Quaestio 1

Quaestio i. ¶ Distinctio. xxxviii. et. xxxix. Nunc ergo ad propositum reuertens cepto insistamus etc. Propterea solet quaeri vtrum scientia dei possit augeri vel minui etc. distinctionem 38am et 39am quero Irca vtrum deus habeat certam notitiam de futuris contingentibus. quod non. quia de us pronunciauit per Isaiam mortem Ezechie: quae non euenit. Isa. 38. et tamen loquebatur ex parte dei.

¶ Contra. Danielis. 3o. Deus eterne quin absconditorum es cognitor. quae nosti omnia antequam fiant

¶ hic sciendum est quod Aug. libro de ciuitate duas opiniones recitat contrarias.

¶ Una fuit dicentium. quod omnia eueniunt de neces sitate ad saluandum praescientiam dei in sua infallibilitate. Alii dixerunt quod deus nullam habet notitiam de futuris contingentibus: ad saluandum rerum contingentiam.

¶ Istis tamen erroribus exclusis ipse determinat quod stant simul scilicet quod deus omnia contingentia certitudinaliter nouit: et tamen hoc non euenire de necessitate.

¶ Ad declarationem autem huius. quat tuor sunt per ordinem inquirenda et declaranda. Primum si in rebus est contingentia. 2m vnde procedit hec contingentia. 3m vtrum deus cognoscat hec contingentia. 4m qualiter a deo cognoscantur. ad primum fuerunt aliqui antiqui qui dixeQuantum runt. quod nulla contingentia est in rebus: sed omnia eneniunt de necessitate: quia omne quod est praesens fuit futurum: et ideoo quod est futurum erit praesens: sicut omne praeteritum fuit presens: et omne praesens erit praeteritum.

¶ Sed contra istos arguitur 4r. Primo sic. quia tollunt omnem prudentiam: quia prudentis est consiliari: et tamen de necessariis nullus confiliatur nisi frustra: quia nec prouidere nec remediare potest circa illa.

¶ro quia tollunt omnem iustitiam. cuius est reniunerare merentes. et punire malos: quia de illis quae necessario fiunt nullus meretur nec demeretur.

¶ 3o quia destruitur scientia demonstratiua et certa. Per se enim notum est. quod illud quod potest ab alio separari non inest enim necessario: quia necessarium est quod non potest aliter se habere: et per se notum est ab aliquo subiecto albedinem separari. vel calorem ab aqua cum sit intuitiue cognitum.

¶ Ex quibus sequitur necessario ista conclusio. quod aqua non est necessario calida.

¶ 4o. quia tollunt certam experientiam. certitudinaliter enim experimur quod possumus facere aliquid quod non facimus. et aliqua dimittere quae facimus. cum membra subiiciantur dispotice id est in seruiliter imperio voluntatis: et ipsa possit velle aliqua que non vult. et non velle aliqua que vult. Alioquin quis frustra rogaretur moueretur vel ei comminaretur.

¶ Ideo dico. quod necessario contingentia est ponenda in rebus: quia multa sunt possibilia aliter se habere.

¶ Sed contra istam veritatem instatur 4r. Primo. quia in praesentibus non potest esse contingentia: quia in eis est necessitas. Omne enim quod est. quando est necesse est esse.

¶ 2o. quia in praeteritis non videtur posse poni contingentia: quia impossibile est ea aliter se habere.

¶ 3o. quia in futuris non potest esse contingentia: non enim existunt. Contingetia autem est conditio existentis.

¶ 4o. quia praesens componitur ex praeterito et futuro. quia praesens est cuius pars praeteriit. pars quoque futura est: sed neutrum istorum potest esse contingens. ergo nec praesens.

¶ Ad primum dico. quod illud quod est quando est necesse est esse. hoc verum est in sensu compositionis: sed in sensu diuisionis. quod est quando est. contingens est esse. quia nunquam contingit nisi dum est. sicut sortes sedens necessario sedet in sensu compositionis. et contingenter in sensu diuisionis. Exemplum quod est album. quando est album: necessario est album. verum est in sensu compositionis. quia hoc totum quod dico: album. non potest esse nisi album. Sed in sensu diuisionis potest est se. quia illud quod est album potest esse quamuis non fit album.

