Articulus 2

Quaesido I. PRimo ostendo quod in quolibet elemento sunt plures forme. Philosophus. 7. meta. diffinitio ratio est et omnis ratio partes habet: vt aut ratio ad rem: et pars rationis ad partem rei similiter se habet. Cum ergo diffinitio cuiuslibet elementi constet ex genere et pluribus differentiis sequitur quod genus elementi est pars substantie eius: et differentia indicat aliam. Cum ergo genus non indicat primam materiam: sed compositum ex materia et forma: in quolibet elemento sunt plures forme.

¶ Item Auicen id est meta. sue. c. 7. Differentie non acquirunt generi certitudinem: sed acquirunt ei esse in actu Aliud ergo indicatur per genus: et aliud per differentiam Cum ergo per genus indicetur aliqua forma: et etiam per differentiam: et quodlibet elementum habeat genus et differentiam in quo: libet elemento est plus quam vna forma.

¶ Item omnis differentia indicat formam: et etiam genus indicat formam. Sed secundum philosophum 6 Top. genus non praedicatur de differentia. ergo alia forma indicatur per genus: et alia per differentiam. Sed quodlibet elementum habet genus et differentiam: ergo in quolibet elemento sunt plures forme.

¶ Item omnis differentia indicat formam ergo diuerse differentie diuersas formas. Sed quodlibet elatum habet plures differentias nec predicatur vna de alia. ergo quodlibet elatum habet plurles formas.

¶ Item fora in qua vnum elatum conuenit cum alio: non est illa in qua vnum differt ab alio. Sed eta conueniunt in forma subalitatis et corporeitatis: differunt autem in suis formis completis: ergo in eltis alia est forma corporea alia forus completiua.

Contra vna productio terminatur ad vnam formam. Sed quodlibet elatum vna productione producitur non sic homocuius vna pars producitur per generationem alia pars per creationem: ergo in quo libet elatio est tantum vna sora.

¶ Item Aui. libro suo phy. li. 1 ca. 13. forma simplex est sicut forma aqua aut ingnis quie e non constitu ta ex formis multis nuon: ergo in nullo elto sunt plures forme.

Respondeo quod in quoie elto est tantum vna subsantialis forma: quam veritatem quidam sic declarare nituntur: domintes quod ex duabus rebus in actu impossibile est vnum per essentiam constitui: vnde philosophus. 7. meta. Impossibile est substantiam ex substantiis esse in existentibus sic in actu. duo namque sic actu numquam sunt vnum actu. Sed si potestate duo fuerint erut vnum. Sed quelibet forma substantialis est aliqua actualis natura: ergo impossibile est conpositum substantialiter esse vnum: vbi sunt plures substantiales forme. Cum ergo quodlibet elementum sit substantialiter vnum: impossibile est in minimo elemento esse plures quam vnam substantialem formam. Sed hoc ratio non valet: si enim esset valida cum materiam dicat aliquem actualitatis gradum quod aliter fundamentum transmutationis naturalis esse non posset ex materia et forma: posset vnum constitui: quod falsum est. Unde oportet auctoritatem philosophiquam allegant intelligi de duobus existentibus in actu stabili: et quieto et terminato: hoc est in actu completo: eo modo quo comuenit creature.

