Quaestio 1

¶ Distinctio. xxxvi. Questioqi. Solet hic queri cum omnia dicantur esse in dei scientia etc. distinctionem trigesimansex Irca tam. Quero primo de intellectu. Utrum in deo sit intellectus forma liter. quod non quia nec intellectus agens necintellectus possibilis sunt in deo: quia nec agete nec pati. ergo in deo non erit intellectus: praesnia est manifesta.

¶ Contra quia intel lectus est perfectio simpcite. ergo est in deo formaliter.

¶ hic sunt tria inqurenda. Primum si in deo est intellectus.

¶ 2m si in deo est intellectus agens.

¶ 3m si intellectus possibilis est in deo. ad primum dicunt aliqui. quod in diuinis non Quantum est proprie potetio intellectiua aut aliquid se habens per modum habitus: sed tantum per modum actus intelligendi: vt scilice deus intelligatur vt intelligere est quodam subsistens. Et ratiohuius est. quia omnis potentia cum sit per actum perfectibilis. semper di¬ cit imperfectionem: sicut materia.

¶ Et hoc confirmatur. quia nulla creatura videtur esse intimius ipsum intelligere quam essentia diuina: sed quaedam qualitas in intellectu nostro dicit puram intellectionem. ergo etc.

¶ Contra istam positionem arguo. 4r per sic. quia sicut in creaturis potentia dicit imperfectionem: quia se habet per modum perfettibilis et recipientis: ita actus se habet per modum forme retepte: sed hoc dicit imperfectionem. ergo actus repugnat deo. cum sibi repugnet quantumcumque modica imperfectio.

¶ 2o sic. namdeus est formaliter intelligens et sapiens intellectio autem non est intelligens. nec sapientia sapiens: vt patet. si separentur ab eo in quo sunt formaliter. ergo est sapiens illud in quo hec sunt: sed illud est intellectus. ergo etc.

¶ 3o sic. nam in essentialiter ordinatis ex suis rationibus formalibus. si prius includat imperfectionem: posterius non potest esse perfectio simpliciter: cum posterius a priori separari non posfit. et per consequens nec ab imperfectione: sed in creatis ordine essentiali est posterior actus intelligendi ipsa potentia intellectiua. ergo cum actus intelligendi fit perfectio simpliciter: potentia intellectiua quam essentialiter praesuppositionit: non potest includere imperfectionem in se formaliter.

¶ 4o sic. quia creatura rationalis in suins perfectionibus princinpalibus: maxime immitatur deum: sicut docet Dponisius de diuinis nomi. sed potentia intellectiua est principalior perfectioin creaturis quam actus intelligendi qui est quidam actus. ergo etc.

¶ Ideo dico quod sicut in creatur sunt modi quatuor perfectionum intellectualium scilicet potentia habitus. species actus intelligendi. ita in diuinis prae ponitur potentia intellectiua 2o ponitur sa pientia. 3o actus intelligendi. 4o ponuntur loco specierum exemplaria scilicet vdee. amotis omnibus imperfectionibus quas habent in creaturis: que per accidens eis competunt.

¶ Et confirmatur ista snieinia per Aug. 4. de tri. ca. s. vel. 2 4. vbi tractans naturam anime nostre secundum quod est ad imaginem. ponit praencipalius imma ginem in potentiis quam in actibus earundeme.

¶ Intelligendum tamen ad euidentiam fundamenti oppositi. quod quadruplex est po tentia quantum ad propositum spectat. Una quidem productiua. Alia factiua. alia operatiua: alia receptiua. Potentia autem productiua abstrahit a factiua: et ideo in divinis est ad in tra prima et non secunda: quia in altero extremorum secunda includitimperfectionem. Eodem modo potentia operatiua abstrahit a receptiua: sicut enim productio se habet ad factionem: ita operari ad tecipere. et ideo licet in creaturis operarid es intelligere non sit nisi actum recipere: non tamen sic est in diuinis. Unde sicut in diuinis produci est sine fieri: ita opeari scilicet intelligere est sine recipere: sed solum est in se formaliter actum habere: et talis potentialitas abstrahit a materialitate et ab omni imperfectione: et ideo potest poni in deo.

¶ Et ad confirmationem dico. quod intimius est diuina essentia actus intelligendi quam qualitas illa: quia diuina essentia est actus intelligendi identice.

¶ Et si dicas quod actus intelligendi est qualitas quiditatiue. Nego. sed per ipsum circumloquimur qualitatem. ad 2am partem videndum est. si in deo est in Quantum tellectus agens. Et quantum ad hoc sunt diaersi modi dicendi.

