Articulus 8

Questio. I. PRimo ostendendo quod deus diligi potest excessiue. Dicitur enim sapientie. 11 Xdenmonnie nmenintenmeto etude re disposuisti: ergo dilectio dei mensurata est: sed vbicunque est mensura: potest inueniri excessus mensure: ergo deus excessiue diligi potest.

¶ Item deus excessiue potest cognosci: vnde ad Roma. 12 Docemur non plus sapere quam oportet sapere: sed sapere ad sobrietatem: ergo a simili deus potest excessiue disigi.

¶ Item Augu. libro de natura boni parum post principium. Omnia quamtomagis moderata preciosa ordinata sunt: tantomagis bona sunt. Cum ergo dilectio charitatiua sit optimum: quod est in homine: propter quod apostolus ad colo. 3 Eam nobis super omnia recommendat dicens. Super omnia charitatem habete. Uidetur quod dilectio qua deus disigitur moderata sit: ergo si vltra modum illum deus diligatur diligetur excessiue.

¶ Item illa dilectio dei que disigentem interficit est excessiua: quia inter ficiens seipsum: facit contra diuinum preceptum: sed amor dei posset esse ita intensus quod animam a corpore separaret: quia amor qui inducit languo rem intantum potest intendi quod inducit mortem. Sed amor dei languorem inducit: Unde dicitur Cant. 2. Quia amore langueo: ergo deus excessiue potest diligi.

Contra Qui digendus est sine modo excessiue diligi non potest: sed secundum Bernardum de diligendo deo prope principium. Modus disigendi deumest diligere sine modo: ergo deus excessiue diligi non postest.

¶ Item qui non potest excessiue glorificari vel laudari non potest excessiue diligi. Sed dicitur Eccle. 43. Glorificantes deum quantumcunque potueritis: super vasebit adhue: et parum post dicitur: quod maior est omniuslaude: ergo deus non potest diligi excessiue.

Respondeo quod secundum quod excessiue diligi accipitur pro nimis diligi: secundum quem modum dic intendo loqui de excessu: et deuo non potest diligi excessiue: quia bonitas sua est ratio diligibilitatis sue: et ideo cum eius bonitas sit infinita diligibilis est quantum est ex parte sua: actu dilectionis infinito intensiue et rali actu diligit se: et quia nulla creatura potest diligere actu infinito intensiue: ideo nulla creatura potest deum tantum diligere quantum ex parte sua diligibilis est: ergo multo fortius non potest ipsum diligere nimis: sic ergo deus nec a seipso: nec a creatura excessiue diligi potest.

Ad primum in oppositum dicendum: quod illa mensura qua dilectio qua diligimus deum mensurata est a nobis excedi non potest: quia protanto dicitur mensurata: quia non excedit mensuram: que est infinita bonitas ex parte obiecti: et virtus diligentis ex parte subiecti: sub virtute comprehendendo non tantum potentiam: sed etiam supernaturalem virtutem: cuius est capax: hanc autem mensuram diligendo: non possumus excedere quantumcumque proficiamus in dei dilectione

¶ Ad secundum dicendum: quod excessiue non potest a nobis cognosci: quia nec tantum possumus eum cognoscere: quantum ex parte sua cognoscibilis est: tamen bene possumus excede re in inuestigando cognitionem ipsius quando scilicet inuestigamus cognitionem ipsius vltra facultatem nostre virtutis: tam gratuite quam naturalis. Et sic intelligendum est verbum apostoli. Non plus sapere quam oportet sapere: et illud verbum ec cle. 3. Altiora te ne quesieris et fortiora te ne scrutatus sue ris.

¶ Ad tertium dicendum: quod dilectio qua diligimus deum moderata est: sed non modo vltra quem non sit progrediendum: si sit facultas ex parte diligentis: quia quantum. cumque in dei dilectione proficiamus nunquam poterimus excedere rationem diligibilitatis eius: que est bonitas eius infinita: itaque quantumcumque diligendo proficiamus semper erit nostra dilectio moderata

¶ Ad auartum cum dicitur quod illa dilectio dei que diligentem interficit est extensiua etc. Dico quod verum esset: si diligentem interficeret ex intentione et per se. Sed dilectio dei cum diligentem interficit non interficit ipsum: nisi preter intentionem et per accidens inquantum scilicet ex vehementi amore illius boni abstrahitur anima ab omni temporali re: et regimine corporis proprii. Nec ex hoc sequitur quod talis amor debeat reprehedisicut videmus in naturalibus: quod non est naturaliter mala: sed bona generatio ignis ex aere: et tamen in ista generatione ignis praeter intentionem aerem corrumpit.

Questio. II. SEcundo queritur vtrum deus in viapossit diligi perfecte. Et videtur quod sic: quia diligere deum immediate est diligere ipsum perfecte: quod probatur a simili: quia cognoscere deum immediate est cognoscere ipsum perfecte. Sed vt supetius habitum est. lib. I. distin. 17. Deus per charitatem in via disigitur immediate: ergo et perfecte.

