Quaestio 1

HIc incipit octaua distinctio: ad cuius euidentiam quaero vnam quaestionem. vtrum eucharistia sit nobilissimum scramentorum. et Uidetur quod non. quia causa est nobilio sud effectu: sed sacramentum ordinis est causa sacramenti eucha¬ ristie. quia nullus potest consecrare: nisi ordinatus. ergo etc.

¶ Co tra. Dyonisius de ecclesiastica ierarchia. capir. 3. dicit quod est perfectio perfectionum

In ista quaestione sunt duo articuli declarandi. ¶ Primus articulus est quid est scitundum eucharistie. vbi est sciendum secundum Gregori. in omelia pasce.

¶ Aliud est quod cernitur. aliud est quod creditur. Illa enim que in hoc sacramento cernuntur sunt species panis et vini. sed illa que creduntur sunt quatuor in hostia et 4or in calice.

¶ In hostia autem primo credi tur corpus christi verum. quod est ibi ex vi verborum. quia faciunt mentionem de ipso. hoc est corpus meum.

¶ 2o sanguis christi ex immediata concomitantia. quia sanguis non est extra venas prius resurrectionem.

¶ 3o anima christi ex concomitantia mediata. quia anima non informat corpus. nisi mediantibus dispositionibus necessario requisitis corpori inter quas sanguinis christi est necessario requisitus.

¶ 4o est ibi divitas ex concomitantia remota: quia quae lem ordinem habent illa in christo talem habent in sacramento. Sed magis immediate inest sanguis corpori quam anima: et anima quam diuini tas: ergo etc.

¶ Ista eadem sunt et creduntur in calice: sed non in eodem ordine. quia primo est sanguis ibi vi verborum.

¶ Secundo corpus christi ex concomitantia immediata.

¶ Tertio anima rationalis ex concomitantia mediata.

¶ Quarto divitas. Et hoc patent: vt prius. Quod autem ita sit. probatur auctoritate ambrosii de sacramentis: quia omnia que fuerunt in vtero virginis sunt in hoc sacramento: vt patet etiam per Anselmum in libro cur deus homo vbi hoc ostendit prolixe. ergo etc.

¶ Sed occurunt quatuor difficultates.

¶ Prima est si beatus petrus qui fuit in stitutus sacerdos potuit conficere in triduo mortis christi.

¶ Dicitur quod sic. quia ibi erant omnia requisita.

¶ Secunda difuificultas. si ista credita ibi fuissent:

¶ Dicitur quod non. sed in hostia forent tantum corpus christi et diuinitas: quia non concomibatur corpus christi sanguis eius: nec anima.

¶ Tertia difficultas. si ista eadem fuissent in calice.

¶ Dicitur quod non fuisset ibi nisi sanguis. nam corpus christi separatum erat ab eo. nec anima eadem ratione nec diuinitas. quia non fuit vnita sanguini: sed corpori: quod patet: quia in triduo vere potuit per comunicationem ydiomatum dici dei filius sepultus: sed si diuinitas fuisset vnita sanguini eodem modo remansisset in terra: et ita certe fuisset verum dicere in triduo: dei filius est in cruce. dei filius expansus est in terra: quod non conceditur: nec tenetur a sanctis.

¶ Quarta difficultas. quare potius fuit in corpore: quam in sanguine.

¶ Dico quod sanguis non est praencipalis pars corporis. Corpus autem pertinet ad integritatem naturae specifice. alias autem partes que non pertinent ad integritatem naturae specifice non oportet esse vnitas.

¶ Sed interum occurrit difficultas. si corpus christi in cruce fuisset mutilatum. si tunc in consecratione fuisset illud membrum abscisum.

¶ Di citur quod si manus fuisset abscisa. fuisset mutilatum in hostia.

¶ Secunda difficultas. si aliqua pars sanguinis remansisset in corpore. quare non fuisset sanguis per con comitantiam in corpore:

¶ hic dicitur quod vnio ypostatica est respectu priencipalium partium. Et ideo si ma ior pars fuisset sanguinis in corpore principaliter fuisset vnio ad eam.

¶ Tertia difficultas. si in triduo fuisset calix eleuatus deberet adorari adoratione latrie vel yvperdulie.

¶ Dicitur quod duelie.

¶ Quarta difficultas. si post resurrectionem aliquid de sanguine remansit in terra¬

¶ Dicunt aliqui quod non. immo est periculosum dicere quod remansit. et ita de reliquus que dicuntur esse de sanguine christi: non est tutum.

¶ Sed dico quod non est necessarium de quacumque parte sanguinis quod ipsam resumpserit. sicut nec lachrimas: quia non fuit necessarium tantum de sanguine in corpore glorioso. sicut in corpore mortali. quod in diget ipso pro alimento corporis vnde potest dici quod non totum resumpsit. articulus est. quod est sacramentum euchariSecundus stie. vbi sciendum est quod licet omnia sacramenta sint magna. tamen alia continent aliquid limitatum valet. gratiam. sed circa christi personam fuerunt 4or mirabilia sacramentia: accipien do sacramentum large pro sacro secreto.

¶ Primum est sacramentum eterne generationis.

¶ Secundum incarnationis in quo fuit communicata perfectio infinita naturae humane.

