Quaestio 4

Questio. iiii. QUeritur Utrum in essentialiter ordinatis et realiter distinctis prius possit per diuinam potentiam fieri fine posteriori. quod non. quia prius est correlatiuum S ad posterius. ergo non potest esse sine eo

¶ Contra. prius non dependet a posteriori. introducitur regula fratris Io. que talis est. Quando Hic cumque sunt aliqua essentialiter ordinata: et realiter distincta: deus potest facere prius fine posteriori: hec autem regula confirmatur ratione: et primo sic. Quandocumque est aliquod agens quod quantum est ex se contingenter agit: nec potest necessitari ab aliquo extrinseco: si producat duo realiter distincta: et vnum prius producat quam aliud: priori producto potest non producere posterius: et sic a productione posterioris cessare: sed deus est tale agens et non potest necessitari: ergo priori producto poterit cessare a productione posterio ris. Maior dicitur manifesta. quia exquo agens agit quantum est ex se contingenter: nec aliquid aliud potest eum necessitare: non videtur quod producto priori non possit deus cessare a productione posterioris.

¶ Si dicas quod hoc impedit coexistentia prioris respectu posterioris: hoc non valet: quia cum producto priori ab eo non possit necessitari: et quantum est ex se contingenter agit: cessare poterit a productione posterioris.

¶ hec ratio confirmatur quadrupliciter.

¶ Primo sic. Agens naturali necessitate circa aliquem effectum: eadem necessitate producit omne necessarium ad productionem effectus: sed per te: producto fundamento vel subiecto quod est prius: necessitatur deus ad producendum actum vel respe ctus: vel illud quod est posterius: productio autem prioris est necessaria ad producendum posterius: ergo sequitur quod eadem necessitate producet prius qua producet posterius secundum te.

¶ 2o sic. Quandocumque aliquod agens naturali necessitate inclinatur in terminum: eadem necessitate determinat se in termino quantum potest: sed per te: deus necessitatur ad producendum respectum fundamento producto: ergo necessario conseruabit illum. Item sequeretur quod dum produceret aliquid ad extra de necessitate non posset non produce re. quod est falsum.

¶ 3o sic. Quandocumque aliquod agens agit ex toto conatu producit perfectiorem effectum quem potest producere. Si ergo deus de necessitate producat. b. a. produm cto. produceret. b. ita perfectum sicut posset: et sic posita albedine causaret similitudinem perfectiorem quam posset: quod est falsum.

¶ 4o sic. Necessario agens agit quamcito potest: si en go producto fundamento produceret respectum necessario: produceret fundamentum et respectum ab eterno¬

¶ Sed contra istud instatur quadrupliciter.

¶ Primo de composito ex materia et forma. Nam materia et forma simul sumpta sunt priora composito. ergo poterit deus ea simul facere: et tamen non erit compositum. quod videtur absurdum.

¶ Secundo sic. Omnis causa videtur esse prior et realiter distincta a suo effectu: sed deus non posset albedinem imprimere: nisi sequeretur album: ergo non omne prius realiter distinctum potest esse sine posteriori.

¶ Tertio sic. Impossibile est aliquid esse vel fieri sine eo: quod est eius diffinitiuum: sed quantitas ingreditur vt diffinitiuum hominis: quia corpus organicum: constat autem quod substantia est prior et realiter distincta ab accidente. ergo etc.

¶ Quarto sic. Omnis effectus sicut in esse dependet a deo. ita in fieri et conseruari. cum er¬ go non solum inquantum in fieri paternitas dependeat a deo: sed etiam in conseruari: poterit deus pro primo in stanti influere et postea non influere: et sic erit pater et filius sine paternitate. et sic pater et non pater: nam ex hoc quod hic homo est genitus ab illo: est filius illius: erit gergosortes genitus a Platone: et tamen non erit filius: nec plato erit pater.

¶ Ad primum si dicatur quod compositum non addit tertiam entitatem: sicut dicunt aliqui. facile est eua dere. Tenendo autem oppositum: oportet dicere quod anima et corpus possunt simul esse: et tamen compositum non resultabit: posset enim anima coniungi corpori: vt motor: et tamen non resultabit aliquod tertium compositum. sicut non resultat ex angelo et corpore: cui vnitur aliquod tertium compositum ex eis differens.

¶ Ad secundum. Si dicatur quod effectus formalis differt a forma: illi sic dicentes habent dicere quod deus potest album facere sine albe dine: si volunt dicere consequenter: vel potius albedinem in subiecto sine effectu scilicet sine albo. Sed ego dico quod esse album nihil aliud est quam albedo. et subiectum et vnio albedi nis ad subiectum. Et istis positis est impossibile quin inlud ponatur scilicet esse album quantumcumque sint priora: quia non distinguuntur.

¶ Ad tertium dico. quod deus omnem substantiam priorem accidente potest sine illo accidente facere. Et ideo corpus quod dicitur organicum: quia est prius et realiter distinctum a quantitate potest facere sine ea. sed hominem non potest: quia licet homo sit differens realiter a quantitate: tamen praesupponit quantitatem: et est quodammodo posterior quantitate: et sic deficit prioritas: et per consequens non possunt separari.

