Quaestio 6

Quaestio. vi. actus dicendi in diuinis praecedatur Tum actum intelligendi. quod sic. quia qua prtinet ad memoriam. prius est eo quod partinet ad grao intelligentiam: sed dicere partinet ad memoriam. itelligere autem ad intelligentiam. ergo etc.

¶ Contra. Esentialia sunt priora notionalibus.

¶ hic primo dicendum est de terminis scilicet dicere et intelligere. 2o de quesito. ad primum videndum est quid fit dicere. Et Quantum quantum ad hoc introducuntur 4or dctua per que manifestatur quid fit dicere. et quid non. Primum dictum est quod dicere non est intelligere: quia dicere partinet ad memoriam et intelligere ad intelligentiam: quo dicitur acies cogitantis: sicut do cet Augu. 5. de tri. quasi per totum.

¶ Praeterea. In diuinis solus pater dicit. non tamen sic de intelligere.

¶ 2m dictum est. quod dicere non est agere: quia si sic. tunc dici esset pati. et tunc verbum diuinum: quod est dictum: esset passum.

¶ Item in dictione: solus intellectus possibilis est passum. et per consequens intellectus possibilis esset dictus.

¶ 3m est. quod dicere non est producere obiectum in esse cognito. quia dicere partinet ad memoriam secundum Aug. et tamen producere obiectum in esse ognito partinet ad solum actum intelligendi. ipso enim quamuis separato. obiectum acciparet esse cognitum.

¶ Praeterea. hec est productio secundum quid. dictio est productio simpliciter. ergo hec non est illa.

¶ 4m dictum est. quod dicere est verbum producere in esse reali et vero: quia dicere fundatur in memoria fecunda: sicut productio actiua in principio productiuo et dici fundatur in verbo: sicut produco passiua in termino producto formali: vt patet. 5. de tri. sed illud verbum: vt patuit: est actus intelligendi.

¶ Ex istis patet quod isti duo respectus scilicet dicere et dici: vel ge nerare et generari sunt de genere relationis. quia positis terminis oriuntur.

¶ Quantum ad 2m terminum scilicet intelligere vel actum ntelligendi fuit 4r opinatum.

¶ Quidam enim dixerunt quod est relatio: quia comparatur ad obiectum sicut mensuratum ad men suram: quod pertinet ad 3m genus relatiuorum. Alii autem dicerunt quod est actio: quia sicut actus primus est esse: ita actus ecundus est agere. intelligere autem semper ponitur actus secundus. Alii dixerunt quod intelligere est passio: quia imprimitur ab ob iecto: sed omnis impressio est passio de genere passionis: quia sicut imprimere est agere: ita imprimi est pati. Alii dixerunt quod est qualitas: quia cum sit praecipua perfectio videtur absoluta. Non est autem substantia nec quantitas. ergo oportet quod sit qualitas: quia alia praedicamenta sunt relatiua.

¶ Sed primus modus stare non potest. quia cum vltimata hominis felicitas ponatur eius summa perfectio. et respectus nullam dicat perfectionem. nulla ratione tales actus. cuiusmodi sunt intelligere et velte respectus possunt esse. Ratio etiam non valet: quia si mensuratio sit relatio sicut productio non tamen sequitur quod mensuratum sit relatio: sicut nec productum est relatio.

¶ Secundus etiam modus non valet: quia omnis actio de genere actionis est propter terminum productum: sed intellectio non sic: quia est operatio immanens. et per consequens non propter aliud: quia est finis. Nec ratio multum valet: quia non omnis actus secundus precise est agere: sed etiam est operari. operari autem non est agere.

¶ Praeterea. Concesso quod intelligere sit agere: non tamen sequitur quod sit de genere relationis vel actionis: quia actio est quedam qualitas.

