Quaestio 19

Quaestio xix. UTrum potentia siue sensitiua siue intellectiua possit cognosem naniter non existens. Et arguo quod sic. In libus regum de puero helysey scribitur qua videbatur currum et alia quae non erant.

¶ Contra. Ido. ip. qui vidit testimonium perhibuit: quod non esset si posset esse secundum. istam quaestione pono duas conclusiones. Una quod potentioa intelCirca lectiua non potest intuitiue cognoscere non existens hoc probo 2m. Primo sic. illa noticia non potest esse falsa aqua dependet certitudo omnis noticie nostre. hoc probatur. quia in essentialiter ordinatis ablato primo aufertur posterius. si ergo falsa est illa noticia a qua dependet omnis nostra certitudo: aufertun omnis alia veritas: sed a noticia intuitiua dependet omnis certi tudo nostre cognonis. ergo etc.

¶ 2o sic. Illa noticia non potest esse dubia ex qua arguitur illud quod nulli est dubium: sed omnino certum: sed per actum intelligendi cognitum intuitiue arguitur illud in nobis quod nulli est dubium et scimus nos esse certos. ergo cognitio intuitiua intellectiua non potest esse dubia.

¶ 2a conclusio est quantum ad sensitiuam. Et dico quod sensitiua non potest esse falsa. Et probo primo sic. Nulla propositio in qua est veritas per se nota: potest esse falsa. cum ex per se notis deducatur conclusio demonstratiua: sed talis est per se nota scilicet notitia in tuitiua sensitiua. hoc probo sic scilicet quod veritas sensitiua apprehensa per sensus intuitiue cognoscentes est per se nota. Arguo sic. Sicut se habent principium ad conclusiones: ita termini ad principium: sed oportet principium esse notiora conclusione: ergo oportet quod termini sint notio res principiis: sed terminos cognoscimus per sensus. ergo etc.

¶ 2o sic. quia in naturali philosophia non deuenitur ad conclusione demonstratiuam nisi per sensus ergo conclusio non est certior nec notior illis quae apprehenduntur per sensum: cum veritas conclusionis ab illo dependeat. Assumptum de naturali philosophia est manifestum. Ex hoc enim quod video aliquid moueri arguo esse mouens immobile. aliquid autem actu moueri percipitur a sensu et per sensum.

¶ 3o sic. scientia certissiunon praesupponit aliquid incertum vel dubium: sed scientiae metaph yce sunt certissime. prsupponunt autem noticiam terminorum quat dicitur per sensum: et per terminos intelligitur principium. ergo noticia terminorum est eque certa: sicut noticia principii.

¶ Confirmatur per illam regulam. Propter quod vnumquodque tale et illud magis: sed propter noticiam habitam per sensus cognoscimus terminos: quibus cogniti cognoscimus principiua. ergo terminos ipsos magis cogscimus

¶ 4o sic. In astrologia videntur esse demonstrationes: sed tales non possunt ese nisi per terminos habitos per sensus. ergo oportet quod iste veri¬ tates accepte per sensus sint per se note. Omnes inste rationes habent istam vim. Certum non praesupponit incertum: sed omnis certa cognitio scientis praesupponit noticiam sensitiuam. ergo etc. prdicta sunt multa experimenta. Primo ed coxi A de auditu. nam sonus videtur audiri vbi incipit multiplicari. multiplicatur autem successiue: et per motum. Cum ergo est ad aures desinit esse vbi auditur videtur ergo non esse. et tamen est vera auditio.

¶ 2a de odoratu. aliqui enim delectantur in vno obiecto aliqui tristantur in eodem. vnus enim apphendit vt tristabile. alius vt delectabile. ergo necessario aliquis illorum habet odoratum respcum alicuius non existentis. Similiter de gustu omnino idem est vniamarum: alteri dulce. Similiter de tactu respectu casali. vnum et idem calidum vnius iudicat magis. alius vero minus calidum. Similiter de motu corporis inter duos digitos.

¶ hic intelligendum est quod secundum beatum Aug. 2. de tri. c. xi. due sunt maneries vel modi falsitatis. Una est similitus: quia propter similitudinem non possumus distinguere vnum ab alio: et io vnum iudicamus esse aliud. 2a autem est coniunctio: quia propter coniunctionem sepe non potest vnum discerni ab alio: sicut patet de actu fantasiandiet actu intelligendi: inter quos propter coniuctionem distingueme nescimus: et separe attribuimus non attribuenda. Et ideo quia actus sensuum particularium sunt similes multum cum actu sensus communis et sibi inuicem multum coniucti causatur ibi deceptio ex impotentia distinguendi.

