Quaestio 2

Quaestio. ii. u in deo sit scientia practica. Tru quod non. quia Aug. diuidit scientiam in practicam et speculatiuam. scientia autem dei videtur reduci ad speculatiuam.

¶ Contra finis precepti est charitas.

¶ hic sicut in praecedenti questione est procedendum. Primo de terminis. Secundo de quesito. ad primum oportet primo videre. quid est pra Quantum xis. 2o quid practicum.

¶ De primo multi modi sunt dicendi. Aliqui enim dicunt quod praxis est actus voluntatis tam circa finem quam circa ea que sunt ad finem¬

¶ Alii dicunt quod praxis non est actus elicitus: sed tantum im peratus.

¶ Alii dicunt. quod praxis non est omnis actus im peratus: sed tantum ille qui est in potentiis executiuis.

¶ Istis praemissis pono quid est praxis. secundum veriorem smnientiam. secundum eaque mihi apparent.

¶ Dico ergo. quod praxis est operatio regulata a ratione. praxis in greco idem est quod operatio. non omnis: sed inquantum regulabilis. quia nulla operatio dicitur praxis nisi regulabilis. Et ideo omnis operatio hominis vt est hominis. praeter actum rationis potest dici praxis. eo quod omnis talis sit regulabilis a ratione.

¶ Sed contra hoc instatur quadrupliciter. Primo in inanimatis. Nam actus rerum inaiatarum non sunt praxes: et tamen sunt regulabiles a ratione. sicut patet de sagitta que dirigitur a sagitante. et de gubernaculo nauis. per quod dirigitur ipsamet nauis.

¶ 2o in animatis. Nam actus eorum sunt regulabiles: sicut equus in currendo et quiescendo: et tamen non sunt praxes.

¶ 3o in geometricis. Descriptiones enim geometrice regulantur ab habitu illo: et tamen non sunt praxes.

¶ 4o habitus astrologie regulat operationes astrologie circa celestia non obstante quod tales operationes non sint praxes.

¶ Ad primum dico quod actus inaiatorum quatenus regulantur eatenus sunt praxes: quia sunt actus potentie executiue hominis que sunt verissime praxes. Unde tales actus inaimatorum prout subiacent nostre directioni: sunt etiam actus potentie nostre executiue. Et illo modo sunt regulabiles et praxes.

¶ Ad 2m de brutis dico. quod bruta diriguntur per actum potentie executiue hominis. et ille est vere praxis: quia talis actus est impatus a voluntate.

¶ Ad 3m dico quod geometer acquirit du plicem habitum scilicet artem et scientiam. Unde non sufficit habere scientiam de archa in vniversali ad hoc quod scitat facem archam: sed oportet quod habeat alium habitum directiuum et regulatiuum protractionis. applicationis manus ad instrumenta. et ta¬ lis habitus est ars.

¶ Ad 4m dico quod astrologus mensurat: et facit tales operationes. non directus a scientia in niuersali sed per artem. Unde in talibus generaliter oportet semper ponere duos habitus vnum directiuum. et alium scientialem

¶ Ista descriptione declarata. inducuntur quatuor conclusiones Prima est. quod nulla operatio alia dicitur praxim nisi actus volunt tatis: quia nulla alia est regulabilis a ratione nisi actus volun tatis. Et hoc probatur. quia omne regulatum est posterius regulante: sed nulla operatio essentialiter est posterior actu in tellectus: nisi actus voluntatis: quia dato quod alique operationes sequantur que sunt aliarum potentiarum: tamen hoc est per accidens: quia nulla sequitur quin aliqua eiusdem rationis potuerit praecedere. Et sic patet quod per se non videtur posterior: et per consequens nec regulabilis.

¶ 2a conclusio est. quod tam actus imperatus. quam etiam elicitus vterque est praxis: quia vterque est regulabilis a ratione. et contingit errare circa vtrumque.

¶ 3a conclusio est. quod actus voluntatis tam circa finem quam circa ea que sunt ad finem ex praxis: quia circa vtrumque contingit errare et bene agere: et omne tale est regulabile. et per consequens praxis.

¶ 4a conclusio est. quod actus voluntatis elicitus est primo praxis: quia quandocunque aliquid conuenit alicui per habitudinem ad aliud illi alteri primo conuenit esse tale: sed actus imperatus nunquam regulatur nisi mediante actu elicito. ergo si bi primo conuenit regulari: sed cui conuenit primo regulari: sibi conuenit primo esse praxim. ergo actui elicito primo conuenit esse praxim.

