Quaestio 4

Quaestio. iiii. UTrum modi intrinseci sint in potetia obiectia. quod sic. Omnia sunt possibilia apud deum: sed hoc signum: omne: distribuit etiam pro modis. ergo etc.

¶ Contra res que existunt aliter habent esse quam in potentia obiectiua. ergo alium modum essendi.

¶ hic sunt duo princinpaliter facienda. Primo dicendum est de modis intrinsecis. Secundo de quesito. vtrum sint in potentia obiectiua. ad primum sunt octo per ordinem declaranQuantum da. Primum est. quid est modus intrin¬ secus. 2m quot sunt maneries modorum intrinsecorum. 3m si isti modi ad inuicem distinguuntur. 4m quis est ordo eorum 5m si sint in deo. ¶m si sint in creatura. 5m si distinguuntur a formalitatibus quorum sunt modi. eum que sit necessitas ponendi istos modos intrinsecos.

¶ Primo ergo videndum est. quid sit modus intrinsecus.

¶ Et quantum ad hoc dico sicut dictum fuit superius. quod scilicet ille est modus intrinsecus quod adueniens alicui. non variat rationem eius formalem.

¶ Istud autem expono sic. quod scilicet modus intrinsecus est ille qui de se nullam rationem formalem dicit. Nam ex opposito distinguuntur quiditas et modus quiditatis. Unum igitur illorum secundum vltimatam praecisionem suam non includiter in alio. et sic quiditas non includit modum secundum vltimatam praecisionem suam nec modus quiditatem. Et si quis diligenter videat do ctrinam docor nostri. inueniet quod omniaresoluit in istos terminos incomplexos scilicet in rationem formalem et modum intrinsecum eius. Probo autem hoc scilicet quod modus non includatur in quiditate cum ius est modus. Nam nullum posterius est de quiditate prio ris. quia que sunt de quiditate sunt priora: sed modus est posterior quiditate.

¶ 2o ostendo quod nec econverscilicet quod quiditas non includitur in modo quiditatiue. quia si sic. quecumque distinguerentur secundum modos distinguerentur quiditatiue. hoc est falsum. nam multa secundum modos intrinsecos differunt: que tamen eandem quiditatem habent: sicut albedo intensa et remissa. homo in actu et in potentia.

¶ Sed contra ista instatur 4r. Primo sic. quandocumque de aliquo conuenienter queritur. quid est. illud dicit aliquam rationem formalem: sed de modo et de quocunque alio conuenienter queri potest quid est. ergo etc.

¶ 2o sic. quecumque habent praedicata primi modi illa habent quiditates. primus mo dus enim est quiditatiuus: sed modi intrinseci sunt hmodi. Quantitas enim vtutis diuiditur per finitum et infinitum. ergo quantitas est quid superius ad illa. et per consequens in primo modo dicetur de eis.

¶ 3o sic. quecumque sunt diffinibilia. illa habent quiditatem: quia diffinitio explicat quiditatem: sed modi intrinseci sunt diffinibiles. ergo etc. Minor patet. quia infinitum secundum Ans. est quo maius cogitari non potest. infinitum autem dicit modum intrinsecum.

¶ 4o sic. omne illud de quo demonstratur aliquid propter quid. illud habet quid per quod fit demonstratio sed de modis intrinsecis multa demonstrantur. ergo etc. Maior patet ex hoc. quia secundus modus presupponit primum. ergo etc.

