Quaestio 3

Quaestio. iii. diuine perfectiones distinguanTrum tur ex nam re scilicet distinctione ab anima non fabricata. Quod non. secundum Augu. Nihil differt dicere vnum istorum: aut multa.

¶ Contra. Dion. attribuit diuersitatem et identitatem perfectionibus diuinis quod diuine perfectiones ex natuam rei: et non hic dico popus ab anima fabricatum distinguuntur ab innuicere: quae quidem distinctio stat cum perfecta identitate eo rum inter se et respectu essentie divine et proprietatum.

¶ Ad hoc autem declarandum adduco. i2. contradictiones in variis diuinis perfectionibus fundatas. ex quibus supposita veritate primi principii complexi deducitur euideter distinctio perfectionum. Prima fundatur in intellectu et voluntate: et est: Io. sco scilicet quod intellectus est principium productiuum verbi et non voluntas et voluntas est principium productiuum scilicet scinti et non intellectus. Argue ergo sic ad declarationem istius contradictionis. Ubicumque est inuenire emanationes alterius et alterius rationis ex naturarei: est inuenire ibi principia distincta illarum ex natura rei: sed in diuinis inueniuntur emanationens alterius et alterius rationis ex nam rei: ergo ibi erunt principis distincta ex natura rei: et sic principium productiuum vnius necessario ex natuam rei distinguitur ab alio: huiusmodi autem principia sunt intellectus et voluntas: ergo ex nam rei distinguuntur.

¶ Sed contra istam rationem vt melius declaretur instatur 4r.

¶ Primo sic. Accepta eadem maiore accipio 4or mi. veras. Prima est ista. spiratio et creatio sunt emanationes alterius et alterius rationis. ergo habent principia exnam rei aliqualiter distincta. Cum ergo principium spirationis sit volun tas non poterit esse principium creationis: vel si sic. voluntas distingueretur ex natua rei a seipsa.

¶ 2a minor est ista. In tellectus noster per actum dicendi producit verbum: et per actum generandin habitu. Dicere autem et generare sunt emanatio nes alterius et alterius rationis: ergo intellectus qui est principium vnius est distinctus a seipso qui est principium alterius.

¶ 3a minor est ista. Productio elicitiua et productio impatiua sunt alterius et alterius rationis. sed iste productiones sunt a voluntate. ergo etc.

¶ 4a est ista. Desiccatio lutiet resolutio glaciei sunt alterius et alterius rationis. ergo principim in sole erunt distincta.

¶ Ad ista. Ad primum concedo quod eadem voluntas spirat et creat: et iste productiones sunt alterius et alterius rationis: et hoc non est inconue niens quod sint ab eodem principio omnino: quia sunt respectu diuersorum terminorum: quia spiratio respectu essentie diuine et creatio respectu creature.

¶ Ad 2m dico. quod idem principium dicat verbum et generet habitum non est inconueniens. Et similiter quod voluntas eliciat vnam operationem: et imparet aliam. Eodem modo dicitur ad 4m de sole. Nam respectu eiusdem scilicet luti impossibile esset: quod eandem actionem eliceret scilicet quod desic¬ caret et resolueret. sed respectu diuersorum non est inconueniens.

¶ Resumendo ergo sic rationem arguo. Ubi cumque est innuenire emanationes alterius et alterius rationis ex nam rei: quae habent omnino eundem terminum formalem: oportet quod distinguantur per principim productiua fundamentalia: sed in diuinis inueniuntur generatio et spiratio que sunt alterius et alterius rationis: et habent omnino eundem terminum formalem scilicet essentiam diuinam: ergo relinquitur quod per principia productiua fundamentalia distinguuntur. hmodi sunt intellectus et voluntas. ergo etc.

¶ Ad declarationem autem istius est notandum quod alique relationes sunt quae distinguuntur a solis terminis: sicut quando est aliqua quantitas bicubitalis illa habet. respectum dimindii ad quadripedalem: et dupli ad monopedalem: et inste relationes dimindii et dupli non distinguuntur ex fundamento: quia fundamentum est idem. Distinguuntur ergo ex solis terminis quae sunt alii.

¶ Alie sunt quae distinguuntur ex fundamentis tantum: sicut ignis est similis soli in luce et non in caliditate. Iste relationes fundantur in distinctis: quia similitudo fundatur in luce: dissimilitudo fundatur in causalitate et inste relationes ad eundem terminum terminantur. De prima certum quod terminatur ad luceme: que est formaliter in sole. 2a etiam terminatur ad lucem scilicet dissimilitudo: quia lux non est similis caliditati: patet ergo quod inste relationes praecise distinguuntur a fundamentis. Alie vero sunt que distinguuntur a fundamentis et terminis scilicet relationes mouentis et moti: quia fundamentum necessario distinguitur a termino: vt inferius declarabitur: animatum enim secundum animam mouet et secundum corpus moueter: ita quod corpus et anima fundamenta sunt et termini formales istarum relationum. Alie autem sunt relationes quae a solis extremis distinguuntur: et iste sturelationes equiperantie: sicut similitudo et equelitas et talia. Appli causado ista ad propositum in divinis est prius genus scilicet genertio passiua: et spiratio passiua: habent enim omnino idem fundamentum scilicet essentiam divinam: et per consequens ab ea vel per eam non distinguuntur: ergo oportet quod a termis distinguantur: terminus generationis est intellectus et spirationis est voluntas. 2m genus est ibi inuentum scilicet generto actiua et spiratio: habent enim eundem terminum scilicet essentiam diuinam quae est fundamentum passiuarum productionum: ergo oportet quod distinguantur ex fundamentis: et homo sunt intellectus et voluntas lsunt termini passiuarum. 3m genus est in diuinis scilicet generti actiua: et spiratio passiua: hoc sunt distincta fundamenta: quia generationis actiue est intellectus spirationis passiue essemus praecise habent etiam distinctos terminos generationis actiue: terminus est essentia: sed spirationis passiue terminus est voluntas: similiter de generatio ne passiua: et spiratione actiua. Alie autem de 4o genere ibi reperiuntur quae non distinguuntur ex termis formaliter nec ex fundamentis: sed ex extrenis: sicut relationes communes scilicet similitudo patris et filii: quae habent omnino idem fundamentum et eundem terminum: sed habent distincta extrema scilicet personas dimittendo. 4mgenus volo agere de tribus primis et ostendere primum propositum. et arguo sic Inter terminos et extrema eiusdem rationis inquantum eiusdem rationis sunt: non potest inasci nisi relatio equiperantie et eius demonstrationis et non disquperantie nec alterius et alterius rationis: sed in diuinis sunt generto actiua: et spiratio actiua: quae sunt alterius rationis: ergo extrema erunt alterius rationis: non termini: quia sunt idem lices essentia divina. ergo fundamenta hus sunt intellectus et voluntas: et sic habtur propositum. Similiter generatio passiua et spiratio passiua sunt relationes disquiparantie et non distinguuntur ex fundamenti. quia idem scilicet essentia diuina. ergo ex terminis hus sunt intellectus et voluntas. Et hoc eodem modo de aliis arguitur.

