¶ hic est controuersia inter theologos et philosophos: Primo ergo ponam rationes philosophorum probantium: quod deus naturali necessitate omnia producit. 2o soluam. 3o ponam rationes varias theologorum. ratio philosophorum est ista. perfectissime causare dicitet attriPrima bui perfectissima causalitas: et per consequens perfectismus modus causandi: sed necessaria causalitas et causare necessario spuifectiora quam contingentia: quia necessarium nobilius est. ergo etc.

¶ 2o sic. omnis conditio perfectionem dicens compossibilem causalitati primi efficientis est sibi attribuenda. sed necessaritas est huiusmodi: ponitur enim in diuisione entis ad dextram: et est compossibilis causalitati primi entis: quia omnia ad dextram posita sunt copossibilia. ergo etc.

¶ 3a ratio est ista: in quocumque agente in quo idem est ese et age: si in eo esse est necessarium et agem: sed in deo idem est esse et agem: constat autem quod esse diuinum est necessarium. ergo et agem.

¶ 4a ratio est. summo enti necessario nihil potest per accidens competere. sed deus est huiusmodi competeret autem sibi age per accidens si contingenter ageret: quia illud quod contingenter agit: per accidens agit et non per se.

¶ Ad primum istorum dico. quod si talis conditio esset compossibilis debent sibi aftribui: sed necessitas non est sibi compossibilis. Exemplum. omnis per fectio dabet attribui christo: sed perfectior esset sibi humanitas si esset natura spiritualis. ergo dabet sibi attribui: non valet propter incompossbilitatem.

¶ Ad 2m dico. quod licet necessaritas sit compossibilis prime causare quantum ad illud quod est: quia vt sic est necessaria. non tamen si consideretur virtualiter: quia vt sic respicit contingentia: ideo necessitas vt sic est sibi incompossibilis.

¶ Ad 3m dico. quod actio quae est formaliter in deo est necessaria: quia est deus. Si autem consideratur quantum ad illud quod respicit virtualiter: quia illud est contingens inossibile est quod actio sit nisi contingens.

¶ Ad 4m dico. quod ad cidere potest intelligi dupliciter: vel formaliter: et sic maior est vera: quia summo enti etc. vel potest intelligi accidem denominat ue scilicet extrinseca denominatione: et vt sic dico. quod maior est falsa: et aliquid conuenit deo per accidens.

¶ Sed rema. difficultas diti enim agit ex plenitudine bonitatis. constat autem quod necessario est bonus. ergo etc.

¶ 2o. per te. deus agit ex liberalitate et libere: sicut dictum est de plenitudine: sed est necessario liberalis et liberaliter agit: aliter esset innuidus.

¶ Ad primum dico quod ex plenitudine perfectionis habet deus quod sit productiuus: vequod possit producere: sed quod producat non est necessarium: nec se quitur necio plenitudinem perfectionis: quia si non actu produceret adhuc esset productiuus.

¶ Ad 2m dico. quod licet eodem modo posset dici de liberalitate: sicut dictum est de plenitudine: tamen aliter potest dici quod liberalitas sua quantum ad necessariam productionem solum saluatur ad intra: vbi se comunicat per amore.

¶ Sed adhuc rema. difficultas. quia omni potentie passiue videtur tanta necessitate corrspondem actiua quanta ipsa est pasiua: sed creature sunt necessario producibiles. ergo etc.

¶ Dico quod ecessario ipsa potentia est productiua. non producens. Sed contra. frustra est poteitio quae non reducitur ad actum.

¶ Responde et dico. quod in deo est non necessario potentia productiua: sed non sequitur quod esset frustra si non producent: quia sufsicit ad hoc quod n sit frustra quod posset reduci adactum: vel possit reduce: et maxime quando non est perfectio agenti. 2o videndum est de rationibus theologorum proban Nunc tium partem oppositam. Et breuiter reducum tur ad quatuor vias. Aliqui enim probant sic. omne agens naturale et per naturam: agit propter perfectionem sui: sed deus non potest agere propter perfectionem sui: quia ipse est perfectissimus: ergo si agit propter perfectionem: agit propter perfectionem alterius: sed propter aliud non potest necessario agere: ergo libere agit.

¶ 2o sic agens propter finem: et per consequens diligens finem: et alia propter finem non necessario diligit esse que non habent necessariam connexionem ad finem: sed creature non habent necessariam connexionem ad finem. ergo respectu illorum non se habet necessario.