¶ Ad primum est dicendum. quod ita est intelligendum de conceptu quiditatiuo et non quiditatiuo isto: modorum intrinsecorum: sicut dictum fuit sepre de singularita te vel de proprietate indiuiduali. Dictum est enim quod proprieta tes indiulduales sunt primo diuerse: ideo non possunt habere aliquem vnum commnem conceptum quiditatiuum: sed tamen non est inconueniens. quod primo diuersis alique passiones vel aliqua communia praedicata dicantur de eis in 2o modo. vel ecunde intentiones: sicut de proprietatibus indiuindualibus dicitur singularitas: sicut quoddam praedicatum secunde intentionis. Unde eodem modo de aliis modis intrinsecis est dicendum scilice quod secundum se significati non habent aliquod commune quiditatiuum primo intentionis secundum se: sed secundum quod habent aliquas passiones conmunes. habent aliqua praedicata communia: et per talia predicata possunt aliquo modo notificari. et per hoc patent ea que sunt in oppositum.

¶ Ad primum dico. quod si habeam conceptum proprium de aliquo modo. de eo nunquam quero quid est: sed quia de modo habentur alii conceptus communes. qui non sunt eis quiditati ui: licet sint in seipsis quiditatiui: ideo de eis querimus. quid est. non tamen proprie de modis secundum se acceptis.

¶ Ad 2m dicuo. quod non est in eis primus modus dicendi per se quantum ad modos in se: sed quantum ad conceptus communes quos habent deeis: possunt haberi conceptus quiditatiui: non tamen respectu mo dorum in se: sed respectu praedicatorum dictorum de eis. Ista vero praedicata dicta de eis: sicut est quantitas virtutis et talia huiusmodi dicunt aliquam quiditatem: et ideo in eis est modus primus dicendi per se: sed tamen ipsi modi sunt primo diuersi. nec est in eis proprie modus primus.

¶ Ad 3m dico. quod modi non sunt proprie diffinibiles: sed notificabiles et descriptibiles per praedicata notiora: que tamen non sunt quiditati ua.

¶ Ad 4 dico. quod si videretur modus in se: de eo nulla demonstratio posset fieri: sed tamen hoc bene fit secundum rationes conmunes abstractas ab eis.

¶ Dico ergo. quod modus intrinse tus est ille qui adueniens alicui non variat quiditatem. eo quod de se nullam quiditatem vel rationem formalem dicit. Eed enim albedo adueniens superficiei non variet rationem formalem superficiei: tamen quia rationem formalem dicit albedo. hinc est quod ex ea et superficie constituitur ratio formalis distincta a superficie. super ficies enim alba formaliter distinguitur a superficie: non sic autem de modo: quia modus non dicit aliquam rationem formalem: licet ex eo et quid constituitur aliquid distinctum ab altero: per se tamen ex ipso et quiditate non constituitur aliquid formaliter vel quidita tiue distinctum a quiditate. quia illud quod addit tale constitutum supra quiditatem non est quiditas: sed modus quiditatis.

¶ Sed tamen hic sunt aliqua dubia. Primum. quod cum quiditas sit obiectum intellectus: et sic omne per se conceptibile habet. quiditatem. cum ergo iste modus per se conceptibilis sit: quare negatur ab eo quiditas.

¶ Dico quod omne per se concepti bile habet per se quiditatem: sed non est necessare quod illud quod est cum alio praecise conceptibile: quod de se habeat quiditatem. Modo in proposito dico. quod modus intrinsecus a nullo intellectu est conceptibilis per se. nisi cum ratione formali cuius est modus: licet enim bene sit intelligibilis: non bene prescindendo a ratione formali quiditatis cuius est.

¶ Secundum dubium est exquo non sunt de ratione formali quiditatis: quare dicuntur modi intrinseci.

¶ Dico quod quia non intrant quiditatem aliquam. nec differunt ab illa saltem formaliter siue quiditati ue. Ideo dicuntur modi intrinseci et non extrinseci.

¶ De secundo oportet videre quot sunt modorum istorum intrinsecorum maneries.

¶ Ad cuius euidentiam est sciendum. quod ens diuiditur quatuor modis. Uno modo in duas differentias: quarum vna est positiua. altera priuatiua: sicut cum diuiditur in vnum et multa. creatum et increatum. Aliquando autem diuiditur in differentias: quarum vtraque est positiua: vt quando diuiditur per absolutum et respectiuum.

