Quaestio 1

¶ Distinctio. xxxiii. Questio i. host supradicta magis interius considerari etc. Idistinctionem 33am. Postquam visum Irc. et est de respectibus in creaturis et in deo quantum in se est. et de respectibus diiad creaturam. Uidendum est de relationibus diuinis comparando ad fundamentum: sicut dictum fuit superius in declarando naturam relationis in creaturis. Quero ergo primo circa hoc istam. q. Utrum proprietas relatiua et essentia distinguantur secundum rationem ab anima fabricatam. quod non. quia impossibile est intellectum distinctionem fabricare in ter extrema nisi ea cognoscat: sed intellectus noster diuinitatem siue essentiam non cognoscit. ergo etc.

¶ Contra. quia aliqualiter intelligit secundum Aug. ergo.

¶ hic sunt 4or declaranda. Primum est. Utrum distinguuntur secundum rationem.

¶ 2o. Utrum secundum rationem factam ab anima.

¶ 3o quomodo valent solutiones aliorum.

¶ 4o quomodo scit vi dentur esse ad hoc quod illa plus quam ratione distinguantur. ad primum dicunt aliqui quod illa distinguuntur Quantum secundum rationem: quia inter illa quae sunt penitus indistincta intellectus facit distinctionem. et est natus adunata pistinguere: sed relatio et essentia sunt huiusmod. ergo etc. Sed contra hoc arguo 4r. Primo sic. In essentialiter ordinatis remoto priori remouetur posterius: sed esse secundum rem prius est quam distingui secundum rem. et esse secundum rationem est prius quam distingui secundum rationem. ergo amoto esse secundum rationem amouetur distingui secundum rationem: sed esse secundum rationem remouetur ab essentia et a relatione vt est in deo. ergo et distingui secundum ratio nem amouetur ab essentia vt est in deo et a relatione.

¶ 2o. Nulla forma quae repugnat alicui fundamento potest dare esse formale vel suum effectum formalem illi fundamento: quia tale esse non ponit nisi circa proprium fundamentum: sed omnis formacata a ratione nostra repugat deo vel essentie et relationi quae sunt in diuinis: sicut contingens repugnat necessario: et sicut eterno repugnat temporale: et sicut enti simpliciter repugnat ens secundum quid. ergo nulla distinctione intellectus nostri distinguuntur.

¶ 3 sic. Cuicumque repugnat subiectum repugnat et eius passio: sed distinctio rationis est passio entis rationis: sicut distinctio realis entis realis. essentie autem diuine repugnat esse ens rationis. ergo distingui ratione.

¶ 4o sic. Omnis distinctio specificatur ab extremis. cum non ponatur distinctio essentialis nisi inter essentias. nec specifica nisi inter species: sed essentia et relatio non sunt entia raionis. ergo distinctio earum non erit rationis.

¶ Dico ergo quantum ad hoc propter istas rationes quod nulla distinctio rationis est ibi: et potest sic confirmari. Quandocumque aliquid denominat denominatione extrinseca. si illud extrinsecum a quo fit denominatio sit reale. et denominatio erit realis: sicut deus dicitur realiter creator. quia denominatur a creatione qua est realis in creatura. Si ergo in nobis sit illa distinctio realis. dicetur realiter distingui denominatione extrinseca.

¶ Si dicatur quod ille rationes bene probant illud quod probant: sed non contra illud quod ponitur. propat enim bene quod essentia et relatio vt in se non distinguuntur ratione. hoc est verum: sed non probant quod non. vt in anima nostra et secundum conceptum nostrum. Istuod recte confirmat propositum: quia conceptus nostri de essentia et relatione non sunt essentia et relatio: quia relatio et essentia sunt eterna et necessaria: illa temporalia et contingentia.

¶ Praeterea dato quod essentia et relatio essent conceptus nostri vel econverso. cum isti comceptus realiter differunt: et etiam possunt ab inuicem separari. sequitur quod essentia et relatio realiter differunt. et etiam poterunt ab inuicem separari.