¶ Item de ute 6 precipitur homini diligere deum ex toto corde et extota anima et ex tota fortitudine: sed hoc est deum perfecte diligere: cum ergo deus non precipiat impossibile: possumus ipsum diligere perfecte.

¶ Item sicut se habet magna dilectio dei ad magnam eius cognitionem: ita perfecta eius dilectio ad perfectam dei cognitionem: sed frequenter est in homine: magna dilectio dei cum modica cognitione: ergo possumus deum diligere perfecte non ob stante imperfecta eius cognitione.

Contra Apostolus i. cor. 13. Cum venerit quod perfectum est euacuabitur quod ex parte est: sed non est in nobis euacuatum quod ex parte est: quia vt dicitur ibidem: nunc cognosco ex parte: ergo nunc non possumus habere per fectam dei dilectionem cum charitas sit vinculum perfectionis: vt habetur ad Colo. 3.

¶ Item Augu. li.o 83. que stionum. q. 36. perfectio charitatis est nulla cupiditas: sed in via non possumus esse de lege communi sine aliqua cupiditate: quia sicut dicit beatus Io. in 1 ca. sua. c. 1. Si dixerimus quoniam peccatum non habemus nos ipsos seducimus: et veritas in nobis non est: cum ergo secundum Apstuolum 1 ad Thi. 6. Radix omnium malorum sit cupiditas: non possumus in via deum ex charitate perfecte diligere.

Respondeo secundum philosophum 3 prohoy. sersectum est: cuim nihil deest: supple de his que habere debet. Tunc ergo actus diligendi deum: perfectus est quando nihil sibi deest de his que habere debet. Actus autem diligendi deum: debetur quantum est ex parte obiecti infinitas intensiue: eo quod ipse deus propter infinitam bonitatem suam est diligibilis in infinitum: et hoc modo nullus actus diligendi deum perfectus est: nisi ille quo ipse diligit se ipsum: quia a nulla creatura potest elici actus infinitus in tensiue. Actui etiam diligendi deum: inquantum simpliciter et absolute comparatur ad diligentem debetur adequatio virtuti diligentis: et etiam absolute simpliciter que tunc inest actui: quando dicitur a diligente per habitum perfectum ex toto conatu et vltimato virtutis diligentis. Et quia imperfectio cognitionis quam in via habemus de deo de lege communi: et aggrauatio anime per corruptibile corpus non patiuntur: vt homo in via de lege communi deum diligat modo predicto. Ideo in via de lege communi non possumus deum diligere perfecte simpliciter et absolute. Actus etiam diligendi deum inquantum comparatur ad hominem diligentem non simpliciter: et absolute: sed pro statu vie de betur aliquid debito congruitatis: sicut est desiderare martyrium pro dei amore: et plura alia: et ideo qui ex intensa dilectione hoc desiderium habent: deum diligunt perfecte: quantum patitur status vie: cui concordat verbum saluatoris Io. 15. Maiorem hac dilectionem nemo habet vt animam suam ponat quis pro amicis suis.

¶ Debetur etiam sibi aliquid debito necessitatis: et hoc est quod seratur in deum super omnia: et propter se et sic perfecte diligit deum quicunque diligit ipsum ex charitate.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non est simile de cognoscendo deum immediate et de diligendo ipsum immediate: quia immediate non potest a nobis cognosci: nisi anima sit in tali statum et dispositione: quod secundum totum conatum sue virtutis absolute possit ipsum intueri. Non sic autem est de dilectione: quia nos existentes in statu vie in quo de lege communi: secundum totum conatum nostre virtutis absolute et simpliciter non possumus in deum ferri: ipsum immediate possumus diligere propter hoc: quod magis ascendit dilectio quam cognitio: vt 1. libro distin. 17. ostensum est

¶ Ad secundum dicendum: quod secundum magistrum in littera illud praeceptum non penitus impletur ab homine in hac mortali vita: impletur tamen ex parte scilicet secundum perfectionem vie. Precipitur tamen nobis: vt sciamus quo tendere debemus: quia non recte cur ritur: si quo currendum est nesciatur.

¶ Ad tertium dicendum: quod secundum aliquos: quamuis dilectio praesupponat cognitionem: tamen quia dilectio velocius ascendit: quam cognitio prius ordine nature attigit ad terminum suum: quam cognitio cui noster concordare: quod dam verbum Augu. libro 83. quaestionum. q. 35 scilicet quod nullum bonum perfecte noscitur: quod non perfecte amatur: et secundum istos dicendum est ad argumentum: quod quamuis possit esse per fecta dilectio non presupponens perfectam cognitionem: tamen presupponit maiorem quam possimus habere in via de lege communi: et causat cognitionis perfectionem: nec tantum etiam impedimento a perfecta dilectione: propter eognitionis imper fectionem: sed est propter corporis corruptibilis aggrauationem. Potest est dici ad argumentum: quod quamuis magna dilectio non praesupponat de necessitate equalem cognitionem: tamen perfecta dei dilectio: praesupponit perfectam eius cognitionem: quia magis debent proportionari complementa initiis: quam progressibus intermediis. Inchoata autem dilectio presupponit in choatam cognitionem.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de perfectione dilectionis: que est in prima.