¶ Aliquando autem diuiditur per diffifferentias: quarum vna est quiditatiua. altera non quiditatiua: sicut quando diuiditur in substantiam et accidens. Accidens enim est commune nouem praesentis: et tamen est posterius omnibus: quia dicit habitudinem secundum quam nata sunt inherere subiecto. talis autem habitudo est passio consequens accidentia. Aliquando diuiditur in differentias: quarum neutra est quiditatiua: sicut finitum et infinitum. ista non variant rationem formalem. Sicut enim albedo in tensa et remissa eandem rationem formalem habet: ita ens finitum et infinitum.

¶ Ista vltima diuisio est per modos intrinsetos. Conuenit enim ens diuidi per modos intrinsecos 4r.

¶ Primo in finitum et in infinitum. 2o in contingens et necessarium. 3o in ens in actu et in potentia. 4o in ens reale et rationis. Iste enim diuisiones communiter solent dari. Probo autem quod omnes sint per modos intrinsecos. Primo de prima scilicet de finito et infinito. nam albedo intensa et remissa eandem quiditatem habet. ergo et ens finitum et infinitum.

¶ Confirmatur. quia quecumque habent eandem diffinitionem sunt idem formaliter: sed aer si esset infinitus. eandem diffinitionem haberet quam nunc habet. ergo etc.

¶ 2o de 2a patet. nam vtingens et necessarium non variant rationem formalem. Sapientia enim eiusdem rationis est in deo et in creatura: et tamen in deo est necessaria. in creatura est contingens. ergo necessitas et contingentia sunt modi.

¶ Praeterea. secundum philosophos. rotunditas solis et vnius rote materialis sunt eiusdem rationis: et tamen secundum eos rotunditas solis est necessaria: rotunditas autem istius rote est contingens ergo etc.

¶ 3o de 3a patet. Primo. quia actus et potentia: secundum quod communiter dicitur. non variant essentiam. ergo etc.

¶ 2o. quia eadem est diffinitio hominis in actu et hominis in potentia. ergo actus et potentia sunt modi quiditatis.

¶ 4o de 4a patet. quia eadem est diffinitio hominis in re extra: et in anima. Unde sicut homo in re extra est animal rationale: ita et in anima.

¶ Intelligendum tamen quando diuiditur ens per ens reale et rationis. non diabet intelligi sicut ens rationis: sic sunt facta a ratione: vt respectus rationis et talia: quia talibus et enti reali nihil est commune vniuocum: sed dabet accipi ens rationis pro quiditate in esse cognito.

¶ Sed hic sunt difficultates. Prim ma est. quare inter modos istos non est facta mentio de existentia.

¶ Dico quod existentia potest reduci ad actualitatem. Non enim videtur bene quod existentia et actualitas distinguantur.

¶ 2a difficultas est de eternitate que dicit modum intrinsecum in deo. et tamen non est facta mentio.

¶ Dico quod duratio que dicitur eternitas reducitur ad infinitatem: sicut duratio creature reducitur ad finitatem: immo videtur idem.

¶ 3a difficultas est de propritate indiuiduali: que non est hic nominata. Dico quod inter istos modos non sunt nominati hic nisi illi per quos diuiditur ens. et igitur proprietas indiuidualis sit modus intrinsecus: non tamen per eam diuiditur ens.

¶ 4a difficultas est de intenso et remisso. de quibus constat quod sunt modi: quare non sunt hic nominati. Dico quod talia possunt reduci ad finitatem et infinitatem. Non enim videtur variare nisi gradum quiditatiuum.

¶ De 3o oportet videre de distinctione istorum modorum abinuicem. Et quantum ad hoc dico quod in istis modis quadruplex distinctio inuenitur. Una est qua modus distinguitur a quiditate cuius est.

¶ 2a quod vnus distat vt disparatus ab alio.