¶ Ad stum modum arguendi respondes multipliciter. primo dicendo quod relationes et emanationes distinguuntur seipsis formaliter: et ideo non oportet quod aliqua distincta praexigantur: quibus distinguantur.

¶ Sed contra. Nato quaeritur hoc de distinctione formali: sed originali: quia oportet quod originaliter distinguantur.

¶ Praeterea Idem inquantum idem non est natum facere nisi idem. pptrea relationes qui fundantur super vnum non possunt esse relationes quae fundantur super multa. sed relationes quae sunt inter extrema eiusdem rationis: inquantum eiusdem rationis fundantur super vnum. ergo relationes que fundant super multa quae sunt disquiperans non possunt esse inter extrema eiusdem rationis.

¶ Praeterea non video causam quare duo alba non possunt dici dis similia: vt duo etiam alba sunt. Nam non repugnat huic albo inquantum album est vel inquantum hoc album est terminare et fundare relationem dissimilitudinis: quia existente vno nigro hoc fac: necetiam alteri albo inquantum album: vel inquantum tale album terminare talem relationem per eandem rationem: quare ergo n poterunt illa duo alba esse dissimilia: oportet quod dicas: quia sunt eiusdem rationis: et tunc habetur propositum.

¶ Alioo soluitur scilicet quod genero passiua et spiratio passiua ex suis formalibus terminis distinguuntur. Nam terminus generationis est essemus cum intellectu: et spirationis voluntas cum essentia vel econverso essentia cum voluntate.

¶ Sed contra hoc: quia per hoc idem habetur propositum. Nam intellectus diuinus terminat generationem passiuam: non voluntas: voluntas vero spirationem passiuam: et non intellectus: ergo aliqualiter distinguuntur. Aliter dicitur. quia distinguuntur ex teris totalibus scilicet ex extremis.

¶ Contra. Nullum prius distinguitur originaliter a suo posteriori: sed generatio passiua est priorsupposito patris. ergo etc. probo minorem. Quicquid est similiscum formali constitutiuo alicuius suppositi siue constituti est necessario prius toto constituto: hoc patet: quia quicquid est similis cum priore est prius posteriore: sed constitutiuum est prius nam constituto: genera tio autem passiua est similis nam cum generatione actiua ex natura relatio uorum: et generto actiua est constitutiua patris: et per consequens prior: ergo generatio passiua est prior patre.

¶ Aliter dicitur. quia distinguuntur ex suis oppositis scilicet a relationibus. paternitas enim secundum istum modium dicendi distinguitur a filiatione: et spiratio actiua a spiratione passiua: et sic de aliis.

¶ Contra. In essentialiter ordinatis non potest esse circulatio: sed distinctum ab alio est essentialiter ordinatum ad illud: et est posterius eo: cum ergo relationes: per te: distinguantur per oppositas: sicut generto actiua distinguitur a gene ratione passiua: sic econverso: passiua ab actiua: et per consequens sicut actiua: quia distinguitur a passiua est posterior ea: sic passiua: quia distinguitur ab actiua erit posterior ea: et sic est circulatio in distinctis et distinctiuis.

¶ Confirmatur tota ratioquia secundum communiter loquentes distinus relationum et emanationum aliquam aliam praesupponit distinctionem in principiis si ex natura rei habetur propositum. si rationis.

¶ Contra. quia nulla distinctio realis necessario praesupponit distinctionem rationis. Additur autem huic contradictioni quae est circa intellectum et voluntatem vna alia talis. intellectus diuinus intellect: voluntas autem diuina non intellect: simili voluntas divina vult: intellectus diuinus non vult: ergo aliqualis disto.

¶ Si dicatur quod voluntas diuina intelligit: et intellectus vult. Istud est absurdum. Nam hoc dicere non est nisi confundere operationes divinas.

¶ Si dicatur quod hoc competit intellectui et voluntati diuine propter infinitatem. Contra hoc arguo. Supposito quod intellectus diuinus necessario intelligat omnia: et ex hoc quod necessario operatur circa quodcumque obiectum suum: et hoc satis patet. Nam operatio precedens omnem actum voluntatis necessaria est: et operans eam: necessario operatur circa obiectum illius operationis. Actus autem intellectus circa quodcumque obiectum preintelligitur actui voluntatis circa quodcumque obiectum quia alias voluntas esset circa incognitum: quod selundum est.

¶ hoc ergo supposito arguo sic. Quandocumque aliqua potentia nec essa rio operatur circa quodcumque obiectum suum sibi repugnat ad tus et operatio qua potentia illam habens operationem contingenter circa illud obiectum operatur: sed intellectus diuinus necessario operatur circa quodcumque obiectum per suppositum: volitio autem est operatio per quam contingenter attingitur obiectum: ergo volitio repugnat intellectui. Eodem modo arguo de voluntate. Nam potentia que contingenter fertur in obiectum non potest operari illa operatione qua poten tia necessario operans fertur in obiectum: sed voluntas dina fertur contingenter in omne creatum: intellectio autem est talis operatio quam habent necessario fertur in obiectum: ergo intellectio rpugat voluntati.