¶ Aliqui enim dicunt quod non ponitur intelletus agens nisi in anima coniucta. et hoc propter offuntum: dicunt enim quod intellectus agens non habet aliquam operationem nisi irradiare super fantasmata. Certum autem est. quod propter illum actum non dabet poni nec in deo nec in angelis. nec in anima separata. eo quod ista non intelligant per fantasmata. et per consequens irradiatio non est eis ecessaria.

¶ Alia autem dicunt. quod non solum intellectus agens habet irradiare super fantasmata: sed etiam intellectum possibilem illustra e: qui se habet per modum dyaphani naturaliter obscuri. Et sti dicunt. quod non solum est in anima coniucta: sed etiam sepata. eo quod ntellectus possibilis istam obscuritatem retinet. In angelt antem non. nec in deo. praesertim in deo: quia nulla obscuritas est. hinc est quod non est necessarius.

¶ Alii autem ponunt eum in angelis. eo quod intellectus talis fit principium productiuum actus intelligendi. Et quia hoc dicit perfectionem: hic est quod diciet poni in angelis. Alii autem dicunt. quod in deo est ponendus formaliter quia no¬ bilissima potentiarum intellectiuarum est intellectus agens.

¶ Praerea ntellectus agens non ponitur nisi ad producendum verbum. sicut possibilis ad ipsum formaliter recipiendum: quia agens est omnia facere. possibilis omnia fieri. Talis autem productio verbi ponitur in diuinis: ideo istam opinionem teneo: qui videtur magis vera.

¶ Quod confirmatur dupliciter. Primo sic. quia intellectus agens cum sic fit productiuus: videtur dicere perfectionem simpliciter.

¶ 2o sic. quia a. Augu. videtur poni intra rationem imaginis: cum dicit libro. de tri. quod homo secundum nobilissimas potentias factus est ad imaginem dei.

¶ Intelligendum tamen quod intellectus agens in creaturis cum sit potentia actiua habet quadruplicem habitudinem ad talem potentiam partinentem. Prima est. ad concausandum illud quod concurrit cum eo ad causandum actum intelligendiscilicet peciem intelligibilem.

¶ 2o est solum ad causandum per se cum obiecto sine alio preuio causato: sicut in cognitione intuitiua.

¶ 3a est ad immutandum intellectum possibilem: ei aliquid im primendo. Et per hoc dicitur agens: quia infprimere est quoddam agere.

¶ 4a est ad producendum verbum: vt patuit superius: prout productio abstrahit a factione. Ted ergo in creaturis illa non ponat in numerum cum aliquibus praedictis: nisi forte quantum ad praecisionem rationis formalis. tamen praecise secundum hanc acceptionem ponitur in diuinis: quia omnia alia si ponerentur ad intra necessario inferrent aliquam imperfectionem in altero extremorum. E3d enim facere non dicat imperfectionem: tamen fieri necessario dicit imperfectionem.

¶ Sed contra hoc instatur quadrupliciter. Primo sic: quia intellectus agens est secundum diffinitionem suam quo est omnia facere: sed facere non est in diuinis. ergo etc.

¶ 2o sic. quia ad agentem vt sic spectat age re. Dicitur enim agens ab actione: sicut patiens a passione. sed patiens sine passione intelligi nequid. ita agens sine actione intelligi non potest: sed deo ad intra repugnat agere. ergo etc.

¶ 3o sic. quia tunc essent ponendi duo intellectus in diuinis: sicut in nobis: quod videtur inconueniens.

¶ 4o sic. quia philosophi posuerunt istum modum in nobis: propter in tellectionem nouam. in deo autem nulla est: sed solum inata. ergo etc.

¶ Ad primum dico. quod intellectui agenti secundum suanrationem transcendentem: secundum quam est perfectio simpliciter: non competit sibi facere: sed solum producere. facere autem sibi conuenit in natura limitata: in qua facere et producere in idemcoincidunt.

¶ Ad 2m dico. quod si actio pro productione su matur actiua: sic concedo: non tamen proprie est actio. In creaturis autem quia sibi corrspondet passum: est proprie actio: et intellectus agens secundum suam rationem formalem proprie non est actiuus.

¶ Ad 3m dico. quod in nobis ponuntur due nature. Quarum vna est natuam actiua: et alia passiua. Non sic autem est in deo: sed bene ponuntur duo quorum vnum est productiuum scilicet intellectus agens. et reliquum operatiuum: sicut possibilis.

¶ Ad 4m dico. quod qui non poneret nisi actum intelligendi inatum in deo. non oporteret ponere intellectum agens tem vt productiuum: sed quia ponitur ibi verbum productum per modum intellectus: oportet quod ibi sit intellectus formaliter productiuus.