¶ 3a quando vnus alteri opponitur.

¶ 4a quando sunt eiusdem rationis inter se. Extu primi. de infinitate et diuina essentia: et istam vocat doctor minorem distinctionem formalem: quia non sunt due rationes formales. aliter enim impossibile esset saluare eandem rationem formalem albedinis in quolibet gradu. Exentum secundi. realitas et existentia. infinitas et necessaritas. Probo autem quod isti modi qui videntur disperati distinguuntur ex natura rei. Et hoc potest patem per 4or conclusiones. Prima est. quod infinitas distinguitur a necessitate: quia ratio est necessaria in deo: et tamen non est infinita.

¶ 2a conclu quod realitas et necessaritas distinguuntur: quia in deo realitas multiplicatur et non necessaritas nec existentia. et sic de multis aliis.

¶ 3a conclusio quod finitas in creatis differt ab existentia et contingentia. et sic de multis aliis. quia est in potentia obiectiua et non alibi.

¶ 4a conclusio. quod existentia et realitas in creatis differunt. Et hoc probatur. quia in deo realitas triplicatur non existentia. ergo multo magis in creatura: licet non sit ita manifestum: sicut est in deo. Exentunm tertii. finitum et infinitum. contin gens et necessarium. Et sic de aliis oppositis. Exictum quarti. sicut decceitas sortis et hecceitas platonis: que quodammond videntur esse eiusdem rationis.

¶ De 4o oportet videre de ordine storum modorum. Et quantum ad hoc sciendum. quod quidam modisunt qui insunt creature per se. quidam per accidens: tamen sunt deo commnes et creature. Quidam qui insunt per accidens tamen soli creature. Quidam qui insunt per accidens solum huic creature. Exitum primi. est finitas et isti modi sunt in primo signo: quia qui insunt per se. prius insunt quam qui per accidens. quod autem finitas insit creature per se. patet. quia demonstrabile est de creatu ra. nam per rationem hominis potest demonstrari de eo quod est melior asino: et per consequens inequalis: sed inequalitas in virtute praesupponit quantitatem virtutis tanquam fundamentum. igitur quantitas virtutis de homine demonstrabilis est. et sic inest per se. et per consequens talis modus: vt patebit: inest in potentia obiectiua. Exitum secundi. est existentia et realitas: et isti sequuntur primos: quia isti insunt per accidens. Nunquam enim per rationem hominis vel asiniposset demonstrari quod essent existentes vel reales. et sic sunt in o signo. quia primos sequuntur. et propter communitatem vbicunque sunt alii modi: isti sunt. et non econverso. Exictum tertii. est contingentia que inest per accidens: sed quia particularior est existentia et realitate: que quidem inueniuntur in deo et in creatura: solum autem in creatura contingentia reperitur. ideo sunt in 3o signo. Exitum quarti est hecceitas. inest enim per accidens. et sequitur contin gentiam. ponendo quod non sit in potentia obiectiua: si autem esset in potentia obiectiua tunc est dubium. Potest ergo dici. quod hecceitas est in 4o signo. quia particularior est.

¶ Sed adhuc posset poni alius ordo inter modos quae sunt in deo. videtur enim quod existentia debeat poni prior: quia communior. 2o necessitas. omnia enim que sunt in deo sunt necessaria.

¶ 3o infinitas: quia licet etiam insit per se. non tamen est ita communis: quia omnia diuina sunt necessaria: non tamen omnia formaliter infinita sunt sicut relatio. Si autem hecceitas ponatur in deo tunc potest tenem 4o locum. vel dicetur consequentur ad praedicta.

¶ Sed contra. pro quocumque signe necessarium est necessarium et contingens est contingens: sed necessaritas praecedit infinitatem. ergo contingentia finitatem.

¶ Dico quod ma ior tenet ex virtute alterius sepre assumpte: que non est vera nisi de differentiis quiditatiuis. De isto tamen ordine non est curandum.

