Quaestio 1

In perfectione autem penitentie etc. HIc incipit distinctio 16a ¶ Circa quam quero quatuor.

¶ Primo vtrum resto sit actus virtutis peniten tie.

¶ Et videtur quod non quia actus iustitie distributiue non est actus commutatiue: sed restitutio pertinet ad commutatiuam. penitentia autem ad distributiuam: vt visum est igitur etc.

¶ Contra. satisfactio est pars penitentie virtualis: sed restitutio est satisfactio. igitur etc. quatuor inquirenda.

¶ Primum. circa hic sunt rerum diuisionem primariam.

¶ Et inducuntur quatuor conclusiones.

¶ Prima est quod res non fuissent diuise in statu innocentie. quia homo fuisset institutus distuns omnium creaturarum corporalium: et ita quilibet fuisset disecens. sicut fuit primus homo.

¶ Secundum patet. quia rerum diuisio introducta est propter peccatum. quia non quilibet plus acciperet quam fuisset necessarium. non sic autem tunc fuisset. sed quilibet accepisset solum sibi necessaria.

¶ Secunda conclusio veritas est: quod rerum diuisio fuit facta tempore nature lapse propter cupiditatem sequentem ex qua plus capere quilibet voluit.

¶ 3a veritas et conclusio quod diluuio facto fuerunt diuisa a parentibus vsque ad tempus nemroth. ante quem non erat princeps: sed quilibet parentes suis filiis diuidebant.

¶ 4am veritas et conclusio. quod a primis occupantibus. sicut familie se dispergebant. quia que nullius sunt iuris occupanti conceduntur iure naturali.

¶ Sed occurrit dif. quare parentes non instituerunt politiam perfectiorem que est in hoc. quod omnia essent communia: sicut plato ordinauit. sicut recitat beatus clemens in epostila ad duodecim apitulos. quod plato policiam dignissimam ordinauit.

¶ hic dicitur quod post lapsum temporis fuerunt homines ad auaritiam nimium proni. et ad concupiscentiam. et ideo sicut erant imperfecti: necesse fuit vt haberent politiam imperfectam. et ex imper fectione autem fuit diuisio necessaria. non ergo inure naturali nature institute: sed post lapsum vt homines imperfecti haberent politiam conuenientem statui imperfectorum. videndum de rerum ttanslatione: et sequitur Secundo primum videlicet rerum diuisionem: quia varietas vite indiget variis rebus: et contingit quod vnus indiget re alterius. et econtrario. et ideo oportuit innuenire vi am.

¶ Translationes autem debite sunt in quadruplici genere.

¶ Primo secundum liberam donationem: et est inure naturali. sicut ex voluntate propria est disefuns rei. ita potest eam voluntarie dare et cessare a divenio. vnde est commutatio naturalis: quia vbi est actus rationis secundum virtutem est secundum reguam naturalem rationis: sed talis actus est ipsius liberalitatis.

¶ 2o sic per commutationem naturalem: que est rei ad rem sine nummismate. puta si iste daret sibi pamnum et ille daret sibi equum: sicut dando illud quo non indiget: et econtrario: sit autem ista commutatio secundum proportionem arismetricam: vt quantum dat in valore tantum recipiat.

¶ 3o modo per commu tationem non naturalem: que fit mediante nummismate: quia faciliter non poterat fieri commutatio rei ad rem: quia vna plus valebat quam alia innuentum est nummisma medium talis commutationis.

¶ Quarta. est legalis. et ista dicitur per prescriptionem et vsucaptionem. prescripto autem est de re immobili. que per moram. xxx. annorum transfertur in dominium possidentis. si nullus infra illud tempus reclamet.

¶ Sed occurrit difficultates circa primum modum. quia contra illud quod est rationis naturalis. ius ciuile non potest. sed ista est naturalis sicut dictum est: et iura positiua irritant aliquas donationes inter virum et vxorem.

¶ hic videndum est quod ius naturale aliqua praecipit: et contra hoc non potest inus ciuile: nec contra hoc prohibet. Aliqua permittit sicut do nari. et circa talia oportet artari.

¶ Secunda difficultas est de commutatione naturali: quia res sunt impares in valore cum sint diuersa specie: et vnus equus plus valet quam mille asini.

¶ Dsintum quod equalitas intenditur in habitudine ad vsum humanum. quamuis enim mus vel formica: eo quod animata preualeant omnibus rebus inaiatis. tamen in habitudine ad vrsum humanum multa inanimata. puta lapides ex quibus fiunt statue preualent.

¶ 3a dii. de commutatione nummismatis. quia idetur quod semper esset symonia que fuit in symone qui rem dignissimam pro nummismate volunt comparare. Et hoc sit frequenter cum venditur homo qui est nobilior dono sis scilicet namdonum s si scilcet quedam creatura est: et quedam qualitas in formans animam. modo esse substantia: vt sic nobilius est quocunque accidente in ipso: sed caritas quae est donum si scilicet est huiusmo. Si igitur symodo commisit peccatum talem virtutem volens pecunia comparare: videtur quod magis contrahat symoniam qui per tunia emit hominem.

¶ hic dicendum quod donum spiritus scti non habet nobilitatem tantam. vt homo in se: sed in comparatione ad obiectum. De hoc autem dicetur infra.

¶ Quarta difficultas de commutatione legali que non videtur esse licita de inure diuino: quia quaecunque res esset prescripta si constaret occupan ti ipsam esse alterius videtur debere eam sibi reddere: et restituere. Et hoc dicunt aliquin esse consulendum in foro onscientie.

