Articulus 5

Quaodo I. PRimo ostendo quod charitas non sit forma fidei: quia omnis completa species generis superioris est complementa species alicuius generis proximi: cum omnis speciles completa sit specialissima: sed fides secundum se est completa species in genere habitus. ergo est completa species in genere vitii vel virtutis: sed constat quod non in genere vitii: ergo in genere virtutis: sed nulia talis virtus per aliam virtutem formatur.

¶ Item om¬ ne formabile: siue per formam substantialem: siue accidentalem per suam formationem crescit in virtute: sed fides per charitatem non crescit in virtute: quia cum fides sit virtus per essentiam non posset crescere in virtute: quin cresceret in essentia: sed fides non potest crescere in essentia cum sit qualitas simplex. ergo non potest charitate forma ri.

¶ Item non quia actus est formatus: ideo habitus formatus est: sed econuerso: sicut non: quia actus est perfectus ideo habitus perfectus est: sed econuerso cum habitus sit causa actus. ergo non: quia eharitas format actum credendi: ideo potest dici forma fidei: sed non assignatur alia ratio per quamcharitas sit fidei forma. ergo videtur quod non sit forma fidei.

Contra illud per quod res operatur est forma eius: sed fides operatur per charitatem secundum apostolum Galmis. 5 Ergo charitas est forma eius.

¶ Item magister dicit in littera adducens auctoritatem Ambrosii. Quod charitas est mater virtutum que omnes informat.

Respondeo quod charitas est accidentalis forma fidei: non tantum: quia per ipsam perficitur fidei actus: sed etiam habitus: quod patet sic: duorum naturaliter colligatorum dispositio vnius redundat in aliud: vnde quia radius incidens et reflexus naturaliter colligati sunt semper angulus reflexionis angulo incidentie equalis est: quia etiam membra corporis naturaliter colligata sunt: ideo dispositio vnius redundat in aliud

¶ Unde apostolus. I Corrin. 12 Si patitur vnum membrorum compatiuntur omnia membra: et si gloriatur vnum membrorum congaudent omnia membra: intellectus autem: et voluntas: cum in eadem essentia radicentur inter se naturalem colligantiam habent: et ideo dispositio vnius redundat in alium. Cum ergo voluntas perficitur per charitatem: redundat aliquo modo ipsa perfectio in intellectum per quam intellectus est aptior ad omnem actum concordantem perfectioni voluntatis. Actus autem fidei perfectioni voluntatis concordat: per hoc ergo quod voluntas perficitur charitate intellectus est aptior ad actum fidei: sed quanto intellectus est aptior ad actum fidei tanto ceteris paribus habitus fidei habet in intellectu perfectius esse et ex consequenti formalius per modum ergo predictum charitas format fidem quantum ad suum esse.

¶ Preterea ex coniunctlone duorum actiuorum principiorum in actione concordantium redditur quodlibet illorum virtuosius: hoc patet per auctoritatem et exemplum et signum. Dicitur enim. 17. Propositione de causis quod omnis virtus vnita prius est infinita quam virtus multiplicata: vbi dicitur in commento quod quanto magis aggregatur et vnitur magnificatur: et vehementior sit. Ad hoc etiam est exemplum. Plus potest intellectus ex sui coniunctione cum voluntas quam posset solus: et econuerso. Unde de ex coniunctione ipsorum est in eis quedam facultas: que non esset in eis separatis. Mille etiam homines in vno campo adunati virtuosiores sunt quam longe plures: siessent dispersi.

¶ Ad hoc etiam est signum: quia quantores est virtuosior: tanto principia actiua in ea magis vnita sunt. vnde magis sunt vnita in anima intellectiua quam in sensitiua: et magis in angulo quam in anima: et magis in angulis superioribus quam in inferioribus: et in deo summe et realiter sunt vnum: huic concordat: quod dicitur in conmento super. 17. Propositionem de causis scilicet quod virtus quamto plus appropinquat vni puro vero vehementior fit eius vnitas: ex coniunctione ergo fidei et charitatis in anima quelibet redditur virtuosior: quia tamen charitatis obiectum est bonum fidei obiectum est verum: et habitus formatur per formalem rationem obiecti: ideo charitas formalius est bona quam fides. et ideo per facultatem: quam sortitur fides ex sui coniunctione cum charitate formatur: non autem charitas ex facultate: quam recipit ex sui consunctione cum fide.