¶ De o quid dicendum est. patet. nam in deo est infnitas. necessaritas. realitas. hecceitas. et isti omnes modiintrinseci: quia non variant rationem formalem. De existentia etiam et actualitate que ibi sunt. patet etiam quod sunt modi intrinseci.

¶ De eco. patet quid dicendum est. Nam in creaturis est finitas ex stentia. et singularitas. et contingentia. et multi alii modiet vniversaliter omne aliquid quod adueniens rationi quiditatiue non variat eam omne tale est modus intrinsecus.

¶ De o. licet satis dictum sit. tamen pono quatuor conclusiones. Prima est quod modus trinsecus infinitatis differt in deo ab omnibus rationibus formalibus: quia multiplicantur rationes formales in deo: et tamen vnica est omnino infinitas.

¶ Praeterea diuina infinitas est cognoscibilis per naturam: et tamen ratio formalis diuine essentie non ergo aliqua distinctio est inter illa.

¶ Secunda conclusio est quod modus intrinsecus realitatis differt ab omnibus rationibus formalibus: que sunt in deo: quia distinctio et identitas im possibile est quod conueniant eidem respectu eiusdem et ad idem omnino: sed quelibet ratio formalis ad aliam comparata est distincta formaliter et idem realiter. ergo ratione alteri et alterius rationis formalis distinguitur. ratione autem reali tatis sunt idem. ergo realitas distinguitur a ratione forma li.

¶ Praeterea. nulla vna ratio formalis scilicet dicens perfectionem simpliciter triplicatur: sed omnis ratio formalis que est in patre comunicatur filio. realitas non communicatur. ergo etc.

¶ 3a conclusio quod modus intrinsecus finitatis distinguitur in creaturis a rationibus formalibus creaturarum: quia cum finitas sit diusiua quantitatis: et quiditas contra quantitatem in communi distinguitur: quecumque sub eis cadent erunt distincta.

¶ Praeterea certi sumus de quiditate plurium. de quorum finitate su mus dubii: sicut de relatione que est in deo sumus certi de eius quiditate quod est ad aliud: tamen sumus dubii de eius finitate vel infinitate et quantitate.

¶ 4a conclusio est. quod omnes alimodi a quiditate distinguuntur in creaturis: sicut existentia. contingentia. hecceitas. et sic de aliis: quia quiditati omnes ta les conueniunt per accidens. nec aliquod illorum est demonstrabile de quiditate. nec per se notum.

¶ Sed dubium est de quantitate virtutis. videtur enim illa quiditati in creaturis accidere: sicut alii modi. Nam accidit cuilibet forme habere magis et minus secundum gradus determinatos. cum tota quia ditas in quolibet gradu sue quantitatis saluetur intensiue.

¶ Dico quod duplex est finitas. Una secundum gradus indiuiduales. et de illa concludit argumentum. quod accidit: sicut hecceitas accidit quiditati. Alia est que consequitur naturam specificam. et ista est demonstrabilis.

¶ De od oportet videre que necessaritas est ponendi istos modos intrinsecos.

¶ Et quantum ad hoc introducuntur quatuor necessaritates que vi dentur facem ad positionem istorum modorum intrinsecorum.

¶ Prima. quod vna et eadem quiditas diuersimode consideratur et vere. oportet ergo alium et alium modum ponecorrespondentem isti considerationi variate.

¶ Secunda necessitas est. quod aliqua distinctio in rerum natura est. vt patuit supra. praeter formalem: et ideo oportet aliud et aliud fundamen¬ tum positionem: sed fundamentum distinctionis formalis est quiditas. ergo aliquid aliud a quiditate erit fundamentum alterius: nihil autem aliud est a quiditate nisi modus.