¶ Confirmatur. quia impossibile est eandem potentiam operari contingenter et non contingenter necessario et non necessario: sed voluntas circa omnia obstatia creata contingente operatur: si autem intellectere necessario operaretur: et per consequens non contingenter: ergo etc. Deducendo ergo ista primam contradictionem que spectat ad intellectut et voluntatem ad formam debitam: vt magis appareat formo in primis duobus modis 2o figure 4or fillogismos expositorios. Primus est iste. Omnis intellectus est principium genite notitie: nulla voluntas est principium notitie genite: ergo nula voluntas est intellectus. Vel sic. hic intellectus est principium notitie ge nite: ergo nulla voluntas est intellectus. 2us est iste. Omnis voluntas est principium productiuum amoris spirati: sed nullus intellectus est principium amoris spirati: ergo nullus intellectus est voluntas. Vel sic hec voluntas est principium a scilicet hic intellectus non est principium a scilicet ergo etc. 3us est iste. Omnis intellectus necessario intelligit: et necessario operatur: nulla voluntas necessario intellecit vel operatur. ergo nulla voluntas est intellectus. Vel sic. hic intellectus necio intellect et operatur circa. a hec voluntas non necessario operatur circa. a. ergo etc. 4uo est iste. Omnis voluntas contingenter vult et operatur circa a. nllus intellectus vult et operatur contingenter circa a. ergo nullus intellectus est voluntas. Vel sic. hec voluntas contingenter vult et operatur: hic intellectus non contingenter vult et operatur. ergo etc.

¶ Ad istos silluitos respondetur 2a primo dicitur sic. quod praemisse omnes sunt vere ex natura rei circumscri pta operatione intellectus: sed conclusiones solum sunt vere per actum intellectus distinguentis: et per consequens negantis vnum dcu alio.

¶ Contra. quia quando non est vera conclusionisi per rationem sublata ratione non vera est: sed per te: contra non est vera nisi per rationem. ergo sublata ratione non est vera. Cum ergepraemisse sunt vere ex natura rei: et ex eis sequitur conclusio tunc sublata ratione cum conclusio non sit vera: sequitur ex eis falsum: vel non verum: quod fal sum est

¶ 2o dicitur respondendo ad primum sillitum: quod voluntas est principium notitie genite. Et ad 2m quod intellectus est principium amoris spi rati.

¶ Contra Augu. 5. de tri. dicit. productionem spiritus. sed esse liberam: quia procedit quomodo datus. Productionem autem verbi dicit non liberam: sed naturalem: quia procedit quomodo natus. Et ex hoc arguo sic. Nihil dicitur esse liberum nisi per potentiam a qua est. si grgovoluntas fit principium verbi: cum voluntas fit potentia libera necessario productio verbi erit libera: et sic non distinguetur a productione s scilicet qua est libstactia: quod est secundum.

¶ 2a contradictio fundatur in actu intelligendi: et volendi. Nam actus intelligendi diuinus termiminatur ad omnia tam bona quam mala. Actus autem volendi terminatur tantum ad bona: ita quod non ad mala.

¶ Ex hoc formantur duo simili tales. Primus. quia omnis actus intelligendi est respectu bonorum et malorum: nullus actus volendi est respectu malorum. ergo etc. Vel sic. hic actus intelligendi terminat ad omnia: hic actus voluntatis non terminatur ad omnia. ergo etc. 2us est talis. Nullus actus volendi est circa mala: omnis actus intelligendi potest esse circa mala: ergo etc. Vel sic. hic actus volendi non est malorum. hic actus intelligendi est malorum. ergo etc.

¶ 3a contradictio fundatur in actu volendi et nolendiDeus enim habet actum nolendi respectu omnium peccatorum: et non habet actum volendi respectu eorum. Similiter habet actum volendi respectu bonorum: et non habet actum nolendi respectu eorum. Tunc sic arguo. Omnis actus volendi est ibonorum. nullus actus volendi est bonorum. ergo nullus actus nolendi est actus nolendi. Vel sic. hoc actus volendi est bonorum: hoc actus nolendi non bonorum est. ergo etc. 2us talis. Nullus actus volen di est malorum. Omnis actus nolendi est malorum: ergo nullus actus volendi est actus volendi. Vel sic. hic actus volendinon est malorum: hic actus volendi est malorum. ergo etc.

¶ Dicitur ad istas duas scilicet ad secundam et tertiam sic. primo ad primam quod contradictio in actu intelligendi et volendi non includit distinctionem aliam: quia extrema contradictionis insunt eis per connota ta: quia aliquid connotat intellectio diuina: quod non connotat diuina volitio.

¶ Contra hoc. hic actus intelligendiconnotata. hoc actus volendi non connotat a. ergo hoc actus intelligendi non est hic actus volendi. connotare enim et non connotare contradicunt. Ad tertiam dicitur quod extrema contradictionis quae dicuntur de velle et nolle non fundantur in actu qui est in deo formaliter. sed in re volita et nolita.

¶ Contra. Deus ab eterno habet nolitionem de peccatis: et tamen ab eterno non ponitur aliquid extra deum: omnis autem contradictio que ponitur quo ad suaextrema sua ex natura rei: requirit fundamenta ex natura rei. Tunc sic. Actus hoc nolendi respectu peccatorum siue malo rum fuit ab eterno: hic actus volendi non. ergo etc.

¶ 4am contradictio fundatur in voluntate signi et beneplaciti sic. Deus volunt omnia quae facta sunt ab eterno voluntate bene placiti: alioquin numquam fuissent facta: et non volunt omnia voluntate signi: eo quod multa fuerunt ab ipso prohibita: et tamen facta. Unde in primo sninarum scribitur quod voluntas beneplaciti semper impletur: non autem voluntas signi. Tunc sic. hec voluntas bemplaciti impletur. hec voluntas signi non impletur. ergo etc.

¶ Dicitur quod extrema istius contradictionis formaliter non sunt in deo. sed in creatura.

¶ Contra. Creatura annihilata adhuc voluntas beneplaciti non est impedibilie voluntas autem signi est impedibilis: ergo aliqua distinctio est in ter eas. a.

¶ 5a contradictio fundatur in potentia ordinata et non ordinata. siue absoluta. Nam vulgo dicitur et est verum quod plura potest deus de potentia absoluta: que non potest de ordinata: vt beatos damnare et damnatos saluare. Tunc sic. hec potentia ordinata non potest damnare beatos: et saluare damnatos hec potentia absoluta potest damnare beatos: et saluare damnatos. ergo etc.

¶ Dicitur quod potentia ordinata et absoluta sunt in deo vna simplex potentia: tamen ipsa sumpta cum possibilibus deo absolute sumptis dicitur absoluta: sumpta autem cum possibilibus deo ordinate acceptis dicitur ordinata: et sic differunt tantum per extrinseca.

