Quaestio 7

Questio. vii SEptimo quero. Utrum circa virtutes morales: maius peccatum sit superabundantia in virtute quanu defectus.

hic premittendum est quod sicut sunt quatuor virtutes cadiales vel praeciie quarum tres sunt morales scilicet fortitudo: iusti tia: temperantia: et vna intellectualis scilicet prudentia: ita sunquatuor genera virtutum: quia quedam sunt virtutes quae dant appetitui ad intendendum actum circa suum obiectum: quia minus pronus est appetitus ad ferendum in ipsum: vt fortitudo: que est circa arduum: quia circa terrorem mortis.

¶ Quedam autem dantur ad actum remit tendum: quia appetitus nimis pronus est ad mergendum se in obiectum: vt temperantia: que est circa tactus et motus brutales.

¶ Item quedam sunt virtutes que dantur ad vtrunque scilicet ad actum intendendum et remittendum vt iustitia distributiua: que diuiditur in punitiuam. et remuneratiuam. homines enim proni suntad resistendum et per consequens nimis rigidi ad penitendum: iccirco indigent habitu remittente actum puniendi.

¶ Item homines sunt proni ad cupiditatem rerum temporalium et ad diligendum sua et per consequens ad remunerandum citra condignum: ccirco indiget habitu actum remunerandi intendente: vnde iustitia distributiua vere vtrique deseruit.

¶ Quedam vero virtutes sunt quae dantur non ad actum intendendum nec remistendum: sed ad actum dirigendum: vt prudentia quae est recta ratio agibilium et regulat actus aliarum virtutum.

¶ Dicendum igiuquod quando virtus datur ad actum intendendum. defectus in tali virtute deior est quam superabundantia: vnde timidus magis est vitupe randus quam audax. Quando autem virtus datur ad actum remittendisuperabundantia in virtute peior est defectu: vnde magis est vituparabilis intpratus quam insensibilis. Quando autem datur ad vtrumque simul peior est qui secundum aliam et aliam comparationem magis a medio recedit: vnde magis vituparabilis est vindicatiuus quam misericors.

¶ Item magis deficiens in remune rando quam superabundans.

¶ Sed contra. praedicta per ordinem. Primo quia virtus amicitie: habet superabundantiam et defectum: qui dam enim sunt philotimi id est nimis amatiui. Alii sunt ni minis agrestes: sed amicitia datur ad actum intendendum: et tamen magis vituprabilis est qui nimis abundat in amicitia: quia nimis est diligens creaturam: secundum enim Aug. tunc fruimuvtendis.

¶ Item 2o. quia magnanimitas datur ad actum inten dendum: et tamen superabundans est vituparabilis: quia est superbus.

¶ Item 3o. quia liberalitas datur ad actum intendendum: et tamen superabundans peior est: quia prodigus qui omnia sine ratione ex pendit: quam qui deficit in expendendo.

¶ Ite 4o. quia eutrapelia virtus est bene conuiuendi et conuersandi cum hominibus: et datur ad actum intendendum: et tamen peior est irrisor quo superabun dat: quam solitarius qua deficit et numquam ridet.

¶ Ad primum dicendum quod frui vtendis excedit limites virtutis moralis: nec est v cium pure morale: sed est oppositum charitatis deficiens po in amicitia: ceteris paribus: peior est quam superabundans in genere moris.

¶ Ad 2m dicendum quod magnanimitas datur ad actum remittendum: quia magis proni sunt homines ad appetendum honorem quam ad fugiendum.

¶ Ad 3m dicendum quod aliquid aliquando dicitur magis malum: quod tamen magis laudabile est: sicut esse audacem est magis laudabile quam esse timidum quod magis recedit a virtute sic prodigalitas: licet sit magis malum: et rei temporalis magis damnum: tamen minus est vituperabilis quam auaritia.

¶ Ad 4m dicendum. quod eutrapelia datur ad actum remittendum: et ideo peior est irrisor.

¶ Sed hic occurrit dubium: si virtus que datur vni homini ad actum intendendum: detur alteri ad remittendum: vtputa libera litas: quia quidam homines de natura sua et complexione naturali sunt ita liberales quod nullum actum illiberalitatis facem possunt Alii econtra ita prodigi quod vix possunt medium libera litatis tenere: sic etiam est in aliis virtutibus: quidam enim sunt naturaliter timidi: alii autem audaces.

¶ Ex hoc sic arguit impossibile est quod forma eiusdem rationis inclinet ad oppo sitos terminos vel etiam diuersos. Sed actus intensus et actus remissus sunt termini diuersi. Igitur idem habitus virtutis ad istos inclinare non potia: sed sic oportet habitum foritudinins in vno homine differre ab habitualterius: quod est inconueniens: quia non essent vniuoce virtuosi.

¶ Dicendum quod sicut intellectus circa idem obiectum continet actum negandi et affirmandi in propositione: sic habitus duos actus continet virtualiter scilicet intensum circa vnum et remissum circa aliud secundum diuersas hominum conplexiones: nec oportet ponere alium et alium habitum virtu tis: quia actus non est totaliter nec principaliter ab habitu: sed ab obiecto et potentia: sed idem obiectum et eadem potentia remanet igitur non potest actus per habitum specie variari. Vel dicendum: et puto me ius quod sufficit ad propositum quod habitus virtutis vel ipse viriutes dantur per se ad medium attingendum per actum: ex consequenti autem et per accidens ad actum intendendum vel remittenus secundum quod appetitus hominum differunter se habent cir ca obiecta virtutum: vnde habitu virtutis per se respicit actum attingendi medium: per accidens vero respicit illius actus intensionem vel remissionem.