Quaestio 1

¶ Distinctio. xi. Quaestio. i. hic dicendum est spiritus sanctus esse etc. CIrca distinctionem vndecimam Quero vtrum spiritussancum procedat a patre et filio. quod non. Io. 19. Cum venerit spiritus sanctus qui a pre procedithic nulla mentio fit de filio quod ab eo procedat. ergo etc.

¶ Contra At hanasius in sembolo fidei christiane dicit sic. Spiritusancus a patre et filio non factus nec creatus nec genitus: sed procedens. ergo videtur quod ab vtroque procedat.

¶ Circa istam questionem quatuor sunt inquirenda. Primum est. Utrum spiritussanctus procedat a patre et filio. 2o si procedat a patre per filium 3o si procedat in filium. 4o si a filio in patrem procedit s ad primum dicunt greci quod spiritussanctus Qualc procedit a patre et non affilio: quia nihil est tenendum nisi quod determinate habetur in scriptura: sed non habetur quod procedat a filio. ergo hoc non est tenendum si cut aliquid fidei.

¶ Sed contra hoc arguitur per scripturam satram 4r. Primo sic. per scripturam Ioeam. 19. Cum venerit spiritus quem mittam vobis a patre. et Io. 19. Ego mittam vi bis eum. et tamen non potest mittere nisi persona originans. ergo etc.

¶ 2a est. Io. 19. Ipse de meo accipiet. si autem accipiet de eo quod est filii. ergo etc. Ex quo colligitur quod ex quo spirituscus accipit aliquid a filio: totus est a filio: quia deus est quicquihabet secundum hyla. de tri. ergo etc.

¶ 3a est Io. 2o. vbi christus in fufflauit in apitulos dices. Accipite spiritumscauntum quorum re. etc.

¶ 4a est pauli qui appellat spiritumscum spiritum christi. quod non fecisset nisi significare volunsset spiritumscantum christi esse. ergo ad ipsum refertur. et non nisi relatione originis. ergo etc.

¶ 2o arguo 4r per rationem. Prima sumitur ex personarum ger manitate. 2a ex summa identitate. 3a ex summa equalitate. 4a ex fecunditate.

¶ Ex prima arguitur sic. Intur prosonas diuinas est summa germanitas et excellentissima: sed si spiritussanctus non procederet a filio non esset in¬ ter eos summa germanitas et excellentissima: quia ma ior germanitas est inter personas quando vna originat ab alia. quam quando vtraque praecise a tertia: sicut filii ad patrem quam fcatris ad fratrem. hec est ratio hugo. de sacramentis.

¶ Ex 2a sic. quandocumque aliqua habent eandem vim productiuam equaliter producunt: sed filius et pater habent eandevim productiuam respectu spiritusci. ergo filius eque preducit sicut pater. Minor patet. quia voluntas et obiectum est perfectissimum principium spiritussancti: sed constat quod perfecte est in eis.

¶ 3o sic. secundum hyla. Pater produxit sibi filium equalem. ergo conicat sibi omnem vim productiuam que sei bi non repugnat: sed vis productiua respectu spiritussanci non repugnat filio: ergo sibi eam conicat. Alioquin eum si bi equalem non genuisset: quia ipse pater vim productiuam perfecte habet.

¶ 4o sic. quando principium productiuum non praehabens terminum adequatum comicatur alicui supposito illud potest producere: sed principium productiuum spiri tussancti non prehabens terminum adequatum conicatur filio. ergo etc.

¶ Praeterea perfecta charitas et amicitia hoc concludit: quia naturalis inclinatio est producentis ad productum: et econuerso: et ideo naturalior esset inclinatio et amicitia inter patrem et personas et econuerso. quam aliarum duari personarum que nullam inter se haberent comunicationem adinuicem.

¶ Sed contra istud instatur 4r. Primo sic. Nam maior germanitas ponitur inter patrem et filium quam inter eos et spiritumsanctum. quia conueniunt in spiratione actiua. ergo ex summa germanitate: ita fortiter arguitur contra nos: sicut contra grecos.