¶ Ad 2m sicut se habet praesens ad esse sic preteritum ad fuisse: et ideo sicut praesens est contingens: ita praeteritum fuit contingens: licet modo non sit contingens: quia non existit.

¶ Ad 3m dico. quod futurum non est continges: sicut nec praesteam: sed erit contingens: sicut praetelum contingens fuit.

¶ Ad 4m in tempore praesenti nulla est contingentia actu. nisi sicut est in preterito et futuro: quia nulla pars temporis existit: sed tantum ipsum instans est sic contingens.

¶ Sed hic sunt aliquae difficulta tes. Prima quare illud quod est dum est. necesse est esse: in sensu compositionis. et non in sensu divisionis.

¶ Dico quod aliter comparatur accxidens ad subiectum cui accidit et aliter ad totum compositum ex subiecto et ipso accidente: sicut aliter comparatur formaad materiam cui accit: et aliter ad totum compotsintius cui inest per se primo Et ideo quia in sensu compositionis accipitur in subiecto esse cum existentia simul: ideo necessario dicitur de existentia: et quasi in primo. In sensu autem diuisionis non intelligitur in subiecto nisi essemus cui accidit existentiam

¶ 2a difficultas. si praeteritum et futurum possunt esse contingentia.

¶ Dico quod existentia est adequata contigetie et necessitati: ita quod omne quod est. vel est contingens vel necessarium. Unde illa que non existunt. neutrum istorum habent. nec contingentiam scilicet nec necessitatem. Sunt enim immediata circa existentiam: sicut finitum et infinitum circa quantitatem. Pro quanto ergo praeteritum fuit existens et quando fuit: fuit contin gens. pro tanto dicitur contingens. pro quanto autem nunc non est. contingens non est.

¶ Similiter dico de futuro. pro quanto enim erit et quando erit contingens. dicetur contingens. pro nunc autem non dicitur.

¶ 3a difficultas de instantaneis et raptim transeuntibus. quomodo in eis potest esse contingentia. cum in eis sit simili fieri et factum ese. non videtur ergo in potestate facientis. dum est instans: quod raptim transeat. Et sic non est contingens. nesetiam res ex qua fcam est eius factio non est in potestate facientis. nec per consequens contingens.

¶ Dico quod factum esse est 2. vel quod transit in praeteritum. et vt sic non dicitur esse contingens: quia iam non est in potestate facientis. Aliud factum esse est. quod licet veniat manet per tempus: et ideo quando est bene potest intelligi contingens. Et eodem modo illud quod est solum per instans. quia pro eodem nunc pro quo fit. potest nunfieri. et per consequens non esse: sicut pro quocumque tempore moueo contingeter possum non mouere.

¶ Ad cuus intellectums est sciendum. quod in instanti temporis sunt duo signa naturae. in quorum primo intelligicur agens indeterminatum ad alteram partem contradictionis: potens tamen in quamlibet. In 2o autem intelligitur determinatum. Ticet ergo ipsum agens vt intelligitur in 2o signo naturae. non possit non agere: quia tunc ageret et non ageret: vt tamen in primo signo bene intelligitur pos se non agere: quia pro illo signo indeterminatum intelligitur. et per consequens adhuc non est agens.

¶ 4a difficultas quare ponuntur aliqua futura contingentia: et aliqua necessaria. Omnia enim futura secundum theologos subsunt voluntati divine: qua est principium mere contingens: et sic comntingens est solem oriri cras.

¶ Dico quod sicut quaedam sunt impossibilia simpliciter: quia a nullo possunt fieri: vt quod creatura simpliciter sit infinita. Alia secundum quid. quia non possunt fieri a potentia limmitata: vt quod accidentia separentur et subsistant. Ita aliqua dicuntur necessaria simpliciter: quia eorum oppositum includit contradictionem: sicut deum esse Alia autem sunt necessaria secundum quid: quia licet respectu alicuius agentis op positum possit fieri: tamen non respectu alicuius alterius: et ideo respectu eius sunt contingentia. et sic dico in proposito de contingenti. Nullum enim futurum simpliciter est necessarium imo omne est simpliciter contingens. Sed tamen respectu alicus agentis potest aliquod dici necessarium: sicut solem oriri cras.

