Articulus 9

Quaestio 1

PRimo ostendo quod non omne votum sit dispensabile: quia soluere promissum est de iure nature: sed ea que sunt deiure nature sunt indispensabilia. ergo nullum votum est dispensabile.

¶ Item qui non facit quod promit tit mentitur: sed nullus potest in mendacio dispensare: quia sicut dicit philosophus. 4 ethi. c. 14 quod mendacium secundum seip sum prauum est et fugiendum. cum ergo omne votum sit promissio: nullum votum est dispensabile.

¶ Item Ecclesiastici. 26. Omnis ponderatio non est digna continentis anime: sed in nullo voto quod nullam recipit recompensationem dispensari potest. ergo non omne votum est dispensabile.

¶ Item extra. de statu monachorum. Cum ad monasterium abrenunciatio proprietatis ita est anne xa regule monachali: vt nec contra illam summus pontisex valeat dispensare. ergo non omne votum est dispensa bile.

¶ Item nullum votum est dispensabile quod in melius commutari non potest: sed votum religionis in melius commutari non potest: cum omnia vota alia in ipsum possint commutari: vt ex precedenti questione patet. ergo non omne votum dispensabile est.

¶ Item cum post matrimonium ante consumationeme alter coniunx altero inuito possit in religione profiteri: et alius postea contrahere: si dispensari posset cum religioso vt reuerteretur ad seculum: posset per hominem inter existentes in seculo vinculum matrimoniale rumpi: quod est contra illud Matth. 19. Quod deus coniunxit homo non separet. ergo non omne votum dispensabile est.

Contra religiosi assumuntur ad statum prelationis: quod non fieret nisi votum religionis dispensabile esset: sed religionis votum est perfectissimum. ergo omne votum aliud est dispensabile.

¶ Item secundum philosophum primo librio ethi. c. i. Amabile est bonum vni soli: melius vero et diuinius genti et ciuitatibus: sed votum continentie vni soli bonum est: bonum vero pacis communis bonum est genti et ciuitatibus. ergo pro bono pacis communis dispensari potest in voto continentie: multo fortius ergo in quolibet alio voto.

Ad istam quaestionem dicunt aliqui quod dispensatio potest accipi dupliciter. Uno modo pro iuris relaxatione. Alio modo proiuris declaratione.

¶ Primo modo: nullum votum dispensabile est: quia quod per votum factum deo ab illo qui estlibere potestatis in vouendo vouens remaneat obligatus: hoc est de iure diuino. papa autem ius diuinum re laxare non potest.

¶ Secundo modo aliqua sunt dispen¬ sabilia: quia papa potest interpretari et declarare ius dininum: et aliqua non sunt dispensabilia. Illa autem que sunt dispensabilia sunt illa que possunt in melius commu tari. Que autem non sunt dispensabilia sunt illa que dignam recompensationem habere non possunt: vt votum continentie et religionis.

¶ Sed contra hanc opinionem: sic potest argui. Magis potest papa super quemlibet christianum in his que sunt supererogationis quam prelatus religio sus super subditos suos in his que non sunt de necessita te sue professionis: quia in papa est sub deo plenitudo potestatis: sed vt supra ostensum est. prelatus religiosus potest dispensare in votis subditorum suorum: si qua superad. dunt sue possessioni: ergo multo fortius papa dispensare potest in omnibus votis que sunt non respectu eorum que sunt necessaria ad salutem: respectu quorum est votum quod amittitur in baptismo: sed respectu eorum que sunt supererogationis.

¶ Uidetur ergo mihi dicendum ad questionem quod omne votum quod est de his que sunt supererogationis dispensabile est: quia dispensationis in quo libet tali voto poterit inueniri rationabilis causa scilicet profectus maioris boni vel vitatio mali: siune per comparationem ad rempublicam. siue per comparationem ad vouentem. reformatio enim pacis inter regna magis est bonum communitati quod continentia vnius persone. In tali enim casu si persona que continentiam vouerat nubat per obedientiam domini papa: sua obedientia magis meritoria est sibi quam continentia quantum ad premium substantia le. Uitatio etiam communis mali vt vitatio discordie in ter regna que sunt in pace: et vitatio probabilis transgressionis voti: si probabilitas sit vehemens possunt esse rationabilis causa dispensandi in quocunque supererogationis voto. aliter enim non video quim obligatio pro charitate facta quandoque contra charitatem militaret. Et si dicis hoc quod non esset per se: sed per accidens scilicet propter infirmitatem persone. hoc non obstat. recta enim ratio dicta re videtur aliquem esse loco dei in ecclesia qui periculis communitatum et personarum pensatis infirmitatibus: et vtilitatibus: et damnis: possit rationabiliter obuiare. Et dico rationabiliter: quia vbi non est dispensandi rationabi lis causa si dispensaretur non esset dispensatio: sed diffipatio secundum Bernardum tertio de consideratione. ad Cugenium 23 capitulo.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis manente obligatione de iure nature sit soluere: tamen ipsa obligatio non fuit de iure nature absolute: sed sub hac conditionem scilicet quousque per superiorem ex causa rationabili fuerit relaxatarnaturale enim iudicium rationis dictat quod per aliquem superiorem talis obligatio relaxari possit ex rationabili causa: quia ad causandum talem obligationem concurrit mutabills causa que est voluntas humana: et ideo superior soluendo obligationem: nihil facit contra ius nature. maxime cum omni voino discreto voluntas superioris intelligatur vel supponatur excepta.