¶ Contra. Impossibile est eandem affirmationem et negationem numero fundari in deo et in creatura simul sumptis quando conueniunt soli deo. Solus autem deus habet vtramque potentiam in se scilicet absolutam et ordinatam: de qua fuit ser mo et non creatura. ergo deus et creatura non erunt fundamentum istius contradictionis: sed potentia absoluta et ordinata quae sunt formaliter in deo: et sic affirmatio et negatio dicentur dide dieo.

¶ 6a contradictio est que fundatur in notitia simplicis visionis: et simplicis notitie: vel simplicis visionis: et simplicis intelligentie. Anima christi notitia simplicis visionis nouit omnia que nouit verbum: non autem notitia simplicis in telligentie: et hoc ideo est: quia notitia simplicis intelligentie verbum nouit tam possibilia: quam impossibilia: quod non conpetit anime christi. Notitia autem visionis verbi non terminatur nisi ad impossibilia: ergo videtur quod aliqualis distinctio. sit.

¶ a contradictio fundatur in diuina sapientia et scientia accipiendo eas proprie: sicut distinguit eas. Aug. i14. de tridicens. quod sapientia est de solis eternis. scientia autem de solis temporalibus: et secundum hoc formantur due contradictiones. Nam deus habet sapientiam de sua essentia: non habet autem scientiam. Similiter deus habet scientiam de temporalibus: non habet autem sapientiam: ergo scientia non est sapientia. Dicitur autem ad hoc quod eadem ratione concluderetur quod deus alia scientia cognosceret numeros: alia lineas: quia solum arismetrica est de numero: geometria autem est de lineis: et eodem modo de omnibus aliis scientiis: sed hoc non valet: non enim deducit ad aliquod inconueniens. Nam si arismetrica et geometria distinguum tur ex rationibus suis formalibus vbicumque ponerentur et in uenirentur taliter distinguerentur.

¶ 5a contradictio fundatur in iusti tia et misericordia. Nam iustis divine aliquid conuenit quod non misericordine. Nam non repugnat iustie quod omnes homines dannenter: repugnat autem mine: ergo etc. Unde in Ieremia scribitur. Corripe me disfuente in misericordia et non in furore tuo: natura furore iustitie perderet et dannaret: quod tamen non faceret in benignitate misericordine.

¶ Dicitur autem ad hoc quod iustitia et minse ricordia non distinguuntur in se: sed in habitudine ad extra.

¶ Contra Misericordia habet ad extra habitudinem quam non habet iustitia: et iustitia quam non habet misericordia: ergo eodem modo. est contradictio.

¶ Nona contradictio fundatur in actibus fruendi et vtendi: nam vtrunque est in deo formaliter: deus autem ex nam rei vtiter creatura / et srem fruiter ea: deus autem ex nam rei fruitur se: et non vtitur se. ergo etc

¶ Dicitur ad hoc quod sicut nos eadem potentia volumus et nolumus plura: et eadem potentia vtimur et fruimur: sic deus vnico actu vt frui seipso: et vti creatura.

¶ Contra. Te eadem poten tia fruimur et vtimur: tamen diuers actibus: et ita deus eodem actu intrinseco secundum diuersas rationes formales vti poterit et frui: alioquin extrema contradictionis dicerentur de eodem.

¶ De cima contradictio fundatur in infinitate et necessaritate. Nam infinitas repugnat relationi divine: cum omne infinitum fit perfectio simpliciter: et tamen necessaritas non repugat ei. Nam relationes sunt necessarie sicut essentia: vtraque enim emanatio est necessaria: alioquin persomnis per easdem constitutis non repugnaret non esse: quia constituerentur aliqui quod non esset necessario esse. Necessitas ergo et infinitas fundant extremacontradictionis.

¶ Dicitur quod praedicata condictoria possunt alicui competere ex na rei propter solam distinctionem rationis: sicut exemplificatum est de deo et deitate. Deus enim generat: deitas non: et non differunt nisi ratione.

¶ Contra. quia circumscripta omni operatione intellectus et omni actu rationis manent illa quae insunt ex natura rei. Nam talis da ur diffinitio de omnibus eorum quae sunt ex naam rei: quia si ita non esset: iam non essent proprie ex na rei: quia dependerent ab operationibus intellectus circumscripta ergo ratione manerent extrema contradictionis secundum idem omnibus modis et indistinctim etiam ratione.

¶ Ad exietum dico: quod deus vt supponit pro prm distinguitur a deitate.

¶ Undecima contradictio fundatur in substantia et spiritualitate. Nam non repugnat rationi substantie quae est in deo conicari lapidi: repugnat autem rationi spiritus: ergo iste rationes in deo aliqualiter distinguuntur.

¶ Dicitur quod communicabilitas rationum formalium dei ad extra est tantum secundum rationem.

¶ Co tra. Intellectus noster non potest concipere rationem spiritus esse commune deo et lapidi: concipit autem rationem substantie eis esse communem. Et tunc quaero vnde est hoc si praecise ex parte intellectus cur non potest fingere hoc sicut ibi. si ex parte rei habetur propositum. quod saltem haec conceptibilitas vni conuenit: et nalteri.

¶ 12. contradictio fundatur in causalitate et eternitate. Nam demonstrabile est et certum multis deum habere eternitatem nultis autem dubium: et forte non naturaliter demonstrabile: deum esse causam efficientem. Similiter de essentia et attributis. Nam diuina essennon est cognoscibilis per naturam. attributa divina autem sunt cognoscibilia per naturam. et tam illa quam ista sunt extrema contradictionis.

¶ Dicitur ad primam de causalitate et eternitate quod demonstratio est actus rationis: et ideo contradictio quae formatur secundum demonstrabi le et non demonstrabile saluatur per solam distinctionem rationis: et ideo non valet.

¶ Contra. Quia prius conuenit alicui esse demo strabile: quam actu demonstretur: et sic per talem actum rationis non saluatur contradictio quod prius inerat.

¶ Praetrea. Si esse demonstrabile pactum rationis inesset: tunc veritas incommutabilis dependeret ab intellecentia nostra contingente. Ad 2m de essentia et attributis dicitur quod essenua divina et attributa eque sunt incognoscibilia per naturam.