Questio. III. Ertio quaeritur vtrum aliquis possit diligere deum ex charitate non diligendo se. Et videtur quod sic: quia aliquis potest odire maximum malum non odiendo se: ergo a simili potest diligere maximum bonum non diligendo se.

¶ Item illo actu quo diligo deum: non in comparationem ad mepossum diligere ipsum non diligendo me: sed possum diligere deum ex charitate non in comparatione ad me: quod ex charitate diligitur deus propter se absolute: ergo ex charitate possum diligere deum non diligendo me.

¶ Item si sunt aliqua duo quorum vnum: ita sese habeat ad aliud quod esse alterius non includatur in esse ipsius: nec habeant inter se necessariam connexionem: nec dilectio eius presupponat dilectionem alterius illud diligi potest sine alio: sed esse creature non includitur in esse dei: nec habent inter se necessariam connexionem: nec dilectio dei presupponit dilectionem creature: ergo potest aliquis ex charitate diligere deum non diligendo aliquam creaturam.

Contra Glo. super illud ad Ro. 1 Qui diligit proximum: legem impleuit. Dicit quod nec deus sine proximo: nec proximus sine deo diligi potest

¶ Item in pslamum. Qui diligit iniquitatem odit animam suam: ergo per contrarium qui diligit equitatem diligit animam suam: sed deus est equitas: ergo qui diligit deum disigit animam suam.

Respondeo quod aliquem diligere deum ex charitate non diligendo se quadrupliciter potest intelligi. Aut non diligendo se: nec in actu: nec in habitu: aut non diligendo se: et eodem actu: neque directe et per se: neque indirecte et per accidens: aut non diligendo se eo dem actu directe et per se: aut non diligendo se actu alio.

¶ Primo modo non est possibile aliquem diligere deumex charitate non diligendo se: quia ille idem habitus charitatis qui habilitat voluntatem ad diligendum deum propter se habilitat voluntatem ad diligendum ipsum diligentem propter deum.

¶ Secundo etiam modo non est possibile: quia diligens deum ex charitate amore concupiscentie optat deum sibi quod est eodem actu se ipsum diligere amore amicitie. Diligendo etiam deum ex charitate amore amicitie: oportet quod diligens eodem actu diligat se indirecte: et per accidens: quia volendo deo gloriam et honorem cum ipse deus diligat diligentem se: et ab ipso dependeat totum bonum diligentis sic diligens deum indirecte et ex consequenti diligit se. diligendo enim bonum amici diligit diligens bonum suum inquantum animus est alter ipse.

¶ Tertio modo possibile est aliquem diligere deum ex charitate amore amicitie non diligendo se. Potest enim homo ex charitate velle deo gloriam et honorem non cogitando de seactualiter maxime cum ex magno furore dilectionis ita fertur diligens in deum quod in nullo reflectitur ad se.

¶ Quarto modo secundum aliquos non est possibile aliquem diligere de um ex charitate non diligendo se: quia diligere deum ex charitate est diligere perfecte: sicut autem cognoscens non cognoscit perfecte: nisi cognoscat se cognoscere: ita diligens non diligit perfecte: nisi diligat se diligere. Diligens ergo deum ex charitate: suam diligit dilectionem non autem amore amicitie: quia vt ostensum est. libro primo distin. 17 sic non est charitas diligibilis ex charitate sed amore concupiscentie. Qui autem dilectionem charitatiuam sibi concupiscit vel in iam habita sibi complacet se ipsum diligit.

¶ Aliis autem videtur quod ex charitate potest homo diligere deum non reflectendo se actualiter ad diligendum dilectio nem suam: quia quamuis quelibet dilectio charitatiua sit per fecta in respectu dilectionis non charitatiue: tamen non que libet est perfecta absolute et simpliciter et ideo secundum istos: potest aliquis ex charitate diligere deum non diligendo se simul actu alio.

¶ Ex dictis patet responsio ad argumen ta ad vtranque partem.

Ad primum dicendum: quod non est bonum simi¬s le. per eandem enim virtutem diligitur bonum et oditur malum. Dilectio enim boni et odium mali contraria sunt quasi rationis eiusdem: et se con¬ sequenter habentes. Unde sic deberet esse forma argumenti. Possum odire maximum malum non diligendo me: rgo diligere maximum bonum non diligendo me: tunc dicendum esset quod maior esset falsa loquendo de diligendo se secundo modo.

¶ Ad secundum dicendum: quod non plusconcludit: nisi quod aliquis ex charitate potest diligere deum amore amicitie non diligendo se eodem actu directe et per se.

¶ Ad tertium modo simili responderi potest.

Ad primum ad partem aliam dicendum quod in la glo. sic debet intelligi: quod deusdiligi non potest ex charitate quin proximus diligatur is habitum: vel alio actu: vel eodem saltem indirecte et ex consequenti.

¶ Ad secundum dicendum: quod procedit de dilectione anime diligentis indirecte et ex consequenti. Qui enim vult iniquitatem repelli a se cum carere iniquitate sit bonum ex consequenti optat bonum sibi.