Quaestio 2

¶ Quaestio. ii. Utrum deum esse sit demonUeritur. strabile propter quid. quod sic pro batur per diffinitionem dei quam dat Ans. po ltest deum esse demonstrari. ergo etc.

¶ Con ltra. Dyo. dicit. quod de deo nec e ratio. nec immaginatio.

¶ Circa istam quaestionem primo declarabo terminos. 2o quid sit demonstratio propter quid. de terminis. Ad quod intelligendum Et primo sciendum est quod tres termini ponuntur in demonstratione scilicet subiectum diffinitio et passio.

¶ Ex his elcio quattuor conclusiones. Prima conclusio quod diffinitio non differt formaliter a diffinito. hec conclusio primo probatur sic. quandocum. que aliqua sic se habent quod vnum dicitur de alio in primo modo dicendi per se: ista non differunt formaliter maxime si adequate dicantur. sed diffinitio dicitur de diffinito in priori modo dicendi per se et adequate.

¶ Contra istam conclusionem instatu quadrupliciter. Primo sic. posita tota quiditate alicuius circumscripto quocumque alio quod non est de quiditate illius. ponitur necessario quiditas eius tota: sed posito genere et differentia quocumque alio circumscripto non ponitur quiditas eius tota. ergo dicit aliam rationem formalem quam genus et differentia similis sumpta: sicut compositum dicit realiter aliud a materia et forma. Minor probatur. quia posito per impossibile quod color sepetur a differentia constituente albedinem. si albedo nihil aliud esset quam color: et talis differentia. tunc istis positis quantumcumque separatis maneret albedo: quod est falsum. Secundo sic. et euidenter ponendo plures formas. accipio enim corpus animatum. animatum est separabile a corporeo. ponatur separatio. et tunc remanebit tota quiditas corporis animati. et tamen non remanebit ipsum corpus animatum. et sic rema nebit corpus quod est genus. et animatum quod est differentia. et tamen non manet diffinitum quod est corpus aiatum. 3o sic.

¶ Sensibile distinguitur a rationali. separentur: ergo remanebit genus et differentia. et tamen non manebit quiditas speciei. 4o quia explicatiuum et explicabile differunt formaliter: diffinitio est explicatiuum.

¶ Ad ista omnia posset dici quod remanent vnita. ideo non remanet quiditas.

¶ Contra. aut ista vnione facta aliquid aliud ab vnione et vnitis consequitur partinens ad speciem. aut ipsa precisa vnio partinet. aut nihil plus quam ante. Si primum tunc habetur propositum. cum diffintio non exprimat nisi partes diffiniti. diffinitum autem addet illud aliud ad diffinitionem. Si secundum illud est falsum quia vnio est respectus: ergo non pertinet ad quiditatem. O etiam hoc dato habetur propositum. quia illa non exprimitur per difinitionem. Si des tertium tunc erit arguendum de par tibus separatis: sicut de vnitis. et ita si partes separate non sunt ipsum diffinitum. sequitur etiam quod nec partes vnite.

¶ Secundo instatur per primum principium complexum. et hoc sic. species enim componitur ex genere et differentia. Ex hoc anguo sic. De eodem omnino impossibile est verificari contradictoria saltem de eadem ratione formali. sed si species sit omnino idem cum genere et differentia simul sumptis: de eodem omnibus modis dicerentur contradictoria: quia genus et differentia simul sumpta constituunt speciem: species autem non constituit specie: quia idem non constituit seipsum. ergo etc.

¶ Tertio sic. Impossibile est quod vnitas formalis fundetur in duobus formaliter distinctis. vnitas autem specifica est formalis: genus et differentia formaliter distinguuntur. ergo non fundatur in ipsis. ergo oportet dare tertium indistinctum formaliter in seipso: quod erit fundamentum istius vnitatis. Et illud addit diffinitum super diffinitionem ergo etc.

¶ Sed dicens quod sunt vnum realiter.