¶ Tertium disunice resurrectionis. quod est maius natiuitate. quia ibi iam erat de et homo. nec fuit ibi nisi egressus de vtero virginis: sed in triduo non fuit homo: et in resurrectione fuit comunicata diuinitas humanitati.

¶ Quartum est divinissime euchari stie. in quo sacramento continnetur gratia infinita: quia tota diuinitas.

¶ Sed quo ordine est divinitas eorum:

¶ Dico quod eo ordine quo supra sunt dicta. quia eterna genertoio principalissime continet omnem perfectionem. post istam conceptio magis prin cipaliter continnet illam. quia principalius quam resurrectio: quia in incarnatione seu conceptione fuit vnita diuinitas humanitati. puta anime et corpori: sed in resurrectione solum hu manitati. quia in triduo iam erat diuinitas vnita partibus: puta anime et corpori. Et post istud est sacramentum eucharistie: quia ibi non est vnio. ita intima sicut in incarnatione vel resurrectione.

¶ Sed hic occurrunt 4or dubia.

¶ Primum. sed angelus potest conficere istud sacramentua.

¶ Dicitur quod non. quia apostolus dicit ad hebreos. habemus altare de quo edere non habent potestatem hi qui in tabernaculo deseruiunt. sed isti deseruientes sunt angeli qui mittuntur in minsterium. Dunt enim adminstratorii spiritus vt ibider dicitur.

¶ Secundum dubium. si anima separata: que vere habet caracterem. si assumat corpus in quo posset verba formare: possit conficere.

¶ Dico quod non. quia requritur in consecratione forma verborum naturaliter prolatorum innstamentis naturalibus. sed tale corpus sic assumptum non profert talia verba. sed essent specie differentia ab aliis. sicut aqua artificialis a naturali.

¶ Tertium dubium. si sacerdos resurgens potest conficere.

¶ Dicitur quod sic. quia habet omnia requisita.

¶ Quartum dubium. si resurgeret homo in statu beato. vtrum posset.

¶ Dicitur quod non apparet quare non: et libentiue audirem missam suam quam de alio. quanuis enim non sit sacramentum nisi in via. tamen potest confici a non viatoribus.

¶ Sed est nevirtute istius vnionis comunicatio ydiomatum:

¶ Dico quod non. quia species panis non assumitur ad vnitatem suppositi. si cut in incarnatione. Istud autem sacramentum non assumiter yposta tice a verbo. ideo quando sacerdos frangit hostiam. non frangit deum nec potat deum. si autem esset ibi comunicatio ydiomatum. bene posset dici quod frangeretur. sicut in cruce quod percutiebatur et sitiebat et in sepulcho ponebatur. articulus est. que sunt illa que in sacramento Tertius isto inueniuntur.

¶ Dico quod in hoc sacrament inuenitur aliquid quod est sacramentum et non res sacramenti: sicut illa que videntur. Aliquod sacramentum et res scilicet veritas corporis christi et sanguinis: res quidem. quia virtute verborum sacramentialium causatur sacramentum quod significat aliquid scilicet cibum et potum spiritualem. quo anima cibatur ex hoc sacramento. Aliquid tamen res est et non sacramentum vt gratia. Aliqua que neutrum. sicut illa que sunt ibi per concomitam tiam.

¶ Sed hic sunt 4or dubia.

¶ Primum. si in hoc acramento est aliquod preter animam et corpus.

¶ Dico quod sic. quoniam omnia accidentia corporis et anime christi sunt ibi per concomitantiam quia corpus et animam concomitantur.

¶ Secundum dubium si ratio ad deum est ibi virtute verborum et per se passiones.

¶ Dico quod fic. quia que sunt idem realiter eadem virtute producuntur. sic est de his in subiecto in quo sunt.

¶ Tertium dubium si diuinitas hristi est hoc aliter quam alibi vel vbicumque ex vi verborum per concomitantiam.

¶ Dico quod sic. quia habet quedam modum spiritualem tendi quem nusquam alibi. Alium enim modum habet in humanita. te essendi. humanitas enim est ibi modo spirituali.

¶ Sed quomodo est ibi.

¶ Dico quod denominatione extrinseca ex tempore. sicut incepit esse in mundo. eodem modo in creatione fuit vna ratio teria ta ad ipsum que plus non erat. secundum se autem non est hoc aliter quam prius.

¶ 4m dubium. si tota trinitas est hic per concomitantianm sicut filius.

¶ Dico quod non. quia ista que per concomitantiam ydio matum dicuntur non se extendunt nisi ad verbum quod est vnitum ypo statice ad humanitatem. Unde non habet hoc esse aliter paternitas ex vi verborum: quam alibi.

¶ Sed ista praesentialitas terminatur ne ad personam verbi:

¶ Dico quod omnis respectus qui terminatur ad christum terminatur ad concomitantia ad suppositum verbi. Ista autem vnio ad humanitatem terminatur christi. articulus. est que requruntur ad integriQuartus tatem huius sacrament.

¶ hic est sciendum quod sicut in aliis sacramentis. ita in hoc requiruntur 4or causae. valet efficiens: qui est sacerdos ordinatus. Matuamlis panis triticeus. forma verborum: que sunt quatuor super hostiam. hoc est corpus meum. Et quinque super calicem. hic est calix sanguinis mei.

¶ Causa finalis est intentio debita vt faciat quod facit vniversalis ecclesia.

¶ Circa causam autem efficientem occurrunt dubia.