¶ Et si dicatur quod essentia et relatio vt in esse obiecti uo anime nostre distinguuntur. et non in se. Istud concedit quod queritur. quia si essentia et relatio sunt eiusdem rationis in esse cognito et in se. cum ex ratione sua formali sibi repugnat sic distingui vt ostensum est: sibi etiam illud repugnabit et in esse obiectiuo. si autem sint alterius et alterius rationis. oportet dicere quod essentia et relatio in diuinis distinguuntur ratione. propter hoc quod distinguuntur in intellectu: quod videtur falsum. ad 2m praencipale est videndum. Utrum ilQuantum la distinguuntur secundum rationem tantum ab anima fabricatam.

¶ Dicunt aliqui quod sic: quia si alia distinctio ne distinguerentur: realiter distinguerentur: quia omnis distinctio vel est realis vel rationis.

¶ Sed contra hoc arguitur 4r. Primo logice. 2o naturaliter vel philosophce. 3o metaphice. 4o theologice.

¶ Togice quidem primo sic. In logica est ista regula vera. a Quando alterum de altero etc. hec quidem regula vera est tam in predicatis per se primi modi quam in praedicatis secundi modi: sed non est vera in predicatis per accidens quia non sequitur. animal currit. ergo homo currit. tenet ergo solum in praeditatis per se. b Et ratio huius regule est ista: quia ex quo illud quod in primo modo conuenit. est de essentia istius. et per consequens de ssentia illius in quo includiter: quia omne quod est de essentia inclusi est de essentia includentis. Patet etiam ratio de predicatis secum di modi: quia omnis passio superioris per superius potest de in feriori demonstrari: sicut habere. 3. per triangulum de ysocheleOmne autem demonstratum de aliquo dicitur per se de illo. et etc.

¶ Ex illa regula argentur sic ad propositum. et ostendo quod relatio non dicitur in per modo dicendi per se de essentia sic. Relatio: per te: dicitur de essentia in primo modo: sed in primo modo dicendi per se dicitur relatio ad aliud. ergo essentia in primo modo dicendi per se erit ad aliud. quod est contra Aug. expraesse vt inferius apparebit. Ex parte etiam essentie arguitur. Quia essentia in primo modo est ad se: sed si dicatur de relatione in primo modo. ergo relatio est in per modo ad se. Eo dem modo ex parte secundi modi. Esentia est communicabilis per se secundo modo: sicut omnis naturalis aptitudo dicitur de suo subiecto in cundo modo. si ergo essentia dicitur in primo modo dicendi per se de relatione ipsa relatio erit communicabilis in secundo modo. Similiter argentus ex parte relationis. Relatio enim in secundo modo per se est incommunicabilis: sicut prius dicebatur de comicabilitate retu essentie. Si ergo essentia dicitur in modo dicendi per se de relatione. vel econverso: sicut relatio est incomicabi lis per se: ita essentia erit incommunicabilis.

¶ Ista ergo regulasic tacta reducitur ad formam syllogisticam. et adduco hoc 4or syllogismos. Primus est in per modo secunde figure sic. Nulla proprietas relatiua est ad se. omne essentiale in divinis est ad se. ergo nullum essentiale in diuinis est proprietas relatiua. 2us est in eodem modo. Nullum essentiale in diuinis est ad aliud. omnis proprietas relatiua est ad aliud. ergo nulla proprietas relatiua est essentialis. 3o syllogimus e similis 2o qui sic ponitur. Nullum essentiale est incommunicabile. omnis proprietas relatiua est incommunicabilis in deo. ergo etc. 4us spelius est. Nulla propetas relaiua in divinis est communicabilis. omne essentiale in diuinis est communicabile. ergo nullum essentiale in diuinis est propretas relatiua. Eodem modo potest argui accipiendo praedicata quae sunt vera de essentia et repugnant relationi: sicut esse in tribus suppositis: esse infinitum formaliter. esse perfectionem simpliciter. esse indeterminatum respectu omnium personarum. ista omnia conueniunt essentie. et opposita conueniunt proprietati relatiue. ex istis formentur spelli: vt. supra

¶ Ad ista resonter 4r. primo quod forma syllogistica non tenet in divinis. Alii dicunt quod medium variatur. Alii quod praemisse formantur ab intellectui: et ideo est ibi aliquid rationis. Alii autem quod praemisse ex nam rei sunt vere ent autem nin.