¶ Sciendum ergo. quod nec intellectus vt perficiens: nec intellectus vt mouens: nec in tellectus vt causans actum intelligendi: ponitur in deo. licet in creatura inueniatur habere illa: sed precise ponitur in deo vt producens ipsum verbum. ad 3am partem videndum est. Utrum Quantum intellectus possibilis sit formaliter in deo. Et quantum ad hoc dicunt aliqui quod non. quia tenet insimum gradum in genere intelligibilium: sicut prima materia in genere sensibilium: et per consequens dicit imperfectionem.

¶ Contra nobilissima potentia intellectualis est deo attribuenda: sed intellectus possibilis est huiusmodi. quia ipse est beatificabilis. ergo etc.

¶ 2o sic. quia deus est formaliter intelligens. et nihil formaliter intellect nisi intellectatur in se formaliter habere intellectum possibilem. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia deo attribuitur voluntas ad quam pertinet velle. ergo eodem modo deo attribuiter intellectus ad quem partinet intelligere. huiusmodi est intellectus possibilis. ergo etc.

¶ 3o sic. quia in quocumque est sapientia: ibi est fundamentum sapine: sed in deo est sapia. quia perfectio simpliciter: intellectus possibilis est eius fundamentum. ergo etc.

¶ 4o quia secundum Aug. imtelligere partinet ad intelligentiam quae est pars imaginis: sicut agere partinet ad memoriam. Quod patet ex hoc quod poteit partem imma ginis etiam cogitantem: quae non potest esse nisi intellectus possibilis cu lus est cogitare.

¶ Dico ergo. quod intellectus possibilis secundum suan rationem formalem est in deo. quod patet per hoc. Nam sicut ad intellectum agentem partinet dicere: sic ad possibilem intelligere. sed multo perfectius est intelligere quam dicere: immo vnum dicit perfectionem simpliciter: aliud non. ergo deo attribuetur intellectus possibilis: sicut agens.

¶ Intelligendum est tamen quod intellectus possibilis in creaturis habet quadruplicem habitudinem: secundum quam potest idrupliciter considerari. Primo vt passiuus: et vt sic respicit intellectum agentem.

¶ 2o vt receptiuus: et vt sic comparatur ad pecies actus et habitus vt sibi inherentes.

¶ 3o inquantum opera tiuus: et vt sic respicit actum: non vt subiectum: sed vt fundamentum: secundum quod ratio fundamenti abstrahit a ratione subiecti. Unde intelligere per accidens est recipere. sed per se sibi competit scilicet ei quod intelligit fundare.

¶ 4o consideratur vt fundatiuus tantum. non vt operatiuus. Isto modo respicit virtutes intellectuales sc lied sapeiam et talia. Ipsas enim fundare non est operari. nec per hoc quod sunt in aliquo dicitur illud operans. sed habens denominationes suasibi competentes. vt scilicet dicatur sapiens et sciens. Due prime habitudines conueniunt intellectui possibili creato inquantum limi tatus est. cum pati et recipere sint signa imperfectionis. Alie vero due conueniunt sibi inquantum est talis potentia scilicet inquantum est intellectus possibilis. Et ideo vt sic. scilicet scundum illam duplice habitudinem ponitur in deo. Dicitur enim operari vel intelligere. ex eo quod in tellectus eius habet in se formaliter intellectionem. Et dicitur sapiens quia habet in se formaliter sapiam.

¶ Sed hoc sunt aliqua dubia. Primum. vtrum intellectus isti sint eiusdem rationis in deo et in nobis. Dico quod sic. Quod potest probari per omnes illas rationes per quas proba ta est superius vniuocatio entis.

¶ 2m dubium est. si ex hoc habetur quod in deo distinguantur formaliter. Dico quod sic. quia quaecumque secundum suas rationes formales distinguuntur. vbicumque sunt secund illas rationes formales. ibi etiam distinguuntur. sic est in pro posito.

¶ 3m dubium est. si ex hoc sequitur quod habeant distinctas rationes formales in deo: sicut in nobis. Dico quod sic quia si haberent eandem rationem formalem: cum quicquid conuenit aliquibus secundum rationem formalem competat eis a priori. ita quod per nullum posterius variaretur. quin semper eis conueniat: et sic eedem passiones eis conuenirent. cum eandem rationem formalem semper si quatur eadem passio.

¶ Sed oportet ne ponere voluntatem. agentem et possibilem: sicut dictum est de intellectu: Dico quod sic. et per easdem rationes probatur. sicut de intellectu probabitur in sequenti. q. Sed quae est nobilior. Dico quod possibilis. quia attingit deum et obiectum beatificum. non autem agens.

¶ Ad argumentum. patet.