¶ Ad primanistarum dico. quod deus propter infinitatem perfectionis sue necessario agit: et non propter acquisitionem perfectionis alterius. Et primo terea ratio concludent quod pater non naturaliter produceret filium: quia nihil sibi aduenit.

¶ 3a etiam ratio suppponit vnum quod oportet probare scilicet quod creature non habent neciam connexionem ad deum: quo negato nihil valet ratio.

¶ Pono ergo rationes Scoti: et arguo sic. Omne ens quod est summe necesse es simpliciter potest esse omni alio non posito quod est minus necessare esse. hoc probo dupliciter. Primo ex ratione magis et minus impossibilis. 2o ex vero et falso. Primo sic. Nam si vniimpossibile habeat duas rationes impossibilitatis et aliud vnam tantum: sublata vna ratione impossibilitatis ab vtroque vnum remanebit possibile: quia non habebat nisi vna rationem impossibilitatis: et illa intelligitur iam sublata. aliud autem quia habebat duas et non est sublata nisi vna: intelligitur impossibile propter aliam remanentem: si ergo ex minus impotenssibili sequatur maius impossibile: poterit ex possibili sequiimpossibile: quod est manifeste falsum et contra totam logicam. Ex hoc patet propositione. Illud est magis necesse esse: cuius oppositum est magis impossibile: et illud minus necesse esse: cuius oppositum est minus impossibile: si ergo ex remotione minus necessarii sequitur remotio magis necessarii: ex possibili sequitur impossibile: quod est manifeste falsum

¶ Secundo sic. si magis verum habeat duas rationes veritatis: et minus vnam tantum. sublata vna ab vtroque vnum remanebit falsum: et aliud verum. Si ergo exminus falso: sequitur magis falsum resoluendo erit dare quod ex vero sequitur falsum: magis enim necesse est ma gis verum: et minus necesse minus verum. Si ergo remoto minus remouetur maius: sequitur ex vero falsum. quod est inconueniens. Accipio ergo maiorem propositio nem sic probatam: quando aliquid est summe necesse esse: illud potest esse omni alio non posito: quod non est ita necesse esse: sed si deus necessario produceret: ablato producto: quod est minus necesse esse ipsum non posset esse ergo sequitur necessario quod deum est sic summe necesse esse quod nihil aliud esset necessario extra se.

¶ Confirmatur. quia si necessario produceret referretur relatione: que ita est necesse esse: sicut deus: impossibile est autem aliquam relationem simpliciter necessariam esse ad terminum contingentem: creature autem contingentes sunt ergo non potest referri necessario: nec per consequens necessario creature creantur.

¶ Praeterea arguo supposito quod deus coagat cause 2o. Et primo sic. quandocunque aliqua agentia ordinata sunt. si pi mum mouet necessario. et secundum necessario mouebit maxime si secundum non mouet: nisi quia motum: tanta enim necessitate mouebit: quanta mouetur: cum ergo deus fit primum agens: omnia in virtute sua continens: et concausans omnes effectus: si ipse necessario agent: omnes cause necessario agerent: et per consequens ommia erunt de equali necessitate.

¶ Secundo sic. cum omnis causa secunda dependeat a prima et in esse et in fieri: et per consequens in actione: si prima necessario causet omnes necessario causabunt: et sic omnia de necessitate euenirent: quod est manifeste falsum.

¶ Sed omnes inste rationes supponunt vnum quod est dubium: quod scilicet negatur a multis fidelibus: et tenentibus conclusionem scilicet quod deus concurrat ad omnia. Dicunt enim aliqui quod deus dat vim causatiuam aliis et conseruat: et non plus. Ideo probatur aliter. primo sic deus continet virtualiter causas secundas: ergo et effectus ea rum virtualiter et immediate continebit. Tunc arguo sic. omne necessario agens continens virtualiter aliquem effectum: sicut agens tale prius agit quam aliud ita effectus citius ponetur per istud quam per aliud: sed deus est agens de necessitate: et continet effectus omnium causam secundarum: et prius causat ordine nature quam cause secunde: ergo necessario producet omnes effectus earum.

¶ Secundo sic. causa agens de necessitate continens effectumsecundum omnem perfectionem effectus. necessario producet effectum ita perfectum: sicut potest produci effectus: sed deus est huiusmtdi ergo quicquid erit in vniuerso: erit perfectissimum.