¶ Ad secundum dicendum quod qui non soluit quod promisit mentitur si sibi non remittatur obligatio et soluere possit: sed obligatione remissa non memntitur: si non soluit: et quia tunc debitor amplius non est.

¶ Ad tertium dicendum quod secundum glo. illa ponderatio de qua ibi scriptura loquitur opus est mundi et sapientie se cularis: et per continentem animam intelligitur anima christo desponsata in spirituali scientia: et secundum hanc expositionem auctoritas non est contra dictam solutionem. si enim intelligeretur quod in nullo actu esset maiorratio meriti quam in obseruatione continentie: falsus esset intellectum: quia in sustinendo martyrium est meritum. vnde et aureola martyrum nobilior est quam virginum.

¶ Ad quartum dicendum quod quamuis summus pontifex non possit facere quod sit monachus absque renunciatione proprietatis: quia hoc esset facere contradictoria simul: tamen potest de monacho facere non monachum si causa rationabilis affuerit.

¶ Ad quintum dicendum quod et si votum religionis non possit commutari in melius bonum priuatum: potest tamen commutari in melius bonum commune. talis etiam conditionis posset esse ille qui vouit quod illud votum posset commutari in aliud bonum magis expediens sibi: quamuis non possit commutari in magis conueniens simpliciter.

¶ Ad sextum dicendum quod sicut non est inconueniens quod si aliquis resuscitaretur a morte corporali: aliqui essent non coniuges: quamuis ante fuerint coniuges: ita si aliquis ab illa morte qua dicitur mori per ingressum religionis resuscitaretur. per hoc quod de monacho fieret non monachus auctoritate summi pontificis non esset inconueniens quod aliqui essent non coniuges qui ante coniuges fuerunt non carnaliter copulati. Primum argumentum ad secundam partem non bene concludit. quod enim religiosus possit fieri episcopus non est: quia dispensetur cum eo in votoreligidnis: quia vt superius ostensum est remanet ad substantialia sue religionis obligatus: quamuis enim absaluatur ab obedientia illa qua ante suo praelato tenebatur: tamen illam debet summo pontifici.

Questio II.

SEcundo quaeritur vtrum solus papapossit in votis dispensare. Et videtur quod sic: quia de iure argui non potest: quod a papa non requirit dispensationem super illa obligatione in qua per episcopum potest dispensari. sed vt habetur. extra. de electionibus. Uenerabilem. inter alias rationes quas summus pontifex allegat ad cassationem electionis philippi: qui fuerat electus in imperatorem. vna est quia venit contra proprium iuramentum super quo nec consilium sedis apostolice requisiuit: cum super iuramento romana ecclesia prius consuli debuisset. ergo solus papa dispensat in iuramento: sed non minus obligat votum quam iuramentum. ergo solus papa potest dispensate in voto.

¶ Item dispensatio autem est iuris declaratio: aut relaxatio: sed solus papa potest ius declarare aut relaxare. ergo solus papa potest dispensare in voto.

Contra in multis votis dispensauit epicopi: et non est presumendum quod hoc facerent si nullus alius alpapa posset in aliquo voto dispensare.

Respondeo. quod in votis maioribus: cuiusmo. di sunt votum continentie: religionis: et crucis: solus papa dispensare potest: quia in votis istis non est dispensandum nisi propter communem ec clesie vtilitatem: vel aliquam magnam necessitatem: et ideo ipsorum dispensatio merito reseruari debuit illi ad quem pertinet totius vniuersalis ecclesie cura. In omnibus autem aliis votis que respectu predictorum dicun tur vota minora: cuiusmodi sunt vota abstiuentie: et peregrinationis ad sanctum Iacobum: et similia possunt episcopi dispenfare. extra de voto et vo. redemptione capit. primo. vbi dicitur quod dispensatio in votis peregrinationis pendet ex eius qui presidet arbitrio: per quem secundum glosam et dominum hostien. intelligitur non tantum papa: sed etiam episcopus. Inferiores autem episcopis in nullo voto dispensare possunt: nisi eis fuerit specialiter commissum: exceptis prelatis religiosorum qui dispensare possunt in votis subditorum suorum.

Ad primum in oppositum dicendum quod iura mentorum: quedam siunt soli deo: quedam etiam fiunt homini. de primis iuramentis dicendum est sicut de votis. non sic autem de aliis: quia non sic est episcopus medius inter hominem et hominem: sicut inter hominem et deum. papa tamen qui super omnes habet plenitudinem potestatis potest in illis iuramentis dispensare: quando hoc requirit communis ecclesie vtilitas. iuramentum autem illud. de quo ibi decretalis loquitur: factum fuerat homini scilicet filio henrici imperatoris. secundum glo. ibidem

¶ Ad 2m argumentum dicendum quod illud argumentum procedit de dispensatione in obligatione que est. a iure non deilla que causatur ex propria voluntate: cuiusmodi est obligatio per votum causata.