¶ hec sunt dicta theologice. Philosopi enim aliter dixerunt: quia posuertt intelligentias naturaliter mo nere et necessario: et ideo necessarius erat motus celestis. et per consequens se lem oriri cras.

¶ Sed contra eos habetur demonstratio: quia quando aliquid pro aliquoi istanti potest esse sub opposito a. non repugnat sibi esse pro toto tempore eterno sub illo: quia ex quo illud et oppositum sunt similis in eodem instanti: sequitur quod non sunt incompossibilia ex suis rationibus formalibus: sed pro aliquo instanti videtur celum non moueri. et intelligentiam non mouere. ergo non mouer caelum et non mouere intelligentiam sunt compossibilia. pars istius quaestionis est vide Secunda re vnde prouenit contingentia in rebus.

¶ hicautem introducuntur 4or conclusiones. Prima quod prima radix contingentie in creaturis est a voluntate diuina: quia cum ipsa sit omnino prima causa et perfectissima. ipsa necessario causante. nulla alia posset contingenter causare. Quod probatur. quia voluntas diuina potest causare omnem effectum cuiuscunque cause secunde: et ideo cum agens necessarium agat inquantum potest. omnia necessario causaret. et sic omnia essent de necessitate: sed nulla causa potest contingenter illum effectum causare: qui est de necessitate. ergo nulla causa posset contingenter causare aliquid.

¶ 2a conclusio est. quod contingentia est ineffectibus secundario a voluntate creata. Nanm omnia creanda sunt deo equaliter contingentia: et tamen talia distinguuntur in contingentia et necessaria. non nisi in habitudine ad voluntatem creatam.

¶ Item quando aliquod mouens non mouet nisi vt motum. si necessario moueatur: necessario mouet: sed nulla causa 2a agit nisi vt a prima mota. ergo etc.

¶ 3 conclusio. quod ex concursu duplicis voluntatis prouenit duplex contingentia in rebus: quia duplex principium contingens. ex concursu autem cuiusdam alterius non. quia omnia alia necessario: et naturaliter agunt. voluntas autem solum contingenter.

¶ 4a conclusio. quod ex concursu alterius solius voluntati: cum aliis causis naturalibus. prouenit contingentia in rebus: quia quandocunque ad aliquem effectum concurrit aliqua causa contingens: quocumque alio concurrente quantumcumque necessario ille effectus est contingens. Cam est quia effectus semper sequitur parte: debiliorem. contingens autem principium est huiusmodi.

¶ Praeterea necessarium nunquam dependet a contingente. ergo etc.

¶ Sed contra has conclusiones instatur quadrupliciter. Primo. quia philosophi posuerunt contingentiam in rebus: et tamen posuerunt deum agere necessario.

¶ 2o squia non videtur aliqua maior contingentia in volunt tate nostra: quam in actione cuiuscumque alterius agentis: quia sicut sol concurrente voluntate diuina ad causandum radium: necessario causat radium. sic voluntas nostra respectu actus suiconcurrente voluntate diuina necessario causat. Si autem non concurrat: non potest. causare.

¶ 3o. quia non videtur quod respectu cuiuscumque con tingentis voluntas diuina concurrat. Nam volunt tas nostra est contingens non solum respectu contrariorum scilicet velle et nolle: sed respectu contradictoriorum scilicet velle et non velle scilicet in suspensione actus: sed in tali suspensione voluntas diuina nihilpotest agere: quia actus negatiuus et priuatiuum est. ergo voluntas diuina coagit solum respectu positiuorum.

¶ Praeterea bruta videntur etiam non necessario agere: quia videtur quod possint manuduci ad diuertendum se ab actibus suis.