¶ 3o sic. causa agens de necessitate non impedibilis producit omnia quae potest. et sic cum deus omnes effectus possibiles contineat: erunt tot producti: quot producibiles: similiter non dimitteret malum in vniuerso: quia infinitum causabit bonum.

¶ Nunc pono rationes alias quae ossunt me mouere. suppono enim vnum quod fuit et est satis comniconceptus philosophorum scilicet quod elementa non sunt disposita: sicut patet vt apta nata sunt disponi: grauiora enim debent esse deorsum. Aqua enim est grauius inter alia praeter terram: et ita aquae deberet cooperire totam terram.

¶ Ad quod dicunts philosophi videntes hoc quod nam naturans sic prouidit pro salute aliquianimalium: quae non possunt viuere in aliqua. hoc ergo supposito af guitur sic. Omne agens de necessitate producit effectum secundum quo effectus natus est produci vel agi secundum naturam suam propriam sed secundum naturam propriam elementorum aqua debuisset cooperire terram ex omni parte: ergo si deus naturaliter ageret: sic aquamnecessario produxisset. Maior patet: quia si ars nauifactiua esset in lignis: sic faceret nauem.

¶ 2o sic: quandocumque aliquod agens praetermittit aliquid a suo effectu: quod sibi naturaliter aptum natum est conuenire: illud non agit de necessitate. hoc patet: nam tale non praetermittit aliquid quod non est in potestate sua praeter mittere: hoc autem non est in potestate sua praetermittere si agat de necessitate. hoc probo necessario: quia non potest pro ducere nisi secundum quod continet: non autem continet effectum nisi secundum quod effectus naturaliter aptus natus est esse: ergo sic producit: propter ergo meliorem finem nihil dimittit de eo quod aptum natum est naturaliter conuenire effectui: cum ergo aqua sit naturaliter apta nata cooperire terram vndique: necessario eam sic produxisset non obstante salute animalium.

¶ 3o sic. nullum violentum praeaesse perpetuum nisi a causa libere detinente: sed aer violenter est immediate super terram: videtur ergo tractus a vacuo ne sit vacuum: ergo necessario hoc erit ab aliquo agente libere illud immediate super terram detinente: similiter violentum est aquam esse extra suum proprium locum naturalem: cum ergo videamus quod ita sit: erit ab aliqua causa libere detinente

¶ 4o sic. one agens naturali necessitate semper agit idem in pas so eodem modo disposito: sed omnes partes terre sunt eiusdem rationis: et vniformiter respectu talis agentis disposite: et partes aque similiter: si ergo deus necessario agit debuisset in omnibus partibus terre causare idem: et sicut discooperui aliquas partes terre: ita omnes: similiter sicut aliquas partes aque posuit non in terra sic omnes: similiter de aere hic couin cit. Confirmatur ista ratio dupliciter. Primo ex motu terre: eiusdem enim rationis est tota terra et vna gleba: ergo illud quod conuenit vni glebe potest conuenire toti terre: sed vniglebe conuenit interdum motus circularis: ergo toti terre poterit competere motus circularis: sed cuilibet pootentie passiue correspondet actiua potentia: isti poten tie passiue non potest correspondere nisi actiua que est indeo: ergo deus poterit terram circulariter mouere: sed quicquid potest: per te: necessario agit: saltem aliquando: ergo aliquan mouebitur tota terra circulariter.

¶ 2o confirmatur ex motu circulari celi. Et hoc multipliciter. primo sic. quandocumque aliqua forma est compossibilis alicui subiecto provno instanti et erit pro toto tempore: ista patet. quia si est compossibi lis pro vno instanti subiecto ipsa non repugnat subiecto: et sit semper compossibilis: sed celo est compossibile vnum vbi proaliquo vno instanti. ergo non repugnat quantum est ex nam celi: pro toto tempore: potest ergo caelum pro toto tem pore stare cum isto vbi: sed potentie passiue correspondet actiua: ergo oportet quod huic correspondeat in primo agente necessario potentia qua celum poterit quiesceme: sed si ita est cum necessario agat: per te: celum semper quie scit.

¶ Secundo sic. quandocumque aliqua sunt eiusdem rationis formalis si vnum non repugnat alicui: nec reliquum: sed motus celi circularis ad dextram et ad sinistram sunt eius¬ dem rationis: motus autem celi est ad dextram: ergo si sibi non repugnat moueri ad finistram poterit ibidem moueri et non nisi a deo: ergo deus poterit mouere ad sinistram et si potest: ergo necessario mouebit: quia agit de necesstate: et sic celum mouebitur oppositis motibus.

