Quaestio 10

¶ Questio. x. DEcimo quero Utrum fortitudo sit virtutum excellentissima: videtur quod sic: quia laudabilior est.

¶ Contra. quia est in concupiscibili.

hic premittendum est quid est fortitudo. dicitur quod fortitudo est virtus circa terrores motis.

¶ Contra. quia velleperdere regnum vel imperium magis quam aliquid turpe operaricest virtus fortitudinis: quia hoc non potest reduci ad aliam virtutem. ergo etc.

¶ Item 2o quia si alicui intemptarentur maxi me pene et mallet eas sustinem quam aliquid turpe operari: esset virtus fortitudinis.

¶ Item tertio velle prius perdere to tam substantiam vel sustinere angustiam de morte amicis vel parentibus intemptata quam aliquid turpium operari: simil est virtus fortitudinis: et tamen nullum eorum est circa terrore mortis.

¶ Dicendum est. quod quia ex actibus generatur habitus et omnia praedicta sunt actus virtuosi possunt adgenerare habitum virtutis fortitudinis.

¶ Ideo dico quod fortitudo est virtus circa quoscumque terrores. proprie tamen circa terrores mortis pro salute reipublice: et sic locutus est Ari toteles proprie de virtute fortitudinis. videndum est quot sunt modi fortituSecundo dinis.

¶ Dicendum secundum Arist. quod tantum vnus est modus scilicet circa bellica impauidum manere pro salute reipublice.

¶ Sed contra. quia circa egritudinem aliqui intemptantur timore mortis adeo quod proprie salutis obliuiscuntur: alii vero impauide optime se disponunt animose ad mortem perferendam.

¶ Item in naufragiis aliqui propter timorem vsum rationis amittunt: alii vero constanter periculum mortis sustinent.

¶ Item tertio circa actus iudiciorum mortis aliquin vltra debitum terrentur: alii vero pro suis demeritis mortem libenter aggrediuntur.

¶ Item quarto quod fortius est: martyres pro virtute latrie mortem impauide sustinent.

¶ Non igitur fortitudo est solum circa bellica: sed etiam circa ista quae iam sunt dicta. et ideo tosunt modi fortitudinis quat sunt obiecta circa que conuenit hominem impauide operari et ex virtute morti obuia re vel mortem pro virtute recipere videndum est quomodo difficultas actus decla¬

¶ ertio rat excellentiam fortitudinis. Dicunt quidam quod difficultas actus fortitudinis non declarat virtutem fortitudinis et excellentiam eius: quia minus homines possunt attingere ad medium eo quod est maioris difficultatis: et per consequens virtus minus est laudabilis: vide de hoc. supra. etc.

¶ Sed contra. quia artifex quo domum facit secundum artem difficilem ad inueniendum: amplius laudatur quam si faceret ipsam secundum formam communem ad quam formam omnes possent attinge re.

¶ Item secundo in agonisticis disputationibus amplius laudatur qui medium subtilius et difficilius ad propositum adducit: quam qui commune quod communiter homines facere scirenti. sed sic est in proposito de difficultate in agibilibus. ergo agibilia secundum virtutem sunt magis laudabilia quae maiorem difficultatem habent. Igitur excellentia cuiuslibet virtu tis aliquo modo declaratur ex eius actus difficulta. te.

¶ Ad cuius euindentiam notandum est: quod difficultas in actu potest accipi ex quatuor. Primo. valet. ex pronita te operantis: et sic actus continentie est difficilis: quia homines sunt proni ad incontinentiam.

¶ Item ex parte habitus: vt intemperatus: qui impeditur ab intemperantia propter habitum contrarium.

¶ Item ex parte circunstantie: vt interficere amicum pro executione actus iustitie quam inimicum magis est difficile: quod tamen oportet facere aliquando virtuosum.

¶ Item ex parte obiecti: vt impauidus circa mortem.

¶ Quando igitur est difficultas in actu virtutis ex parte potentie sensitiue operantis: quia potentia inclinat ad contrarium: difficultas fac actum laudabilem: et per consequens habitum a quo elicitur ta lis actus.

¶ Quando autem est difficultas ex parte habi tus: tunc est vitium: et per consequens facit actum vi tuperabilem: quia habitum acquisiuit viciosum: qui est causa illius difficultatis.

¶ Quando vero ex parte obiecti vel circumstantie laudabilis est semper. Iccirco for¬ ¬titudo ex excellenter laudabilis tam ex parte poten tie quam obiecti quam etiam circunstantie.

¶ Sed tunc sequtur secundum hoc quod fortitudo sit nobilior quam iustitia.

¶ Di cendum quod non. quia iustitia est de superiori obiectecontinet enim obiectum fortitudinis: vt supra dictus est sepe.

¶ Sed tunc est dubium: si fortitudo nobilior sit quam iustitia particularis.

¶ Dicendum quod duplex es iustitia: distributiua et commutatiua: sed prima est nobilior secunda. quia est de nobiliori et altiori obiecto: quia est circa honores: commutatiua vero circa mercatio nes: sicut etiam iustitia distributiua et fortitudo se ha bent secundum nobilitatem: sicut excedentia et excessa: quia ex parte obiecti iustitia distributiua est nobilior.

¶ Sed ex parte potentie vel circunstantie fortitudo excediiustitiam distributiuam.

¶ Item dubium est si fortitudo que est circa monstra: vel circa fulgura: aut etiam tonitrua sit virtus.

¶ Dicit Aristoteles quod non: quia non potest esse libere elicita ab homine: et terrores illi transcedunt humanum modum.

¶ Sed dicendum quod circa talia potest esse virtus fortitudinis scilicet inquantum homo est impauid quantum oportet: et sicut oportet: non enim in talibus dabet homo amittere visum rationis: et sic possibile est humano modo impauidum se habere.

¶ Item dubium est. si ex virtute fortitudinis declaratur immortalitas anime.

¶ Dicunt quod dam quod sic: quia virtus non potest esse aliquid irremunera tum: sed si anima non est immortalis: nihil prodesset forti circa mortem virtuose operari: quia bonum virtutis non remanet saltem in se: quia non est semper.

¶ Sed contraquia philosophi nullam fecerunt mentionem de fortitudininis remuneratione: nisi quod tales sunt ab omnibus laudam di: vnde premium virtutis secundum philosophos est honor et laus que impenduntur prout est possibile.

¶ Item secundo. quia me lius est bonum gentis quam vnius persone: et per consequens bonum reipublice quam singularis persone: sed bonum virtutis plus est appetendum quam bonum premii: ergo virtuoso dabet sufficere bonum virtutis pro vtilitate rei publice.

¶ Item3o quia secundum Agu. aliquins debet magis velle annihilatisem sui immo totius vniuersi quam mandatum dei transgredi vel praetermittere: vt peccet mortaliter sed in annihilatione vniuersi nulla sequitur vtilitas: quam tamen plusquam peccet dabet eligere.

¶ Ite quarto bonum virtutis est tantum bonum quod pro sola virtute omnia bona sunt exequenda et mala sunt fugienda. Igitur ex fortitudine non potest declarari anime immortalitas

¶ Sed contra. quia propter quod vnumquodque tale: et illud magis est appetendum: sed virtus est propter felicitatem: sed fortis non potest habere felicitatem in hac vita: quia ho mo priuatur morte: igitur vt felicitas sequatur anima immotut talis est.

¶ Dicendum quod felicitas ad quam est virtus: est ordo et bona dispositio vniuersi et reipublice.