¶ Sed occurrunt 4or difficultates. Prima est. si omnis actus voluntatis est praxis.

¶ Dico quod non. quia omnem actum intellectus potest sequi aliquis actus voluntatis. et si ille actus est praxis: sequitur quod quelibet scientia erit practi ca.

¶ Dico ergo quod solum ille actus voluntatis est praxim qui est circa illa: circa que contingit errare et bene facere Circa autem vniversalia et quiditates et vdeas non habetur nisi act complacentie: in quo non cadit error.

¶ 2a difficultas si aliquis acintellectus potest esse praxis. Dicit Doco quod non. quia practi cum fit per extensionem ad praxim. illa autem extensio non potest esse infra eandem potentiam: sed practicum est in intellectu. praxis autem in voluntate.

¶ 3a difficultas est. quia videtur ex di ctis sequi. quod omnis scientia erit practica: quia in omni scientia actus ontrusionis est actus regulatus a praemissis: sed omnis scientia regularis est practica.

¶ Dico quod quando dicitur quod actus conclusionis regulatur a praemissis non accipitur proprie regulatio: sed elitio. Unde omnis habitus comparatus ad proprium actum. magis dicitur elicitiuus quam regulatiuus. quando aut habitus comparatus ad alium actum quam ad suum est regulatiuus. tunc dicitur practi cus. Sed si respectus actus sui est: regulatiuus non est. nisi quia elicitiuus. Unde scientia subalternaras non proprie regulat subalternatam. Sed magis causat et elicit: sicut premisse se habent respectu conclusionis.

¶ 4a difficultas est de actu prudentie: et de actu artis. Prudentia enim regulat. actum suum. et ars actum artis.

¶ Ad hoc dico. quod prudentia respicit duplicem actum. vnum qui est cogitare quid sit faciendum. et istum non regulat prudentia: sed magis elicit. Alium autem actum respicit scilicet exteriorem. et istum non elicit sed regulat.

¶ Similiter dico de arte. quod ars actum interiorem eli cit et non regulat. actum vero exteriorem. vtpote domificare regulat et non elicit. a

¶ Nunc videndum est quid est practicum.

¶ Dico quod practicum dicitur denominatione ex trinseca ad praxim. Unde practicum consistit in duplici habitudine scilicet prioritatis et conformitatis. et isti respectus non sunt actuales et formales: sed fundamentales et aptitudinales: quia quanuis habitus talis non regulet: nec potentia regulabilis opetur: vere habitus est scientia practica. ede quod habet prioritatem et conformitatem aptitudinalem. secundum hoc sequitur quod quinque sunt genera perfectionum practicarum secundum hug. prima est potentia: sicut patuit scilicet intellectus practi cus. 2a habitus. vt ars vel prudentia. 3a actus vel actus elicitus vel imperatus ab arte vel prudentia. 4a species vel similitudo in mente artificis. 5a obiectum actus humani.

¶ Sed tamen hic occurrunt quatuor difficultates. Prima est. quare occurrunt. 5. perfectiones practice. et non nisi quatuor speculatiue.

¶ Dico quod actus non dicitur perfectio speculatiua. quia actus intelligendi est speculatio et non specu atiuus. Actus autem intelligendi potest esse practicus. eo quod praxis non sit actus intelligendi: sed alterius poten. tie ab intellectu scilicet voluntatis.

¶ 2a difficultas. quid addit ratio practici ad perfectionem practicam. Dico consequenter ad predicta quod ratio practici consistit in duplici habitudine aptitudinali scilicet in prioritate et conformitate.

¶ Dico ergo quod practicum addit super perfectionem practicam respectum aptitudinalem. vnum vel duos qui se habent ad fundamentum sicut passio ad subiectum.

¶ 3a difficultas a quo habitus habet quod sit practicus. a fine vel ab obiecto:

¶ Dico quod practicum sicut et omne respectiuum dependet a duobus scilicet afundamento et termino: sicut vbi causatur a mouente et termino. Si ergo queratur. A quo habet habitus quod sit practicus sicut a causa extrinseca. Dico quod habet ab obiecto et potentia. Et ratio huius est: quia a quocunque res habet entitatem propriam: ab eo habet passionem propriam necessario consequentem. practicum autem est passio habitus.