¶ Ad intellectum tamen minoris sciendum quod quamnis solus papa possit constituere ius canonicum quod vniuersaliter obligat: episcoi tamen cum capellanis et canonicis suis possunt constituere ius in episcoatidus suis: vt dicit Gott. et hahetur extra. de sententia excommunica tionis. A vobis id est in glosa: et tale ius potest per alium quam pter papam declarati seu interpretari: et est relaxari.

Quaestio III.

TErtio queritur vtrum votum de nunquam petendo a domino papa dispensatio. nem in aliquo voto: sit obligatorium. Et videtur quod sic: quia votum de re licita est obligatorium: sed nunquam petere a domino papa dispensationem in aliquo voto est licitum: quamuis domino pape dispensanti recalcitrare esset illicitum. ergo votum supradictum est obligatorium.

¶ Item iuramentum de non petendo illud quod alias repetere esset licitum est obligatorium. verbi gratia repetere vsu ras licitum est: et tamen iuramentum de non repetendo obligatorium est. extra. de iureiurando. Debitores. et. c. sequenti. et. c. Ad nostram 2o ergo a simili quamuis petere a domino papa dispensationem in votis sit licitum: tamen votum de nunquam petendo est obligatorium.

Contra nullum votum sactum in preiudicium dominipape est obligatorium: sed supradictum votum esset in preiudicium domini pape: quandoque enim expedit quod dominus papa dispenset in votis: et est quandoque dispensatio honorifica ecclsie. obligare autem se ad non petendum et inclinandum animum domini pape ad faciendum quod est expediens et honorificum ecclesie: esset in preiudicium reuerentie que debetur eidem: ergo votum de nunquam petendo ab eo dispensationem in aliquo voto non est obligatorium.

Respondeo: quod predictum votum non est vrliobligatorium: quia materia voti ob ligatorii non tantum debet esse licita: sed etiam vtilis ad salutem. quedam enim licita sunt que non sunt vtilia ad salutem: sed sunt indifferentia. vnde apostolus prime ad Cor. 6. Omnia mihi licent. sed non ominia expediunt: sed nunquanpetere dispensationem a domino papa non est aliquid vtile ad salutem: immo quandoque multum expedit petere: et ideo nunquam petere ab eo dispensatione predictam non est conueniens materia voti.

¶ Preterea. votum de non petendo illud quod esset vtile anime vouentis non est obligatorium: sed quandoque vtile est anime illius qui vouit vidispensetur in illo voto: quia quandoque votum est illi qui vouit nimis graue ad obseruandum: ita quod probabiliter timet transgressionis periculum. ergo votum de nunquam petendo a domino papa dispensationem in aliquo voto non est vniuersaliter obligatorium: in casu tamen in quo vtilius esset anime vouentis talem dispensationem non petere quam petere: obligatus esset ad non petendum: quia si aliquis vouet aliquid quod in vno casu potest esse vtile ad salutem: et in alio casu inutile: obligatur ad obseruationem voti in illo casu in quo est vtile ad salutem: quamuis non in illo casuin quo est ad salutem inutile: nisi fuerit intentio vouentis: quod si non obligat in omni casu: quod obligetur in nullo.

Ad primum in oppositum dicendum quod materia voti non tantum debet esse licita: sed etiam vtilis ad salutem: vt in corpore quaestionis dictum est.

¶ Ad secundum dicendum quod non est simile: quia illud iuramentum sit homini nec sit de indifferenti illi cui sit iuramentum: sed de re quam acceptat. votum autem predictum sit deo: nec sit de re quam deus acceptet: quia non est vtilis ad salutem: sed indifferenter se habet: vel inutilis est. Et quamnis predicta sufficiant ad solutionem argumenti: tamen ad intellectum decretalium allegatarum in argumento dicendum. quod ille qui iurauit non repetere vsuras actionem habet contra illum qui iurauit: vt eum liberet a iurameuto. extra. de iureiur. Debitores. in glo. et 8 eo. ti. c. i. et. i. de vsur. Tuas. et si iurauit quod non inquietabit illum de relaxando iuramentum: tamen potest homo denunciare ecclesie: etiam si iu rasset se non denunciaturum: quia tale iuramentum illicitum esset. extra de iureiu. Ad nostram. 2o in glo. quia seruare tale:iuramentum esset contra charitatem: cum vsurarius teneatur ipso iure diuino et positiuo restituere vsuras. etiam si nunquam per sententiam humani iudicii compelleretur ad restituendum. vnde non tantum ab eo potest iuste repeti: sed etiam si nunquam repetantur: restituere tenetur si potest: et si non potest tenetur habere voluntatem restituendi: quia aliter saluari non potest.