Quaestio 9

Questio. ix. NOno quero Utrum iustitia legalis sit nobilisima virtutum moralium videtur quod sic: quia quia comparatur a sanctis lucifero et hespero: sed hesperus est stellarum lucidissima. ergo etc.

¶ Sed contra. quia deus in scriptura diuina magis conmendatur a mienia: igitur minia est nobilior iustitia. vnde dicitur Disericordia domini plena est terra

hic quatuor videnda sunt. Primo videns dum est quid sit iustitia legalis. Secundo si iustitia legalis est vna virtus. Tertio si est dare plures iustitias legales. Quarto si est nobi lissima omnium virtutum

Quantum ad primum dicitur quod iustitia lega lis est virtus moralis: secundum quavnusquisque bene se habet ad totam legem naturae vel naturaliter homini inditam: et de hac iustitia commendatur Facharias et Clysabeth parentes Io. baptiste. Erant enambo iusti ante disefentum incedentes in omnibus mandatis et iustificationibus divfeni sine querela: vt habetur Luc. primo¬

¶ Sed contra 4r. Primo de obedientia. quia per obedientiam beia se habet quis ad legeme diuinam: et tamen ipsa non ponitur iustiti: legalis.

¶ Item secundo de prudentia: quia per prudentiam bene se habm quis ad actus omnium virtutum: et per consequens ad omnem legique huiusmodi actus precipit et regulat et imparat.

¶ Item 3o de amicitia: quia per amicitiam tota lex obseruatur: et sic bene se habet amicitia ad totam legere: quia qui proximum diligit legeme impleuit.

¶ Item quarto quia dicit Greg. Quod radix omnium virtutum est charitas: et in charitate omnia praecepta sunt vnum preceptum.

¶ Ad primum dicendum. quod per comparationem ad praecepta diuina: quibus obedientia obtemperat: ipsa non est virtus distincta a iustitia legali: et tunc sunt vna virtus et non due.

¶ Ad secundum dicendum. quod per prudentiam quis bene se habet in dirigendo solum: sed per iustitiam legalem in operando exequendo et proficiendo bene se habet quis ad totam legem.

¶ Ad tertium dicendum. quod ab amicitia bene innascitur quod quis per ipsam bene se habeat: sed ipsa de se non habet circa totam legeme actus elicitos: sicut iustitia legalis: et est distincta virtus a iustitia quia habent distincta obiecta.

¶ Ad 4m dico quod ista charitas qua quis bene se habet ad totam legem diuinam: vt naturalis est: non distinguitur a iustitia legali: sed est idem habitus quo deus sic diligitur et tota lex: quia eodem habitu diligitur finis: et ea que ad finem sunt: sicut eadem charitate diligitur deus et proximus.

¶ Sed hic occurrunt dubia: et primum est: si iustitia legalis est causa alia rum virtutum.

¶ Dicendum quod sic: quemadmodum legisla tor pollticus causa est omnium quae fiunt et ordinantur in politia: vnde iustitia legalis causat omnes actus aliarum virtutum in genere cause vniversalis concurrens ad actum cuiuslibus virtutis eliciens imperans ad exequens.

¶ Secundum dibium: si est prior ceteris virtutibus.

¶ Dicendum quod sic ordine generationis: quia incerta est cuilibet virtuoso iustitia legas lis vt faciat quod facit pro bono virtutis secundum: si iustitia legalis est vna Quantum ad virtus.

¶ Dicunt aliqui quod sin sed est omnis virtus: eo quod habita omni virtute habetur iust tia legalis: vnde nihil aliud est secundum eos quam habem omnevirtutem.

¶ Sed contra. quia obstantia est vna distincta vi tus. sed obstentia et iustitia coincidunt: vt dicitur est. igitur etc

¶ Item secundo. quia vna virtus est tantum de vno obiecto: sed obiecta aliarum virtutum sunt multa obiectum autem iustitie est tota lex que est vna. igitur etc.

¶ Item tertio iustitia legalis distinguitur contra iustitiam particularem. ergo est de alio obiecto.

¶ Item quarto quia quod per superabundantiam dicitur vni soli conuenit sed iustitia legalis dicitur per superabundantiam ad omnes alias virtutes: vt infra patebit. ergo etc.

¶ Ideo dico quod iustitia legalis est vna virtus formaliter: non autem est omnis virtus formaliter: sed virtualiter tantum.

¶ Sed contra. pria mo quia plures sunt leges et distincte in politia humana.

¶ Item secundo quia in vna lege sunt plures partes ordinate ad diuersos fines.

¶ Item tertio quia leges aliquando mutantur et reuocantur: sed quod mutatur non potest esse vnum. igitur etc.

¶ Item quarto quia lex continet plura agibi lia: sed plura agibilia plurificant leger. ergo etc.

