum. pater et filius vel sunt vna essentia vel plures: ista est vera. Sed si additur sic. pater et filius vel sunt vna essentia personaliter vel plures essentie personaliter. hec est falsa. verum est tamen quod si sunt plures formalitates sunt plures rationes reales: realitate fundamentali.

¶ Et si dicas vbicumque est distinctio ibi est ordo: et si sunt ex nauama rei distincta. ordo est inter illa ex natura rei. Ordo autem cum fit habitudo: praesupponit distinctionem extremorum.

¶ Dico quod ibi est ordo factus ab anima et realis ex natura fundamenti: non autem extremorum: vt dictum est prius.

¶ Si dicatur: aut distinguuntur formaliter et realiter: aut formaliter non realiter.

¶ Dico quod distinguuntur realiter ex natura fundamenti: quia fundamentum istius distinctionis est reale: sed non distinguuntur realiter ex natura extremorum: quia non est ibi res et res: sed formalitas solum.

¶ Restat autem nunc respondere ad duo sophistica que fiunt contra predicta.

¶ Primum est istud. Negato superiori negatur et inferius. hoc patet per locum a toto in quantitate. quia tenet de structiue et negatiue. Sed ex natura rei est superius ad formaliter et realiter: quia sequitur. hec formaliter distinguum tur. ergo ex nam rei. Similiter hec realiter distinguuntur. ergo ex natura rei et non econuerso. Non enim sequitur. hec ex natura reidistinguuntur. ergo formaliter vel realiter. ergo negata identitate ex natura rei necessario sequitur negatio identitatis tam realis quam formalis. sequitur ergo. non sunt idem ex natu¬ ra rei. ergo nec formaliter nec realiter idem.

¶ 2m est istud. quandocumque aliqua distinguuntur in superiori et inferiori: sed ex natura rei est superius ad reale et formale. ergo que distinguum tur ex natura rei distinguuntur realiter et formaliter: et sic habetur contra te.

¶ Ad primum dico quod negationem preponere et postponere magnam differentiam facit. Negatio enim anteposita facit equipollere suo contradictorio: sed postposita suo contrario. Differt ergo dicere. non sunt idem ex natura rei: et sunt non idem ex natura rei: ex prima non videtur aliud sequi per equipollentiam nisi sua contradictoria scilicet non sunt idem tali modo ex natura rei: et ista forte habet veritatem: sed ad secundam scilicet sunt non idem ex natura rei sequitur vt videtur per equipollentiam: nullo modo sunt idem ex natura rei: quod est omnino falsum.

¶ Sed adhuc videtur dubium stare. sequitur enim non sunt idem ex naturarei. ergo non sunt idem realiter. Nam ex opposito consequentis sequitur oppositum antecedentis. sequitur enim sunt idem realiter. ergo sunt idem ex natura rei. ergo prima consequentia est bona¬

¶ Dico quod nec illa. non sunt idem ex natuam rei. daet concedi sine additione. plus quam ista. sunt idem ex naturm rei. Sed vbi est differentia: dico quod vno modo addito vna est concedenda. alia neganda. Ista enim. non sunt idem omnibus modis ex natura rei. concedenda est. nam equipollet suo contradictorio quod est istud. sunt non idem aliquo modo ex natura rei. et ista est vera. Alia autem scilicet ista. sunt non idem omnibus modis. est neganda: quia equipollet suo contrario quod est instudnullo modo sunt idem ex natura rei. et ista est falsa: et omnino repellenda.

¶ Ad 2m dico quod ista regula. quecumque distinguuntur in superiori etc. non potest tenere per aliquem locum: nam locus a toto vniuersali. nec locus a toto in quantitate tenet nisi negatiue et non affirmatiue. nec constructiue: tamen multotiens modus arguendi deficiens in forma tinet ratione materiae. Sic dico in proposito. nam distinctioaddita termino superiori additur inferiori necessario si processus fiat in secundis intentionibus: vel in primis respectu secundarum. Exemplum. bene sequitur. distinguuntur genere ergo specie: sed in primis intentionibus non valet. non sequitur. sunt distincta animalia. ergo distincti homines. vel sunt distincta in animalita te. ergo in humanitate.

¶ Ad argumentum in oppositum dico quod illud dicitur nihil quod non est in existentia actuali. sicut entia in potentia obiectiua: et ista dicuntur nihil denominatiue. Iste autem formalitates sunt existentes: et per consequens reales.