Articulus 2

¶ Questio primo PRimo ergo queritur vtrum frui sit actus appetitiue potentie. et vtrum quod non. philosophus x. ethic. c. 8. dicit quod ratio vel intellectus in nobis ex nobilissime potentie. sed frui est actus nobilissime potentie que sit in fruente: cum sit nobilior actus ipsius fruentis. ergo est actus cognitiue potentie non appetitiue.

¶ Item Augustinus primo de doc. christi. inter medium et finem. Hec est summa merces vt ipso perfruamur scilicet deo. sed secundum bo Aug. primo de trinitate. c. 8. Contemplatione dei nobis promittitur actionum omnium finis atque eterna perfectio gaudiorum. illa ergo contemplatio est fruitio. sed contemplatio est actus cognitiue potentie non appetitiue: ergo et ipsa fruitio.

¶ Item Auicenna 8 meta. c. vltio Scias quod delectatio vniuscuiusque virtutis plena est acquisitio sue perfectionis. Delectari ergo in sua perfectione est actus cuiuslibet potentie apprehensiue: eius autem est frui: cuius est delectari: ergo frui non est actus potentie appetitiue tantum. sed est est actus omnium potentiarum cognitiuarum.

¶ Item Augustinus 15 de triat. c. 21. Inest memoria: mest dilectio huic intelligentie quae cognitione formatur potentia. ergo intellectiua potest diligem: sed frui est actus cuiusset potentie: qui cognoscendo potest diligem: quia talis potest in obiecto delectabiliter quiescem: ergo frui est actus postmur intelliue.

Contra Augustinum primo de doctrina christiana parum post principium dicit quod frui est amore inherere alicui rei propter seipsam sed amare non est actus nisi potentie appetitiue. Unde Augustinus dicit. 15 de trinitate. c. 7. quod non amamus nisi per voluntatem ergo fruinon est actus nisi potentie appetitiue.

¶ Item Augustinus. x. de trini. c. xi. dicit quod frui est vti cum gaudio. sed sicut visum est supra vti prim et principaliter non est actus nisi postappetitie. ergo nec frui.

Respondeo quod frui in re fruente dicitur secundum similitudinem suauis fructus in arbore: Suauis fructus arboris est vltimum quod de arbore expectatur et cum suauitate percipitur. Ita dico quod frui in re fruente est vltimus actus rei fruentis quam delectatio concomitatur immediate. vltimus autem actus est quo in obiecto quiescitur. ergo frui est vltimus actus ipsius fruentis quo quiescit in re qua fruitur quam delectatio immediate concomitatur. Quapropter triplici de causa non po¬t test esse actus cognitiue potentie: quia actus potentie cognitiue non est actus vltimus: quia ad actum appetitiue potentie ordinatur: quia secundum philosophum. 3. de anima: appetitus sequitur cognitionem In actu cognitiue non potest esse quies: quia non quiescitur in obiecto per actum ordinatum ad actum vlteriorem: quia in tali actu magis est tendentia quam quies: actum est cognitiue non concomitatur delectatio nisi mediante actu appetitiue potentie. non enim delectamur in cogniti nisi quia ipsum dil gimus: nec delectamur in cognitione nisi inquantum diligimus cognitionem. Sequitur ergo quod frui non est actus cognitiue potentie: nisi dispositiue: et quod est solius posteur appetitiue elicite. cognto enim disponit ad actum appetitus qui est fruitio. Et sic patet quod frui non est actus cuiuscumque potentie appetitiue. non enim est actus potentie appetitiue rei carentis potentia cognitiua. Quapropter elementa mineralia et plante non fruuntur: quamuis hebeant naturalem potentiam appetitiuam cuius actus est quaedam inclinatio naturalis: quia enim cognitione carent per suum appetitum non delectantur in obiecto.

Ad primum in oppositum cum dicis quod intellectus est nobilissima potentia etc. dico quod voluntas nobilior est potentia quam intellectus vt ostendetur libro 2. vnde ad hoc vt verbum philosophi allegatum verum sit: debet accipi intellectus prout nominat totam partem intellectiuam comprehendentem rationem et voluntatem quae distiguitur contra vegetatiuam et sensitiuam.