¶ Ad primum dico quod est tantum vna lex naturalis totalis vite humane continens omnia precepta: vnde sunt plures leges materialiter et partialiter: vna vero totaliter et formaliter: et per hoc satis patet ad sequentia.

¶ Ueruntamen ad 2m dicendum. quod non est iustus legaliter: quia totam non habet: quia qui peccat in vno omnium est reus.

¶ Ad tertium dicendum quod licet lex quantum ad aliqua extrinseca varietur propter temporum vel rem vel personarum qualitatem vel varietatem: non tamen lex naturalis inserta cordibus: quia ista minime variatur.

¶ Ad 4 dico quod virtuosus omnia agibilia respicit vt vnum: inquantum integrant totam legem: sicut et legalis iustitia. tertium. valet. si iustitie legalis Quantum ad est dare plures habitus.

¶ Di cendum quod iustitia legalis secundum quod hic de ea intenditur: est tantum vnus habitus: quia iste tantum sufficit ad nectendum omnes virtutes et ad bene se habendum ad totam legem et ad actus omnium virtutum imperandos.

¶ Sed contra. quia habit distinguitur ex obiectis: sed quedam sunt precepta naturalia: quedam vero supernaturalia. ergo alia erit lex correspondens preceptis naturalibus: et alia preceptis supernaturalibus.

¶ Item secundo quia ille leges sunt distincte: quarum vna non potest stare cum alia: sed lex vetus et lex noua sunt huiusmodi: quia si circumcidamini christus vob nihil proderit. ergo eis distincti habitus corrstondent: vnde apostolus distinguit iustitiam in iustitiam: que est exlege: et iustitiam quae est ex fide.

¶ Item tertio quia lex diuiditur: sicut ius in canonicum et naturale. Sed multi habent iustitiam naturalem sine canonica et econverso. ergo non est vnus habi tus vtriusque.

¶ Item quarto quia alia est lex in princi pare: et alia in plebe: quia in principe est praeceptiua: in plebe executiua: lex enim in principe habet se precipierdo: sed in plebe exequendo et obseruando.

¶ Ad predicta omnia dicendum est eodem modo quod multe sunt leges partiales: quia de diuersis: sed vna totalis tam tum est lex naturalis sequens dictamen recte rationis naturalis: cui legi vnus habitus qui dicitur iustitia legalis corrspondet.

¶ Nec obstat quod leges antique humane apud alias et alias pollitias sibi sunt contrarie: quia iustitia talium legum non est iustitia legalis simpliciter sed solum secundum quid: inquantum respicit diuersos fines reipublice: propter hominum conditionem particularem: lex vero naturalis sequens verum dictamen recte rationis naturalis est eadem apud omnes: et per consequens iustitia legalis est vna: vnde precepta mora lia sunt et fuerunt eadem in diuina lege veteri et noua cerimodialia vero mutata sunt: quia non sequuntur dictamen recte rationis. quartum: si iustitia legalis est Quantum ad nobilissima omnium virtutum moralium.

¶ Dicendum quod sic. Tum quia principatur omnibus aliis virtutibus et imparat actus omnium alirum virtutum moralium. Tum quia secundum Ambro. iu stitia communis est virtus.

¶ Sed contra. quia illa virtus est nobilior: que est de nobiliori obiecto: sed amicitia est uiusmodi: quia est ad personam: iustitia vero ad legem. ergo etc.

¶ Item secundo illa virtus est nobilior cui altera virtus cedit: sed iustitie rigor cedit mine. igitur mia nobilior est quam iustitia.

¶ Item tertio quia. sr. dictum est quod virtus deroyca est perfectissima virtutum: non ergo iustitia legalis.

¶ Item quarto. quia latria habet deum pro obiecto sed virtutes nobilitantur ex obiecto. ergo etc.

¶ Ad primum dicendum est. quod maior est vera ceteris paribus: sed amicitia respicit alterum inquantum virtus est: et hoc non fit sine iustitia legali.

¶ Ad 2m dicendum. quod iustitia distinbutiua cedit aliquando mine: sed iustitia legalis hoc imperat fieri propter melius bonum virtutis.

¶ Ad tertium dicendum. quod sicut supra dictum est: virtus heroyca non est vna sed dicit gradum excellentie cuiuslibet virtutis.

¶ Ad quartum dico: quod iustitia legalis continet latriam: iccirco melior est obedientia quam victima. Con paratio enim virtutum penes nobilitatem obiecti locum habet quando virtutes sunt disperate: non autem quando sunt subordinate. Nunc autem ita est quod omnis virtus particularis subordinatur iustitie legali: quae de sua ratione formali totam legem respicit: et per consequenomnia obiecta omnium virtutum: saltem mediate.