Quaestio 1

¶ Distinctio. xxxii. Questio i. hic oritur quaestio ex perdcis deducta. CIrca Distionem. 32. Quero de actione quae est respectus. primo vtrum in divinis sit aliqua actio de genere actionis. Quod sic. Doeti: ait. deus est primum mouens: modo mouere est agere. ergo etc.

¶ Contra. Nullum praedicamentum est in deo formaliter.

¶ hic sunt duofacienda. Primum est videre de quesito. 2m est quomo do huiusmodi actio ponitur in creaturis. ad primum est sciendum quod actio est nomen equiQuantum uocum: accipitur en. primo pro aliquo de genere substantie: et isto modo accipit Aug. 14. de tri. vbi dicit quod anima se ipsam semper nouit: et exponit se semper scilicet habitualiter: quia semper habet essentiam sibi praesentem qua potest se noscere. Alia actio est de genere qualitatis: sicut intelligere et velle. Alia est de genere relationis. quando scilicet accipitur pro productione actiua: productio autem tunc dicit talem actionem. Alia autem est quae est proprie de genere actio nis: sicut mouere. Primo modo et 2o modo nulli dubius esse dicitur quin sit in deo. est enim primo modo. quia essentia est praesens intellectui. Esi etiam 2o modo. quia ibi est vere intelligere et velle secundum rationes formales secundum quas inueniuntur in creaturis: licet ibi proprie non sint qualitates. Est etiam in deo 3o modo. quia ibi est productio acti ua scilicet generatio actiua et spiratio. licet non sint de genere relationis. tamen retinent suas rationes formales.

¶ Totum ergo dubium stat in 4o modo. Utrum actio proprie accepta quae respicit passum ponatur in deo. et quantu ad hoc dico quod non: quod probo 4r

¶ Primo sic. In quocumque inuenitur actio: isto modo inuenitur et passio siue pati: quia actio isto modo respicit passum: sed in deo non est inuenire passionem: nec pati: ergo in deo non est actio.

¶ 2o sic. Patiens inquantum patiens dicit imperfectionem. ergo deus non est patiens. sed vbicumque est verum agens: ibi est verum patiens. ergo deus quantum ad intra non est proprie agens.

¶ 3o sic. Ubicumque est actio: ibi est receptio. sed in deo non est receptio. ergo etc.

¶ 4o sic. Impossibile est intelligere actionem et passionem proprie acceptas sine mutatione: si ergo esset in deo actio. esset in deo mutatio: sedillud est impossibile: ergo impossibile est quod deus habeat in se actionem.

¶ Sed circa hoc instatur 4r. Primo sic. Ubicumque principium productiuum imprimit aliquid in aliquo. ibi est vera actio. quia proprie actio non est nisi quaedam impressio: sed in diuinis pater imprimit generationem passiuam sue essentie vel naturae. ergo necessario ibi est actio.

¶ 2o sic. Quando aliquid posterius natura: habet aliquid ab alio quam sit illud. videtur habere per actionem de genere actionis. sed filius est prius quam attributa cum sibi comicentur: ergo posterius habet a patre attributa quam sit. et per consequens in deo erit vere actio.

¶ 3o sic. Impossibile est aliquem agere nisi habeat actionem: sed deus agit ad extra: ergo habet actionem. Maior patet. probo minorem. quia impossibile est deum producere aliquid ad extra nisi agendo. Eodem modo arguitur de productione ad intra.

¶ 4o sic. Uidem tur enim quod productio et actio sint inseparabilia: sed productio est in deo: ergo et actio: maior apparet. quia si essent separa bilia: deus in creaturis posset separare productionem ab actione: quod videtur inconueniens.

¶ Ad primum dico. quod licet esse fundet generationem passiuam. non tamen recipit: respectu ante recepti ui est praecise impraessio et non respectu fundamenti: vnde fundamentum abstrahit a subiecto: recipiens enim et receptum semper distinguuntur realiter: non autem fundamentum: et quod fundatur: vt superius declaratum est.

¶ Ad 2m dico per idem quod attributa non imprimuntur essentie: sed potius fundantur in essentia. et ideo nego maiorem: quantumcumque fundamentum prius nam sit fundato: non tamen vt sic recipit illud: et per consequens sibi non imprimitur.