¶ Potest ergo principale propositum sic declarari: ad ponendum in vno elemento plures formas non conpellit fides: quod satis planum est: nec naturalis eius operatioquia ad suas actiones naturales sufficit vna forma: nec sua naturalis passio. Ad hoc enim vt recipiat influentias ipsum tramsmutantes non requiruntur in ipso forme plures: nec naturalis determinatio materie sue ad formam: quia per agens quod naturaliter corrumpit formam vnius elementi: sufficienter determinatur materia naturaliter ad formam: quam agens introducit in materiam. hoc autem ad formam similem forme agentis priorem formam corrumpen tis: ad hoc enim naturale agens formam in materiam vnius elementi corrumpit vt de illa materia formam sibi similem educat: nec dispositio materie ad formam: quia cum inter formas substantiales forma elementi sit infimissima et materie propinquissima sua existentia inmateria non videtur dependere ex aliqua dispositione media: nec eius productio: quia vt in arguendo tangebatur vna productione producitur quodlibet elementum: non sicut homo cuius vna pars producitur per generationem: alia per creationem. Frustra ergo in vno elemeto essent plures forme. Cum ergo natura nihil faciat frustra: vt dicitur. 3. de anima: quia vt ibidem dicitur: propter aliquid constituunt omnia que sunt a natura: vt etiam dicitur primo celi et mundi. Natura non facit aliquod factum vanum: sequitur quod in vno elemento non est nisi vna substantialis forma.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ille partes diffinitionis: de quibus loqui tur philosophus: non sunt partes secundum rem: sed partes secundum rationem: Idem enim indicatur per genus et speciem et differentiam. Sed per genus sub modo indeterminato: per speciem sub modo determinato: per differentiam sub modo determinato.

¶ Ad secundum dicendum: quod differentie dicuntur acquirere generi esse in actu secundum rationem: genus enim et differentia nominant intentiones secundas primis intentionibus adiunctas q. d. Auic. quod res signata per genus modo indeterminato et possibili ad determinationem: cum ei adiungitur differentia signatur modo determinato in actu rationis.

¶ Ad 3m dicendum: quod ratio quare genus non predicatur de differentia est propter quandam rationem quam importat differentia ad illud a quo genus separatur per differentiam: et etiam aliquem actum qui debetur rei per suam formam. Corporeum enim prout est substantialis differentia vltra rei essentiam dicit aptitudinem ad susceptionem dimensionum.

¶ Ad quattum dicendum: quod omnes differentie vnius elementi eandem formam important sub ratione alia et alia: quia differentia generalior formam indicat vel totam essentiam sub modo determinatiuo magis in generali: et differentia specialior idem indicat modo determinatio magis in speciali.

¶ Ad quantum dicendum: quod in elementis secundum rem non est aliqua conuenientia nisi in similitudine materie. Cum enim ex vno elemento generatur aliud: resolutio sit vsque ad essentiam materie prime. Unde cum elementa dicantur conuenire in substantialitate et corporeitate: hoc intelligi debet de conuenientia secundum rationem: quia proportionali modo materia ignis per suam formam habet rationem substantialitatis et corporeitatis: sicut materia aque per suam formam: et sic de aliis elementis.

¶ Quaestio II. Ecundo queritur vtrum forma elemen taris recipiat magis et minus Et videtur quod non philosophus libro praedicamentorum dicit quod substantia non recipit magis et minus: quod non esset verum si forma substantialis reciperet magit et minus.

¶ Item Auic. suo libro phy. lib. 2. ca. 3. dicit quod forma substantialis non recipit magis et minus.

¶ Item Auc. 6 principiorum dicit quod forma est simplici et inuariabili essentia consistens: quod non esset verum si reciperet magis et minus.

¶ Item si forma substantialis reciperet magis et minus: acquireretur per mutationem continuam: et ita sequeretur quod generatio esset motus quod negat philosophus. 5 phy. Et etiam sequeretur quod forma substantia lis esset diuisibilis in infinitum. Sicut mutatio continua per quam acquireretur: quod videtur absurdum cum diuisibilitas per se in infinitum non videatur conuenire nisi continue quantitati.

¶ Item si forma substantialis reciperet magis et minus cum non posset recipere magis in esse nisi reciperet magis et minus in essentia: tunc forma substantialis quando esset perfecta esset compositissima: quod inconueniens videtur: quia quato forma est perfectior tanto videtur simplicior.

¶ Item si forma substantialis reciperet magis et minus: quando aqua calefit tantum proportionaliter acquireretur de igneitate. quantum acquereretur de caliditate. Cum ergo aqua magis est calida quam frigida magis esset ignis quam aqua: quod absurdum videtur.

Contra philosophus in libro praedicamentorum: enumerat generationem inter species motus: sed si forma substantialis non reciperet magis et minus: generatio ita esset mutatio quod non motus.