¶ Nec 3us valet. quia deus posset actum intelligendi separare. et sic esset passio sine passo. Item sicut actio de genere actionis est propter productum: ita etiam passio de genere passionis. intellectus autem non est gratia alicuius: quia est finis. Nec ratio valet. quia licet imtellectio imprimatur. non tamen sequitur quod fit impressio: sicut patet

¶ 4us autem modus si intelligat quod actus intelligendi secundum perfectionem quam dicit sit in genere. non est verus. quia cum sic sit in deo aliquid quod est in deo formaliter esset in genere qualitatis. et sic deus esset in genere: quod est contra Augsi.es

¶ Dico ergo quod actus intelligendi est quedam perfectio simpliciter absoluta. et vt sic nullius est generis: sed transcendens: sicut alie perfectiones simpliciter: tamen per eam circumloquimur aliquam qualitatem. et vt sic dicimus quod est qualitas. ad secdam partem scilicet quantum ad quesitum Quantum Primo videndum est de ordine istorum duorum scilicet actus intelligendi et ipsius dicere in diuinis. et 2o in creaturis.

¶ Quantum ad prium pono 4or conclusiones. Prima est quod actus intelligendi in diuinis simpliciter praecedit actum dictio nis actiue. et hoc probo dupliciter.

¶ Primo sic. Quecunque dicunt perfectionem simpliciter in diuinis praecedunt aliquo modo il la quae non dicunt perfectionem simpliciter: quia natura perfectissima incipit a perfectissimis vsque ad minus perfecta. ntura autem imperfecta sicut est creata. procedit a minus perfectis ad perfectiora: sed actus intelligendi dicit perfectionem simpliciter. dicere autem non. quia relatio est. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia secundum Dion. illa quae partinent ad vnicam theologiam praecedunt illa que partinent ad distinctam. actus autem intelligendi pertinet ad vnicam. dicere autem ad distinctam. ergo etc.

¶ 2o sic. Illud est prius quod pluribus conuenit: sed actus intelligendi pluribus personis conuenit dicere autem vni persone tantum. ergo etc.

¶ 2a conclusio. quod actus intelligendi simpliciter praeuenit actum dictionis passiue: et licet eisdem mediis posset probari: sicut pria conclusio: imen ea supposita: probo istam fic. Quandocunque sunt aliqua simil natura. quicquid est prius vno illorum et reliquo: sed dictio actiua et dictio passiua sunt simul nura secundum proprietatem relatiuorum. probatum autem est quod actus intelligendi prior est secundum naturam actu dictionis actiue. ergo eodem modo actu dictionis passiue.

¶ 3a conclusio est. quod actus intelligedi in supposito patris praecedit suo modo actum dictionis actiue: quia qualem ordinem habent aliqua in essendo talem habent in constituendo: sicut patet de materia et forma respectu compositi. et de genere et differentia respectu speciei: sed dictio in se et simpliciter: vt patet per primam conclusione: est posterior. ergo et in supposito patris erit posterior.

¶ 4a conclusio est. quod actus intelligendi in supposito verbi praecedit actum dictionis pas siue: quia quandocumque aliqua communicantur alicui supposito vel largiuntur. eodem ordine largiuntur quem seruant secundum seipsa. si cut prius comnicatur forma specifica quam propria passio: et ideo cum omnia que habet verbum sint ei comunicata. prius erit actus intelligendi in eo quam dictio passiua: quia sicut patet per 2am conclusionem: in se et simpliciter accipiendo: actus intelligendipraeuenit naturaliter dictionem passiuam. patet ergo ordo istorum in diuinis.

¶ Sed contra instatur 4r. Primo sic. Qualemcumque ordinem habent aliqua vbi sunt distincta realiter. talem habent vbi sunt distincta secundum rationem. sed in creaturis: vbi intel ligere et dicere: realiter distinguuntur: dicere praecedit intelligere: quia intelligere producitur per dicere. ergo etc.

¶ 2o sic.

¶ Quecumque ex suis rationibus formalibus habent aliquem ordinem. vbicumque saluantur secundum suas rationes formales. talem ordinem retinent: sed tales rationes formales secundum quas isti actus in creaturis sic ordinantur sunt in diuinis. ergo etc.

¶ 3o sic. Quecumque conueniunt alicui quiditatiuer et in primo modo dicendi per se: sunt priora illis que conueniunt in 2o modo: sed patri conuenit dicere in primo modo et quiditatiue: quia per dicere constituitur. per intelligere autem non. sed in 2o modo. ergo etc.