¶ Sed isti modi soluendi non euadunt. Primus non. quia si argumentum fiat in debita forma et praemisse sunt vere. si negatur conclusio tunc perditur omnis disputatio et inquisitio syllogistica de diuinis. quod est inconueniens.

¶ 2us etiam modus non valet. quia medium non varia tur. proprietas enim accipitur secundum idem. et essentia similiter: et illa non sunt nomina multiplicia. et per consequens non est fallacia in dictione: nec etiam extra. quia vtrumque accipitur ibi sub eadem ratione.

¶ 3us mo dus etiam nihil valet. quia si illa solutio esset bona. cessaret omnis inquisitio realis sellogistica. nam semper praemisse siunt per intellectu. ergo ista non erit vera ex natura rei: homo est risibilis: quia praemisse formantur ab intellectu.

¶ 4us modus etiam minus valet. quia tunc ex veris poterit sequi falsum. Nam possibile est esse illud quod est exnatura rei sine operatione intellectus. cum ergo praemisse sunt vere ex nam rei. cessante actu intellectus conclusio non erit va. quod est inconueniens. Omnes etiam praemisse rationes possunt confirmari per sellectum expositorium vbi cessant aliquae de istis cauillationibus: sed quia de hoc in grmra dist. satis dictum est. ideo pro nunc dimitto.

¶ Confirmatur etiam per locum adiffinitione: quia quacumque sunt idem diffinitione quicquid praedicatur de vno et de alio: et quicquid vni conuenit et alteri: sed multa sunt quae dicunt de essentia et non de proprietate. ergo etc.

¶ 2o naturaliter arguo. 4r sic accipiendo regulam in philosophia per se notam. Quandocumque aliquod suppositum producit aliud per principium quod est in eo formaliter. impossibile est quod illo principium sit repugnans producenti hec est per se manifesta. quia tunc non esset in eo: sed pater producit filium per principium formale quod est in eo scilicet per essentiam. ergo patri non repugnat essentia: sed patri repugnat filiatio. ergo essentia et filiatio non sunt idem omnibus modis.

¶ 2o sic. Quandocumque aliquod suppositum producitur formaliter per aliquem terminum qui est formaliter in eo. impossibile est quod ille terminus repugnet producto: sed filius producitur per essentiam non solum sicut per principium productiuum: sed sicut per terminum formalem generationis. ergo impossibile est quod essentia repugnet filio. primo sertim cum per eam producatur tamquam per illud quod est in eo formaliter. Constat autem quod paternitas repugnat filio. ergo paternitas et essentia non sunt idem omnibus modis.

¶ 3o sic. Quandocumque est aliquod fundamentum quod potest esse sine aliqui respectu. ille respectus non est sibi omnibus modis idem. ista patet. quia ex hoc probatur matea distingui aforma. et locus a locato: sed essentia inuenitur in aliquo in quae non est paternitas. ergo etc.

¶ 4o sic. Impossibile est quod in aliquo sit formaliter caretia sui ipsius sed diuina essentia in persona filii caret paternitate. et illa carentia est in ea formaliter. ergo si esset omnibus modis idem paternitati: essentia in filio haberet carentiam sui.

¶ 3o arguo mediae 4r. Primo per relatiue opposita. et hoc primo sic. Relatiua oppositio semper est ad distinctum aliquo modo: quia est ad aliud: sed essentia et proprietas sunt ad aliud aliquo modo: quia essentia est fundamentum relationis. fundamentum inquantum fundamentum est alterius fundamentum. ergo fundamentum est ratio respectus. Similiter omne principium est alterius principium. essentia autem diuina est principium generationis. Similiter 2o. Eentia est terminus. terminus autem inquantum terminus est ratio respectum: similiter essentia est communis relatio propria: quae adiuicem dicuntur

¶ 2o ostenditur illud ideo per natam concls rietatis. Impossibile est quod contraria sint in eodem secundum idem: idem enim et diuersum sunt contrarie opposita. identitas autem conuenit personis secundum essentiam. diunsitas secundum relationem. ergo essentia et relatio aliquo modo sunt non idem. Eodem modo arguitur de vno et multo. Persone sunt vnum in essentia et multe in proprietatibus. illa autem sunt contraria. similiter de conformitate et difformitate. Similiter 4o de conuenientia et repugnantia.