¶ Ad 3m dico quod deus quando producit ange lum: nihil agit actione de qua est sermo. sed tantum producit. nihil enim transmutat quando producit angelum: quia non est ibi subiectum aliquod quod se habeat nunc aliter quam prius: nec est aliquid cui im primatur.

¶ Si dicas saltem quando deus creat animam est ibi actio qua transmutat corpus. Dico quod quando deus animam producit non agit in animam ista actione: sed solum producit eam agit autem in corpus: sicut sol agit in aerem: non aut in lucem: quia producit eam. Unde aliud est produci: et aliud pati. aer patitur et lux producitur.

¶ Ad 4m dico. quod productio abstrahit ab actione: sed tamen licet sic abstrahat: et per consequens vnum possit sine alio reperiri: respectu tamen agentis creati non potest: quia formam non potest producere separatam: sed tantum in materia.

¶ Sed hic est difficultas. Utrum actio sit aliquid absolutum. Dico quod actio non dicit aliquid absolutum: sed potius respectiuum: quod ostendo 4r

¶ Primo sic. quia absolutum nunque quiditatiue diffinitiper aliud. sed actio diffinitur per passum. ergo etc.

¶ 2o sic. Omnis forma absoluta quae ab agente naturali producitur in subiecto: actione de genere actionis producitur. si ergo actio esset forma absolu ta: actione de genere actionis posset produci: et sic actionis est set actio.

¶ 3o sic. quia quod est alicuius vt fundamenti et alte rius vt termini est respectus: actio est huiusmodi. ergo etc.

¶ 4o sic. quia agens inquantum agens est ad aliquid: sed hoc sibi non conuenit nisi per actionem: ergo actio est formaliter respectiua. Dico ergo quod actio est forma respectiua et respectus extrinsecus adueniens et non intrinsecus: quia posito agente et passo: ex nam talium extremorum non oritur respectus actionis: sicut patet.

¶ Sed adhuc contra conclusione principalem istius partis sunt dubia.

¶ Primum est. quia in diuinis est receptio. ergo passio: imiliter generatio passiua: ergo et passio: et per consequens actio. Dico quod filium recipere esse a patre est filium originari ab eo: non quod aliquid sibi imprimat: sed quantum ad generationem passiuam. hic accipitur passio equoce et improprie: quia omnis virtus productiua dicitur actiua: ideo eius correlatiua dicitur passiua.

¶ 2m dubius est. quare ita bene non possunt esse actio et passio in deo: sicut productio et produci.

¶ Dico quod in nulla productione alicuius subsi¬ stentis est proprie actio. quia actio non est nisi quedam impressio: quod repugnat subsistenti: angelus enim nulli imprimitur: in deo autem nihil producitur nisi subsistens. Apparet ergo quod in deo respectu intrinsecorum non est nisi producere et produci: respectu autem extrinsecorum est producere et produci. et est ibi agere: quia deus infunditet imprimit multa postquam produxit. ad 2m principioe videndum est per quem modum Quantum actio ista ponatur in creaturis: et ex hoc erit magis clarum: quod prius dictum est.

¶ Est autem sciendum. quod in productione quando agens creatum aliquid producit necessario sunt tria absoltua et sex respectus. Exenmum. In illuminatione aeris est ibi prieo lux solis: qua est principium productiuum: et lux producta quae est terminus productionis: et aer qui est subiectum passiue recipiens lucere: quae est effectus productus: et sic aer illuminatur. Sunt autem inter ista tria absoltua sex respectus: quia quod libet istorum comparatur per duplicem respectum ad alia duo. Nam lux solis habet in se respectum agentis. et respectum producentis. per respectum agentis comparatur ad subiectum scilicet ad aerem. per respectum autem producentis comparatur ad terminum pro ductum scilicet ad lucem. In principio autem passio scilicet in aere sunt duo alii respectus scilicet respectus patientis. et per istum respicit agens. habet etiam respectum recipientis: et per istum respicit luceme tanquam causa materialis.