¶ Item Commen. in lib. de substantia orbis. vult quod forme elementorum recipiunt magis et minus.

¶ Item. 7. phy. dicit quod si numerus esset substantia plus et minor numerus similis esset speciei: quod non esset nisi forma substantialis posset recipere magis et minus in eadem specie.

¶ Item philosophus. 6 physi. non erit fieri nisi factum sit aliquid prius nec factum esse nisi fiat aliquid prius: similiter autem est et in corrumpi et corruptum esse: generatio ergo et corruptio sunt cum quadam successione quod non esset verum nisi forma generabilis et corruptibilis reciperet magis et minus.

Ad istam questionem dicunt multi: quod nulla forma substantia lis recipit magis et minus: quia esse substantiale est perfectio quaedam: perfectio autem est complementum: complementum autem vniuscuiusque rei est indiuisibilis: et ideo dicunt ipsi: quod esse substantiale cuiuslibet rei est in diuisibili: quod non esset verum si forma substantialis reciperet magis et minus.

¶ Preterea si forma substantialis reciperet magis et minus materia per propriam perfectionem forme constitueretur in actu. Sed quicquid aduenit materie constitute in actu est accidens: ergo alia perfectio forme substantialis esset accidens: et sic vna forma substantialis constitueretur ex pluribus partibus quarum vna sola esset substantialis et alie accidentales: quod absurdum est.

¶ Sed contra hanc opinionem sunt auctoritates allegate in oppositum.

¶ Preterea Damas. lib. 3. ca. i5. dicit quod in gladio ignito quemadmodum nature seruantur ignis et ferri: ita et actiones. Sed constat quod non est ibi forma ignis completa: quia due forme substantiales complete non possunt simul esse naturaliter in eadem parte materie: ergo forma ignis recipit magis et minus. Multi tamen non consentiunt in hoc Damas. nisi per naturam ignis intelligat quandam qualitatem accidentalem multum participantem de virtute ignis: et sic verbum eius non est ad propositum.

¶ Preterea vt superius declaratum est dist. 12. materia elementorum sit creata sub aliqua forma non tamen sub aliqua forma completa: fuit ergo creata sub formis elementorum incompletis. Ex quo sequitur quod forme elementares talis nature sunt quod recipere possunt magis et minus.

¶ Alii dicunt: quod inter formas substantiales sole forme elementares recipiunt magis et minus: propter earum imperfectionem. Sed quamuis hoc non esset questionisi de formis elementaribus: tamen quia alique alie forme substantiales recipiunt magis et minus. Ideo debet predicta opinio quantum ad vnam partem reprobari scilicet quo ad hoc quod posuit nullam formam substantialem: aliam ab elementari recipere magis et minus. Dicit enim Conmen. super primum phy. apud generationem hominis non cessant partes spermatis recedere: et partes hominis fieri: donec forma humana perficiatur et ibidem: Dicit quod partes spermatis in generatione hominis successiue destruuntur

¶ Uidetur ergo mihi dicendum: quod forme substantiales elementorum: et alique alie forme substatiales recipiunt magis et minus: immo vt proprius loquar: contingit materiam formas elementares et aliquas alias formas substantiales participare secundum magis et minus: per hoc quod contingit materiam plus vel minus habere de essentia illius forme. Si enim non contingeret formam elementarem secundum plus vel minus participari a materia. Si ex terra immediate generaretur ignis terra deueniret ad maiorem raritatem quam sit raritas ipsius aeris: remanens tamen incompleta specieterre: posset enim per naturam deduci ad tantam raritatem: sicut est raritas ipsius ignis vno gaodu minus adhuc terra remanens completa quod satis opinabile videtur.

¶ Preterea accidens non potest naturaliter existere in materia nisi mediante aliqua forma substantiali: sed forma substantialis repugnans alicui accidenti magis impedit existentiam illius in materia sua quam iuuet: aqueitas vero est repugnans caliditati: quod patet quia agit ad corruptionem eius: sicut potest forma: ergo aque non iuuat ad sustentationem caliditatis in materia sua: existentia ergo caliditatis in materia aque non dependet ex forma aqua: restat ergo quod in aqua calida est aliqua forma substantialis a forma aqua caliditati consona mediante qua est caliditas in materia aqua. Hoc autem non videtur esse nisi igneitas vel aereitas. Cum ergo in eadem parte materie non possint simul esse due forme complete: restat quod in aqua calida est forma aeris vel ignis incompleta: quod non esset verum si forme elementares non reciperent magis et minus.