¶ 3o arguitur illud idem ex priuatiuorum oppositione. Impossibile est priuatiue opposita omnino eidem secundum idem simul conuenire: sed opposita priuatiue conueniunt essentie et relationi. ergo essentia et relatio non omnibus modis sunt idem. Mior patet 4r. Primo quia relatio est principium distinctiuum. essentia principium comuenientie. 2o persone per propretates opponuntur non per essentiam. 3o. Eentia est cois. relatio non. 4o. Eentia est principium fundamentale constitutiuum. relatio formale tantum. 4o ostenditur proposi tum per naturam contradictionis: quia impossibile est contradictoria omnio de eodem dici: sed multa extrema plurium contradictionum dicuntur de essentia et relatione. ergo necessario essentia et relatio non sunt omnibus mo dis idem. Maior videtur per se nota. Mior ostenditur. Primo. quia essentia dicitur de filiatione paternitas non. 2o essentia est in spiritu sancto. paternitas non. 3o essentia est perfectio simpliciter. paternitas non. 4o essentia est infinita. paternitas non. et sic de aliis.

¶ Confirmatur. per primum principium complexum: non conuenit idem omnibus modis affirmare et negare. Et si ponatur quod illud princinpium teneat in diuinis: quod est per se notum. habent necessario propositum concedere ad 3m praencipale. vidende sunt vie diQuantum uerse. per quas aliqui praedictas rationes euadere conantur. et quia totum potendus omnium rationum reducitur ad contra dictionem. hinc est quod illi dicere conantur. Aliqui enim soluunt per intellectum deficientem. Aliqui autem per intellectum excedentem: qui scilicet in tellectus diuinus ab eterno fabricauit illam distinctionem Aliqui autem per distinctionem potentialem: quia ab eterno fuerunt in potentia ad distinctionem. Aliqui autem per distinctionem virtualem

¶ Isti modi non valent. primus non. quia illud quod est per intel lectum deficientem non fuit ab eterno: sed omnia ista contradictoria saltem multa dicta fuerunt de relatione et essentia ab eterno nam ab eterno essentia fuit in filio. et non paternitas. ergo videtur quod illud non sufficiat. 2us non valet: quia quod videtur intuitiue non saluatur per respectum rationis ab anima fabricatum: sed inteltectus diuinus has contradictiones videt intuitiue. 3us etiam non sufficit: quia contradictio actualis non potest saluari per illud quod est potentiale. Illud enim quod est in actu non potest esse ratio eius quod est in potentia: sed illa contradictio est actualiter in deo. ergo non saluatur per potentiale. 4us non valet. quia illa contradictio quae est in aliquo formaliter. non saluatur per illud quod est virtualiter in illo: sed illa contradictoria sunt in deo formaliter. ergo etc.

¶ Uidentes autem posteriores quod isti non saluant. rationabilius dicunt. Saluant enim illa contradictoria dicam de essentia et relatione. propter non identitatem conuerti bilitatis. Dicunt enim quod essentia et relatio non sunt conuertibilia. et propter hoc non sunt idem conuertibiliter. et propter haec saluatur.

¶ Alii autem dicunt quod saluatur propter non identita tem adequationis. Dicunt enim quod illa non sunt adequata. Alii autem dicunt quod relatio aliquid connotat. quod non connotat essentia. Ideo aliqua dicuntur de relatione que non dicuntur de essentia. et econuerso. Alii autem dicunt quod relatio potest dupliciter accipi. vel vt comparatur ad essentiam et sic nulla distinctio. vel vt comparatur ad oppositum et sic distinguitur. et vt sic multa possunt dici de ea que repugnant essentie. et econuerso.