¶ Contra. Nam possumus illam complexionem componere scilicet aliqua scientia est infinita vel scientia dei est causa rerum: heoc scientia autem in deo est formaliter: et tunc habetur propositum: aut in creatura. et tunc est propositio falsa: nam nulla scientia in creatura est infinita: nec causa rerum. Constat autem quod intellectus non potest formare conclusione nisi cognoscat terminos. octo modi soluendi ad predictas dishic sumc ficultates. Primus est quod regula de contradictione non tenet in diuinis.

¶ Contra istum modum non est psputandum: quia negat primum principium complexum. De quolibus affirmatio vel negaus vera et non de eodem ambo simil.

¶ Praeterea dico ego quod deus non est trinus: si dicas quod est trinus secundum fidem: verum est. sed vtrumque est verum quod est trinus et non trinus: quia ista regula non habet ibi locum.

¶ Secundus moduest per intellectum deficientem: quia intellectus non potest plenarie captuo deum scilicet sicut est: sed fabricat ibi relationes rationis: et per istas fabricatas relationes saluat contradictiones quae de deo dicuntur

¶ Contra. quia quandocumque aliqua contradictio praecedit omnem intellectum deficientem non potest saluari per intellectum deficientem: vel fabricationem intellectus deficientis: sed omnes iste contradictiones praecedunt intellectum deficientem: nam ab eterno intellectus deficiens non erat: et tamen deus ab eterno praedestinat electos: et non praedestinat damnatos: et intellectus fuit principium notitie genite et non voluntas et sic de aliis similibus. ergo etc.

¶ Praeterea illa contradictio quae remanet distructo a. non saluatur praecise per a. sed omnem tales contradictiones remanent omni intellectu deficiente destructo et annihilato: ergo intellectus deficiens non saluat eas

¶ Tertius modus est per intellectum supereminentem quae tales reletiones causat. ratione quarum saluatur talis contradictio.

¶ Contra. Quicquid intellecit intellectus diuinus intuitiue intelligised isti respectus non sunt ibi: ergo non possunt intuitue intelligi. Nam respectus rationis non sunt in re ibi: et consequens non possunt intuitiue cognosci.

¶ Secundo sic. Intellects intuitiuus est existentis: vt existens est: sed tales respectus existere non possunt. ergo etc.

¶ Quartus modus saluatur per distinctionem potentialem: habet enim secundum istos diuina ersentia potentialiter quod moueat intellectum ad ista intelligendum per que saluantur tales contradictiones.

¶ Contra dupliciter. Primo sic. Omnis contradictio actualis praesupponit actualitatem. in fundamento: sed actualiter intellectus diuinus intellecit omnia. voluntas vero non. et voluntas actualiter vult: et intellectus non vult: ergo ista vel sunt contradictoria actualiter vel non: sed sic. tunc quaero de fundamento si sit omnibus modis idem: si non. habetur propositum: si sic: ergo etiam de eodem omnino contradictoria. si dicas quod non sunt contradictoria: hoc nihil est.

¶ Secundo sic. Ubi est contradictio simpliciter: est ibi fundamentum simpliciter: et non secundum quid: sed ibi est contradictio simpliciter: et non secundum quid ergo et fundamentum simpliciter: sed quod est in potentia solum est secundum quid et non simpliciter. ergo oportet ponere fundamentum in actu.

¶ Quintus modus saluatur: quia essemus diuiua continet virtualiter multos conceptus: et secundum hoc potest saluari contradictio: vnum enim extremum saluatur de essen tia sub vno conceptu: et aliud sub alio. et ita non contradictio.

¶ Contra istud arguo. 4r. Ubicumque sunt extrema contradictionis formaliter: ibi sunt fundamenta contradictionis formaliter: sed in diuinis ponuntur extrema contradictionis formaliter: ergo et fundamenta. Tunc arguitur sic. Illud fundamentum quod est formaliter in deo: aut est penitus idem: aut non: si non: habetur propositum: si sic: ergo in eodem formaliter omnino indistincto fundabun tur extrema contradictionis formaliter: quod est impossibile.

¶ 2o sic.

¶ Quandocumque aliqua contradictio saluatur in aliqua natura secundum aliquem modum fundamenti: quomodo ponitur ibi fundamentum et contradictio ibi ponetur: sed fundamentum istius contradictionis non est ibi nisi virtualiter: ergo et contradictio nisi virtualiter.

¶ 3o sic. Quod inest virtualiter alicui est tale secundum quid. et quod inest formaliter est tale simpliciter

¶ Tunc arguo sic. illud quod inest alicui formaliter et per consequens simpliciter non potest inesse per illud quod in est illi secundum quid: sed affirmatio et negatio et extrema multarum contradictionum sunt in deo formaliter: et per consequens simpliciter: ergo non ossunt sibi inesse per illud quod conuenit deo virtualiter: quod est solum secundum quid: ergo ista distinctio est ibi formaliter et simpliciter.

¶ 4 sic. Ubicumque est innuenire formaliter terminos primi princidii ibi est innuenire veritatem eius: sed in deo formaliter inuenis ens et affirmatio et negatio quae sunt huiusmodi termini: ergo et veri tas eius que est: quod non conuenit omnino idem affirmare et negare de eodem secundum idem.

¶ Sextus modus saluatur per denomnina tionem extrinsecam sic deus non fuit creator ab eterno: et fuitiex tempore propter denominationem extrinsecam a creatura acceptam.

¶ Contra istud dupliciter. Vel enim ista denominatio inest ex naturarei: aut non: si non: tunc arguam contra eos: sicut contra illos de respectu rationis: et de intellectu deficiente.

¶ Si autem dicas quod ex natura rei: tunc arguo. Quandocumque aliqua¬ sunt omnino idem ex nam rei: si vnum denominatur denominatione extrinseca ex natam rei: et alterum: ergo si intellectus denominatur denominatione extrinseca ex natura rei: et voluntas non: ergo intellectus et voluntas aliqualiter distinguentur. Item quia dicimus creaturam creari a voluntate diuia: non ab intellectu ex hoc equeeuidenter concluditur distinctio: sicut ex aliqua alia contradictione et tamen non est sola denominatio extrinseca: ergo similiter in pro potenti is la formaliter distinguuntur.

¶ 2o sic. Nam ex hoc denominatur aliquid denominatione extrinseca. quia vel ipsum habet habitudi nem ad aliud vel aliud ad ipsum. Impossibile est autem quod ad eandem perfectionem omnino creatura habeat habitudinem et non habeat: vel econuerso. ergo etc.