¶ Contra illos tamen qui dicunt caliditatem et frigiditatem esse accidentia que insunt composito: non per naturam forme: vel quia materia sic vel sic passa est ab agente cum ad hoc vt talia accidentia possint esse in materia non requi ritur forma substantialis: nisi quia sine ea materia non posset naturaliter existere nec ab agente naturali pati predicta ratio parum valere videtur.

Ad primum in oppositum videtur quod philosophus ibi loquitur de substantia quantum ad illud esse a quo maxime nonmemn substantie imponitur ad significandum: hoc est esse stabile et quetum et plene terminatum prout contingit in generabilibus et corruptibilibus. Accidens autem non imponitu ad significandum a sui complemento: quia adiacentia et imherentia non minus sunt in accidente incompleto quam completo: quia accidere cum sit quoddam debile ese conuenit rei que accidit ex imperfectione eiusdem. Uel potest dici: quod omnem actualitatem substantialem citra complementum comprehendit sub ratione materie proxime: et gradum actualitatis incompletissimum: quod non potest complere: vel ad complementum disponere sub ratione materie prime: et solum complementum sub nomine forme.

¶ Ad secundum dicendum: quod illud verbum Auic. recipiendum non est: ipse enim non intellexit aliquam formam substantialem educi de potentia materie. Sed ipsam imprimi materie a datore. Et ideo non est mirum si negauit ipsam recipere magis et minus.

¶ Uel potest dici: quod sub nomine forme: non intendebat loqu: nisi de forme complemento.

¶ Ad tertium dicendum: quod illa simplicitas de qua ibi loquitur actor: ille non excludit compositionem forme ex pluribus gradibus actualitatis non distinctis inter se: nisi in potentia. Sed excludit compositionem ex materia et forma: quod patet: quia simplicitatem de qua ibi loquitur: attribuit non tantum forme substantiali. Sed etiam accidentali: et tamen certum est: quod multe forme accidentales habent gradus in sui essentia: per quod participari possunt a materia secundum magis et minus: per hoc enim: materia magitr participat formam quam plus habet de essentia illius.

¶ Ad quartum dicendum: quod forma substantialis elementaris: educitur de potentia materie naturaliter permutationem continuam nec fuit intentio phlosophi. 5. phy. hoc negare. Sed intendebat differe quod motus dicit trasmutationem in comparatione ad subiectum. Unde subiectum motus mouetur vt terminus motus. generatio vero dicit trans mutationem in comparatione ad terminum. vnde subiectum genera¬ tionis non generatur. Sed illud quod acquiritur per generationem. Et sicut forma elementaris acquiritur per continuam mutationem ita dico quod est diuisibilis quatum est ex parte sua sine fine in potentia. diuisibilitas autem per se sine sine que soli continue quantitati est propria: est in partes quae est equalis actualitatis. Partes autem in quas diuisibilis est essentia forme: quamrecipit magis et minus non sunt equalis actualitatis: immo se habent secundum maiorem et minorem actualitatem loquendo de diuisibilitate que sibi conuenit ex natura sue essentie: quia loquem do de diuisibilitate que sibi conuenit per accidens scilicet partibilitatem materie sub quantitate sit diuisibilis est in partes equalis actualitatis.

¶ Ad 5m dicendum: quod bene verum est: quod materia non potest perticipare formam secundum magis et minus nisi habendo in actu plus vel minus de essentia illius forme: et quando illa forma est perfecta tunc est compositissima loquendo de compositione ex pluribus gradibus actualitatis inter se non distinctis in actu: sed tantum in potentia. Sed tunc est minime composita loquendo de compositione que est ex actuali et potentiali: quanto enim forma magis accedit ad complementum tanto magis a tali compositione recedit. Prima compotio nobilitatis est in forma que non est nata habere totam perfectionem suam in vno indiuisibili. Sed secunda compotmo ignobilitatis est vnde cum dicitur quod quanto forma est perfectior tanto est simpl cior. Dico quod si verbum arcetur ad formas generabiles et corruptibiles per naturam: debet intelligi de simplicitate opposita secunde intentioni non prime.