¶ Iste solutiones sunt magis rationabiles quam prime. et hoc est. quia concedunt propositum saltem implicite. Prima videtur concedere quod sit aliqua non identitas ex natura rei. et probo euidenter quod ex illa sequatur formalis distinctio sic. Quecunque sunt idem diffinitiue sunt idem conuerti biliter: sed essentia et proprietas: per te: non sunt idem conuertibiliter. ergo non sunt idem diffinitiue. Maior est manifesta per locum a diffinitione. equalis enim ambitus sunt. 2a etiam confirmat quod intedimus: quecumque sunt idem non adequate. non sunt idem omnibus modis. quod enim aliquid excedat seipsum non capit intellectus: sed illa sunt huiusmodi. sequitur ergo distinctio formalis vt prius. 3a etiam concedit. Nam connotare et non connotare sunt vere extrema contradictionis aut ergo sunt fabricata ab anima et tunc per illa non saluantur contradictoria realia: vel sunt ex nam rei. et tunc habetur propositum scilicet quod essentia et relatio non sunt omnino idem.

¶ 4a non valet: quia relatio ni comparate ad essentiam et ad oppositum competunt extrema contra dictionis: sed extrema contradictionis non possunt competere omnino idem. ergo relatio vt comparata ad oppositum. et eade relatio vt conparata ad essentiam non erit omnibus modis idem quod maius est in conueniens quam de essentia et de relatione. Arguo ergo in forma sic. Omnis relatio vel proprietas comparata ad oppositum est incommunica bilis. nulla relatio vel proprietas comparata ad essentiam est incommunicabilis. ergo nulla proprietas comperata ad oppositum est proprie tas comparata ad essentiam.

¶ Dico ergo quod aliqua non identitas est necessario ponenda ex natura rei inter essentiam et relationem. si primum principium complexum debeat verificari. Uerum est tamen quod aliquin non multum intellectu vigentes. negant illud in diuinis. contra quis non est disputandum: quia nihil notius contra eos potest accipi. Si enim verum dicant. possumus dicere quod deus est trinus et non trinus. est vnus et non vnus. infinitus et non infinitus.

¶ Nunc est theologice procedendum in probando propositum. et ad hoc reducitur 4r praencipale in ista quaestione prtractandum scilicet ostendere quod hec opio est de intentione sanctorum. et maxime Aug. in lib. de tri. Prima auctoritas est cntrao de tria. Si essentia est ad aliud. iam essentia non est essentia. Ex hoc arguitur fic. A quocumque remouetur superius: et inferius: sed esse ad aliudem superius ad paternitatem. et remouetur ab essentia. ergo paternitas et relatio remouebuntur ab essentia aliquo modo.

¶ Si dicatur quod ad verificationem dicti beati Aug. sufficit distinctio ratio nis. et per consequens non oportet ex illo dicto arguere distinctionem ex natura rei.

¶ Contra. quia aut locutio sua est vera realiter. et tunc habetur propositum. si autem solum per opus rationis remotoe opere rationis hec esset falsa. essentia non est ad aliud: et eius opposita vera: et ita essentia non erit essentia circumscripto opere intellectus.

¶ 2a auctoritas beati Augu. est etiam. 3o de tri. vbi dicit quod absurdum est vt substantia dicatur ad aliud: sed quandocumque sunt aliqua omnibus modis idem ex natura rei. vnum sine absurditate de alio dicitur. Relinquitur ergo conclusio intenta.

¶ 3a aucto ritas est in eodem. 7. Eo filius quo verbum. et eo verbum quofilius. non eo verbum quo sapina. quia verbum non ad se dicitur sapia autem ad se dicitur: sed eo sapinia quo essentia. eo ergo modo quoconcedit quod verbum est filius. et sapia essentia. negat sapientiam esse filium. et sic essentiam esse filium.