¶ Primum si sacerdos hereticus posset conficere.

¶ Dicitur quod sic. quia secundum Aug. non est sacramentum persone specialis. sed ecclesie.

¶ Secundum dubium est de scismatico.

¶ Dicitur quod sic: quia greci vere conficiunt.

¶ Tertium duis de irregularibus.

¶ Dicitur quod sic multo magis.

¶ Quar tum dubium de excomnnicatio.

¶ Dicitur quod sic magis quam here ticus.

¶ Alia difficultas de degrato.

¶ Dicunt iuriste quod non potest conficere. quia in forma degradationis hoc expriemitur.

¶ Sed contra sacramentum ordinis est initerabile: quod non potest impediri sed si ita esset vt dicunt esset interabile. de necessitate aut quia perdit caracterem: et sic non potest: aut non: et tunc papa dimittendo sibi omnem culpam. posset eum licen tiare quod interum ordinetur nulli dubium est quod si ita esset: non esset sacerdos. sed si esset tunc potest cum habeat omnia que requiruntur vel si non potest iterum ordinari: non habetur propositum nisi qui eradegradatus. quod non dici potest quia papa potest eum absoluere ab omni irregularitate et degradatione et sic licentiare ad ordinem sa cerdotis. vnde dico quod ista smnienia iuristarum est contra principim heologie.

¶ Circa causam autem materialem occu. quatuor du¬

¶ Primum si potest confici in filigine.

¶ Dico quod hoc peri culosum esset. quia videtur a tritico specie differre.

¶ Sed de spelta videtur aliquibus quod differunt specie: et tunc non potest.

¶ Tertio de ordeo et auena. patet quod non expraesse.

¶ Sed quid de tritico quod non facit spicam: sed frondes vt auena.

¶ Cum igitur conui ciamus et comiecturemus differentiam specificam ex actibus et adcidentibus videtur quod non esset vere triticum. sed hoc est dubium.

¶ Sed oc. du. si christus in agimis confecit. et videtur quod non secundum marcum: quia erat pascha et agimata post biduum.

¶ Contra hoc arguitur quadrupliciter.

¶ Primo auctoritate math. 19. prima enim die agimorum preceparat cum non esset frumentum in domibus. sed comederent panes agimos cum lactucis agrestibus.

¶ Secundo quia exodi in 2o dicitur quod omnis anima quae comederit fermentum peribit de hopulo suo.

¶ Tertio quia christus in euangelio semper accipit fermentum in malum siue sub mala significatione. Cauete inquia fermento phariseorum etc.

¶ Quarto quia eodem modo apostolus semper accipit in mala significatione dicens. Modicum fermentum totam massam corrumpit.

¶ Ad auctorita tem marci. dicitur quod prius praeparauerant per aliquos dies.

¶ Circa causam formalem queritur si hoc aduerbium enim est de forma.

¶ Dicitur quod non: sed est connexio verborum praeteritorum ad precedentia. peccaret tamen mortaliter obmittens dicere. quia ontra statutum ecclesie facent: sed numquid esset consecratum. si nihil plus diceretur de aliis verbis praecedentibus omnia ista.

¶ Di cunt aliqui quod non. Et scotus videtur hoc dicere: quia talis est natura verborum ibus conficimus. quod non dicuntur in natuam propria: sed in persona christi. sed sic dicendo ex vi sermonis intelligitur proprium corpus loquenti. E ideo fuerunt ab ecclesia verba statuta praecedentia. vt intelligatur christi persona non sacerdotis.

¶ Alia di. ponatur quod aliquis nesciat quando conficitur corpus. hoc est per que verba credit tamen quod hoc est vsque post eleuationem calicis: si talis intentio sufficiat.

¶ Dico quod intentio talis sufficeret: sed si haberet in tentionem quod per omnia illa verba conficeret. vt si intendebat per illa verba quod facit ecclesia. esto quod determinate nesciret que essent ista. tunc conficit.

¶ 4a di. si in consecratione sanguinis hic est pronomen vel aduerbium.

¶ Dicitur quod pronomen demonstratiuum. sicut enim in consecratione eucharistie est pronomen: ita in consecratione calicis in proposito. Sed de residuo verbo rum quae sunt in sanguine quaestio est.

¶ Quidam dicunt quod non sunt de forma. sed sco. dicit quod bonum est: quod submittat se quis iudicio ecclesie vel intellectui: et non tenetur deteriare vbi praecise sit forma verborum.

¶ Circa causam finalem. quaeritur vtrum hic requratur intentio actualis.

¶ Dicunt aliquo quod sic. quia est de integritate sacramenti.

¶ Sed hoc est punculosum: quia secundum Aug. Non est in poestatenostra quibus visis tangamur et fantasmatibus irruentibus intellectus non potest fixe intelligere aliquid. Ideo dicunt alii quod sufficit intentio habi lualis.

¶ Sed nimis relaxant. siue hoc est nimis. quia illam habui in principio quando factus sum sacerdos et etiam dormin lo: et ideo tunc valeret quod posset conficere.