¶ Si autem queratur. respectu cuius dicitur practicus Dicitur quod respectu finis dicitur practicus. qui finis est praxis: quia per extensionem ad praxim dicitur habitus practio cus.

¶ 4a difficultas si ab eodem habeant tam intellectus quam haditus quod vterque eorum dicatur practicus.

¶ Dico quod si queratur de causa extrinseca. certum est quod non est eadem causam quia intellectus met est causa quare habitus dicitur practicus. Intellectus autem non est causa: quare intellectus est practicus: sed illud quod est causa intellectus. Si autem queratur de termino vtpote de praxi. Dico quod ab eodem. pars istius quaestionis est de quesito videre. Secunda Et quantum ad hoc introducuntur quatuor conclusiones. Prima est. quod illa scientia quam habemus de deo in via est practica. hoc probatur dupliciter. Primo sic. ille pabitus est practicus qui est regulatiuus operationis que est praxis: sed theologia nostra quam habemus in via est huiusmodi. ergo etc. Minor patet. quia regulat actum voluntatis circa finem qui est vere regulabilis: quia potest rerte et non recte fieri. Potest enim viator vti deo et frui. Theo logia autem docet. quod deo solo est fruendum.

¶ 2o. quia illa scientia est practica que dirigit nos non solum in actibus elicitis: sed etiam in actibus imperatis. de quibus conceditur quod sunt praxes: sed theologia nostra est huiusmodi. vt patet de ritu seruando circa latriam.

¶ 2a conclusio est. quod scientia quam habent sancti de deo in patria est practica. quia omnis habitus prior praxi: et cui debet conformari ad hoc quod praxis sit recta. est practicus: sed theologia beatorum est huiusmodi. Uisio enim est prior fruitione et conformis. ergo etc.

¶ 2o sic. quia si voluntas beatorum non esset confirmata. possent circa finem recte agere et non recte. et per consequens tunc habitus directiuus esset practicus: huiusmodi esset theologia siue visioergo tunc esset practica. et per consequens oportet dicere quod nunc.

¶ 3a conclusio est. quod scientia quam habet deus de sua essentia est practica.

¶ hoc probatur dupliciter. Primo sic. Nam sicut deus se praecognoscit diligendum: ita se diligit. et si per impossibile non sic se diligeret. haberet actum inordinatum ergo illa precognitio est practica.

¶ Secundo sic. omnis cognitio prior actu voluntatis. et cui actus voluntatis: si est rectus: necessario conformatur. est practicas. sed cognitiode essentia sua et aliis necessaris est huiusmodi: quia si se vteretur. esset inordinata: quia praecognoscit se esse obiectum fruitionis

¶ 4a conclusio est. quod theologia quam habet deus de futuris contingentibus scilicet de incarnatione verbi et similibus: non est practica.

¶ hoc probatur quadrupliciter. Primo. quia intellectus regulat determinate: sed voluntas potest ad opposita. ergo tunc voluntas non erit recta.

¶ 2o quia nullus habitus posterior actu voluntatis potest esse regulatiuus actus voluntatis: quia regula semper est priorregulato: sed actus intellectus quem habet de futuris contingentibus. est posterior actu voluntatis. ergo etc.

¶ 3o. quia posito quod intellectus precognoscat animam antichristi futuram: que cognitio sit practica. certum est quod voluntas diuina potest oppositum et sine sui obliquitate. ergo illa praecognitio non est regula: quia tunc voluntas oppositum non posset.

¶ 4o. quia intellectus diuinus quorumcunque est regula. illa determinate cognoscit: sed nihil de futuris contingentibus determinate cognoscit ante omnem actum voluntatis. ergo non potest sua cognitio esse regulatiua: quia necessario esset prior.

¶ Sed contra instatur quadrupliciter. Primo sic. Nam sequitur quod omnis scientia esset practica et metaphysica: et etiam naturalis: quia actus voluntatis consequens tales notitias potest esse rectus et non rectus: nimis remissus et nimis intensus.

¶ Secundo. quia illa scientia non est practica que respicit operationem inobliquabilem: sed operatio voluntatis in beatis non potest esse obliqua: quia necessario deum diligunt et recte. ergo non indigent regula. ergo etc.

¶ Ter. tio. quia vbi est mere inclinatio naturalis. ibi non est necessaria regula: sed deus naturaliter diligit se ex toto impetu. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia vbi est actus inatus. et non elicitus. ibi non est necessaria regula. ergo etc.