¶ 3us modus saluatur: per hoc quod omnia quae sunt in diuinis: sunt idem in recto: non tamen in obliquo.

¶ Sed contra. Quando dico. sic. Intellectus diuinus est omnis obiecti creati et voluntas non: quaro de ista obliquitate: vel est aliquid fabricatum ab intellectu vel non: si sic: arguo contra eos sicut argutum est contra intellectum deficientem. si non. tunc arguo sic. Esse omnis obiecti creati et non esse omnis obiecti creati sunt vere contra dictoria. Nam ita potest esse contradictio in obliquo: sicut in recto. sed vnum extremum istius contradictionis conuenit intellectui ex naturarei: et aliud voluntati. Similiter terminari ab aliquo alio: et non terminari ab eodem conuenit intellectui et voluntati. ergo etc.

¶ Octauus modus saluatur per connotata: quia enim intellectus aliquid connotat quod non voluntas. Ideo aliquid potest dici dide intellectuet non de voluntate et econverso: et sicut est de intellectu et voluntate: sic dico de omnibus aliis.

¶ Contra. Connotare a. et non connotare: vel sunt idem ex nam rei vel non: si non: sicut argutum est superius contra alios arguo contra istos: si sic: tantum valet ista contradictio connotare et non connotare: sicut alia.

¶ Praeterea arguo sic. Aurconnotare dicit praecise intellectum diuinum et non connotare praecise voluntatem: aut connotare dicit intellectum et obiectum simili: vel tantum obiectum: vel intellectum simils cum habitudine ad obiectus: si primo modo: cum intellectus et voluntas sint formaliter in deo: vnum est praecise vnum extremum contradictionis: et aliud est aliud extremum. et sicut ex trema contradictionis necessario distinguuntur: sequitur quod intellectus et voluntas distinguuntur: si 2o mo scilicet intellectus et obiectum similis tunc nihil aliud est connotare nisi divinus intellectus et obiectum: et sic diuinus intellectus et obiectum simils connotant diuinum intellectum et obiectum: et sic idem connotat se: quod est inconueniens. si 3o modoscilicet quod dicat ordinem ad obiectum et connexionem: tunc sic. impossibile est idem hre ordine et connexionem ad obiectum et non habere: sed intellectus habet ordinem ad aquia connotat a. et non voluntas. ergo etc.

¶ Confirmatur. quia aut extrema contradictionis sunt formaliter in deo scilicet vtrumque extremum: et tunc habetur propositum: quia vbicumque sunt extrema contradictionis necessario inter fundamenta eorum est aliqua distinctio.

¶ Si dicas quod non sunt ambo in deo: sed vnum in deo et aliud in creatura¬

¶ Contra. Velle infinito actu omnia bona: et non velle infinito actu omnia bona. velle infinito actu omnia mala: et non vel le actu infinito omnia mala. intellecture etiam infinito actu omnia bona et mala: et non intelligere omnia bona et mala infinito actu: nullum istorum est formaliter in creatura: non illud vel le tantum omnia bona actu infinito: quia nullus actus infinitus potest esse in creatura: et per consequens nec aliud scilicet intelligere omnia bona et mala.

¶ Si dicas quod vtrumque extremum ponitur in deo et in creatura hoc nihil est: quia infinitum velle vel infinitum intelligere non est in creatura propter rationem dictam: nec est possibile hoc imaginari ergo habetur propositum.

¶ Confirmatur ista ratio tota sic. Ubi est formaliter affirmatio et formaliter fundamentum negationis opposite: ibi est formaliter contradictio: sed ista affirmatio. intelligere omnia intellectione infinita. est formaliter in deo: et fundamentum negationis opposite quod est velle: vel non intelligere per voluntatem: est etiam formaliter in deo: nam velle est fundamentum istius negationis non intellectere omnia infinito actu. ergo necessario erit contradictioin deo: et per consequens distinctio.

¶ Sed dicitur ad hoc non est contradictio nisi respectu eiusdem. sicut de potentia ordinata et non ordinata dicitur quod contradictoria videntur dici: sed quia non est respectu eiusdem: ideo non sequitur contradictio. eodem modo in proposito.

¶ Contra. Accipie vculum incarnationis. omnino idem d potentia ordinata deus non potest illud dissoluere: sed de potentia absoluta id idem potest. ergo contradictio respectu eiusdem: et per consequens distincto. quod est propositum. Uidetur ergo quod propter istas contradictiones qui in divinis ponuntur: et de eis dicuntur quod necessare sit ponere aliqua ex natura rei distincta: quibus applicentur extrena illa sunt multe instantie. Primo scilicet contra modum Sed hic probandi istam distinctione scilicet per viam contradictionis. Non enim videtur quod vbicumque contradictio sit quod distinctionem includat. hoc patet in 4or exemplis. primum est de sole. Nam sol habet vertutem desiccatiuam et humectatiuam: per desiccatiuam potest desiccare: per humectatiuam autem non. 2m exuitum est de angelo: quo habet in se virtutem quietatiuam celi. et virtutem motiuam: et per quietatiuam non mouet: per motiuam autem mouet: ergo distinctio. 3m de albedine quae virtutem habet assimilatiuam et dissimilatiuam 4m. quia eadem diferenia videtur esse diuisiua generis et constitutiua speciei: sed inquantum est diuisiua non constituit: et inquantum consti tutiua non diuidit. et tamen ex istis videtur probari distinctio. et ibi tamen negatur.

¶ Ad ista. Ad primam de sole dico quod eadem virtute desiccat et humectat: et per humectatiuam deficcat: et per deficcatiuam humectat. nec est ibi distinctio.

¶ Sed contra. Inquantum humectat non deficcat: quia sic desiccaret ceram.

¶ Dico quod ly inquantum potest reduplicare virtutem vel principium: si principium. sic concedo quod non sequitur inconueniens: sed tamen hoc non est de virtute sermonis secundum omnes.

¶ Alio modo potest reduplicare resolutionem vel actionem que est scilicet actio humectandi et deficcandi: et isto modo nego. et sic sequitur inconueniens et contradictio.