¶ Dicit igitur Secundo quod sufficit intentio virtualis. Uocat autem intentionem virtualem dispositionem que est in potentiis executiuis. tamquam per actum voluntatis et manet in eis: per quam eius imperium exequuntur. Unde sciendum quod voluntas causat aliquam dipositionem in membris: qua mediante semper exequitur potentia motum suum. sicut ambulando ad aliquem locum tandiu dutat ista dispositio quam exequetur voluntas in potentiis inferioribus quandiu impleatur imperium voluntatis. modo eundo ad capellam induendo me non oportet quod actualiter cogitende hoc semper: sed sufficit quod maneat dispositio causata ab actuali intentione voluntatis. Quod si dispositiones sunt consumpte vbi intentio remouetur nihil fieret. sufficit igitur in actu consecrandi intentio virtualis et non necessario requiritur actualis. nec tamen sufficit habitualis. articulus est quis instituit hoc sacramentum. hoc Quintus habet certa veritas quod christus iuxta illud Tu ce. 22. Ego dispono vobis: sicut disposuit mihi pater mes regnum vt edatis et bibatis super mensam meam in regno meo: intelligitur hic de regno ecclesie militantis.

¶ Fuit sunt christus ad instituendum hoc sacramentum motus quaedrupli virtute inclinante.

¶ Primo ex virtute latrie. quia in veteri lege colebatur deus de sacrificiis. et ideo volunt nolbis dare sacrificium dignissimum in lege euangelica: quae est perfectior et nobliior quam creatura sensibilis. deus dare volunt: quod fuit persona eius.

¶ Secundo ex virtute iusticie. quia quando offenditur aliquis debet reddi equalens pro eo ualenti: sed pro preccatio mortali infinitum precium: oportet dari. ideo vt haberemus tale munus quod equipolleret omni debito. fuit institutum.

¶ Tertio ex virtute liberalitatis magnificentia enim est circa magna. ideo maximum donum pedit: quao summe est liberalis.

¶ Quarto est caritate. signum amicitie est in eadem ciuitate aliquis commorari. ma lus est in eadem domo maximum vnus in alio.

¶ Sed hoc sunt 4or dubia.

¶ primum si christus confecit eisdem verbis quibus nos ficimus. Inno. de celebra. missarum. dicit quod non: sed per bnendictionem praecedentem. protulit enim verba indicatiue. nos autem recitatiue. Indicatiuum autem praesupponit illud quod indicat. Et ideo cum dixerit indicatiue. hoc est corpus meum videtur quod antea iam confecisset. a nobis autem recitatiue disuntur verba ideo non oportet quod aliquid prieo sit vel praesens sit ibi.

¶ 2m du. que fuerunt ista verba per qua christus confecit. Dicitur quod nos nescimus illa. sed tamen fuerunt aliqua.

¶ 3m du. si illa bendictio fuit signum vel verba videtur quod fuerunt verba quia dicere videtur in cludere aliquod dictum.

¶ 4m du. si ita est quare non conficimus sicut christus.

¶ Respondeo quod illud sacramentum in alia habitudine eraad christum et ad nos. vnde Iodannes non baptigauit christum in no¬ mine patris et filii et spiritus sancti: sicut nos.

¶ Sed numquid sacramentum institutum a christo fuit eiusdem rationis cum sacramento quod confici mus: videtur quod non: quia non est eadem forma verborum.

¶ Respondeo quod aliqua sacramentia sunt: quorum esse est in vsu tantum. aliqui quorum esse in permanentia est. in primis forma est de essentia sacramenti. sed in pmanentibus illa forma est tantum pramuia. et sic est de isto sacramento quia permanet: licet verba transeant.

¶ Contra ista scilicet quod christus non consecrauit per benedictionem praecedentem. sed per istorum verborum prolationem quando confecit dicit Euse. inuisibilis sacerdos scilicet hristus visibilia elta in substantiam corporis et sanguis sui: verbi suisecreta potestate transmutat scilicet dum dixit. hoc est corpus meum: et hoc est calix etc.

¶ Item per eadem verba confecit sicut et nos conficimus. quia dicit Ambro. de sacramentis. Et Cypria. martir: quod eadem facimus: et non alia quam ea quae christus fecit. Et sic non per alia verba conficimus quam per ea per que christus confecit. ige articulus est quibus fuit institutum.

¶ Dici Sextus tur quod 4or generibus personarum. Quia aliquibus adminstrandum. sicut sacerdotibus et dyaconibus. Et intelligendum quod omnes ordines sunt ordinati ad mini strandum hoc sacramentum et habent omnes habitudinem ad ipsum. cuius prhomo est: quia cum in quolibet ordine imprimatur caracter non imprimiter nisi inquantum habet respectum ad ipsum. vnde dyacono traditur liber ad praedicandum. et ibi non imprimitur. postea calix: et ibi fit impraessio.

¶ Aliquibus instituitur ad percipiendum: vt sunt fideles perfecte etatis: quia semel in anno debent comunicare de iure extraDens vtriusque secxiectus. et si non peccarent mortaliter: nisi de licem tia remanerent. Et dato quod iura non dicerent. hoc patet naturali ratio ne: quod aliquibus iste cibus sit ad vsum applicandus.

¶ Ali quibus ad venerandum. et hoc omnibus fidelibus selitus ad minus in eptiana aliquibus casibus excepti.

¶ Aliis autem ad adoran dum. sicut infirmis qui propter periculum non recipiunt illud: quibus dicendum est verbum Aug. crede et manducasti.

¶ Sed oc. di.

¶ prima sichristus communicauit seipsum.