¶ 3 necessaritas est. quia est innuenire aliqua: vt patuit supra: que aduenientia non variant rationem formalem: et per consequens non possunt esse quiditatiua: quia omne quiditatiuum adueniens quod ditatiuo variat rationem formalem: eo modo quo in primo articulo est expositum. Cum ergo vt patuit: non possint talia esse quid tatiua. necessario erunt modi. cum praeter quiditatem nihil sit aliud nisi modus.

¶ 4a necessaritas est que declarat omnes alias ex illa diuisione antiqua: quia quicquid est. aut est res. acci piendo rem pro quiditate. aut modus rei. cum ergo communis diuisio non possit saluari nisi ponendo modos. ergo etc.

¶ Sed tunc est difficultas. vtrum isti modi in creaturis sint subient aut accidentia.

¶ Dico quod ad illud genus reducuntur in quo sunt quiditates. et ideo si sunt substantie et isti modi. si accidentia: etiam modi: sicut quiditates ipse sunt. ad 2m principioe oportet videre de quesito. vtrum scilicet Quantu isti modi sint in potentia obiectiua.

¶ S quantum ad primum modum scilicet de finitate dico. quod nulli dicitet esse dubium: quia quod per se conuenit quiditati et est demonstrabile de ea: sibi conuenit siue in potentia siue in actu. finitas autem est demonstrabilis de quiditate. vt patuit in 4o articulo ergo conuenit sibi in potentia.

¶ Sed de aliis est dubium. sei de contingentia. realitate existentia. et actualitate.

¶ De contingentia autem probo primo quod non est in potentia obiectiua: quia vbicumque est formaliter contingentia. ibi est innuenire formali ter contingens: sed in potentia obiectiua nihil est formaliter contingens. ergo in potentia obiectiua non est contingentia. Maior est manifesta. quia contradictionem videtur implicare. quod in aliquo sit contingentia: et tamen quod illud non sit contingens. Minor et patet. nam in potentia obiectiua omnia sunt necessaria. Deus. eni non potest facem quod quiditates ille sint creabiles. Et sicut dico de isto praedicato creabilitas: ita dico de omnibus: nihil enim de quiditatibus dicitur nisi in primo modo vel 2o vt sunt in potentia obiectiua. Relinquitur ergo quod nulla contingentia sint in potentia obiectiua.

¶ De actualitate probo 2o hoc idem sic. vbicumque est inuenire actualitatem ibi est inuenire ens actu. hoc patet sicut illa maior accepta de contingentia: sed in potentia obiectiua non est inuenire ens in actu. ergo etc.

¶ De realitate probo 3o hoc idem sic. quia vbi non est res. ibi non est realitas: sed in potentia obiectiua non est res. ergo etc. Ma. est manifesta: sicut alie priores. Minor etiam patet. quia vbi non est existentia. ibi non est res.

¶ De existentia etiam probe hoc idem 4o sic. et magis euidenter. quia vbi non est inuenire existens. ibi non est inuenire existentiam: sed in ista potentia obiectiua non est aliquid existens. ergo nec aliqua existentia.

¶ Dicunt tamen aliqui. quod quicquid positum est in actu: siue sit modus. siue sit quiditas. siue res. siue quodcunque aliud prius fuit in potentia. Et ideo existentia. realitas. contingentia. et omnia talia prius fuerunt in potentia.

¶ Sed contraistud arguo. 4r. et quantum mihi apparet euidenter sic. Ubicumque est inuenire actualem existentiam in aliquo impossibile est quod illud non existat: sed: per te: est inuenire actualem existentiam in aliquo antequam producatur. ergo formaliter existit antequam producatur.

¶ Dicunt aliqui quod optime argueretur. si eodem modo actualis existentia esset in potentia obiectiua quo est in actu: sed non est sic. Est enim actualis existentia in potentia obiectiua potentialiter. in actu vero est actualiter. ergo etc.