¶ Recipere enim vel respectus receptionis: qui est respectu formarum materialium: est haditudo causare materialis ad suum effectum. In termino autem scilicet in luce sunt etiam duo respectus scilicet respectus productionis passiue: et per istum. respicit agens: vt principius productiuum: est etiam in eo respectus recepti ad recipiens. et per istum respicit aerem vel subiectum reci piens: sicut effectus materialis causam suam saltem materialem in qua.

¶ Sed quantum ad istos respectus oriuntur aliqua dubia. Primum est de istorum respectuum distictone. et 2m est de ipsorum ordine.

¶ Quantum ad primum ostendo primo quod isti respect distinguantur. 2o quomodo distinguuntur. 3o ostendo per signum. primo ergo ostendo quod distinguuntur: et primo de agere et pati: et recipere et recipi: quia si recipe esset agere: et recipi pati: tunc omne receptiuum inquantum receptiuum ageret: et sic ageret materia in pura potentia: cum sit receptiua pure et summe esset actiua. Si militer forma esset passiua: et tunc forma pateretur a materia. si militer si recipi esset agere: tunc forma producta ageret: ex eo quod recipetur: et sic semper ageret in materiam: quod est falsum.

¶ 2o ostendo quod agere et pati distinguuntur a producere et produci. quia si non. tuc sol agendo in aerem produceret eum. similiter producendo lucem ageret in eam: quod est falsum. non enim aer fit a sod le. sed patitur. lux autem fit et non patitur.

¶ 3o ostendo quod est distinctio inter recipere et recipi: et producere et produci. quia si non. tunc cum matera recipiat ipsa produceret: sed cum formasemper recipiatur: tunc semper generaretur corrupto omni agente: et similiter nec recipi est producere: quia cum forma recipia tur in materia. tunc forma produceret materiam: et causaret eam. quod est falsum. tum quia mulle sunt forme que non sunt actiue. imiliter tunc mteam causaretur a forma creata.

¶ 4o ostendo quomodo distinguuntur: sicut enim declaratum fuit superius: distinctio respectuum licet sit ex rationibus formalibus eorum: tamen nobis euidenter innotescit ex suis causis scilicet fundamento et termino. vbi ergo alterum istorum variatur vel ambo. concluditur euidenter quod respectus distinguuntur. Oostenditur ergo distinctio istorum respectuum ex variatione fundamentorum et terminorum. Nam aliqui istorum praecise distinguuntur propter distonem terminorum. Aliquin propter distinctionem fundamentorum prec se. Aliquin propter vtrumque. Exemplum primi est. quia in sole sunt duo respectus scilicet producentis ad productum: et agens tis ad passum. isti omnes habent idem fundamentum: sed termini sunt distincti: quia lux est terminus vnius: et alterius aer. similiter in aere est respectus recipientis et patientis qui idem habent fundamentum: sed termini sunt di¬ uersi: scilicet sol qui est terminus passionis. et lux qua est terminus receptionis. similiter lux habet respectum productionis passiue: et receptionis passiue quin habent idem fundamentum. sed termini sunt diuersi. quia sol vnius et aeralterius. Exemplum secundi est. quia sol habet respectum ad aerem in ratione mouentis: et lux habet respectum ad aerem in ratione recepti: et isti respectus non distinguuntur in ratione termini. quia terminus omnino idem est: sed ratione fundamenti: quia sol est fundamentum vnius. et lux alterius. similiter est de aliis combinationibus. Exemplum tertii est. Nam sol respectum habet ad aerem sicut agens ad passum: et lux ad solem: sicut productum ad producens. Isti respectus distinguuntur ex terminis: quia aer est terminus vnius: et sol alterius: similiter distinguuntur ex fundamentis. quia sol est fundamentum vnius et lux alterius. Intelligendum tamen quod duo istorum respectuum sunt extrinsecus aduenientes scilicet respectus agentis et patientis: quia positis extremis non oriter talis respectus inter ea. Alii autem sunt intrinsecus aduenientes: sed duo eorum in fieri tantum: sicut producere et produci: quia stantibus ex tremis in facto esse non semper producuntur. Alii autem duo stanti semper scilicet recipere et recipi.