¶ Ad 2m cum dicis quod contemplaus est finis etc. dico quod Augustinus ibi accipit contemplatione pro vita contemplatiua quae comprehendit cognitionem et dilectionem: aliquando tamen magis denominatur a cognitione quam a dilectione: non quia principalius sit in cognitione quam in dilectione finis rationalis creature: immo econclusio: vt in 4o ostendetur. sed quia visio euidentius distiguit statum patrie a statu vie quam dilectio eo quod deus non videtur immediate in via de communi lege. Deus autem immediate diligitur et in via et in patria: quamuis in via imperfecte et in patria perfecte

¶ Ad 3m cum dicis quod quilibet potentia delectatur in sua perfectione: dico quod hoc intelligendum est appetitiua post mediate. Ad perfectionem autem postur apprehensiue apprehendens delectatur per pos um appetitiuam.

¶ Ad 4m cum dicis quod est dilectio huic intelligentie quae cogitatione formatur etc. non est intelligendum quod per intellectum diligamus: cum ante in eodem lio dicat Augustinus quod non amamus nisi per voluntatem. sed intelligendum est quod hebet per posm concomitantem: cuius est actus amandi per quem applicatur ipsa intelligentia ad hoc vt actus intelligendi formetur.

¶ Questio. ii. Secundo queritur vtrum omnis substantia habens appetitiuam potentiam et cognitiuam possit frui. Et videtur quod no. Augustinus primo de doc. christi. inter medium et finem dicit sic loquens de deo: quomodo diligit aut vt nobis vtatur aut vt fruatur. sed si fruitur eget bono nostro ex hoc habeo quod fruens indiget re qua fruitur: sed deus non indiget neque se neque alio: quia omnis indigentia a deo summe exclusa est: ergo deus non fruitur nec se nec alio.

¶ Item sancti in patria nulla re indigent: quia secundum b.o Aug. 13. de tri. ca. 5. Ptus non est nisi qui hebet omnia quae vuult et nihil mali vult. Sed vt iam dictum est qui fruitur re aliqua indiget ea: ergo sancti in patria non fruuntur.

¶ Item secundum Aug. x. de trinitate. c. x. Fruimur cognitis in quibus voluntas propter seipsa delectata conquiescit. sed sancti in via non quiescunt: quia deo perfecte coniuncti non sunt. Unde dicit beatus Augustinus primo confes. loquens ad deum Fecisti nos domine ad te et inquetum est cor nosterm donec requiescat in te. ergo sancti in via non fruuntur.

¶ Item Anselmus in libro de casu diaboli. c. 6. dicit de angelis malis: quod nullum bonum velle possunt quo non careant. ergo nullum bonum habent quod habere velint. sed dilectio non est nisi ex praesentia boni voliti. ergo non delectantur. sed fruitio non est sine delectatione: ergo non fruuntur.

¶ Item Augustinus primo de doc. christii parum post principium. Res quae fruum tur et vtuntur nos sumus. et Magister addit in littera et angelisancti. ergo videtur quod bruta: quamuis habeant potentiam cognitiuam et appetitiuam non fruuntur. ¶ Contra frui aliqua re sicut obiecto est in ea quiescens cum delectatione: sed hoc potest competem cuilibet rei habenti potentiam cognitiuam et appetitiua. ergo omnis talis res potest frui.

¶ Respondeo quod frui est per actum potentie appetitiue quiescens in re aliqua tamquam in obiecto quam actum delectatio concomitatur immediate. Hec aut quietatio potest esse vel secundum appe titum regulatum ratione tantum: et sic fruuntur boni summo bono: viel secundum appetitum libidinosum liberum tamen: et sic fruuntur malibono creato. vel secundum appetitum sensualitatis tantum: et sic bruta fruuntur cibo. Unde Augustinus lio 83. q. q. 30. frui cibo et qualibet corporali voluptate non absurde estimantur bestie: secundum autem volutatem recta ratione regulatam contingit frui tripliciter: secundum quod triplex potest esse quies per voluntatem in summo bono. Unomodo per omnimodam vdemptitatem realem: et sic fruitur deus seipso. Alio modo per gluiam et sic fruuntur beati deo. Alio modo per gratiam vie et sic sanctihomines viatores fruuntur deo.

¶ Primo fruens non indiget re qua fruitur. nullus enim proprie dicitur indigem seipso.

¶ In2o est indigentia necessitatis quae est est de bono hito.

¶ Intertio modo est indigentia cuiusdam penurie que est de bono non plene habito.

Per hoc patet responsio ad argumentum primum non enim valet ista consequentia: si deus frueretur nobis egeret bono nostro: ergo si fruitur se eget seipso.

