Quaestio 1

Quaestio. I Ueteris ac noue legis etc. QUeritur vtrum ens aliquod creatum possit ess obiectum fruitionis ordinate. quod sic in Ecclesia stes. 5. ca. Donum est vt fruatur homo labore suo.

¶ Contra. Augustinus Res quibus fruendum est sunt pater et fi Ilius et spiritus sanctus.

¶ In ista quaestione sunt quatuor inquirenda. Primum est si aliquod bonum creatum possit esse sufficiens quieta tiuum appetitus nostri. 2o si malus actus fruendi sit peior malo vtendi. 3o quid sit summe actus vitiosus cir ca fruitionem. 4o quid habetur pro obiecto fruitionis in patria. irqun ad primum fuit opio philosophorum et aliorum heretiQuat corum. quod anime nostre non sunt immediate create a deo: sed ab aliis intelligentiis: et quia fruitio est debito modo vniri suo creatori vel principio productiuo: dixerunt quod vltimata perfectio fruitionis est quin productum attingit ad illud a quo creatum est. Iuxta propositionem proculi. vnumquodque natum est conuerti ad illud a quo procedit: et in tali circuitu seu reditu videtur circulus completus: et similiter perfectio erit completa: quia finis vnitur principio. ergo etc.

¶ Contra hoc argumentr 4r. Primo sic. nulla otentia potest perfectissime quietari nisi in eo in quo inuenitur perfectissime ratio sui obiecti: sed ptia volitiua est habens ens pro obiecto: quia bo num cum ente conuertitur. ratio autem enti in nullo saluatur perfectissime nisi in deo. ergo in deo solummo potest perfecte quietari. 2o sic quando aliqua potentia fertur in plura bona. non potest perfecte quietari in vno nisi illud eminenter contineat omnia illa: sed tale est infinitum: et hoc solus deus. 3o sic. quantocunque finito bono intellectus potest magis intelligere. et per consequens voluntas velle. ergo voluntas non quietatur nisi in aliquo infinito: quia non quietatur in aliqui quo maius potest velle: sed nihil est quo maius non possit appeti nec intelligi nisi solus deus. ergo etc. 4o sic. et satis euidentur: sicut intellectus verus et regulatus siue rectus est qui intelligit rem: sicut est. sic est appetitus bonus et regulatus qui appetit rem: sicut est appetibilis: et vt bona est: sed omnia bona alia a deo sunt solum bona in ordine ad aliud scilicet ad deum. ergo oportet quod voluntas ordinata diligat ea vt ordinata ad deum: sed talis dilectio est vsus. ergo non fruitio. relinquitur ergo si non poterit vti nisi re creata quod solo deo fruatur.

¶ Sed hic sunt due difficultates. Prima quia capacitas voluntatis finita est: ergo videtur quod possit quietari in finito vel habente bonitatem finitam. 2 quia vbi magis et minus ibi equale. est autem dare bonum excedens appetitum et bonum deficiens ab eo. ergo necessario est dare equale.

¶ Ad primum dico quod capacitas formalis hoec est capacitas que est respectu illius quod formaliter recipitur siue capitur est finita: sed capacitas obiectiua respecum illius quod obiectiue recipitur est infinita.

¶ Ad 2m dico: quod nihil est quod excedat rationem vel capacitatem voluntatis in ratione obiecti. nullum enim ita volibile est: quin voluntas possit vltra velle si est finitum: sed in entitatiua et formali capacitate excediter a multis. inqurendo dicunt aliqui quod frui vtendis est De secundo peior actus. Et probatur sic. Defectus circa nobiliorem actum est peior: sed fruitio est actus nobilior. ergo error circa eam peior est.

¶ Sed contra. Nam deordinatio circa vltimum finem peior est et maior quam deordinatio circa ea quae sunt ad vltimum finem: sed frui vtendis est deordinatio circa ea quae sunt ad finem. ergo prius peior est. a

¶ 2o sic. Dtus Augu. de ciui. dei. dicit quod duo amores fecerunt sibi duas ciuitates. vnam quae incipit ab amore suiipsius vsque ad contemptum dei. et procedit vsque ad peius. ergo contemptus dei est peior amore su. ergo vti fruendis est peius. b

¶ Sed intelligendum est quod secundum Ambro. quatuor genera virtutum sunt in anima nostra.