¶ 4o. quia tunc omnes effectus essent contingentes. cum ad omnes concurrat voluntas diuina. Vel sic. agens non potest agere necessario: quin effectus sit necessarius. cum impossibile sit actionem sine termino esse.

¶ Ad primum dico. quod philosophi in hoc sin dixerunt consequenter ad dicta sua. Ex quo enim posue runt deum agere de necessitate. alie autem cause solum agunt vt mote a deo. cum omne mouens motum eadem necessitate qua mouetur: eadem mouet: quare omnes causare 2o de necessaritate causant. Si ergo omnes necessario causant. omnes effectus de necessitate causantur. et sic omnia eueniunt mere de necessitate. Supposito ergo quod aliqua causa 2a contingenter agat. sequitur necessario: quod et prima. Sed forte philosophi non posuerunt deum concurrere in causatione omnium effectuum.

¶ Ad 2m dico quod assistente voluntate diuina in ratione cause vniuersalis. sol non potest non producere radium: immo necessario producit: sed assistente voluntate diuna voluntati nostre in ratione cause vniuersalis: sic voluntas nostra potest suspendere actum quod non contingit in sole: et in causis naturalibus non videtur requiri aliqua alia causa nec motio. nisi ista assistentia. Et ideo non videtur conuincere prima ratio facta de radice contin gentie: nisi supposita fide. Et sic apparet quomodo aliqua contingentia est in actu voluntatis nostre: que non est in aliis effe ctibus naturalibus.

¶ Ad 3m difficile est valde videre quomodo voluntas nostra in suspensione actus dependeat a volun tate diuina. Si enim fiat per actum volendin positiuum vel volendi. tunc satis patet quomodo voluntas diuina concurrat.

¶ Sed tunc remanet difficultas. de processu in infinitum in actibus: sed de hoc alias.

¶ Ad illud quod ad ditur de brutis dico. quod talia fiunt per manuductiones et tristitias quae mouent necessario ipsa bruta: qua scilicet tristitie vel delectationes inducuntur in eis ab extrinseco.

¶ Ad 4m concedo conclusiones quod omnes effectus et omnia quae sunt extra deum sunt contingentia: licet secundum quid aliqua possunt dici necessaria: quia ab aliquo principio naturali et necessario producuntur: sicut a sole radius.

¶ Sed oritur difficultas. si contingentia voluntatis create reducatur in comtingentiam voluntatis diuine.

¶ Dicitur quod voluntas creata habet duplicem contingentiam. Unam ad contraria vtpote ad nolle et velle. quae sunt actius contrarii. et in istis contingentia reducitur manifeste in contingentiam diuine voluntatis: quia non potest aliquem isto rum actuum elicere. nisi concurrente voluntate diuina vt est causa vniuersalis. Aliam habet ad contradictoria. que est ad actum eliciendum vel suspendendum. et hoc in primo modo patet: sicut supra. Sed in suspesione actus cum nihil dicat positiuum: ista suspensio est difficilis: nisi dicatur quod actu positiuo quo vult non vel le: suspendit ipsum velle. Et si de illo actu suspendente quaeratur. dicetur eodem modo: sicut de primo. et erit processus ininfinitum: sicut in reflexionibus intellectus. et tunc voluntas erit contingens simpliciter ad contradictoria: sicut fuit premissum. cum in suspendente eliciat actum positiuum: et interum praesente obiecto non poterit non elicere aliquem actum. prencipale declarandum. Utrum deus cognoTertiu scat ipsa contigentia. hic aliqui volunt dicere quod non. quia tunc vilesceret eius intellectus cum intellectus perficiatur ab obiecto.

¶ Sed istud non potest stare. Primo. quia deus habet prudentiam et artem. talia autem sunt respectu contingentium.

¶ 2o quia non videtur plus de necessariis quam de contingentibus: quia eque voluntas continet virtualiter contingentia: sicut entia necessaria. ergo etc.

¶ Aliter arguitur 4r. Primo. quia eadem ratione non intelligeret essentiam suam: cum ab ipsa intellectus ipse nihil recipiat: nec ab ea immuteter.