¶ Respondeo hoc nescitur: tamen potest dici quod sic cum aliis: nec est haec inconueniens.

¶ 2a si communicauit iudam. dicit Dyoni. quod sic causito. 3o de eccleiastica Ierarchia.

¶ 3a si pec cauit mortaliter iudas recipiens sacramentum a christo.

¶ Dicitur quod sic: quia statim intrauit in eum sathanas.

¶ Sed si christus dixisset sibi. comede: non peccasset. immo meruisset impledo mandatum. sed non fuit sibi praeceptum. sed permissum. ideo debuit se separare.

¶ Sed quare obtulit sibi christus cum sciret quod talis erat: Dicitur ne proderet eum et diffamaret. Et ideo docuit nos quod non est negandum occulti peccatoribus: quia melius videtur: quod dixit occulte. Positus est in ruinam et in resurrectionem multorum in srael. Et paulus dicit quod aliis sumus odor mortis ad mortem aliis odor vite etc.

¶ Et ad hoc quis tam vdoneus: vnde sicut maxime ydoneus ductor ad infernumest praedicator: quando pplicitus non conuertitur propter eius praedicationem ita hoc sacramentum aliquibus proficit ad vitam aliquibus ad dannationem. articulus est. quibus fuit prohibitum. Septimus

¶ Ubi sciendum est quod secundum dponisium capis 3o de eccleiastica Ierarchia 4or generibus personarum fuiprohibitum.

¶ Primo cathecuminis. qui tantum sunt cathetizati et non baptizati. et ideo expellebantur de eccleaia quando istud sacramentum debebat consecrari.

¶ 2o energumins a potestate qui acceperant vitam alteram: et non seruabant eam: qui etiam xpellebantur.

¶ 3o temptationibus vexatis.

¶ 4o virtutibus non perfectis.

¶ Sed hic oc. 4or di.

¶ Prima si consecrans istud sacramentum in peccato mortali peccet mortaliter.

¶ Dicitur quod sic propter irreuerentiam quam facit sacramento.

¶ 2a di. si peccet mortaliter qui sumit sacramentum indigne.

¶ Dico quod sic: quia iudicium sibi manducat et bibit non diiudicans corpus difuni.

¶ Sed nunquid peccat duobus peccatis mortalibus qui sic consecrat et sumit.

¶ Dico quod sic differentibus specie.

¶ Sed de est maius:

¶ Dicitur quod sumere: quia consecratio ordinatur id sumptionem. verumtamen respiciendo ad irreuerentiam sacrament tunc consecrare maius peccatum est quam recipere. quia solis sacerdotibus conuenit consecrare. aliis autem indifferenter percipere.

¶ Sed quid de ministrante.

¶ Di citur quod si indigne ministrat peccat mortaliter. Et hoc tantum videtur de illis qui immediate ministrant. alii forsitam non peccant ita grauiter.

¶ Sciendum tamen quod omnis adminnistrans sacramentia diuina existens in peccato mortali: nisi confiteatur: si assit possibilitas vel conteratur cum propo sito consitendi peccat mortaliter.

¶ Sed quaeritur quare ecclesia non seruat illud a Dioo expraessum de expellendo ab ecclesia et sacramento illa quatuor genera hominum.

¶ Dico quod in praemitiua ecclatia: vbi pauci erant: poterant. sed in praesenti non possunt. articulus est in quo loco fuit instituSctauus tum.

¶ Dicitur quod in hierusalem in quo etia loco fuerunt instituta 4or sacramentia que ordinantur ad istud.

¶ Pri mum est sacramentum prinine Io. 2o. quorum remiseritis preccata remistuntur eis.

¶ Secundum bap. Mat. vltimo Recumbentibus discinpulis. supple. in hierusalem etc. tunc dixit eis euntes etc. baptim autes eos.

¶ Tertium est sacramentum ordinis quando dixidiscipulis luce. 2 2o. Quotienscumque feceritis in mei etc.

¶ Quartum fuit isto sacramentum eucharistie in cena. Mat. 2d articulus est quo die fuit institutum.

¶ Din Nonus quod feria quaenta: vbi aduertendum quod hec dies fuit quadruplici mysterio consecrata quae mystice perti nent ad hoc sacramentum sumentes.

¶ Primo mysterio creationis piscium in mari auium in aere ad designandum quod duogenera hominum ad sumptionem huius sacramenti sunt apta. valet. homines actui. qui in amaritudine penitentie commorantur. sicut pisces in mari: quia tales debent esse qui fuerunt in peccatis.

¶ Et secundo contemplati: qui designantur per aues secundum Greg.

¶ Secundo mysterio. purissime oblationis. quia Aug. videtur dicere 4o de ciuitate dei. quod beata virgo suum benedictum filium feria6a obtulit. in templo: et hoc partinet bene ad istuod sacramentum: quia qui sanctus est sanctificetur adhuc: quia hic offertur verudei filius: qui fuit filius virginis. imo omnia que in ipsosunt fuerunt in vtero virginis.

¶ 3o mysterio consecratio nis corporis christi.

¶ 4o mysterio ascensionis divfuni. ad designandum quod illi qui digne suscipiunt istud sacramentum rapiunt in alto loco: sicut sacramentum rapitur mysterio consummato: ad uertendum etiam quod iupiter a quae hoc dies habet denominationem est planeta beniuolus ad designandum christi ad nos beniuolentiam: et quod nullus sine beniuolentia ad proximum valet accedere ad hoc sctissimum sacramentum.