¶ Sed tamen hoc non teneo. immo dico quod verus rei ponsequens efficitur. hoc probat scotus ostendens que fuit causa et motiuum statuendi inus de prescriptione.

¶ Prima causafuit ne rerum diffentia essent in incerto.

¶ Et hoc esset detrimentum rei publice: vt igitur quilibet haberet curam et sollicitudinem de rebus suis: et etiam punirentur negligentes res suas possidere statuere. Sunt autem quatuor rationes ad hoc.

¶ Prima cuilibet principi licet statuere ius in sua politia ad maiorem vtilitatem rei publice. quannis cedat in detrimentum singularis per. amabile enim est ponum vniuscuiusque. amabilius autem et diuinius bonum totius gentis. primo ethichorum. Item princeps potest punire quemcumque facientem aliquid in detrimentum rei publice ed ille qui negligit rem propriam facit contra vtilitatem: et in detrimentum rei publice.

¶ Tertio. quia alius essent lites mortales. quia veniret quilibet et diceret auus meus possedit istud et huis.

¶ Quarto. quia ad quietando conscientias: quilibet enimesset inquietus: vtrum licite teneret suas res: ex quo sunt vlui applicate per. xxx. annos non oportet conqueri: nec conscientiam habere. idendum est de iniusta translatione: quia cirTertio ca istud contingit errare: et bene se habere. sicut igitur potest esse recta translatio: et inrecta.

¶ Sed 4r iniusta translatio inuenitur.

¶ Prima que fit per modum violentie. alia que fit per modum ignorantie: vt in furto alia per modum fraudulentie. sicut dans auricalcum proauro. alia per modum translationis illegitime. sicut in vsura. omnes iste sunt iniuste. satis patet: quia in qualibet occupatur non suum.

¶ Sed de prima quaeritur. si licet ab inimicis rapore.

¶ Respondeo vel hicet facit aliquis recuperando quod est ablatum vel non. si non est ablatum. certum est quod tenetur restituere. si sic. tunc non tenetur. si tamen pro tanto accipiat: licet violentia sit peccatum. de rapina autem infidelium: quorum bona sunt confiscata: non tenetur.

¶ Tertia difficultas. s furtum est maius peccatum quam rapina ceteris paribus. Dicitur quod rapina est maior quia ad quadruplum obligatur de furto autem oo culto non tenetur restituere nisi tantum. Et eodem modo est in omni lege divina. quia quin furatur manifeste infert violentiam.

¶ Sed quod est maius peccatum furtum vel fraudulentia:

¶ Dicitur quod fraudulentia est maior: quia ibi est mendacium facti: et talis etiam rapit aliena: sed furtum licet inter ista sit minus: tamen est maioris infamine. Alexam. rapiebat omnia et dicebatur imperator. pirata rapiebat modica et dicebatur latro. idem Augn de virginitate.

¶ Alia difficultas est de vsura. et videtur quod sit licita: quia volun taria. igitur legitima. cum pactum sit res naturalis.

¶ hic distinguitur de voluntario simpliciter. et secundum quid. quando enim aliquis voluntarie patitur: vel paciscitur tunc est licitum. sed hoc est volunt tarium secundum quid: quando est aliquis: qui alio modo non potest habere: et in talibus tenetur aliquis ad restitutionem: quia tali modo est innuoluntarium: sicut cum quis proiicit merces in marividendum est de restione rerum. quod autem restituQuarto tio sit necessaria ad salutem: patet per auctoritates sacre scripture. quia deus noluit reconciliari: israeli donec fuit restitutum ablatum gabaionitis. Et de achan patet in Iosue. Eodem modo patet de pharaone gene. 1 2o capitulo quando tulit sarram vxorem abrahe. Et de abimelech. gene. 2o.

¶ Sed videndum est. quis dicitet restituere. si ille quae abstulit tenpore necessitatis extreme.

¶ Dicitur ab aliquibus quod sic quando venit ad pinguiorem fortunam. Scotus autem dicit opposi tum distinguendo quia vel ille non erat in extrema necessitate. et postea venit: et tunc tenetur. quia res quando ipsam accepit non fuit sua effecta: et illa obligatio non fuit extincta: sed sopita sed si erat in extrema necessitate quando accepit: quia iure politico communia sunt omnia. et tunc vere est suum. ideo non tenetur restituere. esto quod ad pinguiorem fortunam veniat: sed si non erat: tunc rapuit alienum.

¶ Sed quibus faciendaest:

¶ Dicitur quod illi a quo sublatum est. sed si multum distet: deu pauperibus: pro salute illius. Sed si totaliter ignorat persona illa cui res illa ablata est detur pauperibus. Sed quando precipitur a confessore quod statim restituat:

¶ Dicitur quod quandiu non restituit mortaliter peccat: quia preceptum de non retinendo rem alienam obligat semper: et ad semper.

¶ Sed de quibus resto est facienda:

¶ Dicitur quod non solum de raptis: sed etiam de furatis et tenetur ad interesse. sicut de pignoratione rei habentis fructum. tenetur restituere fructum. de interesse autem et omnibus dannis. si passus etiam iacturam per se propter illam. Si per accidens autem no.

¶ Sed hic est dubium. si plures sunt in capiendo alienum participes.

¶ Dicitur quod omnes simultenentur. et etiam quilibet per se: sed vno soluente omnes libe rantur. quod autem omnes teneantur insolidum patet per apluitum ad ro. primo. Non solum inquit qui faciunt ea. digni sunt morte. sed qui consentiunt facientibus.