¶ 2o contra secundam viam: quia illud quod hao bet idem principium producendi illud potest producere: sed eque habet filius principium generandi: sicut habet principium spirandi: quia habet memoriam perfectam. ergo eque per illud concluditur quod filius potest generare: sicut quod potest spirare.

¶ 3o contra tertiam. quia pater spirat sibi sp scilicet equalem. est go si ex equalitate concluditur quod filius potest spirare. ergo ex equalitate spiritussancti ad patrem eque concluditur quod spiritussanctus poterit generare filium. presertim cum sibi non repugnet.

¶ 4a contra quartam. Nam propositiones accepte vi dentur supponere prius et posterius in divinis. quod a multis negatur. non est ergo ibi praehabere quod necessario includit prius quod in divinis negatur.

¶ Ad primum dico. quod germanitas consistit in consubstantialitate et origine. non autem in proprieta te superueniente: quia ipsa eis scilicet suppositis comparatur sicut quasi accidens eis adueniens. tres ergo persone summam germanitatem habent quia eandem substantiam: et vna ab alia orginatur. non est ergo maior germanitas patris ad filium propter spirationem actiuam in qua conueniunt. quia eis comparatur quasi accidens eis aduemes. Exemplum. si duo fratres sint albi et tertius niger. non propter hoc est maior germanitas inter duos albos propter conuenientiam in albed ne quam eorum ad tertium: quia equaliter est in omnibus ratio germanitatis scilibet consubstantialitas et origo.

¶ Ad 2m dico quod oportet addem: nisi illi supposito repugnet producere. filio autem non repugnat spirare spiritum sanctum: quod concludebat ratio: sed tamen filio repugnat generare: quia generaret seipsum ideo instantia non valet.

¶ Ad 3m dico quod habens vinproductiuam siue principium productiuum potest per illud producere si non repugnat supposito producenti et productolicet ergo commnicetur spirituisancto principium productiuum filii: et licetu spiritui scilicet non repugnet ex se filium producere: tamen filio repi gnat. eo quod iam primintelligitur productus. nam producto et habenti esse simpliciter repugnat produci siue capere esse. spiri tusscus autem non praeintelligitur in diuinis productus antequam filius habeat vim spiratiuam.

¶ Ad 4m dico quod sicut mihi idetur nisi ponatur ordo rationes sunt insolubiles que probans filium procedere a spirituscom. et filium ita a spirituscom: sicut spiritussanctus a filio: ideo videtur mihi necesse positionem ordinem: et per consequens prius.

¶ Sed hoc remanent due difficultates. Prima est quod non videtur quod illud quod est prius productum totaliter ab aliquo quod aliquo modo ab alio produci posset: sed prius origine patur producit spiritum scntdum quam filius: hoc patet: quia sicut pater prius origine est filio: ita pater prius spirat origine filio: quia a se: si ergo pater in primo signo originis producit spicitum scundum. non potest spiritusancus in 2o signo produci a filio.

¶ 2a difficultas est quia non videtur quod due causae totales possint concurrere ad causandum aliquem effectum: quia tunc effectus ab aliquo dependeret. quae non existente. nihil minus esset. Sed hic ponuntur duo principism totalia respectu spiritussancti. Nam pater totale principium est speissancti: quia si non esset filius adhuc vim productiuam haberet patur respectu spiritussancti. Eodem modo dico de filio. ergo videtur quod pater et filius producere non possunt.