¶ Sunt ergo hic quatuor reglte. Prima. quod obiectum immutat potentiam scilicet realiter et intentionaliter: sicut sol visum: sed intentionalis fit in instanti: realis autem non: sed in tempore: quia est motus et transmutatio.

¶ 2a reglasia est quod licet sensus perticulares apprehendant obiecta sensus communis scilicet sensibilia communis per se: in illa tamen non primo feruntur sensus particulares: sed tantum communis

¶ 3a regula est quod aliter iudicat fantasia quando obiectum est praesens et mouet sensum particularem: quia tunc conformatur sibi: et indicatur rem esse qualis est. aliter autem quando obiectum est absins.

¶ 4a regula est quod quando aliqua potentia est consueta iudicare secundum vnum modum: illo modo variato semper vniformiter iudicat nisi percepta varia tione. Exictum si quis consuetus est surgere de lecto versus oriens: si vertatur llectus adhuc diu et seprius iudicabit se surgem: sicut prius.

¶ Ad instantias per ordinem. Ad primam dico quod nullus audit sonum nisi illum qui est immediatus. non autem est in organo: sed debite appoximatus. Si vero dicas quod sensus videtur iudicare esse sonum vbi incipit dico quod illud iudicium est sensus communis. nam ex ordine istius ad illum qui est ad nihilatus iudicat sensus communis adhuc illum primum esse: et immutatio intentiona lis fit in instanti: sicut sonus.

¶ Ad aliud de delectabili et tristabili: dico quod iudicium de istis non est sensus particularis: sed sensus communis: et ad eum partinet. sensus autem particularis apprehendit illud quod est ibi praecise: et nihil aliud.

¶ Ad aliud de amaro dico quod ibi est realis amaritudo quae est ex permixtione reali alicuius amari humori.

¶ Ad aliud de tactu dico quod sensus particularis percipit calidet: sed sensus communis iudicat de intensione et remissione causali.

¶ Ad aliud de motu dico quod illud iudicium est sensus communis. concurrunt aliqua experimenta de visu quae viSed nucdentur difficilia. Primum est Aug. i. de tri. cum video corpus luminosum multum apparent: postea colores lucidi.

¶ Ad illud dico quod obiectum aliquid immutat realiter. aliquid intentionaliter. Intentionaliter quidem ad actum videndi. et huiusmodi immutatio est instantanea et transit. Realiter autem immutat spiritus per quos fit delatio specierum de loco ad locum: et sic illi spiritus accipiunt veros colores: et isti sunt quo postea abeum te primo obiecto videntur.

¶ 2m experimentum est de coloribus diuersis apparentibus in collo colube: quae tamen secundum quod dicitur non sunt ibi. Et similiter de quibusdam vestimentis quae nunc videntur vnius coloris. nunc autem alterius. Nec valet ad hoc quod aliquo dicunt de diuersitate partium: quia in eadem parte est variatio coloris luminoso variato. Si poneretur opio Aui. quae forte posset defendi tunc facilis esset euasio scilicet quod colores non sunt ibi nisi praesente luce: ita quod secundum eum color causatur a luce: ita quod quando lux non est: color non habet esse actu: et secundum approximatio nem diuersam causatur diuersus color: sicut patet de radio solis transeunte per vitrum. Nam si primo attingatur a radio est primus color scilicet rubeus: si remotius causabitur alius color: qui non tantum attingit ad naturam lucidi: et ita quando maior est distantia causabuntur alii colores et multo plures. Nam secundum Aui. corpus luminosum variat suum situm ex dispositione obiecti et causat alium et alium colorem. na secundum prius radium rubeum. et in 2o viridere. et in 3o liuidum. et in 4o nigrum quia inste radius minus claret.

¶ 3m est de istis picturis prominentibus.

¶ Ad hoc dico quod sensus communis iudicat. hoc patet quia minus assuefacti haec iudicant: et ideo haec non est ex sensu parti culari.

¶ 4m est de his quae in somniis videntur. Ad quod dico quod opus imaginationis est: ideo non est difficile: quia imaginnatio bene habet cognitionem abstractiuam potest etiam dici quod aliquo sensus exteriores non sunt ligati: et ibi est vera sensatio quod apparet de illis qui ordinate in somnis arguunt vel agunt ac si vigilarent.

¶ Ad illud de illusionibus potest dici quod si fiant in re extra per artem demoniacam: tunc idem omnibus apparet equaliter. si autem fiant non in obiecto vel in medio: sed in organo: tunc potest dici quod iudicium et immutatio est in fantasia: propter hoc quod sensus exteriores impediuntur.