¶ 2o quia potentia cognitiua quanto nobilior tanto communior et vniuersalior: sed intellectus diuinus est potentia nobilissima.

¶ 3o quia si obiecta sensibilia vilificarent potentiam. multum ignobilitaretur intellectus in prudentia et arte et scientia perspectiua.

¶ 4o. quia diuina voluntas continet supereminenter omnia contingentia et virtualiter: sicut est sentia continet necessaria: sed tale repraesentans est sufficiens ad perfecte cognoscendum.

¶ Ideo dico. quod deus intelligit omnia tam presentia quam futura. quod patet ex scriptura diuina. Patet etiam ex concessis a philosophis: qui concedunt quod deus habet prouidentiam de istis inferioribus contingentibus. ergo intelligit illa. Probatur etiam ratione. quicumque enim intellectus cognoscit aliquam causam vt causa est. cognoscit effectum: sed deus cognoscit seipsum vt causam contingentem: ergo necessario cognoscit contingens. Minor patuit supra. Nec valet eorum motiuum: quia ille conditiones obiectisolum attribuuntur obiecto respectu intellectus creatio vt superius patuit.

¶ Sed contra instatur quadrupliciter. Primo sic. Omnis potentia naturalis et necessario agens necessario operatur: sed intellectus diuinus est potentia naturalis et necessario agens. ergo necessario operatur circa ob iectum suum. et per consequens necessario intelliget contin gentia.

¶ 2o. quia deus nihil cognoscit nisi intuitiue sed contingens non potest cognosci intuitiue: quia ab eterno non fuit. ergo etc.

¶ 3o quia quicquid deus cognoscit euindenter cognoscit: sed contingentia non possunt esse euidentia: quia sunt indifferentia ad oppositum.

¶ 4o. quia videretur quod posset esse mutatio in scientia diuina: quia multa erunt queipse potest impedire. Similiter posset esse augmentatior quia posito quod producat in esse quae non producet. tunc cogno sceret aliqua que non cognoscet: et sic augmentatio in scientia diuina.

¶ Ad primum dico quod omnis potentia naturalis quantum est ex se. semper agit. et fertur necessario in obiectum suum: potest tamen contingenter ferri in obiectum aliquod. si concurrat vel praesupponat aliquam potentiam contingenter operantem. et contingenter cum ea concurrentem: sicut ignis causat naturaliter. tamen approximationem requirit que potest esse contingens. Et ideo sua actio simpliciter erit contingens. Sic dico in proposito quod voluntas precedit intellectum quo ad contingetia: sicut postea dicetur. et opratur contigenter. ergo etc.

¶ Ad 2m dicunt aliqui. quod deus intuitiue cognoscit contingentiam quia ea cognoscit in repraesentatiuo: quod melius repraesentat quam res sint in se. Et hoc sufficit.

¶ Ad 3m dico. quod non obstante quod contingens poterit aliter se habere. adhuc euindenter potest cognosci sicut euidenter cognosco te sedere cum sedes. non obstante quod aliter posset esse. dato quod possis non sedere. Eodem modo dico in proposito.

¶ Ad 4m dico quod scientiam augeri vel minui potest intelligi duplici ter. vel in se formaliter. Et sic dico quod scientia dei non augetur nec minuitur. Vel quo ad obiecta in esse cognito. et sic non est inconueniens: quia ex hoc non sequitur mutatio in aliquo quod sit formaliter in deo. Sola enim muta tione facta in obiectis in esse cognito eorum possunt aliquaesse scita et non scita: que tamen prius opposito modo dice bantur. sicut propter solam mutationem in re creata factam. dicitur deus creare: que prius non dicebatur. Sic dicoin proposito. Obiecta enim secundum quod voluntas acceptat accipi unt esse cognitum quod prius non habebant. princinpaliter inquirendum est. Quomodo deus Quartum futura contingentia cognoscat. Et quantum ad hoc propter diuersos modos dicendi. dico quatuor conclusiones. Prima est ista. quod deus non cognoscit futura contingentia per suam essentiam: sicut aliquo dixerunt. moti ex hoc quod ipsa est prius obiectum intellectus diuini. Pro bo sic. Nam diuina essentia cuiuscumque est principium vel reprasentatiuum: necessario et vniformiter representat: et diuinus intellectus necessario intelligit quantum est ex se quod quid intelligit: et ideo si diuina essentia futurum contirgens repraesentaret. ipsum vniformiter et necessario repsun taret. et diuinus intellectus necessario intelligeret. Et sic se queretur. vel quod esset necessarium. sicut esset necessario non tum. vel quod diuinus intellectus deciperetur: quorum vtrumque est impossibile. Euenirent enim omnia de necessitate.