¶ Contra. il lud non valet. quia sicut vnitas realis requirit vnum reale: quod sit fundamentum illius. ita videtur quod vnitas formalis non potest haberi nisi vbi est vna simplex formalitas. Et sicut vnitas realis non potest fundari in diuersis rebus. ita nesvnitas formalis in distinctis formalitatibus. vt sic.

¶ Quarto arguo sic. Idem simils et selitus non potest esse cognitum et non cognitum: sed diffinitum cognoscitur sine diffinitione: per diffinitionem enim distincte cognoscitur res. per diffinitum autem indistincte. constat autem quod res potest cognosci indistincte absque hoc quod cognoscatur distincte.

¶ Si dicatur quod non est inconueniens eandem rem cognosci duobus modis.

¶ Contra. qui cognoscit indistincte non cognoscit per tes essentiales: sed qui cognoscit distincte cognoscit partes essentiales. ergo aliquid cognoscitur cognitione distincta: quod non cognoscitur cognitione indistincta.

¶ Sed dices concedo maiorem quod indistincte cognoscens non cognoscit partes distincte: sed tamen bene indistincte cognoscit.

¶ Contra: innueniam aliquod compositum ex partibus simpliciter simplicibus. illud potest cognosci distincte et indistincte. quero si cognitione indistincta aliqualiter co gnosco partes vel non. si non: habeo propositum. si sic et distincte: eodem modo habeo propositum. Si indistincte. Contra. quia simpliciter simplex vel distincte cognoscitur vel nullo modo cognoscitur. Partes autem ille sunt simpliciter simplices per suppositum. ergo distincte cognoscuntur. vel nullo modo. Utur ergo dicendum quod sicut compositum naturale addit ad partes simul sumptas. ita etiam compositum metaphi sicum. sicut diffinitum vel species addit supra genus et disferentiam simul sumpta. Et si dicas ergo distinguuntur formaliter. dico quod non distinguuntur formaliter. quia ista. sed pecies includit illa. scilicet genus et differentiam: sicut entitas conpositi includit partes ideo non distinguuntur.

¶ 2a conclusio est. quod passio differt formaliter a subiecto. Nam omne quod dicitur de aliquo in secundo modo dicendi per se differt ab eo: saltem formaliter: sed passio dicitur de subiecto in secundo modo: ergo etc. Ma. probatur. quia quando aliqua sunt omnibus modis idem: quicquid dicitur in primo modo dicendi per se de vno: et de alio. sed difficultas subiecti dicitur de subiecto in primo modo dicendi per se. ergo et de ip sa passione. quod est falsum. 2o arguitur sic. Nullum posteri potest esse omnibus modis idem cum priori. sed passio est poste rior subiecto. ergo etc. 3o diffinitio est per se nota de subiecto. non autem passio. ergo passio et diffinitio. non sunt omnibus modis idem. 4o Quando aliqua ita se habent quod vnum est per se notum: aliud non: necessario est inter ea aliqua non idem titas: sed subiectum de seipso dictum est per se notum. passio autem de subiecto non. quia demonstratur. ergo etc.

¶ Dico en go quod passio non est idem omnibus modis cum subiecto. sed tamen non dico quod semper distinguitur formaliter a subiecto sed aliquando distinguitur solum sicut modum intrinsecus. sicut finitas se habet ad angelum: nam ipsa potest demonstrari de ipso: et tamen solum est modus intrinsecus. et tamen se habet per modum passionis. non tamen formaliter differentis. Aliquando autem differt formaliter a subiecto. sicut quando probatur quod angelus est nam intellectualis.

¶ 3a conclusio est quod passio non differt realiter a subiecto. Et hoc probo sic. Quando aliqua sic se habent quod vnum distinguitur realiter ab alio. et est prius eo essentialiter: illud quod est prius potest fieri si ne eo quod est posterius. sed si subiectum differt realiter a pasione. et est prius essentialiter ea. ergo potest fieri sine eaMaior probatur quadrupliciter. Primo sic. quando aliqua sunt essentialiter ordinata et realiter distincta. prius non dependet a posteriori. sed que ita se habent quod vnum non dependet ab alio. vnum potest ab alio separari: ergo subiectum pote rit esse sine passione.