¶ Quedam sunt ad regulandum: sicut prudentia: quaedam ad actum remittendum: sicut temperantia: quaedam ad intendendum: sicut forti¬ delectatione. Si autem delectatio esset dilectio. tunc isti: sicut eque diligunt vel odiunt: ita eque delectarentur vel tristarentur.

¶ 2o patet per oppositum. temparatus operatur bonum delectabiliter: quia non habet passiones resistentes. continens autem cum tristitia propter pugnam magnam passionum. vterque autem odit malum. Sed temperatus non tristatur in illo. ergo tristitia et odium non sunidem. ergo nec dlectatio et dilectio.

¶ 2m signum est de demonibus: quia demones se diligunt intensiue: et tamen non delectantur saltem intensiue.

¶ Si dicas quod eo modo quo se diligunt delectantur.

¶ Contra. magna tristitia non solum est incompossibi lis vel opponitur delectationi: sed etiam displicentia: sed angeli mali habent summam displicentiam. ergo etc. et

¶ Item summa tristitia non solum expellit oppositam de lectationem: sed etiam contingentem.

¶ 3m signum quia angeli boni odiunt malos: et tamen non tristantur: quia tristitia est pena que non inest eis.

¶ 4m signum est quia certum est quod deus non tristatur: et tamen deus odit peccatores. f Sed sciendum est hic quod sicut ex parte intellectus est distinguene noticiam intuitiuam et abstracti uam. sic ex parte voluntatis est distinguere actum amatiuum qui videtur equipollere intuitiue et actum desideratiuum qui equi pollet abstractiue. Et isti duo actus differunt: quia primus habet oppositum actum scilicet odiendi. secundus autem habet oppositum scilicet actum renuendi. Similiter sciendum quod in quolibet istorum actuum est ist ordo. Primo enim a potentia et obiecto causatur actus. 2o con currunt ad causandum delectationem. 3o ad causandum dispositionem ad habitum. 4o ad caunndum habitum. Et iste ordo est ommunis non solum actui amatiuo et optatiuo: sed etiam actui odiet renuitionis: ita quod in omni actu primo causatur actus ipse operatiuus. deide passio: sicut in actu amoris delectatio. et in actu odii tristitia. 3o dispositio. 4o habitus.

¶ Sed contra. ista ista tur. 4r. primo quia fruitio est vltima quietatio positione in obiecto: sed dulectatio est quietatio positione in obiecto. ergo vltima delectatio est vltima quietatio positione in obiecto. et per consequens fruitio. 2o sic. nullu inuoluntarium potest causari a voluntate: quia omne quod causatur a volunta te habet rationem voluntarii: sed actus volendi est inuoluntarius. ergo non potest causari a voluntate. 3o sic. Nulla potentia videtur causare illud quod sibi disconueniens est: maxime libera. tristitia autem est disconueniens voluntati. ergo etc. 4o sic. Omne causatum a volunta te potest non causari: sed tristitia causatur a voluntate per te. ergo potest non causari. quod est flim: quia tristitia non est in potestate nostra.

¶ Ad primum dico quod esse vltimum quietatiuum est commune delectationi et fruitioni: sed felicitas consistit in vltimata quictatio ne operatiua. non autem in vltima quietatione per modum passionis. cuiusmodi est illud.

¶ Ad 2m dico quod inuoluntarium potest accipi 2. Unoo pro violento vel naturali. et isto modo non causatur a voluntate inuoluntarium. Alio modo accipitur illud inuolunta rium quod non est actus amatiuus nec eum consequitur. sed magis est ei oppositus. Et isto modo multa inuoluntaria possunt causari a volun tate sicut actus odiendi: et talia quae dicuntur inuoluntaria istoo accipiendo.

¶ Ad 3m dico quod disconueniens voluntati bene potest causari ab ea: sicut actus demeritorius est magis disconuemiensquam pena vel tristitia. et tamen causatur a voluntate. Eodem modo do lor in sensitiua causatur abea: et tamen est sibi disconueniens.

¶ Ad 4m dico quod voluntas respectu aliquorum causatorum ab ea est contingens: sicut respectu actus volendi: sed respecum aliorum est causans necessario: sicut sunt illa quae causat primo actu causato: sicut habitum et tristitiam: et eodem modo de actibus imparatis.

¶ Sed hoc adhuc occurrunt 4or dubiaPrimum quod omnes agens causans necessario causat semper ita intensesicut potest. si ergo tristitia causatur a voluntate necessario: semper in tentissimam tristitiam causabit: cuius oppositum experimur.