¶ 4a auctoritas est ibidere. Non aliud est deo esse et subsistere: sed aliud est deo esse et patrem esse. sed esse et subsistere secundum omnes ad minus distinguuntur ratione. ergo praeter operationem intellectus concedit quod deo esse et patrem esse non sunt idem.

¶ Istud confirmatur per 4or regulas eiusdem beati Aug. in lib. de tri. positas.

¶ Prima. 5. de tri. In creaturis omne quod non secundum substantiam dicitur secundum accidens dicitur: in deo non. quia nihil in deo secundum accidens dicitur. et tamen non omne secundum substantiam dicitur. Ex hoc arguitur. Quecumque sun idem omnibus modis. si vnum dicitur secundum substantiam: et aliud. si ergo essentia ipsa et relatio sint idem omnibus modis: sicut essentia dicitur secundum substantiam. non apparet ratio quare relatio non dicatur.

¶ 2 regula est in 5o. Quecumque dicuntur singulariter de diuinis personis. nullo modo dicuntur ad se: sed ad aliud. vel ad se inuicem. relationes autem sunt ea quae dicuntur de diuinis personis singulariter: ergo nullo modo sunt ad se.

¶ 3a regula est. quod nominbus que relatiue dicuntu non significatur substantia. Tunc sic. Quecunque sunt omnibus modis idem: quicquid significatur per vnum et per aliud: sed essentia et relatio sunt huiusmodi. ergo nomen relationis significat substantiam et econmuerso.

¶ 4a regula est. 7. de tri. Quod relatiue dicitur est aliquid excepta relatione. sic ergo patet quod illa fuit vera opio beati Auguti.

¶ Confirmatur etiam ista opio ex solutione duorum errorum: et ex eumatione rationum que fiebant pro illis.

¶ fue runt enim duo errores contra trinitatem. Unus erat in suparabun dantia scilicet Arrii. Alius in defectu scilicet Sabellii.

¶ Ar¬ guitur ergo primo pro Sabellio sic. Persone diuine autem se totis sunt idem. aut se toti non sunt idem. aut aliquo sunt idem et aliquonon idem. si primo modo. ergo in nullo distinguuntur. quia quae se totis sunt idem. penitus sunt indistincta. si se totis sunt non idem. illud est absurdum. Relinquitur ergo tertius modus scilicet quod aliquo sui conueniant. et aliquo distinguantur. et per conseqsuens habetur ppositum quod in persona est aliquid quo conuenit. et aliquid quo distinguitur.

¶ Si dicatur quod se totis sunt idem. nullus potest negare quin pater et filius essent idem in paternitate.

¶ Confirmatur. Aut pater est pater eo quodeus. aut non. si non. habetur propositum. si sic. ergo sicut deitate est omnino idem cum filio: ita paternitate: quod est error Sabellii.

¶ Pro Arrio autem argentur sic. Vel persone se totis distinguuntur. vel non. si sic. tunc sequitur quod persone sunt primo diuerse. et per consequens alius deus pater. alius filius alius spiritussanctus. probo. quia sicut paternitate pater distinguitur: ita deitate. et per consequens. sicut in paternitate est pater distinctus: ita in deitate. et sic non eadem deitas.

¶ Si dicas quod non se totis distinguuntur: sed aliquo et aliquo: non habetur propositum.

¶ Confirmatur sicut prius. Quia autem eodem pater est pater et deus. aut non. si eodem cum paternitate pater distinguatur a filio. ergo et deitate. si non: habetur intentum. Nunc ergo concedendum est quod aliquanon identitas sit inter illa que sunt infra eandem personanm ex natura rei: secundum sninam Aug.

¶ Sed contra conclusionem arguo. Quia ita simpliciter simplex est persona sicut essentia. ergo eque vna et tanta identitate eadem similiter eque singularis. et de multis talibus arguitur.

¶ Dico sicut dixi distinctione gura in materia de attributis. posita pluralitate non sequitur compositio. Unde facio consimile argumentum. Ita simplex est trinitas sicut essentia. ergo sicut essentia est vna totaliter: ita trini tas personarum. non sequitur: sicut patet.

¶ Ad argumentum patet.