¶ Patet etiam ad 2m quia indigentia necessitatis quae est de bono hieito non est contra rationem beatitudis nec repugnat huic quod dictum est quod bea ti habent quicquid volunt

¶ Ad 3m cum dicis quod scienti in via non quiescunt in deo etc. dico quod eo modo quo per voluntatem quiescunt in deo fruuntur deo: et quia in deo non quiescunt perfecte eo quod non habent ipsum in re: ideo non fruuntur perfecte: quia tamen habent in intemtione intendentes ipsum propter semetipsum: ideo in deo quiescunt: quamuis imperfecte: quia eorum intentio in deo quiescit et in ea fruuntur deo: quamuis imperfecte respectu fruitionis patrie.

¶ Ad 4m dico quod verbum Anselmnum debet intelligi de angelis malis pro statu quam habebunt post iudicium: quia tamen dilectio eorum qua de malis gaudent est tanta amaritudine respersa: ideo non debet concedi quod fruantur nisi secundum quid et determinando qualiter fruuntur et qualiter no.

¶ Ad 5m dicis quod inter creaturas nos et angeli scienti sumus qui fruuntur etc. hoc non est intelligendum cum praecisione. Unde non ponitur ibi tantum: nominat tamen magis homines et angelos sanctios quam bruta propter hoc quod rationali nature quae est homo et angelis sanctis conuenit fruitio secundum rationem perfectam: brum is autem secundum rationem imperfectam: quia brutum et si cognoscat bonum in quo appetitus eius quiescit secundum id quod est: non tamen cognoscit in eo rationem boni: et quamuis etiam appetat ipsum secundum id quod non est: tamen appetit in ipso rationem boni: cum eam non appre hendat nec est eius appetitus natus in bono quiescem quod possit dare appetitui perfectam quietem.

Quaestio 3 Tertio queritur vtrum solus deus sit debitum obiectum fruitionis. Et videtur quod non: dicit enim Tullius in rethorica: quod expetendorum tria sunt genera. Unum quod propter se expetendum estscilictictentia et virtus. Aliud quod propter alterum tantum vt pecuia. Alterum quod propter vtrumque vt amicicia: sed illud quod propter se est expetendum potest esse debitum obiectum fruitionis: ergo scientia et virtus possunt esse fruitionis obiectum debitum.

¶ Item capacitas nostre voluntatis finita est ergo aliquo bono finito repleri potest. sed illud quod potest replenostram voluntatem potest totum appetitum nostre voluntatis quietare et tale bonum non potest esse debitum obiectum fruitionis: ergo aliquod bonum finitum potest esse fruitionis nostre debitum obiectum.

¶ Item apostoite ad phi. Ita fter ego te fruar in domino: sed in hoc apituole non reprehenditur: ergo creatura potest esse debitum fruitionis obiectum.

Contra Augustinum primo de doctrina christiana parum post principium. Frui est amore inherere alicui rei per seipsam. sed soli deo propter seipsum est amore imherendum: ergo solo deo est fruendum.

Respondeo quod solus deus est debitum obiectum fruitionis loquendo non de fruitione secundum rationem imperfectam: secundum quem modum bruta fruuntur cibo vt supra visum est: sed de fruitione secundum rationem perfectam: que tamen perfectio gradus habet: que fruitio est per liberam voluntatem. et hoc ostendo per auctoritates et rationes. per auctoritates sic. Dicit enim beatus Augustinus primo de docu christius parum post principium vtendum est hoc mundo non fruendum. et paru post dicit. res quibus fruendum est sunt pater et filius et spiritus sanctus. Item infra in eo dem lius cum adest quod diligitur etiam dilectionem secum necesse est gerat: per quam si transieris eamque ad illud vbi per amandum est rettuleris: vteris ea et abusiue non proprie diceris frui. Si vero inheseris atque permanseris finem in ea ponens letitie tue: tunc vere et proprie frui dicendum es: quod non est faciendum nisi in illa trinitate id est summo et incommunicabilt bono.

¶ Hoc idem ostenditur duabus rationibus: primo sic non est licitum voluntati statuere vltimam quietem nisi in re nobilissima que per voluntatem attingi potest: quia sola talis res est finis vltimus voluntatis: et non est licitum statuere sibi non vltimum finem pro vltimo fine. sed deus est res nobilissima et per voluntatem attingi potest quia de anima dicitur. 14. de trinitate. c. 8. quod eo est imaginatio dei quo eius capax et particeps esse potest: quod a similipotest dici de angelo. ergo nulli voluntati licitum est statuem vltimam quietem nisi in deo. sed frui re aliqua est in ea vltimo quiescem: vt heberi potest ex supraedictis dicente Augo primo de doc christiana quod frui est amore imherere alicui rei propter seipsum. ergo non est licitum frui nisi deo.