¶ 2a conclusio. quod non intelligit per vdeas: sicut aliquin dixerunt quod diuinus intellectus intelligitur per vdeas que sunt in mente diuina. Quod probant sic. quia omnis artifex cognoscit artificium per exemplar eius quod habet apud se: sed ydee secundum Aug. sunt exeplaria rerum. ergo etc.

¶ Sed istud non potest stare: quia ydee sunt ex natura sua incommutabilia et incommutabiliter repraesentantia: sicut essentia. Et ideo si repraesentant istud futurum semper ipsum necessario repraesentabunt. et per consequens necessario erit. vel si no: falso repraesentabunt.

¶ 3a conclusio quod non per presentiam propriam. aliqui enim imaginantur quod omnia sunt deo praesentia tan futura quam praeterita: et ideo sicut cognoscit presentia: sic cognoscit praeterita et futura.

¶ Sed istud stare non potest: quia quod in se non est: immo est omnino non ens: alteri praesens esse non potest cum praesens esse praesupponat esse: futurum autem non est. ergo etc

¶ Praeterea dato quod in se sint praesentia: sicut illa que nunc sunt. adhuc deus illa per seipsa non cognosceret. cum deum apud se omnia cognoscat nihil a rebus mendicando.

¶ 4a conclusio quod non cognoscit ea per indistantiam sicut dicunt aliqui quod deus per indistantiam ea cognoscit. Quod probant. licet enim ea quae non sunt persentia deo esse non possint positiue: tamen nullatenus distant a deo: cum ipse sit indistans omni dimensioni temporis: sicut et loci¬

¶ Sed istud non potest stare. Ratio enim negatiua non vide tur esse sufficiens repraesentatiuum alicuius positiui: sed bi econverso. Et praeterea talem indistantiam respectu omnium habet: et ideo necessario talia cognosceret: et per consequens talia necessario essent

¶ Praeterea talem indistantiam habet respectu ommum futurorum et non futurorum: possibilium et non possibilium: quia nullum ab eo positiue distat: et tamen dicimus. quod aliter nouit futuraquam non futura. ergo etc.

¶ Confirmatur: quia omnis ratio negatiua reducitur ad affirmatiuam: nec etiam aliqua negatiua potentia esse simpliciter prima.

¶ Dico ergo conclusionem affirmatiuam scilicet quod deus cognoscit omnia futura contingentia et etiam praesentia per volun tatem suam: siue per determinationem proprie voluntatis: quia per propriam causam cognoscitur effectus: sed voluntas diuna est propria causa contingentis. ergo etc.

¶ 2o quia variabile non priacognosci nisi per variabile. vel formaliter vel virtualiter. sola voluntas in deo est variabilis saltem virtualiter. ergo etc

¶ Sed contra ista instatur 4r. Primo. quia diuina voluntas itaidetur ex se inuariabilis: sic essentia et intellectus. ergo videtur quod quicquid repraesentat vniformiter et necessario repraesentabit: sicut essentia¬

¶ 2o. quia eodem modo velle diuinum est perfectio absoluta et in commutabilis et necessaria: sicut essentia. ergo etc.

¶ 3o. quia non videtur quod possit fugere ad dieterminationem actiuam. quia ista determinatio non est in deo formaliter. quia nihil est formaliter in deo quod fit contingens. Ista autem determinatio est contingens: sed deus nihil cognoscit nisi per illud quod est in se formaliter. ergo non per determinationem.

