Articulus 1

Quaestio I. Rimo ostendendo quod illa duo praecepta non debuerunt dari in veteri lege: quia secundum sententiam Augu. in glo. super illud pslamum. Lex domini immaculata. Lex prohibet manum non animun. Sed duo praecepta praedicta pertinet ad cohibitionem animi: ergo non debuerunt dari in lege veteri.

¶ Item ad heb. 7. Nihil ad perfectum adduxit lex: sed lex ordinans actus exteriores et interiores adducit ad perfectum: ergo ad legem veterem non pertinebat ponere praedicta duo praecepta cum pertine ante ad ordinationem interiorum actuum.

¶ Item precepta legis debent proportionari his que promittuntur in lege: sed in iege promittebantur bona exteriora non interiora: quia vt dicit magister in littera. In lege veteri promittuntur terrena: ergo duo vltima praecepta secunde tabule cum ad actus inte- riores pertineant non debuerunt dari in veteri lege.

Contra data fuerunt in Exodo: vt patet Exo. Xx.

¶ Item apostolus ad Ro. 7. Concupiscentia nesciebam esse peccatum nisi lex diceret non concupisces. A deo autem nullum praeceptum datum est quod non debuerit dari vbi datum est.

Respondeo quod lex vetus est spiritualis inquantum continet mandata moralta: et ciuilis inquantum continet precepta iudicialia.

¶ Primo modo ad ipsam pertinebat ordinare actus interiores et exteriores et principalius interiores quam exteriores inquantum ordinatioexteriorum dependet ab linterioribus. Unde et Deute 6 vbi datur praeceptum de interiori dilectione dei a qua dependet ordinatio omnium actuum aliorum

¶ Secundo modo ad eam pertinebat principaliter ordinatio exteriorum actuum tantum: quamuis ex consequenti ad ipsam pertineret etiam ordinatio actuum interiorum propter hoc quod per deordinationem eorum multe oriuntur deordinationes exteriores contra proximum. Qua de causa etiam ciuilis lex humana praecepta dat de exterioribus actibus virtutum ordinantium interiores actus. Primo autem modo loquendo de lege veteri praeceptum de non concupiscendo vxorem proximi: et praeceptum de non concupiscendo passionem eius debuerunt in ea dari: non sic aut loquendo de ea modo secundo.

Argumenta ad partem primam procedunt de lege veteri non sub ratione qua spiritualis est continens praecepta moralia: sed modo secundo. vnde dicit magiin littera quod lex dicitur prohibere manum non animum non secundum moralia sed secundum cerimonialia: et ibidem extendi hoc nomen cerimo nialia: uon tantum ad cerimonialia proprie dicta: sed est ad iudicia lia.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de lege veteri primo modo.

Questio. II. SEcundo quaeritur vtrum illa duo praeceptasint formaliter distincta inter se Et videtur quod non: quia res concupita non est forums concupiscentie: sed illa duo praecepta non differunt nisi secundum res concupitas: ergo non sunt formaliter distincta inter se.

¶ Item charitas non distinguitur formaliter propter distinctionem diligibilium: ergo a simili nec concupiscentia propter distinctionem concupiscibilium.

¶ Item eiusdem rationis est concupiscere ancillam proximi et eius vxorem. Utraque enim est res pertinens ad proximum et materia carnalis delectationis secundum tactum: sed eadem prohibitione prohibetur concupiscentia possessionis proximi et eius ancille: ergo similiter eadem est prohibitio qua prohibetur concupiscentia vxoris proximi et possessionis eiusdem.

Contra alia precepta formaliter distincta sunt ergo et ista.

Respondeo quod illa duo praecepta sunt formaliter interse distincta quamuis enim ea que prohibent conueniant in generali ratione concupiscentie: tamen differut in speciali ratione concupiscendi. Aliud est enim motiuum formaliter comcupiscentie vxoris proximi quam possessionis sue. Coneupiscit enim homo vxorem proximi propter delectationem carnis quae est secundum tactum: possessionem autem concupiscit propter delectationem oculorum et sufficientie in exterioribus bonis: vnde et repressiones istarum concupiscentiarum sunt formaliter differentes.