¶ Preterea siue intellectus et volun¬ tas penes solas relationes distinguuntur: siue non: voluntas est in anima mediante intellectu. ergo et habitus charitatis mediante habitum fidei: sed quando sunt due qualitates in eadem substantia vna mediante alias superueniens aliquo modo est perfectio prioris: et per hunc modum: aliquo modo charitas est perfectior fidei: et quia omnis perfectio forma est vel per formam: ideo per modum predictum habitus fidei formatur per habitum charitatis. Quod autem charitas perficiat fidei actum patet sic: quia cum credere sit actus intellectus ad imperium voluntatis: et quanto motores sunt perfectiores: tanto ceeris parhi bus: est motus perfectior: et per charitatem: vt ostensumest perficitur affectus: et ex hoc redditur perfectior intellectus: et fidei habitus: sequitur quod per charitatem intensior et perfectior elicitur fidei actus.

¶ Preterea credere cum sit voluntarius actus formaliter participat moralem bonitatem ex sui relatione per voluntatem ad vltimum finem: qui est summum bonum: quanto autem voluntas melius se habet ad summum bonum: et magis vnitur cum eo: tanto efficacius: et modo magis debito se referre potest in ipsum credendi actum: voluntas autem maxime per charitatem bene se habet ad summum bonum: et ei vnitur: quia est formale charitatis obiectum: et ideo per charitatem actus credendi participat formaliter debitam bonitatem moralem.

Ad primum in oppositum dicendum quod non plus concludit: nisi quod fides non perficitur per charitatem perfectione essentiali illi habitui: sed ex hoc non sequitur: quin ab ea possit recipere aliquam perfectionem accidentalem per quam formalius sit bona quam ante.

¶ Ad secundum dicendum quod habitus non tantum virtuosior est per hoc quod in eo sit plus de virtutis essentia: sed etiam per hoc: quod habet in suo subiecto perfectius esse: quod fide conuenit per charitatem: vt ostensum est quamuis non sit inconueniens credere quod adueniente charitate preexistentis fidei esse adeo augeatur.

¶ Ad tertium plene patet solutio ex dictis in corpore quaestionis.

Quaestio II. SEcundo queritur: vtrum fides possit esse informis: et videtur quod non Augu. enchi c. 3. Spes sine amore esse non potest. ergo a imsli nec fides: sed charitatiuus amorest fidei forma.

¶ Item forma informis esse non potest: fides est forma: ergo etc.

¶ Item nullum vitium potest formari: ergo per contrarium nulla virtus potest esse informis.

¶ Item sicut se habet prudentia ad virtutes morales: ita fides ad charitatem: sed secundum philosophum 6 Ethi. c. 16. Impossibile est prudentem esse nolentem bonum: volens per hoc quod prudentia sine virtutibus moralibus esse non potest: ergo nec fides sine charitate.

Contra Io. 2. Fides sine operibus mortua est: sed fides talis informis est: quia fides formata per charitatem operatur magna si adest facultas operandi: ergo fides informis esse potest.

¶ Item Augusti. enchi. c. 2. Fides sine amore nihil prodest: sed fides que nihil prodest formata non est. ergo fides informis esse non potest

Respondeo quod sidem esse in ormem tripliciter potest intelligi scilicet aut per carentiam specifice differentie: quam habet per formalem rationem sui obiecti: et sic fides informis esse non potest: aut per carentiam forme per quam perficitur: quantum ad bene esse que forma charitas est: per quam fides est deo accepta: et sic sides potest esse informis: quia potest esse sine charitate: aut per carentiam forme qua perficitur ad bene agere et sic cum ad bene agere perficiatur per charitatem: vt in precedenti questione habitum est sic fides informis esse potest: sicut sine charitate potest esse: quamuis sine charitate: vt superius ostensum est proprie loquendo non hebeat plene rationem virtu is.

Ad primum in oppositum dicendum quod non e sile de sepe et de fide: quia fides est in intellectu cuius aliquis actus precedit omnem voluntatis actum quamuis actus fidei aliquem actum voluntatis presupponat: spes autem est in irascibili: que motum concupiscibilis presupponit in qua est amor motus primus. Uel potest dici quod sicut spes perfecta presupponit perfectum amorem qui est charitas: et imperfecta imperfectum amorem quo non formatur: fides perfecta presupponit charitatem: imperfecta autem quamuis presupponat aliquem voluntatis actum: non tamen talem: quo formetur.

¶ Ad secundum dicendum quod minor argumenti intelligenda est de informitate que est carentia forme primo modo dicte et sic verum est.