¶ Ad istud dico quod quando sunt effectus essentialiter ordinati non potest intendi posterior: nisi etiam prior intendatur: et quia actus odiendi veactus primo causatus prior est essentialiter passione. hinc est quod non praespassio intendi nisi actus intendatur.

¶ 2a difficultas. Utrum causalitas voluntatis respcum causatorum necessario sit liba. dico quod sic. quia libe rum abstrahit a contigente et necessario: et ideo dato quod necessario causae tudo: quedam ad vtrumque: sicut iustitia cuius vna pars est remuneratiua: et ista est ad intendendum: alia punitiua: et ista est ad remittendum. Nunc autem quando virtus datur ad actum intedendum tunc defectus vel vicium maius est in deficiento quam in super abundando. Sicut timiditas plus vituperatur quam audacia. Econuerso autem est in ea quae datur ad remittendum: sicut temperantia. Mon ad propositum virtus amicitie et charitatis dat ad actum intendendum. Et ideo illorum vicium qui minus diligunt maius est et magis vituperantur quam qui magis amant. qui autem vtuntur fruendis magis deficiunt ab amore: quia non tantum diligunt quantum debent. Qui autem fruuntur vtendis super abundant: quia plus diligunt quam debeant. Et hic est quod maiordefectus est et maius vicium vti fruendis quam frui vtendis. inquirendo quid sit actus summe viciosus De tertio circa fruitionem: Dicunt aliqui quod discredem deum est peior actus quam odire deum.

¶ Sed contra summapeuersitas per Augustinus. est vti fruendis. 2o quia actus charitatis est summe meritorius. ergo actus ei oppositus est summe de meritorius scilicet actus odii.

¶ Item peccatum ex malicia magis vituperatur quam ex ignorantia. sed odire est ex malitia: non credere autem magis videtur se tenere ex parte ignorantie.

¶ Item peccatum in spicitum scuntdum est grauius peccatum: sed tale est in voluntate. ergo etc.

¶ Respondeo quod ista est vera supr posita fide.

¶ Sed contra hoc est dictum saluatoris. Ido. 19. Si non venissem et locutus non fuissem peccatum non haberunt. a

¶ Dico ergo quod actus summe meritorius est actus diuine dilectionis: et isti rius summe demeritorius est actus odii. 2o dico quod habitus est nobilior scilicet caritas b 3o quod voluntas est nobilior potentia: quia nobilior perfectio moralis est in ea quam in aliis potentiis: et per consequens ipsua est perfectior. inquiredo an actus fruitionis habeal Se quarte in patria pro obiecto visionem claramc Dicunt quidam quod sic: quia dicibet appetem nisi bomonitum quod potest habere. hoc autem est actus visionis clare et non deus: quia hoc esset frustra d

¶ Contra. quia Aug. dicit quod nulla creatura est fruendum: sed actus visionis est creatura. ergo etc. Si dicas quod attingit obiectus beatificum. Contra. hoc non inuuat. quia aut vt sic est dicendus creatus: aut non creatus. si sic currit argumentum sicut prius. si non habeo propositum quod actu non est fruendum: quia solo increato. actus autem est huiusmodi ergo etc.

¶ 2o arguo sic. in illo actu est beatitudo et fruitio qui est nobilior: sed actus qua appeto actum non est nobilior ergo. probatio minoris: quia actum diligo amore concupiscentie deum autem amore amicitie: ergo actus quae diligo actum non est ita nobilis: sicut actus quae diligo deum. et per consequens non erit in eo fruitio.

¶ 3o actus sequens habitum respicit illud idem pro obiecto quod et habitus praecedens: sed fruitio est actus sequens charitatem. charitas autem respicit deum pro obiecto: quia eiusdem rationis est charitas vie et patrie. constat autem quod in via charitas habet pro obiecto deum. ergo et in patria. et per consequens actus fruitioni non habebit pro obiecto ipsum actum visionis: sed deum.

¶ 4o sic. nul la potentia quietatur nisi vbi inuenitur ratio perfectissima suiprimi obiecti: sed ratio primi et perfectissimi obiecti non inuenitur nisi in deo. ergo in actu non quietabitur: sed praecise in deo. Apparet ergo quid est obiectum fruitionis debitum in patria: quia ipse deus sub ratione deitatis et non sub alia.

¶ Ad argumentum in oppositum patet quod accipit frui large.