Articulus 10

Quaestio I.

PRimo ostendo quod sit alis virtutibus prior origine. Fundamentum est aliis partibus edificii primum origine. Sed apomus ad hebre 6 dicit penitentiam esse fundamentum: ergo est aliis virtutibus prior origine.

¶ Item glo. super illud math. 3. Penitentiam agite: dicit quod penitentie virtus est per penitentiam perimere veterem homine.

¶ Item prius ordine nem est recessus a termino a quo quam accessus ad terminum ad quem: sed per penitentiam est recessus a peccato qui est terminus a quo: per alias virtutes est accessus ad deum qui est terminus ad quem: ergo poenitentia est aliis virtutibus prior origine.

Contra eorum que simul sunt vnum non est origine prius alio. Sed omnes virtutes simul infunduntur: ergo vna non est origine prior alia.

Respondeo quod de penitentia et aliis virtutibus possumus loqui quantum ad earum essentias que sunt habitus vel quantum ad earum actus: quo libet istorum modorum potest comparari virtus penitentie tam infusa quam acqui sita ad virtutes alias. Dico ergo quod quamuis inter habitum poenitentie infuse et alias virtutes infusas non sit proprie loquendo ordo originis: quia a deo immediate tantum est earum origo: et simul omnes infunduntur: tamen inquantum habitus penitentie non est natus esse in anima nisi habituata fide et spe nec habitus charitatis nisi mediante habitu penitentie saltem in subiecto: in quo potest habere principalem suum actum: qui non est nisi respectu mortalis peccati: ideo aliquo modo potest dici habitus infuse penitentie prior origine habitu charitatis et posterior fide et spe. quantum autem ad actus virtutum magis proprie attenditur ordo secundum originem: actus enim poenitentie vt in pluribus oritur ex actu timoris: quandoque tamen ex actu amoris: timor autem et amor est ex actu fidei dictantis timenda et amanda: et ideo actus fidei et timoris priores sunt origine actu peni tendi: et quia etiam virtus penitentie peccatum detestatur in spe venie: actus penitendi presupponit actum sperandi: quibusdam ergo virtutibus est origine posterior: et quibusdam prior. Ex dictis satis patet quid dicendum est de comparatione penitentie acquisite ad alias virtutes acquisitas quantum ad ordinem originis.

Ad primum in oppositum dicendum quod sunda mentum non tantum est aliis partibus prius origine: sed earum etiam firmatiuum seu sustentati uum: et ideo virtus aliquando dicitur fundamentum vel quia origine prior: vel quia aliarum firmatiua seu sustentatiua sub ratione vtriusque. dicitur etiam virtus prior vel in doctrina christiane religionis vel in existentia edificum spiritualis. primo modo penitentia est aliis virtutibus prior: vnde tam christus quam eius precursor Ioannes doctrina christiane religionis a penitentia inceperunt. Et hoc modo dicit Apo. ad hebre. penitentiam esse fundamentum: sed ratione prio ritatis in existentia edificii spiritualis et sustentationis fides ponitur fundamentum: ad Hebreos. ii. et prima Corintios. 3. Ratione autem firmationis in aduersis fortitudo dicitur etiam fundamentum: vnde super illud Luce. 12. Ne terreamini ab eis qui occidunt corpus: et dicit glo. quod fortitudo est fundamentum fidei ratione etiam firma tionis virtutum in prosperis humilitas dicit sundamentum. Unde. Ber. secundo de consecra. ad Eugenium. c. 8. Bonus sundus humilitas: quia etiam charitas prior est origine aliis virtutibus inquantum formate sunt et maxime alie firmantur per eam ideo etiam dicitur fundamentum. vnde apostolus: ad Ephe. tertio: in charitate radicati et fundati.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum debet intelligi de formata poenitentia: informis enim non perimit veterem hominem nisi dispositiue: et quia penitentia magis de proximo disponit ad formam virtutum: que est charitas: quam aliqua alia virtus: ideo prius originedicitur formari quam alie in via reformationis.

¶ Ad tertium dicendum quod quamuis in executione motus exterioris prior sit ordine nature recessus a terio a quo quam acessus ad terminum ad quem: tamen in intentione est econuerso: et ideo quia inte riores motus inquantum sunt voluntarii pertinent ad intentionem. in eis prius est ordine nature accessus ad terminum ad quem quam recessus a terio a quo. voluntas enim a malo recedit propter bonum.

¶ Ad argumentum in oppositum patet quid dicendum ex dictis in questione.

Quaestio SEcundo queritur vtrum poenitentia sit aliis virtutibus prior dignitate. Et videtur quod sic: causa prior est dignitate causato: sed penitentia restituit virtutes a missas vt superius ostensum est: ergo est. virtutibus aliis dignior.

¶ Item illa virtus est aliis dignior que habet digniorem actum: sed reconciliare deo qui est actus nobilissimus est actus poenitentie: ergo est inter omnes virtutes dignissima.

¶ Item compositum dignius est quam pars: sed penitentia formata dicit compositum ex habitum penitentie et charitate: ergo poenitentia formata est charitate dignior et exconsequenti omnibus virtutibus aliis.

Contra Augu. 15 de tri. ca. 18. dicit de charitate quod nullum est isto dei dono excellentius: ergo penitentia non est dignior charitate.

Respondeo illa virtus est dignir que dignihabet obiectum: et sub ratione digniori: et quia virtutes theo. deum habent pro obiecto: morales autem non digniores sunt theolo. virtutes quam morales: cum ergo poenitentia sit virtus moralis: quia est pars potentialis iustitie: vt superius ostensum est: sequitur quod virtutes theolo. digniores sunt poenitentia. Inter autem morales virtutes ille sunt digniores que magis de propinquo deum sicut sinem respiciunt: he autem sunt latria et poenitentia: quarum actus sunt circa que directe et immediate ordinantur ad diuinum honorem: et ideo inter virtutes morales sunt nobiliores: et quia latria principalius respicit tendentiam in bonum: et ex consequenti recessum a malo: poenitentia autem econuerso: ideo dignior est latria quam poenitentia: vnde vt ostensum est libro 3. di. 9. Inter omnes virtutes morales latria est virtus nobilior.

Ad primum dicendum quo poenitentia non est causa re stitutionis virtutum amissarum nisi sicut dispositio quedam: non opetet autem dispositionem esse nobiliorem habitum ad quem disponit.

¶ Ad secundum dicendum quod reconciliare deo pertinet ad poenitentiam dispositiue ad fidem autem et spem et charitatem principaliter.

¶ Ad tertium dicendum: quod penitentia formata non est compositum ex hitu poenitentie et charitatis: sicut neque materiam formata est compositum ex materia et forma: nec sicut debet concedi quod materia formata sit dignior forma: sic non debet concedi quod penitentia formata sit dignior sua forma que est charitas.