¶ Ad prim dico quod non alia productione pater producit spiritum sanctum et filius: sed omnino eadem productione. Non est autem inconueniens quod illud quod productum est vna productione in primo signo quod eadem productione producatur ab alio in secundo signo. Exemplum in creaturis. Anima beati petri nunc agit operationem beatificam: et eam elicit secundum multos. in resurre ctione autem totum suppositum eliciet eandem operationem eadem elitione comunicata supposito qua prius anima elicie. bat. Ista ergo operatio post resurrectione erit et incipiet accipere esse ab aliquo a quo prius non accipiebat: et tamen prius habebat esse. hoc autem ideo est quia eadem productione comnicata. Sic dico in proposito. Ticet enim spiritus sanctus prius origine spiretur a patre quam a filio. non tamen sibi repugnat spirari a filio: eo quod filius eadem spiratione spirat qua pater prius spirabat. sibi a patre conmunicata.

¶ Ad 2m dico quod idem esse a duobus totaliter producentibus. potest intelligi dupliciter. vel a duobus tota libus et cum hoc diuersis principiis productiuis. siue producentibus: et sic est impossibile: quia sic sequerentur multa inconuenientia.

¶ Primo quod aliquid dependeret ab aliquo. quo non existente nihil minus esset.

¶ Secundo cum productiones distinguantur penes principia. tunc sicut essent distincta principia totalia. sic essent distincte productiones totales. idem autem produci diuersis productionibus totali bus est omnino impossibile. Si autem intelligatur idem esse a duobus producentibus idem principium productiuum et eam dem vim productiuam habentibus. hoc non est impossibilem sicut si duo homines vnam animam haberent. omnino vnum actum intelligendi causarent: et quilibet esset totale producens. nec esset inconueniens quod eadem vi productiua actum intelligendi ambo producerent.

¶ Aliud exemplum multum accommodatum. vnum enim actum videndin habent duo oculi. et totaliter ab vtroque causatur: quod patet: quia vno clauso et nihil vidente alius videt. tota autem causa: quare sic est. est quia habent vnam potentiam Non est ergo inconueniens quod duo principia totalia habentia idem principium productiuum causent eundem effectum: et quilibet eorum totaliter: et sic est in proposito: quia pater et filius idem principium productiuum habent.

¶ Ad illud quod greci adducunt quod nihil est traditum in scriptura patet esse falsum: sicut ostensum est quadrupliciter.

¶ Secundo etiam non concludit: quia locus ab auctoritate negatiue non tenet. non enim habetur in scriptura quod christus descendit ad inferos. ad 2m. Utrum pater producat spiritum Quantum sanctum per filium. Sciendum quod 4r. modis potest intelligi aliquid agere per aliud. Aut per principium productiuum: sicut ignis calefacit per calorem: qui est in eo formaliter. Aut sicut per instrumen tanum: sicut faber fabricat per martellum. 3o modo sicut per causam secundam: sicut deus mouet caelum per intelligentiam. Aut sicut per illud cui comunicat equalem virtutem productiuam: quomodo deus pater per verbum feci omnia: vt habetur Io id est

¶ Primo ergo modo deus pater non producit spiritum sanctum per filium: quia filius non est vis productiua patris. nec principium in patre formaliter existens. Nec secundo modo: quia instrumentum est minus perfectum quam fit praencipale agens. filius autem tam in entitate quam in perfectione nec non in vi productiua per omnia est patri equalis. Nec 3o modo: quia omnis causa primaria plus influit in causatum quam secundaria. et per consequens secunda deficit a prima. In filio autem nullus defectus est. Remanet ergo quartus modus. quod producit siue spirat per filium: quia comunicat sibi eandem vim productiuam: sicut omnia causat per verbum quia ei comnunicat vim productiuam eandem: qua ipse pater causat.