¶ Intelligendum tamen ad euidentiam istius et omnium aliorum exemplorum: quod si haberet aliquam auctoritatem dicentem quod alia et alia virtute hoc sol illa faceret: et illa auctoritas cogeret: dicerem quod ibi esset distino. sed quia nulla est: ideo vitando pluralitatem: quia non apparet necessaritas eam ponendi. Di co quod eadem potentia sol desiccat et humectat: sed quia habemus per fidem cogente: quod deus intellecit omnia: et non vult omnia: ideo est ibi ponenda distinctio. Similiter dico ad aliud de angelo et de al bedine et de differentia: quod est principium idem omnino quo angelus mio uet et quietat: quae albedo similiat et dissilat: et quo differentia diuidit et constituit.

¶ Sed contra dicimus quod inquantum differentia diuidit non constituit: et inquantum albedo similiat et non dissimlat: posito eodem principio quare ita non possumus dicere de deo quod inquantum intellect non vult Dico quod ideo sic concediter in istis propter diuersas actiones fundatas in eodem principio: vel propter diuersas relationes. in deo autem respectu eiu dem principii non sunt diuerse actiones. 2o mouentur instantie contra probationes contradictionum: quia minus videdentur concludere. primo quia Aug. dicit. i9. de tri. quod deus vna simplici visione nouit omnia. sed tum probas quod notitia simplicis visionis et simplicis intelligente distintiatum necessario. 2o quia vnicus actus volendi ponitur in diuinis: et tamen oportebit multos ponere: quod videtur falsum.

¶ Ad intellectum istorum et multorum aliorum est sciendum: quod idem actus aliud concernens potest dici nolle et vel. le.

¶ Exemplum. In deo est habitus amicitie et inimicitie: qui distinguntur ex rationibus suis formalibus.

¶ Et ideo dico. quod idem actus numero qui est voluntatis existens vnica perfectio: dicitur dilectio: vt concernit habitum qui est amicitia: et dicitur odium: vt concernit inimicitiam. Simili de misericordia et de iustitia: eodem modo potest dici ad multa alia que sunt in deo. In deo enim est prouidentia et scientia: et ideo actus intelligendi cum habitu prouidentie praesdici simplex visio: et cum habitu scientiae simplex intelligentia similiter de potentia ordinata et absoluta. In deo enim volun tas que est omnipotentia factiua cum habitu prouidentie dicitur potentia ordinata: et cum habitu scientiae dicitur potentia absoluta: similiter de voluntate signi et beneplacitis eodem modo de multis aliis.

¶ Sed restat dubium de scientia: sunt ne omnes scientie in deo formaliter distincte: sicut geometria: arismetrica: et sic deu omnibus aliis.

¶ Dico quod posset faciliter sustineri: quod idem habitus formaliter sufficeret: qui per respectus fundamentales ad diuersa diceretur habens illum habitum: sciens illa diuersa. Uerum. quia eodem modo posset dici de sapientia: que est de eternis: et de scientia que est de temporalibus. Augi. autem videtur distinguere ea: et dictum est superius quod sapientia est principium pro ductiuum verbi: et non scientia. Ideo videtur posse dici de istis et de omnibus aliis scientiis: quod sunt ibi formaliter: et formaliter distincte: et etiam de virtutibus moralibus que perfectionem dicunt.

¶ Sed dices. tum ponis multas per fectiones nimis et infinitas. Dico quod perfectiones in deo non sunt infinite: quia inter eas est ordo. Multi tamen antioausi sunt ponere infinitas: sed multas hic pono.

¶ Sed quia aliquis diceret. quod omnes contradictiones iste per quasm probata est illa distinctio sumuntur per comperationem ad aliud: vel saltem plures earum. et ideo non est ita euindenscontradictio: sicut si sumerentur sine respectu.

¶ Ideo adduco 4or contradictiones: que sumuntur sine aliquo respectu: vel comparatione ad extra.

¶ Prima fundatur in attributo realitatis et absoluti essentie: quia ex natura rei repugnat rationi formali absoluti: que est diuina essentia comunicari relationi: tunc enim relatio esset ad se: et tamen non repugnat realitati: quia relatio est realis eadem realitate qua essentia cum sit idem realiter: et hoc inferius ostendetur ergo realitas essentie et eius absolutum distinguuntur ex nura rei.

¶ Et per idem medium probantur distingui est sentia et relatio.

¶ 2a fundatur in ratione formali radica bilitatis que competit diuine essentie: prout est fundamentale constitutiuum cuiuscumque diuini suppositi et in ratione necessitatis. Nam prima conditio scilicet esse radicabile principium constitutiuum et fundamentale non commnicatur relationi: quia hoc sibi repugnat: et tamen communicatur ei necessitas: quia ita necessaria est diuina productio: sicut essemus diuina.

¶ 3a fundatur in diuina comunicabilicate et existentia: quia eadem existentia qua diuina essentia existit et relatio: et tamen non eadem communcabilitate comunicatur qua essentia: et sic extrema contradi ctionis dicuntur de diuina comunicabilitate et existentia.

¶ 4 fundatur in infinitate intensiua et eternitate: quia generato diuina est eterna formaliter: et ipsa non est formaliter infinita intensiue: cum non dicat perfectionem simpliciter: quia quicquid perfectionis est in patre et in filio.

¶ Sed vt melius hec distinctio videatur: moueo aliquas instantias nunc. alies mouebo alias.

¶ Pria quantum ad presens sit ista. Quia deus est quo magis nihil cogitari potest secundum Ans. prosolut Si autem in deo essent plures perfectiones infinite: tunc plures ipsarum essent maiores vna. et sic illa non esset diuina.

¶ Dico ad hoc quod omnia attributa habent eandem infinitatem numero: sicut ostensum fuit superius dist. 2a et quia magis et minus et inequalitas respiciunt quantitatem virtutis: vbi non est quantitas molis. hinc est quod vbi est ea dem quantitas: ibi omnino non potest esse nec magis nec minus: nec inequalitas: infinitas autem est eadem in omnibus et locum tenet quantitatis: talia enim semper requirunt distinctam quantitatem.

¶ Praeterea. equale et inequale sunt passio nes quantitatis finite: in deo autem non est quantitas finitam et ideo inequalitas ibi non est. nec plura infinita essent ma iora vno.

¶ 2o instatur. Sicut summa simplicitas ex cludit omnem compositionem: ita summa vnitas omnem plurali tatem: sed summa identitas omnem distinctionem excludit: in diuinis autem perfectionibus est summa vnitas et identitas ratione essentie: ergo nulla distinctio aut plurali tas.