Ad primum in oppositum dicunt quidam quod quamuis res concupiscita non sit forma concupiscentie tamen per habitudinem concupiscentiarum ad formalia concupiscendi motiua distinguuntur formaliter concupisceutie.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile: quia charitas omnia que diligit: diligit sub vna ratione formali scilicet sub ratione summi bo. ni.

¶ Ad tertium dicendum: quod ancilla proximi dupliciter potest concupisci: aut vt possideatur sicut possidentur temporales diuitie ad delectationem animalem que alio nomine dici potest concupiscentia oculorum que est respectu diuitiarum: et sic prohibetur per septimum praeceptum secunde tabule: vt cum ea concumbatur: et sic eius concupiscentia prohibetur per septimum preceptum secunde tabule.

Questio. VIIIII Ertio queritur vtrum debuerunt ista duo praecepta esse distincta a praecepto de non mechando et non furando. Et videtur quod non. Actus exterior et interior sunt vnus actus in genere moris: quia actus exterior moralis non est nisi inquantum procedit ab actu interiori. Sed vnus actus in genere moris non debet prohibi nisi vna prohibitione: ergo eadem est prohibitio concupiscentie vxoris: et mechie et possessionis proximi et furti.

¶ Item eodem praecepto praecipitur non occidere et non concupiscere occidere: ergo a simili eodem praecepto debuit prohiberi mechia et concupiscentia mechie: et eodem praecepto furtum et concupiscentia furti.

¶ Item non magis differunt in genere nature corporalis infirmitas: et eius causa quam actus exterior inordinatus et interiorin genere moris: sed per eandem medicinam si efficax est adhibetur remedium contra corporalem infirmitatem: et eius causam: ergo a simili: et per eandem prohibitionem potuit et debuit apponi remedium contra actu mechandi: et actum concupiscentie interiorem qui est causa eius: et similiter argui potest de furto et de concupiscentia possessionis proximi.

Contra secundum omnes. x. sunt praecepta decalogi scrpta. Exo. xx. quod non esset verum nisi alio praecepto prohibe retur mechia quam concupiscentia vxoris proximi: et alio praecepto sur tum quam concupiscentia possessionis proximi.

¶ Item respectu deordinationum formaliter inter se distinctarum decens fuit dare prohibitiones distinctas: sed actus mechandi et concupiscentia vxoris proximi sunt deordinationes formaliter distincte: quia proximum obiectum prime deordinationis est delectatio¬ venerea. Obiectum autem secunde est exterior actus mechandi ergo respectum earum debent esse prohibitiones distincte. Similiter potet argurde inordinatione furti et concupiscentia possessionis proximi.

Respondeo quod concupiscenti vxoris proxuri dupliciter considerari potest: aut inquantum ex ipsa causatur exterior actus mechandi: et sic eadem prohibitione prohibetur cum actum exteriori aut inquantum ex ipsa non sequitur actus exterior: sicut quando impeditur concupiscens ne possit perpetra re factum exterius: et ne putari posset talis concupiscentia clpannon esse debuit specialiter prohiberi. Per tertium ergo praeceptum secunde tabule simul prohibetur actus mechandi: et inordinata concupiscentia interior a qua progreditur. Per sextum autem prohibetur concupiscentia mechandi ad quam non sequitur exterior actus propter im pedimentum quo concupiscens prohibetur a perpetratione illius et accipitur ibi concupiscentia non pro passione appetitus sensiti ui: sed pro deliberatoria voluntate mechandi: simili modo potest dici de prohibitione furti: et de concupiscentia passionis proximi.