¶ Sed dices quod inseparabilitas non solum prouenit ex dependentia. sed ex coexigentia.

¶ Contra. Nihil necessario coexigitur ad esse alicuius quod non facit ad esse illius: sed posterius nihil facit ad esse prioris. ergo etc. 2o sic. Qualemcumque ordinem habent aliqua in quiditatibus talem habent in existentiis. sed ratio quiditatiua subiecti et cuiuscumque prioris prior est essentia liter quam ratio quiditatiua passionis et cuiuscumque posterio ris. ergo in existendo est prior. ergo potest esse sine poste riori. 3o sic. In essentialiter ordinatis non potest esse circulatio. si ergo prius non potest esse sine posteriori. et hoc non potest esse propter dependentiam. sed propter coexigentiam. po sterius autem eque coexigit prius sicut econuerso. ergo circulatio erit. 4o sic. et ista ratio me conuincit. Omne agens contingenter producens duo essentialiter ordinata. ita quod ab aliquo non potest necessitari. si producat prius essentialiter non est necesse quod posterius producat. sed deus est humoi agens. et prius producit subiectum quam passionem. et prius essentialiter quam posterius. ergo etc.

¶ Sed dices. quod licet deus non necessitetur absolute: tamen aliquo supposito. bene potest dici necessitari scilicet posito subiecto ad producendum passio nem.

¶ Contra. Nam inconueniens videtur quod subiectum productum necessitet deum ad producendum passionem: cum productio passionis sit distincta a productione subiecti. Posita ergaproductione substeanti: quare deus non potest subtrahere illam:

¶ Si dicatur quod equa concludit argumentum in formaliter distinctis.

¶ Contra. quecumque vna productione producuntur. vnum non potest produci sine altero. sicut est de formaliter distinctis: realiter tamen eisdem. sed realiter distincta diuersis productionibus producuntur siue causantur. Noem idetur ergo ratio si subiectum sit realiter distinctum a passione et prius essentialiter ea cum distinctis productionibus producantur: quare non posset fieri vnum sine. alio. et quia non potest: conuincitur quod sunt eadem res.

¶ 4a conclusio est. quod deus non potest facere subiectum sine passione demonstrabili de eo. Istam pro bo quadrupliciter. Primo sic. nulla veritas per se nota potest esse dubia: sed si subiectum sepetur a passione veritas per se nota fieret dubia. ergo etc. Maior patet. quia illud a quo dependet tota certitudo scientiae non potest habere dubitationem. Mi norem probo. quia in vna praemissarum passio predicatur de diffifut finitione. Constat autem quod ista praemissa est per se nota. Con stat autem quod si sepetur passio a subiecto non esset per se nota illa premissa: sed esset falsa vel dubia. ergo relinquitur quod passio per diuinam potentiam non potest a subiecto separari.

¶ 2o sic. Impossibile est conclusionem demonstratiuam esse contingentem. sed si passio posset a subiecto separari conclusio de monstratiua esset contingens. Patet. quia conclusio nihil aliud est nisi propositione in qua passio predicatur de subiecto: ergo etc quod autem conclusio demonstratiua non potest esse contingens probo. quia illud quod conuenit rei existenti in potentia. sicut et in actu existenti non potest esse contingens. hoc patet. sed de rebus in potentia siunt demonstrationes. ergo etc.

¶ 3o sic. Conclusio nem demonstratiuam impossibile est esse falsam. sed si passio sepetur a subiecto conclusio demonstrationis esset falsa. ista vero est conclusio demonstrationis. homo est risibilis. sed si desepararet risibilitatem: ipsa esset falsa. ergo etc.