¶ Dico quod sicut inter personas diuinas est summavnitas et identitas ratione essentie cum pluralitate et distinctione personarum vera et reali: pluralitas etiam ibi est inter fundamenta in proprietatibus. Ita dico in proposito summa enim identitas et vnitas est in infinitate: pluralitas autem fundatur super distinctione formali attribute rum. non enim vnum oppositorum excludit reliquum nisi respectu eiusdem fundamenti.

¶ Contra. Magis sunt illa idem que sunt de primo modo: quam illa que sunt de 2o modo. attributa autem sunt idem in 2o modo: non in primo: ergo non sunt summe idem.

¶ Dico quod attributa in rationibus suis forme libus: nec sunt idem: nec vnum. et vt sic comparantur illis de 2o. modo. prout autem comparantur ad essentiam habent per illam vnitatem: et reducuntur ad primum modum: quia habent eandem infinitatem et eandem realitatem: sicut suos modos intrinsecos: quia videntur ad eos reduci sicut ad primum modum: et isto modo sunt summe: idem: sicut persone diuine sum idem: et summe vnum: et non nisi isto modoscilicet vnitate et idem titate que est per essentiam. licet distinguantur et plurificentur inquantum sunt persone. potest tamen breuiter dici: quod illa de primo modo non sunt magis idem: sed pluribus modis idem

¶ 3o instatur. Nam per rationes per quas tu concludis perfe ctiones esse distinctas formaliter: per easdem potest inter eas probari distinctio realis: quam nullus concedit: quia quando cumque aliqua sic se habent: quod quicquid conuenit vni realiter non conuenit alteri: talia videntur realiter distingui: sicut ex conuenientia alicuius et disconuenientia eiusdem ex natura rei alicuius: arguitur distinctio ex naaua rei inter ea.

¶ Dico quod modum realitatis superueniens illi regule destruit eam: licet enim essentia et relatio in diuinis sint vnum suppositum tamen relationi conuenit distinguere et non essentie: et licet natura diuina et humana in christo sint vnum suppositum: tamen sola natura diuina sustentat: et suppositat humanaura: et quemadmodum nam et heceitas sunt vnum indiuiduum: et tamen natu ra indiuindualiter non distinguit: et heceitas distinguit: et ideo dico licet ista reglatia certissima quod quando aliqua sunt idem omnibus modis: quicquid conuenit vni et alteri et eodem modo: sed tamen quando aliqualiter distinguuntur: et sunt idem aliquo modo: non oportet quod illo modo quo aliquid conuenit vni conueniat alteri.

¶ 4o instatur sic. Quicquid ponitur in diuinis: oportet quod ponatur summe: et sic cum ponuntur ibi distinctiones ponentur ibi summe.

¶ Dico quod licet illa que dicunt ibi perfectiones sint ibi summe et summa: non tamen inl que dicunt commune habitudinem. vnde summa distinctio non est inter personas.

¶ Contra. distinctio per priora est maior quam per posteriora: sed distinctio quam ponis inter attributa est quiditatiua. et per consequens per priora scilicet per illa de primo modo. ergo etc.

¶ Prima distinctio essentialis est maxima: sed distinctio quiditatiua est essentialis: quia quiditas et essentia sunt idem.

¶ Ad ista dico.

¶ Ad primum quod contingit interdum per posteriora malorem distinctionem fieri. Nam sor et plato qui precise distinguuntur per posteriora. magis distinguuntur quam animal et rationale que precise distinguuntur per priora.

¶ Ad 2m dico quod quiditas abstrahit ab essentia sicut productio a factione. et per consequens distinctio quiditatiua albi essentiali.

¶ 3o instatur sic. Melius est habere omnem per fectionem in se quiditatiue et formaliter et simpliciter. quam aliquo alio modo: cum iste modus sit primus et principalissimus Cum ergo omnia essentialia dicant perfectiones simpliciter. melius est quod attribuantur essentie diuine in primo modo quam in 2o. Et si in primo modo. tunc arguo sic. quacumque sunt in primo modo idem non distinguuntur formaliter: sed perfectiones cum essentia sunt hmodi. ergo etc.

¶ Dico quod sicut non est melius filio esse perfe ctiorem patre quam esse equalem: quia hoc sue dignitati repugna ret: ita non est melius diuine sapientie esse in primo modo di uina essentia: quia tunc non esset sapientia.

¶ Contra. illud quod est tale quo nihil cogitari magis potest. includit omnem perfectionem simpliciter: alioquin non esset perfectissimum in sua quidi tate: que praescindere videtur ab aliis perfectionibus.

¶ Dico quod sufficit quod perfectissimum includat identice omnem perfectionem simpliciter. Et tunc ad illud quod dicitur. quod tunc non esset perfectissimum: vt praescindit quiditatiue ab istis perfectionibus Dico quod immo. nura ipsum solum est perfectissimum per suam infinita tem et eadem est infinitas eius: et omnium talium perfectionum est sentialium. vt autem ab illa infinitate praescindit: non est perfectius nec imperfectius.

¶ 4o instatur sic. nam vt dicunt aliqui. hoc videtur confirmare errorem arrii: quia vna illarum perfectionum vt praescinditab alia: cum non sit creatura. oportet quod fit deus. et sic erunt plures dii sicut plures perfectionis.

¶ Dico quod eodem modo argueretur de personis quod essent plures dii. cum tamen qualibet: vt praescindit ab alia: non fit creatura: sed fit deus: et sic erunt plures dii sicut plures persone.

¶ Dicunt tamen alii quod ponere oppositum istius distinctionis inducit errorem Sabellii comtra distinctionem diuinarum personarum. nam per omnes rationes quibus militatur contra formalitates: vt supra patuit: et infra patebit. potest militari ab infidelibus contra distinctionem diuinarum personarum.

¶ Dico ergo quod omne quod est. vel est essentia creata vel diuina: sed tamen non quiditatiue: sicut omne quod est est substantia. vel accidens: et tamen multa sunt que neutrum sunt quiditatiue. Ideo dico quod temerarium est dicere aliquam opinionem illarum esse hereticam: quia varii et solemnes doctores opina ti sunt sic et oppositum: et ideo posita distinctione tali: omnia soluuntur.

¶ Ad aritum in principio patet.