¶ 4o sic. Quando aliquid conuenit alicui in 2o modo non conuenit alteri mediante illo nisi in 2o modo saltem non intimius quam suo primo subiecto: sed intelligere non conuenit patri nisi mediante essentia. et essentie solum in 2o modo conuenit. ergo etc.

¶ Ad primum dico quod si minor esset vera difficile esset euadere: sed ipsa est dubia. Credo enim quod oppositum sit verum: sed hoc in sequenti articulo.

¶ Ad 2m concesso quod actus dicendi sit prior actu intelligendi. di cerem quod ille ordo non conuenit eis inquantum actus dicendi et actus intelligendi sunt. quia si sic. ratio concluderet sed eis competit inquantum tales actus sunt: sicut sapientie create conuenit inherere. non tamen inquantum sapientia est.

¶ Ad 3m dico quod aliqua habent interdum aliquem ordinem in seipsis considerata simpliciter et absolute. que tamen non habent illum ordinem considerata et accepta cum aliqua reduplicatione: licet enim mteam sit simpliciter prior natura ipsa forma et in composito: tamen addita illa reduplicatione scilicet vt in composito. ipsa non est prior: quia illa reduplicatio impedit. A simili dico in proposito: licet enim illa que sunt de primo modo hominis vt hominis sunt. precedant illa que sunt de 2o vt rationale vni tatem et bonitatem: quia prius est rationale vt hominis est. quam vnitas vt hominis est. tamen in se considerando non scilicet sine reduplica. tione. Unde dico quod vnitas praecedit rationale. et passio superioris praecedit costitutiuum inferioris.

¶ Sic dico hoc quod dicere vt patris prius est quam intelligere vt patris: sed simpliciter et absolute non.

¶ Ad 4m dico eodem modo scilicet quo licet intelligere in patre: vt in patre est. sequatur dicere tamen intelligere simpliciter et absolute est prius ipso dicere sicut potentia materie in composito est prior formaabsolute: non tamen vt in composito. ad 2am partem istius articuli videndum est Quantum quodo se habent isti actus secundi in creaturis. Doctor noster videtur dicere quod in creaturis est prius dicere quam intelligere: sed in diuinis est econuerso.

¶ Dinco tamen hic 4o onclusiones. Prima est quod dici posterius est natura quam actus intelligendi: quia omnis ratio est posterior suo fundamento natura: sed dici fundatur in actu intelligendi. probo. Nam in illo fundatur in quasuum effectum formalem ponit. Constat autem quod in intellectu nihil dicitur nisi actus intelligendi. potentia enim intellectiua non dicitur solum enim illud dicitur quod est verbum: quod nulli conuenit nisi actui intelligendi.

¶ 2a conclusio quod dicere et dici. vel dictio actiua et dictio passiua sunt similis natura. hoc patet ex natuam et proprietate reatiuorum.

¶ 3a conclusio est. quod dicere est posterius nam actu intelligendi. quia quandocumque aliqua sunt simul natura quocumque vnum est posterius natura: et reliquum: sed dicere et dici sunt simils natura. vt patet per secundam conclusionem. et dici est posterius natura ipso actu intelligendi. ergo etc.

¶ 4a conclusio est. quod vtrumque simul tam dicere quam dici sunt posteriora actu intelligendi. Ista patet ex dictis. Et comfirmatur. quia extrema relationis ordine naturae praecedunt ipsam relationem. actus autem intelligendi est extremum vtriusque. ergo etc.

¶ Dico igitur quod actus intelligendi simpliciter est prior ordine naturae ipso dicere. quod confirmatur dupliciter. Primo sic. quia in diuinis est ita. cum ergo easdem rationes formales habeant in diuinis et in creaturis. eundem ordinem essentialem habebunt. cum ordo essentialis sit per se passio ordinatorum.

¶ 2o sic. quandocunque aliqua ita se habent. quod vni repugnat esse sine alio et non econverso. illud cui non repugnat esse est simpliciter prius eo cui illud repugnat: sed actui intelligendi non repugnat esse si ne dictione vel actu dicendi. actui autem dicendi repugnat esse sine actu intelligendi. ergo etc. Maior patet. Minor declaratur. quia deus per actum dicendi nihil producit ad extra. potest ergo actum intelligendi causare sine dictione. et tunc erit actus intelligendi sine dicere per istam regulam de causa prima¬ b et secunda quod in realiter distinctis et essentialiter ordinatis deus potest facem prius sine posteriortur. ergo etc.