¶ Item non est licitum per liberam voluntatem statuere vltimam quietem nisi in illa re in qua sola quietari potest: sed talis res est solus deus vt ostendam. ergo non est licitu voluntati statuere vltimam quietem nisi in deo. sed per voluntatem frui re aliqua est in ea statuere vltimam quietem: quia vt supraedictum est: frui est vltimus actus appetitiue potentie quo delectabiliter quiescitur in obiecto. ergo non est licitum frui aliqua re tanquam obiecto nisi deo. Minor patet perAugumentum dicentem pramo confess. prope principium ad deum sic. fecisti nos domine ad te et inquetum est cor nosterm donec requiescat in te. et per auctorem de spiritum et anima ante medium dicentem quod tante dignitatis est humana conditio vt nullum bonum ei possit sufficenpraeter summum quod etiam persuadet experientia: quia homo experitur in se quod quantuncumque cogitet magnum bonum finitum semper inuenit appetitum suum paratum ad amplius appetendum. Patet etiam hoc per rationem: quia mobile tendit in motorem per influentiam quamrecipit a motore. sed primus motor magis est mouens in omni motu quam secundi motores. quod probari potest per illud quod habetur primo propositione de causis in textu et in commento. et ideo mobile plus tendit in principium motorem quam in motores secundarios: ex quod sequitur quod cum voluntas moueatur ab ipso deo sicut a primo motore non potest acquietari plenarie in ipso. Ad primum in oppositum cum dicis quod scientia et virtus propter se expetenda sunt etc. dico quod ibi ponitur praepositio pro praepositione ly propter pro per. Unde vult dicere quod per se expetenda sunt. quia sic bona hoe sta et per se ordinantia hominem in vltium finem: non tamen propter hoc sequitur quod expetenda sunt propter se sicut propter finem vltimum. vnde lpter per se excludit per accidens.

¶ Ad 2m cum dicis quod capacitas nostre voluntatis finita est etc. dico quod illum bonum cuius voluntas nostra capax est sicut rei intrinsece et inherentis finitum est: tamen boni infiniti tamque obiecti ipsa capax est: quia ipsum apprehendit non tamen comprehendit: quamuis actu finito et imtensiue. et ideo in bono finito nullatenus perfecte quiescem potest

¶ Ad 3m cum arguis per apistolindum ad Phil. dico quod sensus est secundum glo. Ego te fruar in domino id est gaudebo de te in regno dei si feceris quod rogo: hoc est dictu: gaudebo de fructu tuo. simile dicitur ad Ro. 15 vbi apostolus si vobis primum ex parte fruitus ero: vel quod exponens glo. dicit id est de fructu vestro letatus.

¶ Questio. iiii. QUarto queritur vtrum beati fruantur deo una fruitione vel pluribus. Et videtur quod pluribus. Quia secundum philosophum 2o de anima. distictio actuum innotescit per obiecta. ergo cum in diuinis sint tres persone quibus fruendum est: illis fruuntur beati triplici fruitione.

¶ Item tres persone pluribus cognitionibus cognoscuntur suis proprietatibus que sunt plures: ergo cum cognitio sit preuia ad fruitionem. Uidetur quod beati fruuntur tribus personis pluribus fruitionibus. Contra. relativa sunt simul natura et intellectum secundum philosophum in praedicamenta. sed tres persone non distinguuntur nisi relationibus secundum Boeentum primolius de trinitate. c. vltimo: dicentem quod substantia continet vnitatem: relatio multiplicat trinitatem. ergo tres persone vnica cognitione cognoscuntur: ergo et beati illa vnica fruitione fruuntu.

Respondeo quod beati fruuntur tribus personis vna fruitione: et ratio huius est. quod ratio quare fruendum est illis est summa bonitas que vna est in tribus personis et sic formale obiectum fruitionis in illis est vnum: et ideo respectu earum non numeratur actus fruitionis: et vnica etiam adoratione adorantur: secundum quod dicit Dam. libro primo. c. 8.

Ad primum in oppositum cum dicis quod actus innotescunt per obiecta etc. dico quod hoc intelligendum est de distinctione obiectorum quantum ad rationem formalem. In tribus autem personis non est distinctio summe bonitatis que est formale obiectum fruitionis.

¶ Ad 2m cum dicis quod cognitio est prieuia ad fruitionem etc. dico quod cognitio inquantum est priuia ad fruitionem: vna est trium personarum quia sic cognoscuntur sub ratione qua sunt vnum summum bonum.

¶ Argumentum ad partem oppositam gratia conclusionis concedatur.