¶ Sed istud euidenter concedit propositum. nam accipio illum modum quem tum vocagi per actualiter quem negas in potentia obiectiua. Et tunc arguo sic. Ubicumque habet esse actualis existentia et actualiter. illud est formaliter ex stens. ista: par te: vera est. Ideo enim potest post creationem illud actualiter existere: quia actualis existentia ibi est actualiter. non autem sic in potentia obiectiua: quia ibi est po¬ tentialiter. hatet ergo maior accepta: sed in potentia obiecntua habet sic esse actualis existentia et actualiter. ergo in potentia obiectiua aliquid est formaliter et actualiter existens. ergo etc. Mior declaratur ex dictis: quia: per te: quicquid positiuum siue modus. siue res siue quiditas quod est post productionem in actu. est ante productionem in po obiectua: et sic illud quod dico actualiter per quod intelligo aliquem modum est in potentia obiectiua: et sic habetur concrintenta scilicet quod aliquid es formaliter existens.

¶ 2a contra principalem responsionem arguitur sic. quando aliqua duo sic se habent. quod ex incompossibilitate illorum prouenit quod aliquid vnum non possit esse simils sub vtroque illorum: multo minus vnum in altero esse potest. hoc patet in contrariis et in multis aliis oppositis: sed ex incompossibilitate actus et potentie prouenit quod idem non possit esse sub vtroque. quod scilicet sit in actu et in potentia ergo multo minus vnum erit in altero: et sic actus non poterit es se in potentia.

¶ Confirmatur. quando aliqua duo sunt simili. quicquid est sub vno et sub altero simili: sed actus et potentia sunt simil: quia actus est in potentia: per te: ergo quicquid est sub vno erit substecntialtero. cum ergo quiditas ante productionem sit in potentia: sequitur quod erit simili in actu.

¶ 3o sic. impossibile est esse transitum de contradictorio in contradictorium nullamutatione facta in altero extremorum: sed quando creatura producitur in esse est talis transitus. quia fit de non dependente de pendens. et de non existente existens. ergo mutatio. non in deo. ergo in creatura. habet ergo creatura aliter se quam prius. Sed impossibile est quod aliter se habeat quam prius. nisi in se aliquid habeat quod primum non habebat. ergo aliquid nunc est quod prius non erat in potentia obiectiua.

¶ 4o et difficilius sic. impossibile est extrema contradictionis de aliquo verificari. nisi secundum aliud et aliud: sed ista extrema contradictionis scilicet dependere et non dependere verificantur de creatura in potentia et in actu. ergo secundum alud et aliud: sed si quiquid est in actu praefuit in potentia. oportebit ergo quod secundum idem diuino de eodem contradictoria verificentur. quod est impossibile.

¶ Di co ergo quod nece est ponere aliquem modum in actu qui non prefuit in potentia.

¶ Sed contra instatur quadrupliciter. Primo sic. omne ens non prohibitum et non necessarium. est in potentia obiect ua: sed isti modi sunt entia non prohibita. ergo etc. Mior patet quia ponuntur in esse. ergo etc.

¶ 2o sic. omne productum fuit prius produ cibile: sed omnis entitas creata est a deo producta. ergo prius fuit producibilis: sed omne producibile non productum est in potentiobiectiua. ergo omnis entitas et modus prius fuit in potentiobiectiua.

¶ 3o sic. impossibile est quod actus intelligendi terminetr ad nihil: sed ab eterno actus intelligendi diuinus terminabatur ad istos modos. videtur enim inconueniens quod deus ab eterno non intellexerit istos modos.

¶ 4o sic. omne continens habet contentum in aliquo esse: et omne productiuum habet producibile in aliquo esse: sed deus virtualiter continet istos mo dos et est productiuus eorum. ergo necessario habent aliquod esse antecedent producantur.