¶ Sed du. est si corpus christi in die inouis scii remansisset in mensa post consecrationem vel fuisset in pixide reseruatum sensisset dolorem quem christus passus fuisset.

¶ Dicitur quod sic: quia habuisset omnem qualitatem absolutam: vt vbi etiam fuisset flagellatus mortuus et se pultus ac resurrexisset. articulus est quae hora fuit institutum. Secimus

¶ Dicitur quod hora completorii. vbi aduertendum quod hec hora fuit quadruplici mysterio decorata.

¶ primo ex mysterio mundi creationis: quia videtur ex sacra scriptura: quod vespere fuit creatus mundus. vnde aug. notat hoc 4o de trinitate. fcuntum est vespere et mane dies vnus. Ex hoc colligitur quod vespere fuit creatus mundus: quia vespere praeponitur et s postea mane sequitur

¶ 2o mysterio virginalisr salutationis: quia ista hora: qua genus humanum de peradiso fuit expulsum per inobedientiam suam eadem hora incarnationis mysterium fuit consumatum vel saltem annunciatum: quia illa hora fuit virgo ab angelo salutata.

¶ 3o mysterio consecrationis.

¶ 4o mpy terio dinice sepulture: quia eadem hora quae fuit institutum ista sacramentum fuit christus sepultus: vt dicit Aug. de tritate.

¶ Ad uertendum tamen quod deus fecut 3a miracula valde magna et summeinter alia.

¶ primum fuit creatio mundi ex nihilo.

¶ 2m vnio humane naturae ad verbum.

¶ 3m transubstantiatio: quae est in hoc sacramento

¶ Sed hic oc. 4or di.

¶ primua si christus dedit corpus suum consecratum pus cenam vel ante. luce. 2o dicitur quod postquam cenauit.

¶ 2a differentia est qua re dsedit pus cenam. Dicit greg. vt arctius memorie ipsorum esset ipaessum. ideo vltimum fuit.

¶ 3a difficultas quare nos facimus aliter.

¶ Dicon Augstinus quod dictante spiritus scondo. hoc ordinatum est: vt cibus spiritualis prio introeat in corpus hominis.

¶ 4a difficultas si in alia hora potest sumi scilicet a non ieiuno.

¶ Dico quod sic in periculo mortis articulus est qualiter et quibus circum. Undecimus stantis fuit istitutum.

¶ Dicitur quod quadruplici.

¶ prima cum oculorum eleuatione.

¶ 2a cum diuisione et distributione.

¶ 3a cum benedictione.

¶ Et 4a cungratiarum actione

¶ Et ex habet colligitur quod post bendictionem consecrauit: quia parbendictione distribuit.

¶ Sciendum tamen quod istud sacramentum ab aliquibus percipitur sacramentialiter et spiritualiter: sicut a fidelibus quae sunt in gratia et recipiunt istud sacramentum. Alii sacramentialiter et non spiritualiter: sicut fideles in peccatio mortali. Alii spiritualiter et non sacramentaliter: si cut habentes deuotionem ad istud sacramentum. tamen se subtrahuns propter reuerentiam sacramenti et tales recipiunt spiritualiter iuxta verbum Aug. Crede et manducasti. Alii nec spiritualiter nec sacramentaliter. sicut infideles qui istum cibum ab aliis non discernunt. articulus est quare fuit institutum Duodecimus c dicitr uodrper 4or.

¶ prim ad reliquendum discipulis suis memoriam. hoc facite inquit in mean commemorationem.

¶ 2o ad ostendendam suam affectionem intimam quae per verba exprimi non poterat.

¶ 3o ad fidem catholicam exal andam: et quanto enim fides est de difficilibus ad credendum tanto alias promeretur.

¶ 4o vt foueretur vnio fidentum et ecclesie.

¶ Sed hoc. difficultas. si expedit separe celebrare.

¶ Dicendum quod qui ex reuerentia aliquando abstinent actus virtutis est. Et qui ex deuotione frequentaret: similiter.

¶ Sed magitur dicit quod si quis percipiat ex frequentatione in se deuotionem augeri et meliorationem vite et promotionem virtutum vtile est: aliter non.

¶ Sed non licet omnino se sub trahere maxime sacerdotibus. non enim dicitet sacramentum esse ociosum ad illud ad quod est istitutum. valet ad partitastes. Et si alii tenentur semel in anno comunicare. multo magis sacerdotes. articulus est quibus figuris Tertiusdecimus istud sacrament tuit sigura tum.

¶ Dicitur quod quadruplici.

¶ primo genesis. 4o in oblione mel chisedech: quia alii offerentibus boues et animalia iste obtulipanere et vinum qui christum optie designat: quia interpraetatur rex iustitie: nec inuenitur eius pater. nec mater: nec genealogia: nulla enim mentio fit de ortu et obitu eius. Et hoc figurauit christum qui non hunit principium neque finem: nec patrem in terris nec matrem in celis: non quin melchisedech vere patrem haberet. licet aliqui singant quod ipse fuit filius dei: quod non est verum.

¶ 2a figura est de materiana in deserto: quod erat delectabile his qui digne sumebant: et ad nauseam prouocabat indigne sumentes.