¶ 4o. quia non potest est dici de determinatione passiua: quia certum est: quod illa est in ob iecto extra: sed per nihil quod sit formaliter extra deus aliquid cognoscit. ergo etc.

¶ Ad primum dico. quod accipiendo voluntatem pro potentia volitiua. videtur mihi quod argumentum concludat. quia quantum est ex se necessario repraesentat.

¶ Similiter ad 2m accipiendo actum voluntatis diuine secundum quod est quedam perfe ctio absoluta. oportet ergo fugere ad determinationem volun tatis. Quid ergo dicat determinatio.

¶ Dico quod oportet intelligere vnam determinationem actiuam in voluntate diuinaet vnam passiuam in creatura determinata.

¶ Sed quid esn illa determinatio actiua in voluntate dei:

¶ Dico quod noim est nisi productio actiua qua voluntas ipsa obiecta pro ducit in esse volito. Est ergo respectus rationis consequens voluntatem in voluntate: sicut respectus rationis est in intel lectu. consequens intellectum.

¶ Sed quomodo ens rationis potest esst principium cognoscendi rem:

¶ Dico quod non est inconueniens quod respectus rationis non confictus a ratione: sed derelictus: sit ratio cognoscendi rem. Tunc ergo intellectus intuitiue cognoscendo respectum istum. cognoscit et terminum: quia respetus cognosci non potest nisi per verum terminum.

¶ Sed hoc est difficultas quia videtur quod deus necessaria cognoscere poterit per suam essentiam: quia eminenter ea continet. cum ergo eque eminenter contineat contingentia: sicut necessaria videtur quod per essentiam eque cognoscit contingentia sicut necessaria.

¶ Praeterea essentia est ratio cognoscendi omnia attributa: et per consequens veluntatem: sed per voluntatem cognoscitur illa determinnatio. ergo per essentiam per quam cognoscitur voluntas: per illam regulam. quicquid est causa cause. est causa causati:

¶ Dico quod oportet concedere vltimate resoluendo. quod omnia cognoscantur per essentiam diuinam tanquam per primum obiectum.

¶ Sed quia istud quantum ad omnia non sufficit: maxime in comtingentium cognitione: ideo oportet aliquid aliud coassumere: et illud est voluntas vel determinatio voluntatis: secundum predicta.

¶ Sunt ergo quatuor essentialiter ordinata. Primum est diuina essentia. 2m potentia volitiua. 3m est actus volen di. Et 4m est obiectum volitum. Eentia enim diuina vt supra patuit: non potest contingenter praecise praesentare propter suam necessariam et vniformen respectu omnium repraesentationem nec po volitiua in se: eadem ratione: nec actus volendi in se. sed per determinationem: vt prius dictum est. Sed ista tria sunt necessaria equaliter secundum se et secundum suam naturam. non tamen obiectum volitum: quia est ratio cognoscendi tunc deus acciparet notitiam a rebus: sed sola determinatio se tenens ex parte actus volendi qui est in deo: quia omnia alia sunt eque necessaria: sed ista determinatio potest inesse diuine voli tioni sine eius mutatione. cum sit respectus non realis consequens actum diuine voluntatis: sicut respectus rationis actum diuini intellectus: et determinatio divine voluntatis non addit supra actum volendi nisi productionem actiuam in esse volito: pro tali et tali periodo.

¶ Sed contra. quia divina voluntas est realiter volens istud futurum. et non illud. ergo realiter est determinata.

¶ Praeterea per aliquid non reale non videtur posse cognosci reale: sed contingentia praesentia sunt realia.

¶ Ad primum dico quod realiter est volens sicut realiter creans: cum tamen actiua creatio sit respectus rationis tantum ita quod realiter refertur ad fundamentum determinationis

¶ Ad 2m dico. quod habitudo extremorum in contingentibus non ponitur nisi respectus rationis. et dato quod realis. nullum nconueniens est. si intellectus intelligat vel cognoscat aut veluntas per respectus rationis sue.

¶ Ad argumentum patet. quia deus praenouerat prolongationem dierum quam disponebat. Et enun ciatio. Esaie intelligebatur cum conditione.