¶ Ad primum dico quod ens non prohibitum potest dupliciter sumi. Uno modo sicut cui conuenit per se producibilitas vt passio. Alio modo vt cui per se non competit: sed est illiad quod producibile deducitur: Primo modo concedo quod omne tale ens non prohibitum est in potentia obiectiua. 2o modo dico quod non. nam existentia non deducitur de non esse ad esse: sed existntia est illud esse ad quod ipsa essentia producibilis primo modo per productionem deducitur: quia de non esse ad esse: impossibile enim videtur quod esse transeat de non existentia ad existentiam: sed solum essentia est illa que sic deducitur. Unde esse est illud ad quod producibile per productionem deducitur.

¶ Dico ergo. quod isto modo erit ens non prohibitum.

¶ Ad 2m dico. quod ome productum prius fuit producibile. intelligendo de illo quod producitur vel deducitur ad esse: sed esse isto modo intelligendo. nec producitur nec ad esse deducitur: sed quia essentia ad ipsum esse deducitur.

¶ Ad 3m quod oportet obiectum intellectus habere aliquod esse ad quod terminetur actus intelligendi diuinus.

¶ Di co ergo tunc. quod diuinus intellectus bene cognoscit existentiam in ratione sua: sed tamen non praecognoscit rem praesentem vt praesens: nisi dum actualiter existit. quantum scilicet ad illam habitudinem praesen¬ tialitatis.

¶ Sed numquid praecognouit existentiam aliquo modo:

¶ Dico quod aliqua praedicta communia conueniunt istis modis per que quodam modo notificantur: sed secundum istas rationes communes que non sunt modi: sed quiditates aliqua: dicte tamen de mo dis aliquo modo: secundum inquam istas rationes communes potest diciquod intellectus diuinus praecognoscit istos modos: sed tamen quantum ad illud quod ponunt in re et quod est proprium vnicuique eorum quod scilicet diuina voluntas superponit quiditati intellectus diuinus non praecognoscit. Unde secundum hoc apparet mihi esse dicendum quod aliqua sunt in re quae intellectus diuinus non praecognouit ab eterno scilicet aliqua conditio vel aliquis modus: sicut existentia. actualitas. praesentialitas. et sic de aliis.

¶ Ad 4m dico. quod deus non continet virtualiter nisi illud quod efficitur: et quod ad esse deducitur. isti autem modi non efficiuntur: sed sunt conditiones illorum que efficiuntur: et que existunt tales autem conditiones proprie virtualiter in nullo continentur. Similiter dico de productiuo quod habet producibile: sed deus non est productiuus modorum.

¶ Sed hic sunt difficultates. Prima est. quia termini cuiuscumque complexionis vere ab eterno habent esse aliquod: sed iste complexiones vere sunt ab eterno. existentia est modum intrinsecus. existentia est existentia. ergo etc.

¶ 2a difficultas de contingenti vt contingens est vere formantur alique propositiones necessarie quia ex contingenti vt sic nihil necessarium sequitur. cum ergo propositiones necessarie sint eterne: sequitur quod termini habebunt aliquod esse.

¶ Ad primam rationem possem euadere sic. quando dicitur. existentia est existentia ab eterno. sed est vera pro existentia diuina. Sed ista non sufficit: quia ista etiam est vera. contingentia est contingentia.

¶ Dico ergo quod ex talibus vbi idem praedicatur de se. non arguitur esse terminorum. eo quod non est ibi nisi terminus vnus. Unde quantum est ex parte bienti haec homo est homo. non est nisi vnus terminus scilicet homo. Eodem modo dico de existentia: sed tamen dico de existentia. quod existentia est existentia ab eterno. non pro eo quod vltimate ponit: sed pro ratione genera li que est vere cognita ab eterno a deo.

¶ Ad 2m de contingentia dico. quod si accipiatur ratio vltimata contingentie. de illa numquam haberetur propositio vel compositio necessaria: bene tamen possibile est. quod de illis praedicatis que abstrahuntur ab omnibus modis fiant propositiones necessarie: sed tamen accipiendo eas secundum vltimatam proprietatem: impossibile est quod fiant. Ad argumentum patet.