¶ Ad 3m dicendum quod vitium formari potest forma sibi correspondente: hoc est forma deformi: quia vnum vicium per aliud potest in malitia aggrauari. Uel potest dici quod non valet argumen ti forma: quia formatum et informe determinatur ad genus entis formabilis: sicut non valet nullum mortuum potest esse videns. ergo nullum videns potest esse cecum: quia visus et cecitas determinata sunt ad genus viuentis.

¶ Ad quamtum dicendum quod ibi loquitur philosophus de prudentia perfecta: et ficut prudentia perfecta esse non potest sine virtutibus moralibus: ita fides perfecta sine charitate esse non potest fides autem informis imperfecta est. Sed hec solutio non sufficit: quia vult philosophus quod prudentia quantum ad suam essentiam specificam esse non possit sine virtutibus moralibus: et ita vt prius videretur posse concludi quod fides habens differentiam formalem specificam sine charitate esse non posset quod tamen falsum est. Et ideo dicendum aliter quod non est simile de fide et prudentia: quia tam fides informis quam formata habetur per infusionem vt inferius ostendetur: prudentia autem acquiritur cuius acquisitione preexigitur quod bene se habeat affectus ad finem: qui est principium in agibilibus quorum est prudentia ratio retca: ad finem autem non bene se habet affectus: sine virtutibus moralibus: et hoc est ratio: quare prudentia: etiam quantum ad suum esse specisficum sine virtutibus moralibus acquiri non potest. Argumenta ad partem aliam: sic intelligenda sunt quod per fidem informem non est homo dignus vita eterna: et hoc est verum.

Quaestio III TErtio queritur: vtrum eadem fidem in numero possit esse formata: et informis temporibus diuersis: et videtur quod non: quia sicut se habet virtus charitatis ad virtutes alias: sic preceptum de charitate ad precepta de aliis virtutibus: sed sicut dicit beatu Iacobus. cano. sua. c. 2. Quicumque totam legem seruauerit: offenderit autem in vno factus est omnium reus: quod exponit glosa. de precepto charitatis. ergo similiter recedente charitate: omnis virtus alia recedit: eadem ergo fides in numero: non manet post charitatis recessumquod non esset verum: si eadem fides in numero possit esse diuersis temporibus formata et informis.

¶ Item sicut se habent opera fidei informis ad opera fidei formate: sic fides informis ad formatam: sed opera fidei informis numquam formabuntur: quia nunquam remunerabuntur in vita eterna: ergo nec fides informis eadem in numero: postea sit forma ta.

¶ Item non est minoris efficacie charitas quando infunditur fideli quam quando infunditur infideli: sed cum infunditur infideli cum ea infunditur fides: quia sine fide esse non potest: ergo similiter quando infunditur fideli: fides ergo illa quam format charitas: nunquam fuit informis.

Contra minus repugnat charitas habitui infuso: quam acquisito: sed charitas cum infunditur penitenti: non expellit bonos habitus acquisitos: ergo multo minus expellit fidem que est habitus infusus.

¶ Item nihil corrumpitur adueniente sua forma: sed perficitur: sed charitas est forma fidei: vt ostensum est: ergo cum charitas infunditur penitenti fides preexistens non corrumpitur sed perficitur.

Respondeo quod eadem fides in numero potest esse formata: et informis tempori¬ bus diuersis. In fide enim informi duo sunt scilicet essentia illius habitus et informitas eius que ad eius essentiam non pertinet: nec est inseparabile accidens illius: ratione primi non repugnat charitati: sed ad eam disponit: sed ratio ne ipsius informitatis charitati repugnat: et ideo cum charitas infunditur penitenti: tollitur informitas pre existen tis fidei et formatur ipsa fidei essentia: et sic illa eadem essentia fidei in numero: quae ante erat informis: postea sit formata.

Ad primum in oppositum dicendum quod verbum Iacobi sic intelligendum est quod qui transgreditur preceptum de charitate: quo vsque peniteat obseruatio preceptorum aliorum non liberat eum a reatu mortis eterne: sic dico quod quando homo per peccatum mortale charitatem amittat fides informis que remanet: non liberaret hominem a reatum mortis eterne.

¶ Ad secundum dicendum quod non est simile de operibus: et de habitu: quia opera transeunt habitus remanet: et ideo eadem opera in numero: que facta sunt per fidem informem: nunquam postea possunt esse formata: quamuis idem habitus in numero postea possit formari.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis non sit minoris efficacie charitas quantum est ex parte sua quando infunditur fideli quam quando infunditur infideli: tamen quia infideli est habitus fidei: ideo cum charitate sibi fides non infunditur: sed quia in infideli non erat fides: et charitas sine fide esse non potest: ideo cum charitas infunditur infideli penitenti cum charitate insunditur fides.