¶ Sed dices. non est eiusdem rationis: sed oppositus et incompossibilis.

¶ Contra. non potest dici quod sit alterius rationis ratione termini: quia terminus acquisitus per vtrumque est eiusdem rationis. Si autem dicas quod est incompossibilis habetur propositum: quia agens continens in sua virtu te duos effectus incompossibiles in eodem passo neutrum poterit causare. si naturaliter agat: cum ergo deus: par tem naturaliter agat: neutrum poterit causare: quod est falsum.

¶ 3o sic. quandocunque subiecta eiusdem rationis sunt nata recipeie formas eiusdem rationis: ad quemcum que gradum vnum illorum est natum et aliud: quia exquo tam substantia quam forme sunt eiusdem rationis: non videtur causa oppositi. sed duo orbes sunt homogenii et subiecta eiusdem rationis ergo eque velociter mouebitur corpus inferioris orbis sicut superioris: ergo aliqua causa actiua erit que hoc poterit faceme: sed hec non est nisi prima. cum ergo de necessitate agat producet vel causabit motum in inferio ri orbe eque velocem. sicut est motus superioris orbis et ita eque velociter mouebuntur. quod est falsum.

¶ Si dicatur quod corpora orbium non sunt eiusdem rationis

¶ Tunc arguo sic. Omnes partes eiusdem orbis sunt eiusdem rationis. hoc nullus dicitet negare: sed partes que appropinquant ad polum tardius mouentur. ergo possunt eque velociter moueri. et per consequens a deo. et sic cum deus de necessitate agat mouebit eque velo citer omnes partes eiusdem orbis: et sic partes minus a polo distantes mouebuntur eque velociter cum magis distantibus.

¶ 4o sic. quandocumque aliqua loca sunt eiusdem rationis: quicquid est natum quiesce in vno et in alio: sed hemisperium superius et inferius sunt eiusdem ratio nis. ergo stella quae quiescit in hemisprio superiori poterit quiescenin inferiori. et sic erit dare potentiam potentem illud ducead actum. nunc illud non potest esse nisi deus. et per consequens deus de necessitate faciet. cuius oppositum est manifestum.

¶ Confirmantur inste rationes multpliciter.

¶ Pri mo sic. Accidentalis ordo non potest reduci in causam naturaliter agentem. Uoco accidentalem ordinem qui est inter omnia que possunt stantibus naturis eorum aliter ordinari: sed inter radios causatos a sole vnum in mane: et alium in meridie: est accidentalis ordo. oportet ergo quod reducatur in aliquam causam liberam quod hic sit in mane causatus et prior. et alius in meridie et posterior.

¶ Secundo sic. partes in aliquo toto accidentaliter ordinate possunt alio modo ordinari: sed sol habet multas partes que quidem sunt eius dem rationis et possunt aliter ordinari. non enim repugnat vni parti esse in situ alterius. quod ergo sint sic disposite et ordinate cum essent aliter disponibiles et ordinabiles. oportet in causam liberam reducere: quia si in causam naturalem: qua ratione essent sic ordinate eadem ratione aliter.

¶ Tertio sic. per rationem Scoti. quando agens naturale non est terminatum ad vnum eiusdem rationis: non determinatur ex se ad certum numerum. cum ergo stelle sint eiusdem rationis. nec determinantur de se ad certum numerum. infinitas autem eis non repugna bit. et non possunt produci nisi a deo. ergo deus: cum naturali necessitate producit. tot producet quot sunt producibiles et sic produceret infinitas. quod est falsum.

¶ Si dicatur quod non sunt stelle eiusdem rationis: saltem non potest negri: quin partes solis sint eiusdem rationis. Et tunc arguo sic. quandocumque natam non est determinata ad certum numerum partium ex se si determinetur oportet quod hoc sit ab aliquo agente libere: sed natuam solis est huiusmodi: quia non determinat fi bi vnam partem vtpote vnius miliaris. nec per consequens tonan plures possit in se habere. determinatur ergo ab aliquo libere agente. Similiter potest argui de animabus: quia deus non est determinatus ad producendum vnam. ergo non determinat sibi certum numerum. et per consequens poterit et causabit infinitas.

¶ Ad argu. factum in principio per dicta patet.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 4