Ad primum in oppositum dicendum: quod actus interior et exterior causatus ab illo sunt vnus actus in genere moris: et concessum est quod vna prohibitione prohibentur: non sic autem interior actus et exterior qui non causantur ab illo.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de concupiscentia vxoris proximi: et possessionis eius: et de concupiscentia occidendi et loquendi falsum testimonium: quia due prime concupiscentie sunt respectu rerum que ex sola apprehensione imaginationis secundum se causant delectationem in apprehendente: alie autem due non sic: sed magis sunt respectu rerum que imaginate magis causant in imaginatione honorem quam delectationem secundum se quamuis quandoque per accidens talium delectet imaginatio scilicet propter specievindicte vel lucri: et ideo concupiscentia vxoris proximi: et eius possessionis magis debuerunt prohibitionibus specialibus prohiberi quam concupiscentia homicidii et falsum testimonium loquem di

¶ Ad tertium dicendum: quod procedit de actum exteriori et de comcupiscentia a qua causatur: sicut enim alio modo proportionatur medicina contra dispositionem ad infirmitatem antequam causetur infirmitas quam contra eam iam coniunctam actualiter infirmitati: sic aliud peaeceptum datur contra deordinationem interiorem non actualiter coniunctam exteriori quam contra eam que exteriori deordinationi accidentaliter est coniuncta.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis principalis possunt concedi. Secundum tamen peccat in processu. Idem enim est formale obiectum actus mechie et inordinate concupiscentie a qua procedit. Utriusque enim formale obiectum est delectatio venerea: non enim concupiscit actum mechandi nisi propter eam: secundum enim philosophum. vi. Topi. c. xiiii. delectabile eligimus propter delectationem.

Questio. IIII. QUarto queritur vtrum praecepta veteris legio poterant iustificare. Et videtur quod sic Matth. xix. Si vis ad vitam ingredi seruamandata.

¶ Item ad Ro. ii. Factores legis iustificabuntur.

¶ Item ad Ro. ii. Lex quidem sancta et manda tum sanctum: et iustum: et bonum: sed obseruatio sancti: iusti et boni mandati iustificat.

¶ Item Leuiti. xviii. Custodite leges meas atque iudicia que faciens homo viuet in eis: sed anima non viuit nisi per iustitiam.

¶ Item glo. super illud. ad Ro. iii. Ex operibus legis non iustificatur omnis caro coram illo dicit de lege loquimur secundum cerimonialia non secundum moralia que iustificausat.

¶ Item non erant minoris virtutis mandata moralia in lege scripta quam ante legem scriptam: sed ante legem scriptam per eorum obseruationem iusti merebantur vitam eternam: et peccatores de congruo disponebant se ad recipiendum iustitiam ergo similiter in lege scripta.

Contra ad Ro. x. Si habraam ex operibus legis iustisicatus est habet gloriam: sed non apud deum: ergo et si mandata veteris legis iustificarent in conuentu hominum: non tamen t conuentu dei.

¶ Item glo. super illud i. ad cor. iii. Lratra occidit dicit aduerte quam dicat litteram que occidit: et parum posteacerte est decalogus: ergo precepta moralia in veteri lege occidebant: non ergo iustificabant.

¶ Item primo Cor. XV. Uir tus peccati lex: sed praecepta legis quae dant virtutem peccato non iustificant: ergo praecepta veteris legis non iustificabant.

Respondeo quod iustificare quadrupliciter potest accipi: vno modo effectiue: et sic solus deus iustificat: alio modo formaliter: et sic non est iustificatio nisi per gratiam gratum facientem. Tertio modo pro executione huius quod iustum est: et sic praecepta veteris legis tam moralia quam iudicialia et cerimonialia obseruatores eorum iustisicabant: quia illa obseruare erat exequi quod. iustum erat: quia illa precepta iusta erant et sanctam et bona. Quarto modo dicutur aliqua iustificare: per quorum obseruationem homo iustus meretur fieri iustior: et non iustus meretur de congruo fieri iustus et hecumodo si loquamur de iustificatione que est per iustitiam acquisitam precepta veteris legis poterant iustificare. Si autem loquamur de iustificatione que est per iustitiam infusam etiam distinguendum est de obseruatione preceptorum veteris legis quia autem obseruabantur non in fide christi neque explicita neque implicita: et principaliter propter bona temporalia que secundum sensum litteralem principaliter videbantur in veteri lege promissa: aut obseruabantur in fide christi: siue explicita: siue implicita et principaliter propter bona spiritualia quie secundum spiritualem sensum principaliter erant in veteri lege promissa.