¶ 4o sic. quod est risibilitas: non est nisi quedam mobilitas faciei. Tunc arguo sic. A quocumque potest moueri mobilitas mobilis ab eo potest destrui motiuitas mouentis: immo si mobilitas mobilis destrueretur: statim motiuitas mouentis destrueretur: quia mobile non est mobile nisi ab aliquo motiuo: nec motiuum est motiuum: nisi respectu alicuius mo bilis: si ergo deus potest auferre mobilitatem faciei: illam sclicet quam dicit risibilitas. vel mobilitatem celi. non curo de hoc: pari ratione poterit auferre quamcunque motiui tatem in quocumque agente: quia si vnam solam dimittit statim il la erit motiua alicuius mobilis. et aliquod mobile erit abea modims. cum deus ergo ipse habeat virtutem motiuam respectu huius mobilis: si faciat istud non esse mobile. necessario faciet seipsum non esse motiuum: quod est inconueniens. faceret enim se mpotentem: quia non potentem mouere faciem hominis 2o praencinpaliter videndum est de complexione. et Nunt circa hoc prae videndus est ordo cognitionis terminorum in demonstratione. Ad quod dico quod primum conceptus est: conceptus quiditatiuus subiecti qui est primum qui nobis aduenit et indistinctus. 2us conceptus est diffinitionis. prius enim cognoscitur res indistincte quam distinctequia procedimus ab imperfecto ad perfectius. 3us conceptus est passionis. quia conceptus secundi modi: sunt posteriores aliis.

¶ 2o videndum est de modo formandin demonstrationem. Ad quod intelligendum primo necessario accipitur vna regula: qualis est ordo terminorum. talis est ordo complexionum si ergo primus terminus est diffinitum. et 2uos est difficuiteo. et 3o est passio. simpliciter prima propositione est formalis: in qua pradicatur diffinitio de diffinito. nam hec sequitur naturam terminorum. 2a autem erit in qua predicatur passio de diffinitione. vt dicatur sic. Omnis homo est animal rationale. omne animal rationale est risibile. ergo omnis homo est risibilis. Iste ordo est congruus: quia praedicatio de primo modo precedit praedicatio. nem de secundo modo.

¶ Sed tunc hic est vnum dubium. quia sic ordinando potissima demonstratio non erit in prima figura: nec in secunda: nec in 3a. In qua ergo: Aliqui volunt dicere quod in 4a de hoc non curo. semper enim secundum istum ordinem videtur quod debeant sumi propositiones. et ita forte logica non tradens istum ordinem errauit.

¶ Sed tunc occurrunt duo difficilia. primum quod medium virtute cuius sit totum non ponetur in principio. Ad quod dico quod magis mouet ad oppositum. nam medium est causa connexionis: illud autem quod est causa connexionis rationabilius collocatur in medio quaniprincipio. ergo etc.

¶ 2m difficile est. quia videtur quod minor extremitas praedicabitur de maiori conclusione: et sic erit conclusio indirecta.

¶ Ad quod ego dico quod naturaliter loquendo forte posset dici quod conclusio quam dicit indirectam est directa.

¶ Nunc videndum est de vltimo. Utrum ilicet deum esse sit demonstrabile propter quid. Ad quod dico quod non. quia in demonstratione propter quid diffinitio substacti diciteur esse medium: sed deus non est diffinibilis. quia simpliciter simplex.

¶ Sed contra arguitur dupliciter. primo quia in dignissimascientia debent esse nobilissime demonstrationes: sed theologia est nobilissima scientia: et demonstratio propter quid est nobilissima demonstratio. 2o quia in prima scientiascilicet metaphysi ca est demonstratio propter quid et potissima. sed subiectum prime scientie scilicet ens. est ita simpliciter simplex. sicut deus est simpliciter simplex. ergo etc. Non valet ergo illa ratio de simplicitate dei.

¶ Ad ista dico. Ad primum quod demonstratio propter quid non est in theologia. Dico tamen quod theo logia est nobilissima scientia: quia veritates non sunt note per discursum: sed per se sunt note: et istud prouenit ex dignitate scientie. quia passio est per se nota de subiecto.

¶ Ad 2m dico: quod proprie passiones entis sunt per se note de inte: nec possunt demonstrari de ente: loquendo de ente et de ratione precisa eius: licet possent demonstrari de eo quod est ens denominatiue.