¶ Ad quartum dico quod non videtur inconueniens. quod deus influat in fundamentum relationis non influendo in relationem: cum fundamentum sit prius et realiter distinctum: et sic deus poterit facere quod Petrus et Martinus sint. et tamen paternitas non sit in Petro: nec filiatio in Martino formalis et actualis: sed tantum fundamentalis: quia illa non differt ab eis. scilicet a fundamento: et sic patet ad illud.

¶ Sed hic adhuc remanent aliquae difficultates.

¶ Prima est. Utrum deus possit facere materiam et formam vnita sine vnione. Dico quod non. quia omne vnitum est effectus formalis vnionis: materiam tamen et formam bene potest facere sine vnione.

¶ Secunda difficultas est. Utrum deus possit facere corpus sine figura.

¶ Dico quod supposito quod deus possit facere corpus infinitum: tunc tale corpus erit sine figura. Si autem dicatur oppositum tunc erit difficile euadere.

¶ Dicunt tamen aliquin quod iste extremitates scilicet superficies et punctus non dicunt aliquid positiuum. sed nihil aliud est punctus: nisi nihil plus de linea: et sic de aliis: scilicet de linea respectu superficieit et superficie respectu corporis: hoc est difficile tenere et defendere.

¶ Ideo dico aliter. Quod illa omnia nihil abi solutum dicunt: sed praecise respectum: sunt enim extremitates aliorum: sicut punctus est extremitas linee: et sic de aliis.

¶ Et si dicas quomodo albedo quae est ens positiuum et absolutum potest fundari in superficie: qua est ens respectiuum. Dico quod nec albedo fundatur in superficie: nec superficies in albedine: sed ambo in eodem subiecto de hoc alias.

¶ Sed dices. quomodo dicere debes de linea dum est sine puncto: et superficies sine linea: et sic de aliis. Dico quod omnia sunt finita fundamentaliter: non tamen formaliter actualiter. Et sic dicendum est. sicut diceremus de duabus albedinibus sine similitudine. Eent enim inter eas similitudo fundamentalis. sed tamen non formalis nec actualis: que est accidens: et potest ab eis separari.

¶ Tertia difficultas est. Utrum deus possit facere actionem sine termino. Dico quod sicut inferius declarabitur quod actio respicipassum tanquam terminum: et sicut non potest fieri respe¬ ctus sine termino. ita nec actio sine passio. quia terminus est prior ipsa relatione naturaliter et ordine essentiali.

¶ Sed si fieret quastio. Utrum deus possit facere actionem sine termino scilicet quod accipit esse per istam actionem. potest dici quod non. sicut enim declarabitur: actio presupponit productionem: productio autem tam actiua quam passiua presupponit terminum: quia actio vel productio actiua presupponit fundamentum et terminum: hoc enim est generale cuilibet respectui. Productio enim passiua fundatur in termino producto: ergo ipsum presupponit: et per consequens actiua: quia simul natura est cum passiua. Dico ergo quod deus separare non posset actionem a termino: lice distinguuntur realiter. quia ordine essentiali et necessario actio presupponit terminum: et sic patet ad illud.

¶ Quarta difficultas est. Si deus possit facem motum sine termino: quia videtur esse prior realiter et essentialiter et distinctus realiter. Dico quod accipiendo motum pro formaluente: que non est aliud a termino. patet quod potest. Sed adcipiendo motum profluxu forme: qui nihil aliud est nisi ordo partium forme: et ordo sicut quilibet respectus presupponit terminum et fundamentum: relinquetur dicendum quod motus non potest esse sine termino: quia posterior eo. Eodem modo dico de mutatione. Ipsa enim est posterior termino.

¶ Quinta difficultas est. Utrum deus possit faceme animal: quod non sit sanum vel egrum.

¶ Dico quod hic est imaginandum sicut superius dictum est de quantitate: comparando enim sanum ad egrum: vel istas formas ad corpus quod immediate respiciunt pro subiecto: quia ipsum est prius eis et distinctum reali ter: potest deus corpus sine sanitate et egritudine facem

¶ Sed loquendo de homine qui presupponit in corpore talem mixtionem que est lanitas vel egritudo: si cut dictum fuit de quantitate: sicut deus non potest facere hominem sine quantitate: sic non hotest deus facere hominem sine qualitate: ita forte non potest face hominem sine illis mixtionibus.

¶ Ideo dico quod sicut corpus potest fieri sine quantitate: sed non homo. ita corpus potest fieri sine istis mixtionibus. licet non homo vel humanitas.

¶ Sex ta difficultas: de luce et tenebris respectu aeris. Utrum aer possit fieri sine eis. ita quod aer esset qui non esset nec lucidus nec tenebrosus.

¶ Dico quod hec regula non tenet in priuatione et habitu: quia priuatio non producitur: sed ex sola amo tione habitus inducitur. Et ideo non potest fieri quod subiectum non sit sub altero eorum: quia si excludatur habitus eo inducitur priuatio.

¶ Ad argumentum ex dictis patet.