¶ Ex his sequitur 3m scilicet signum euidens distitonis istorum. Quecumque enim ita se habent quod vnum potest sine alio esse illa distinguuntur. sed ita se habent isti respectus: nam stant recipere et recipi sine agere et pati. similiter recipere et recipi sine producere et produci. hoc patet. quia producere et produci solum consequuntur extrema in fieri. recipere autem et recipi solum consequuntur extrema in facto esse. Similiter producere et produci stant sine agere et pati et recipere et recipi: sicut patet in productione alicuius sub sistentis: quia nihil recipit nec recipitur: nec aliquid agit vel patitur: patet ergo distinctio.

¶ 2m dubium est de ordine isto. cum respectuum. Et quantum ad hoc dicitur ab aliquibus satis apparenter quod agere et pati praecedunt alios respectus scilicet pro ducere et produci: recipere et recipi: quod probatur sic: quando aliecause concurrunt ad aliquem effectum: sicut in proposito actiuum et passiuum: prior est habitatio causarum adinuincem quam alicuius earum ad effectum: cum non causent effectum nisi vt adinuicem proportionate: sed actiuum et passiuum respiciunt se adinuicem per actionem et passionem: vt efficiens materiam: sed per productionem et receptionem respiciunt effectum: ergo respectus agentis et patientis praecedunt alios. Dicunt ergo isti quod respectus agentis et patientis praecedunt. sicut respectus mutui causarum adinuicem. 2o istos sequuntur respectus producentis ad productum. 3o receptionis actiue et passiue.

¶ Sed mihi apparet quod hoc non potest stare. Nam agens impossibile est quod intelligatur in aliquid agere: nisi intelligatur in illud aliud imprimere. sed quod im primitur prius est productum quam imprimatur. ergo etc.

¶ Di co ergo quantum ad istu ordinem tres conclusiones. Prima est quod respe ctus producentis et producti prior est respectu agentis ad passum.

¶ 2a. quod respectus recipientis et recepti precedunt agere et pati.

¶ 3a est quod isti vltimi sunt. Primam contrsnem probo sic. Quandocumque alique relationes sunt intrinse cus aduenientes: et alique extrinsecus: Prius pullulant ille quae sunt intrinsecus aduenientes quam que sunt extrinse cus: sed agere et pati sunt respectus extrinsecus aduenientes: omnes alii: potissime producere et produci sunt itrinsecus: ergo producere et produci praecedunt naturaliter agere et pati.

¶ Confirmatur. quia quando sunt alique relationes vel conparationes: quarum vna potest esse sine alia et non econverso. quae potest esse sine alia est prior: sed repugnat actioni et passioni esse sine productione: vt patuit. supra non autem econverso: vt patet in diuinis. ergo etc.

¶ 2a conclus scilicet quod recipere et recipi sint prius quam agere et pati. probatur sic. Nullum agens agit aliquid in aliquo nisi quia aliquid imprimit in illud: imprimi autem est recipi: sed prius recipitur quam subiectum transmutetur. ergo etc.

¶ 3a conclusio quo scilicet actio et passio praesupponant naturaliter omnes istos. probatur per hoc quod omnes alii sunt intrinsecus aduenientes: sed actio et passio extrinsecus: ergo necessario omnes isti respectus praesupponuntur. Dico igitur quod imaginanda sunt tria signa. In primo signo est respectus productionis. Sol enim in primo radium producit. In 2o est respectus receptionis qui praesupponit primum. In 3o autem resultat agere et pati.

¶ Sed adhuc sunt due difficultates circa istam materiam. Prima est. Utrum actio transiens sit in diuinis.

¶ Dico quod actio transiens proprie dicitur illa quae terminatur ad aliquod extrinsecum: et quia extrinsecum est duplex vel subiectum vel productum: hinc est quod actio transiens consueuit dupliciter accipi: primo vt respicit passum: et vt sic est actio de genere actionis: et isto modo loquendo de actione oportet dicere sicut dictum est prius de actione de genere actionis: talis autem actio non est in deo ad intra. quia ibi non est passum: nec ad extra. ita quod ipsa sit formaliter in deo sed potest dici de deo et deus potest dici aliquando agens tali actione denominatione extrinseca. Si autem loquamur de actione 2o modo. sic dico quod respectu extrinsecorum non est actio in deo formaliter: quia nulla relatio est formaliter in deo actualis quae dicatur ad creaturam: si autem loquamur de actione ista no respectu extrisecorum. sed intrinsecorum: sic dico quod est in deo respectus productionis actiue et generationis et spirationis: et hoc formaliter: sed ista productio non dicitur actio transiens: quia solum accipitur actio transiens pro actione de genere actionis.