¶ Quarto quia si velle futura contingentia sit prius quam nosce ea. et per prnesuns illa notitia non posset esse regula volitionis: tamen ila notitia est prior quam actus potentie executiue scilicet creare. ergo respectu illius potest esse regula.

¶ Ad primum dico quod circa vniuersalia autem circa metaphysica: vt talia sunt non est amicitia nec inimicitia. nec actus meritorius nec demeritorius quantum est ex parte obiecto rum non enim videntur diligi nisi actu simplicis placentie. Si autem contingeret error non esset ex ratione talium obiectorum: sed ex prauitate voluntatis circa aliquod particulare sub illis vniuersalibus forte contentum. et respectu illius ponuntur alii habitus directiui. respectu illorum actuum obliquabilium.

¶ Ad secundum dico. quod non est ex parte sanctorum quod sint determinati ad eliciendum et recte eliciendum: sed ab extrinseco: et ideo propter tale quid non oportet positionem aliquid variari circa habitum de his que sibi insunt per se. cuiusmodi est esse practicum.

¶ Ad tertium dico. quod licet in deo non sit contingentia: tamen necessario est conformitas dilectionis ad cognitionem: et illa talis conformitas necessaria sufficit ad ponendum cogni tionem practicam. Unde si deus aliter se diligeret quam cognoscit peccaret.

¶ Ad quartum dico. quod potentia executiua non est regulabilis nisi mediante actu voluntatis: et quia actus voluntatis diuine. circa contingentia futura non potest regulari. vt probatum est hinc est quod necactus potentie executiue.

¶ Sed hoc remanent alie difficut cultates. Prima est. vtrum logica sit practica. Uidetur aliquibus quod sic. quia regulat omnes scientias.

¶ Dinco tamen quod non. quia logica non regulat actum syllogizandi: sed ma gis elicit illum: et ideo non est practica. Exemplum prudentia ad duo comparatur. primo ad actum suum. et secundo ad actum alium quem dirigit. Nunquid est practica propter primum. vel propter secundum: certum est quod non propter primum. quia ipsum non regulat.

¶ Sed nonne metaphy. sicus syllogizans dirigitur a logica:

¶ Dico quod quandometaphysicus syllogizat. concurrunt ibi duo habitus elicientes scilicet logica que elicit actum syllogigandi. et metaphysica actum considerandi. Unde non regulat: sed elicit.

¶ 2a difficultas est. secundum Aug. theologia ponitur contemplatiua.

¶ Dico quod theologia dicitur contemplatiua: quia elicit actum contemplationis. Sed tamen dicitur practica: quia regulat et dirigit praxim scilicet actum dilectionis.

¶ Sed adhuc est difficultas quia practicus habitus videtur esse de operationibus a nobis.

¶ Dico quod vis est in vocabulo. Tamen dico. quod theologia est de operationibus a nobis scilicet de intellectione et volitio ne: que sunt operationes nostre. et causabiles a nobis Si autem dicas. quod practica est de illis que contingunt aliter se habere. Dico quod non est verum. immo nec aliqua scientia est de talibus. Dico ergo quod practica est eone de necessariis: sicut speculatiua. aliter non esset scientia.

¶ Sed rema. difficultas quia speculatiua est nobilissima. eo quod est sui gratia.

¶ Dico quod secundum Aug. super Gen. et deductionem suam oportet dicere quod practica fit nobilior speculatiua: quia practica est gratia alterius. ita quod argumentum quod alii faciunt est ad oppositum.

¶ Sciendum autem quod Aug. super Gen. dicit. quod aliquando inferiora sunt insuperioribus nobiliori modo quam in seipsis. Econuerso de superioribus. si sint in inferioribus. Sed si medio modo aliquid fit secundum aliquid in inferiori vel in se: et secundum aliquid in superiori: vel ordi netur ad superius: melius est in superiori quam in se.

¶ 2m patet de anima sensitiua in bruto et in homine. melior et nobilior est in homine quam in bruto. quia in homine vel est in superiori vel ordinatur ad superius.

¶ Ad pro positum dico. quod nobilitatem maiorem arguit in scientia ordinari ad nobilissimum quam ipsa sit quam esse sui gratia. Theologia ergo quia ordinatur ad charitatem que est nobilior omni alio habitu: conuincitur ex hoc nobilior esse.

¶ Ad argumentum patet.