¶ Primo modo dico quod iustificare non poterant praecepta legis veteris: neque moralia: neque iudicialia: neque cerimonialia: vt enim dicit augu. enchi. penul. c. Neque antiquorum quicumque iustorum preter christi fidem: salutem potuit inuenire

¶ Secundo modo iustificabant praecepta moralia et iudicialia et cerimonialia: quia sic ea obseruantes obseruabant legem inquantu habebat quasi in vtero legem nouam: vt enim dicitur in sermone de natiuitate beati Ioan. baptiste. Lex erat grauida christo: vnde sicut obseruantes legem iam aliquo modo euangelici erant: vnde secundum Augu. ii. libro contra aduersarium legis et prophetarum longe vltra medium. Propsehe pertinebant ad nouum testum. Sacramenta tamen veteris legis ratione rei operate iustitiam non conferebant: sicut sacramenta legis noue: vt in prima Dist. lib. iiii. declarabitur et quia ad desiderandum iustificationem promissa sunt allicientia praecepta dirigentia sacramenta coadiuuantia Ideo per obseruationem etiam moralium preceptorum: non ita faciliter: nec ita perfecte iustificabantur sicut iustificamur in noua lege.

¶ Agumenta ad partem primam procedunt de obseruatione praeceptorum moralium in fide christi implicita vel explicita et principaliter propter spiritualia bona. Primum ad partem aliam procedit de obseruatione praeceptorum legis veteris non in fide christinec implicita nec explicita nec secundum sensum spiritualem sed lit. teralem et principaliter propter temporalia bona.

¶ Ad secundum dicendum quod decalogus occidebat per occasionem: quia propter expressione precepti erat transgressio grauior et concupiscentia auidior quae magis nititur inuetitum quando non adest gratia coadiuuans ad refrenandum: que non dabatur obseruatoribus decaloginon in fide christi: sed secundum litteralem sensum et principaliter pro pter temporalia bona. Unde augu. ii. libro contra aduersarium legis et prophetarum vltra medium. Prohibitio peccati et est lex auget profecto desiderium peccandi: quod non extinguitur nisi contrario desiderio recte faciendi vbi fides per dilectio nem operatur. hoc autem non prestat littera iubens sed spiritus iuuans: non lex ergo sed gratia. Simili modo potest dici ad tertium.

Questio I QUinto queritur vtrum equem essent obligati ad obseruationem preceptorum veteris legis sicut nos ad obseruationem praeceptorum euangelicorum. Sed quia certum est tanto hominem magis esse obligatum ad obseruationem diuinorum preceptorum quanto plura a deo recepit beneficia: et quanto ad obseruandum plura et specialiora a deo habet adiutoria: et innoua lege plura beneficia a deo recepimus quam iudei in veteri lege: et specialiora: et plura a deo habemus adiutori ad obseruandum diuina precepta quam haberent iudei in veteri lege: ideo quamuis iudei in veteri lege fuerunt obligati obligatione necessitatis ad obseruationem diuinorum preceptorum: ita quod ea transgrediendo mortaliter peccabant: tamen nos in lege gratie que est lex euangelica fortius sumus obligai ad obseruandum diuina precepta quam essent iudei in veteri lege: ita quod grauior est transgressio christianorum diuina praecepta transgredientium quam esset transgressio iudeorum ceteris paribus: et hoc dicens non intendo comperare. singularem personam quia magis peccasset moises si fuisset transgressus diuinum praeptum quam modo vnus homo populatis transgrediendoillud preceptu. Sed intendo comperare communitatem viuentem sub lege euangelica illi que viuebat sub lege scripta.