¶ 3m est de specluso. Ad quod dico quod sensus particulari videt se ipsum et non imaginem in speculo. et sic non dicipitur sensus particulari. Sed quomodo false iudicat: Dico quod iudicium non est sensus particularis nec deceptio: sed commnis qui fallitur per illam regulam: quia sensus particularis consuetus est vide rem secundum lineam rectam. Ideo dico quod sensus particularis non iudicat nisi de colore sensus autem communis iudicat de situ vbi: et de distantia: et ideo ibi concurrit. sensus particularis iudicat obiectum esse vbi non est: pro eo quod in actu suo consueuit iudicare de obiecto in se. vt dictum est.

¶ Ad illud de iride quod est dumntum dico quod in iride sunt veri colores.

¶ Ad 2m de motu scintille quae propter motum videtur habere formam circuli. Dico quod decipitur ibi sensus communis. iudicat. enim continnuitatem propter velocem successionem partis ad partem: vel scintille in isto situ ad alium situm: et non propter aliud.

¶ Ad eamum quod est de motu arborum et ripe iudicato per existentem in naui: dico quod sensus communis haec iudicat. sensus enim particularis non videtur nisi colorem: et de eo iudicat.

¶ Ad conclusio de priuatione dico quod priuatio numquam sentiter: et ideo negandum est quod priuatio videatur.

¶ Ad pontium de fractione baculi in aliqua: dico quod est iudicium sensus communis interiori/ qui iudicat erronee fractionem baculi propter diuersam immutationem secundum aliud et aliud dyaphanum secundum diuersam mutationem visus.

¶ Ad illud de specuo fracto et oculo compresso. Dico quod illam dualitatem non per cipit visus: sed est iudicium sensus communis: quia obiectum quale est in sevidet visus: sed est iudicium sensus communis qui iudicat dualitatem esse quemadmodum in speculi fractione.

¶ Ad vltimum de actu videndi motum dicitur quod verum est quod actus videndi non ma net nisi per istans: et ideo sicut radius solis in distincto instanti est distinctus: ita eodem modo de actu videndi: et ita actus videndi no uus habetur in qualibet instanti. ratio est: quia in quolibet instanti vel actu videndi idetur alia et alia solis distantia et non percipitur. Nam communia sensibilia comprehenduntur per sensum commune: et non per sensus particulares cum eorum non stunt proprie obstantia: sed quia per ipsos compraehendit easensus communis. quomodo ergo videtur motus cuius nulla pars est: dico quod illud iudicium non est sensus particulari: sed sensus communis quie solus conpraehendit motum et iudicat de eo: et immutatur successiue.

¶ Ad aliud de luna dicitur quod visus lunam videt: sed sensus ommunis iudicat eius motum. propter aliam et aliam ad nubem distantiam. videntum esset de modo ponendi istorum quibus iste istanNunc tie concludunt. Dicunt enim quod obiectum in esse apparenti producitur et in esse viso: et in esse cognito. quare pe. au. sed licet ego concedan quod obiectum in quolibet actu apprehensiuo producatur in aliquo esse: tamen productio illius esse in quo producitur per actum visionis illud esse productum: necessario praesupponit aliud esse in obiecto. Et probo hoc multi¬ plicitur. Primo sic. quando aliqua determinatio non diminuens additur alicui determinato non variat rationem determinati sed esse visum est determinatio non diminuens: quia si sic omnia possent destrui per actum visionis. ergo etc.

¶ 2o sic. Omne quod est ad aliud prius est ad se: sed esse visum est ad aliud: quia respcum videntis. ergo prius est ad se. ergo esse visum praesupponialiquid aliud esse in obiecto. ergo etc.

¶ 3o sic. quando est aliquid simul natura cum aliquo: quicquid est prius vno illorum: et altero: sed producere in esse cognito est nmul natura cum pro duci: actus autem videndi est prius natura ipso producere. ergo et ipso produci: sed pro quocumque instanti actus vidend est: pro illo habet terminum. ergo in illo signo quo actus vi dendi praecedit produci habet terminum: sed non productum in esse viso: quia illud non praecedit produci. ergo necessario obiectum habet aliud esse prius illo.

¶ 4o sic. Omne esse secundum quid fundatur in esse simpliciter: sed illud esse scilicet esse visum est esse secundum quid. et fuindatur in obiecto. ergo in obiecto est aliquod esse simpliciter: in quo illud esse secundum quid scilicet esse visum fundatur. Dico ergo quod oportet quod obiectum habeat aliud esse. non esse essentie: quia tunc cognosceretur abstractiue tantum: sed esse existentie actualis.

¶ Ad rationem in oppositum dico quod erat motus fantasie in videndo. cuius est percipere motum et talia.