¶ 2a difficultas est de ista actione de genere actionis: in quo sit sicut in subiecto.

¶ Dicunt aliqui quod est in motu: quia non conuenit agere et pati nisi per motum.

¶ Sed illud non potest stare. Primo. quia sol agit in aerem ipsum illuminando sine motu.

¶ 2o. quia deus agit in animam in ipsa gratiam infundendo et sine motu.

¶ 3o. quia voluntas subito in se agit sine motu: et similiter intellectus agens.

¶ 4o. quia actio et passio essent posteriora motu in quo fundantur: et tunc inquantum mouens non esset agens. nec mouere agere: nec moueri pati.

¶ Ideo dicunt alii quod actio et passio fundantur immediate in passo et non in motu.

¶ Sed nec istud stare potest. Primo. quia agens refertur ad passum inquantum agens relatione sibi formaliter insistente: quia relatio non dat suum esse formale nisi suo fundamento: sed talis respectus non potest esse nisi de genere actionis. vt patet inductiue cum sit extrinsecus.

¶ 2o. quia in eo est formaliter actus in quo est potentia ad illum actum: sed in agente est actiuitas quae est potentia ad agendum. ergo et ipsum agere.

¶ 3o quia omnis forma suum effectum formalem ponit in subiecto in quo est sed effectus formalis relationis est referre subiectum vel relatiuum: cum ergo actio et passio sint respectus oppositi: refertur passum ad seipsum relationibus oppositis.

¶ 4o. quia omnis forma denominat suum subiectum: in quo: vel illud suppositum in quo habet esse: sed actio non denominat patiens: sed solum agens. ergo etc.

¶ Ideo dico quod sicut productio actiua est in producente: et productio passiua in producto: sic actio in agente et passio in patiente.

¶ Sed contra istam conclusione instatur. 4r. per sic. quia tunc nullum agens posset de nouo agere sine sui mutatione: actionem scilicet nouam. et per consequens nouam formam realem recipiendo: et sic deus in creatione mundi fuisset mutatus.

¶ 2o. quia omne agens quamuis non phisicum agendo patetetur. dum actio de nouo sibi imprimeretur.

¶ 3o. quia cum omnis respectus causeretur a suo termino: vt superius dictum est: et actio terminetur ad passum: sic ageret passum in agens: sicut agens in passum.

¶ 4o. quia tunc talis actio non esset transiens: sed immanens: quod non couenit actioni de genere actionis. vt prius dictum est.

¶ Ad primum dico. quod nullum agens potest agere noua actione sibi formaliter insistente quin muteter: deus autem non agit noua actione scilicet formali: sed fundamentali quae est eterna. Et si dicas quod nunc agit et non prius. Dico quod hoc est denominatione extrinseca a relatione qua est in creatura.

¶ Ad 2m dico quod sicut actionis non est actio: nec passionis est passio: ita nec actionis est passio formaliter: nec impressionis impressio: sed ipsa actio est formaliter impressio: si autem hoc non potest intelligi: oportet concedere quod semper agens creatum patitur non tamen phisica passione.

¶ Ad 3m dico quod si concedatur impressio esse in respectu actionis aduenientis: tunc agens imprimit in passum formam absolutam: et respectum passionis per modum termini: non tamen patiens in agens nisi respectu actionis: et illa actio esset methaphorica solum.

¶ Ad 4m dico quod non dicitur actio immanens: eo quod sit formaliter in agente: sed quia non tranfit terminatiue in aliquid extrinsecum: sicut actio de genere actionis est transiens in aliquid: non ergo est imaginanda hec transitio formalis: quia quoddam accidens est: accidentia autem non migrant: sed est tantum transitio terminatiua.

¶ Ad argumentum patet.