¶ 3a figura est de agno paschali. Exo. 1 2o quia illa hora quae immolabatur fuit hoc sacramentum institutum.

¶ 4a figura de panibus propositionis. de quibus leuitici per totum. quis non licebat conedere nisi solis sacerdoti bus et purgatis a viciis carnalibus. vnde primo regum dicitur: si sint mundi pueri a mulleribus etc. non hystoriam.

¶ Adhuc est alia figura de pane helye qui ambulauit in fortitudine cibi il lius vsque ad modtem difi oreb. Et ideo dicitur istuod sacramentum viaticum: quia in fortitudine cibi illius ambulatur vsque ad modtem supercelestem. articulus est. quibus oraQuartusdecimus culis in nouo testo fui nominatum. vbi sciendum quod quadruplici nomine fuit nominatum.

¶ primao nomine eucharie: et hoc modo vocat dio. de ecclariastica Ierarus quod dicitur ab eu. quod est bonum et charis quod est gratia: quaesi bomoa gratia.

¶ 2o sacramenta altaris: vt dicit pau. ad hebreos. habemus alta re de qui edere non habent potestatem hi qui tabernaculo diseruiunt

¶ 3o dicitur hostia: patet per Amb. de sacramentis quia offertur pro procatis

¶ 4o dicitur sacramentu misse quod mittitur. mittitur enim in caelum a sacerdo te: vt dicit gre. in omelu.

¶ Sed oc. du. Si licet plures missas indie celebrare.

¶ Dicitur quod non communiter nisi in 4or casibus.

¶ primo in die natitatis dimfeni recipiendo tamen solum sanguinem in praecedenti¬ bus.

¶ 2o si accidit casus sacerdoti quod non possit missam perficere totam alius potest inchoare missam adiplendo quod alius ptermisit.

¶ 3us casus si aliquis habet duas pochias.

¶ 4a casus consuetus propter reuerentiam magnorum aliquorum. vel de functi alicuius in cuius exequiis missa consueuit dici. articulus est. quibus priuileg Quintusdecimus ins istod secrinet suit dota tum. dicitur quod 4or.

¶ primum est considerando eius figuram: quia dio. de angeli ca ierai fac istam comperationem: quia omnia sacramentia sigenerant virtutem istam quam istod sacramentum dat et gratiam spiritualem: quia hoc est nobis pedagium cibationis in patria.

¶ 2m est de eius natura. quia etaima permanentia nobiliora sunt successiuis: quia omnia sacramentia sunt successiua praeter istuod. materiaet enim in sempiternum: quia corpus et sanguis christi emper permanent. vnde dixit christus. Ego vobiscum sum vsque ad consumationem sculuti. math. 2o. valet. permanet in hoc sacramento.

¶ 3m est de eius virtute: quia licet alia sint vera non sper tamen faciunt quod figurant dum tamen intendat face quod fac ecclesia. sicut bapus quando recipitur a ponente obicem. Istuod tamen semper efficit. dum tamen intendat facere quod facit eo clesia.

¶ 4m est de eius dignitate: quia aug. distinguit corpus christi in verum et misticum: et dicit quod verum est nobilius mystico: sed omnia alia sacramentia partinent ab corpus christi mysticum. Istud autem solum est verum. ergo istud mystico est nobilius. articulus est quibus dignita Sextusdecimus tibus est adorandum.

¶ Dicitur quod quatuor.

¶ Primo solennitate divinarum personarum: quia sicut divine per ione sunt inseparabiles. ita inseparabiliter operantur: sed christus confecuistuod sacramentum virtute divina: quae est eadem in tribus personis. ergo etc.

¶ Secundo praesentia angelorum. hoc patet per greg. in omel. paschali. quod nullus fidelium dubitat: quod in illa hora quae sacerdos profert verbum: apriantur celi: et ibi aslistant scienti angeli. Ideo dicitur quod ormeo ante pater noster non habet amen: quia angeli dicunt illud: tum videtur quod hoc sit propter connexionem verborum ad sequentia.

¶ 3o est praesentia scautiarum animarum: patet hoc per Ieronimum contra vigilantium: quia iste dicebat quod reliquie sncorum non erant adorande. Cui dicit Ieronxus quod ymo: quia sequuntur agnum quocumque ierit. ideo etc.

¶ 4o praesentia corporum clati ficatorum. patet sicut dictum est. Corpus christi est in calice per concomitantiam: quia coniuncta sunt. cum igitur anime sint praesentes: vt dictum est si ossunt corpora coniuncta. sequitur quod sint ibi. Et hoc est bene possibile: quia beata virgo et alii sancti sunt ibi. licet hoc expresse non habeatur i in scriptura.

¶ Sed est ne intelligendum quod localiter sint ibi praesentes: Utur quod hoc intelligant Ieronymus et Augusti. nec per hoc desistunt esse in celo: vt infra patebit articulus est quibus miSDecimusseptimus racul fuit sublimatum Et dicitur quod quatuor sunt miracula.

¶ Primum est de substantiali conuesione: quando corpus corruptibile transubstantiatur in corpus incorruptibile.

¶ Secundum est de conuersione totali in praexistens

¶ Tertium est de loci multiplicatione.

¶ Quartum quodo tantum corpus continnetur sub modica hostia. Et ista miraculane videantur impossibilia: probantur per dicam sncorum.