¶ Contra hoc instatur 4r. primo sic Nullum productum videtur suam productionem praecedere. quia non est nisi per suam productionem: sed dictio est productio actus intelligendi. ergo actus intelligendi. non potest esse prius dictione.

¶ 2o sic. Nihil capit esse per illud quod est eo posterius: sed actus intelligendi capit esse per dictionem. ergo dictio non est posterior eo.

¶ 3o sic. Nulla productio terminatur ad praexistens. maxime si sit productio simul: sed actus dictionis actiue: secundum quod dictum est prius. terminatur ad actum intelligendi. ergo actus intelligendi no est praexistens. esset autem praexisteuns actu dictionis si esset prior natura ipsa di¬ ctione. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia nihil potest produci duabus productionibus totalibus: quia quacunque earum non posita. nihi minus producentur: similiter nihil prius existens potest produci per posterius eo. quia ipsa productione non existente non minus esset. ergo etc.

¶ 4o sic. Omnis via praecedit terminum: sed dictio est via in actuls intelligendi. ergo praecedit eum. Maior videtur per se nota. Mior patet. quia sicut generatio est via in substantiam. sic dictio est via in actum intelligedi.

¶ Ad ista per ordinem.

¶ Ad primum dico quod oportet necessario dicere quod aliquid capiat esse per dictionem: et tamen quod praecedatur eam. productio enim actiua est in agente et terminatur ad productum. productio passiua in termino: sicut in fundamento. illud ergo absolutum quod est in producto est terminus acti ue productionis. et est fundamentum passiue: sed omnis relatio est posterior tam eius termino quam fundamento. ergo illud absolum tum quod est in producto praecedit nam tam actiuam quam passiuam productionem.

¶ Dico ergo ad argumentum quod accipere esse per aliud potest intelligi 2. vel per aliud sicut per principium. vel per aliud hoc est per productionem. per modo illud per quod aliud habet esse prius est eo necessario. secundo modo non: sed posterius.

¶ Ad 2m concedo ma iorem de principio productiuo: sed tunc minor est falsa. Nego autem maiorem si intelligat de productione. quia capere esse per productio nem non est nisi produci. quod est acceptio ipsius esse.

¶ Ad 3m dico quod licet quiditas termini producti fit prior ipsa productione. tamen eius existentia potest dici quod est similes nam cum ipsa productione: et ideo non producitur praexistens. sed in eodem signo per existit et producitur. Eo dem modo ad confirmationem.

¶ Ad 4m dico quod quando dicitur quod generatio est via in substantiam accipitur ibi gnatio pro alteratione priuia quae secundum veritatem est prius etiam tempore et duratione ipso termino: sed accipiendo proprie generationem. Dico quod est simili duratione cum formali termino et posterius natura. cum ipsa sit relatio fundata in eo. et per consequens posterior natura. Vel si loquamur de generatione acti ua eodem modo. quia ipsa est relatio terminata ad illud. et per consequens posterior natura.

¶ Sed hic est difficultas quia non bene capit intellectus quomodo productio sit posterior producto. praesertim cumin diuinis oporteat oppositum tenere.

¶ Dinco quod oportet sic concipere quod prius sit absolutum termini et principii productiui: quam productio. quandoscilicet fundamentum productionis est terminus sicut in creaturis. sed in diuinis: quia persone constituum tur per respectus productionum: non tenet: nisi comperando respectus ad terminos formales et quo. sed non quod.

¶ Ad argumentum dicitur quod in diuinis producus non terminatur ad productum sicut ad terminum formalem: nec in producto fundatur: sed ipsum formaliter constituit.

¶ Si autem persone constituerentur per absoluta. tunc vtraque productio esset posterior. et istuod confirmat propositum

¶ Ad auctoritatem in principio dico quod actus dicendi partinet ad me moriam. sicut respectus ad fundatum. actus autem intelligendi ad intelligentiam sicut constitutiuum.