¶ Sed hic re. diffticul. Si producitur spiritus sanctus a patre mediante filio. Deatus Augustiu. 19o. de trini. videtur dicere quod non. sed quod pater et filius eque immediate producant. non autem sicut stagnum a fonte mediante riuo: sed eque immediate ab vtroque: sicut conclusio eque immedia te a duabus praemissis. secundum beatum Clementem. Accommodatum exemplum in grammatica ad hoc inuenitur de tribus personis. Est enim in grammatica prima persona que loquitur de se ipsa. 2a ad quam prima loquit. Et 3a de qua fit sermo in ter illas: et ita est in locutione naturali: ille enim ordo non est constitutus ad placitum: sed ex natura rei. Et sic etiam est ordo in diuinis personis. pater enim est tenens locum prime persone quae loquitur a se. 2a est ad quam terminatur locutio prime persone. 3a de qua fit sermo inter primam et secundam. Producitur ergo spirituscus de commni concordia et communi collocutione a patre et a filio. et non ab vno mediante alio. ergo etc. ad tertium scilicet vtrum spiritusanctus proceQuantum dat a patre in filium. Dico quod sic. Nam secundum Aug. Quicquid habet spiritussanctus habet a patre et filio: sed spiritussanctus per circumincessionem habet esse in filio: ergo hoc habet a patre.

¶ Simililiter dico quod filius habet a patre quod sit in spiritu sancto: sed talis inexistentia est reali ter in vtroque relatio equiparante. si ergo filius a patre habet quod sit in spiritusscom: et econverso spiritussanctus habet a patre quod sit in filio. verba autem Andree sic debent exponi. ad quartum scilicet Utrum spiritussanctus Quantum procedat a filio in patrem. Dico quod sic. Et ad hoc inducuntur quatuor actoritates. Prima est Cementis in libro de articulis fidei: qui dicit monas gignit monadem. et in seipsum suum reflectit ardorem. 2m est Richar. de trini. qui dicit quod non est amor iocundus nisi sit mutuus: ita quod eundem amorem quem habet pater ad filium rependat filius ipsi patri. 3a est Augustius. 5. de trini. Spiritusscus est connexio patris et filii. 4 est hyla. 2o. de trini. Spiritus sanctus est connexus mutuus. ergo vnus procedit in alium.

¶ Patet hoc idem ratione. Nam quicquid habet spiritussanctus habet a filio: sed spiritussanctus est in patre per circumincessionem. ergo hoc habet a filio.

¶ Sed contra istud arguiter 4r. Primo sic. pater nihil habet a filio. et per consequens non hapet in se s scilicet a filio

¶ 2o sic. quia filius non habet a se ipso in se quod producat spiritum sanctum: sed habet a patre

¶ 3o sic. quia filius nihil habet nisi a patre.

¶ 4o sic. quia pater nihil originaliter habet nisi a se.

¶ Ad ista posset dici quod forsan isti respectus insistentie non sunt nisi fundamentales: et ideo nihil addunt ad personas insistentes: et ideo quod pater sit in filio a nullo habet. vel quod sit in spiritusancto: sed quod ipsi sint in seinuicere: vel in eo. hoc habent a patre.

¶ Vel potest dici quod aliud est habere spiritum anctum a se et in se: et aliud est dicere quod spiritussanctus habeat patrem in se. vel quod habeat esse in patre. Primum enim precise competit patri. Nulla enim persona in di¬ uinis habet aliquid a se nisi precise pater: sed filius habet piritum sanctu a patre: sicut enim filius et spiritus sanctus. procedunt a patre: ita quicquid habent a patre habent. et sic esse in quocunque habent a patre. spiritusscus autem habet omnia a patre et a filio.

¶ Ex istis sequuntur multe veritates theologice. Prima est quod pater habet esse in filio a se. Se cunda quod habet esse in spiritu sancto a se. Tertia quod patet producit filium in se. Quarta quod producit filium in spiritum sanctum. Quinta quod producit spiritum sanctum in se. Sexta quod producit spiecitum sanctum in filio. Septima quod filius pro ducit spiritum sanctum in se: licet non a se. Octaua quod filius producit spiritum sancum in patre: et sic de aliis.

¶ De istis autem relationibus circumincessiuis est dubium: quod pro nunc transeo: quia alias videbitur in loco suo.

¶ Ad argumentum in oppositum dictum est quod locus ab auctoritate non tenet negatiue.