¶ Prima ratio potest sumi ex dictis Ambrosii de sacramentis. Quia quanto extremamagis: distant. tanto minus possunt vniri: sed maxima distantia est inter nihil et ens: et maior quam inter corpus christi et panere: quia ergo potest deus de nihilo aliquid facem per creationem. ergo de pancorpus christi facere per consecratione.

¶ Ad 2m respondet Augi lib. confessionum. Quia oppositus modus est in isto cibo et corporali: quia huiusmodi conuertitur cibatum in cibum. cibus autem corpora lis conuertitur in cibatum. vnde dicit divine dum comedam enim tum non conuerteris in me: sed ego conuertar in te et anima rationalis est cibi corporalis terminus si ponatur vna sola forma in homine.

¶ Ad 3m respondet hugo de scondo victore libro de sacramentis: et ponit vnam rationem: quia quandocumque aliquis legislator statuit legem vnam. potest dispesare in lege: sed deus statuit vnam legere quod singula corpora sint in singulis locis. ergo illam potest nullare quando sibi placuerit vt sint plura corpora in vno loco: vel vnum corpus in diuersis locis sicut dispensauit in lege illa. quod iguis approximatus passo non ageret: sicut patet in tribus pueris positis in igne: et quod sol staret in tem pore Iosue.

¶ Ad 4m respondet Aug. in libro de quantitate anime. vbi querit a discipulo si recordatur de distantia vsque ad mediolanum. Et respondet quod sic. Postea dicit sib non extra te. ergo in te. ergo maior recipitur in minori: et hoc declarabitur inferius profundius. earticulus est quibus difficultas Decimusoctauus cultatibus fuit obscuratum.

¶ Dicitur quod 4or.

¶ Prima est de locali mutatione: quia copus christi accipit esse vbi non fuit: tamen tunc non dimittit locum in cedentem.

¶ Ubi est intelligendum quod terminus a quae in nulla mud tatione est per se aliquod positiuum et potest esse transitus in instanad ipsum: patet de veloci mutatione de celo vsque huc.

¶ Ad hoc potest responderi si consideremus quod radius solis in instanti disfunditur ab oriente in occidentem. hoc tamen est faciliter videre si consideretur quod radius solis in instanti diffunditur a creatura indi citur tamen istud transitione medii: vt infra patebit.

¶ 3a diffifit vtrum sub qualibet fractura sit totum corpus christi.

¶ Respondeo si pars corrispondet parti. tunc frangeretur ad fractionem panis: sed copus christi est totum simul in qualibet parte.

¶ 4a dii. de consumptione quia dicunt heretici quod si christi corpus fuisset ita magnu: sicut vnus mons debuit esse commestum.

¶ Respondeo quod terminatur tantum supra species: et quando est vltimata dispositio. Desmit ibi esse destructio non est ibi corporis christi quia integrum perseuerat et nullo modo consumitur. articulus est: quibus erroribus Decimusnonus fuit impugnatum.

¶ Dicitur quod tuor.

¶ Primus: fuit valdensium quae dicunt quod omnis fidelis potest consecrare: et tantum bomoi hoc possunt et etiam mulieres: quaerunt enim quare mul lieres debent excludi.

¶ Sed ex scriptura patet quod ostuntum sacerdotis in veteri lege non erat licitum mulleribus: nequequibuscumque sed tantum sacerdotibus. ideo multomagis in noua.

¶ Alius error fuit berengariorum quae dicunt quod erat tantum secundum figuram et similitudinem: quod reprobatur in decreto: et hoc modo verum est.

¶ 3us error. fuit paneistarum: quae dicebant quod sicut mediante anima rationali assumpsit dei filius humanam naturami ita mediante corpore christi assumpsit panem. Iste error excluditur: quia ita esset christus corruptibilis: nunc sicut fuit mortalis: et sicut dicitur humanatus ita vere diceretur impancatus.

¶ Et contra istin hugo fecit vnum libellum.

¶ Quartus manicheorum: sicut fuit pessimus ille error quae dicit quod non desinit ibi esse substanti panis: sed in eodem loco manente pane est corpus christi.

¶ Con tra hoc autem est sninia gregorii in omelu paschali. vnde istud excludit transubstantiationem.

¶ Alii dicunt quod transubstantiatio fit accidentaliter insubiecto i. in aere condensato et dicunt quod non sunt accidentia eodem numero: et ita non migrant accidentia de subiecto in subiectum: nec manent eadem articulus est. quibus dotibus fuit dotatum et Ultimus quibus dominis. Et dicit dio. quod quatuor.

¶ Primo per ipsum fit remissio peccatorum veialium: et etiam mortalium oblitorum: quia continnet virtualiter contritionem in qua diilenter omnia peccata quaecumque.

¶ 2o ptiet gratiam perfcorem: quia cetur a sacramentia continent gratiam litatam: hoc vero sacramentum gratie plemnitudinem: quia ipsam divinitatem.

¶ 3o in ipso dimittitur pecesa purgatoria. posset enim aliquis tantum celebratur vel per alii celebrari facem quod totaliter pecea auferretur. Exitum in 4o dia. gre

¶ 4o quia per ipsum accumulantur primia. et promissiones mirabiles facut christus Io. e. frequentantibus istuod sacamentum. vnde vide totum illud capitulum.

¶ Ad argumentum in oppositum patet per iam dicta.