¶ Ad sextum dicendum: quod cum aqua calesit: quantum acquiritur ibi de caliditate tantum acquiritur improportionaliter de igneitate: nec propter hoc tamen concludi potest quod aqua bulliens magis sit ignis quam aqua quia illa caliditas que est in aqua bulliente magis est longe a complemento caliditatis ipsius ignis quam ab ipsius caliditatis inchoatione. Illud enim complementum caliditatis quod acquiritur per complementum igneitatis principalior pars est ipsius caliditatis quam totum aliud acquasitum ante.

¶ Ad rationes autem que fuerunt adducte in corpore quaestionis faciliter potest solui. Cum enim primo dicebatur quod esse substantiale est perfectio quedam dicendum quod si est esse substantiale completum est perfectio completa. Si autem est esse substantiale incompletum non tam debet dici perfectio quam diminuta participatio incomplete perfectionis in illa specie: potest tamen dici illa diminuta perfectionis participatio quedam incompleta perfectio.

¶ Quod autem secundo dicebatur quod quicquid aduenit materie constitute in actu est accides: intelligendum est de actu stabili et quieto et plane terminante materiam substantiali termina tione prout in illa materia possibile est per naturam: non sic autem constituitur materia in actu per portionem forme elementaris primo acquisitam.

¶ Quaestio III. Tertio queritur. vtrum in materia vnius elementi sit potentia actiua ad formam alterius elementiEt videtur quod sic. Aug. lib. 3. de trinitate. cap. 7. Omnium rerum que corporaliter visibiliterque nascuntur oculta quedam semina in istis corporeis mundi huius elementis latent. Sed semen est vis actiua: ergo in materia cuiuslibet elementi sunt potentie actiue ad formas omnium rerum que corporaliter visibiliterque nascuntur.

¶ Item philosophus primo physicorum. dicit quod materia appetit formam: sicut femina masculum et turpe bonum: et quod ibi loquitur de appetitu respectu forme non habite: patet per illud quod dicit parum ante: quod altera pars contrarietatis: idest priuatio multotiens imaginabitur ad maleficium ipsius: idest rei iam genite. Sed materia existens sub vna forma elementari: non appeteret aliam formam elementarem nisi in ea esset aliqua potentia actiua per quam determinaretur ad illam: ergo in materia vnius est aliqua vis actiua ad formam alterius.

¶ Item forme artificiales generantur a principio extrinseco. Forme autem naturales a principio intrinseco: quia secundum philosophum. 2. phy. natura est principium motus eius in quo est per se. Cum ergo ex vno eliento naturaliter generatur aliud videtur quod in materia vnius elementi sit aliquod principium actiuum per quod transmutat se ad formam alterius elementi.

¶ Item in seminibus est vis actiua respectu forme introducende in materia illius seminis: ergo a simili est vis actiua in vno elemento respectu forme introducende in materia eiusdem elementi.

Contra Gen id est non diter esse semen nisi in viuentibus aliqua vita: ergo videtur quod in materia rerum non viuentium: non est semen ad formam aliam. Sed vis actiua in materia respectu forme introducende vis seminalis est: ergo in materia elementorum cum non viuant non est aliqua vis actiuarespectu forme introducende.

¶ Item materia in qua est vis seminalis respectu forme introducende in ea determinata est tantum ad vnam speciem: sicut potest trahi ex verbis philosophisecundo phy. Unde videmus quod ex semine equi non generatur alia species: nisi fo: te per viam alicuius corruptionis in semine vel errorem nature. Sed maeriam vnius elementi non est determinata ad vnam speciem: quia de maeriam vnius elementi potest educi forma cumiuslibet alterius elementi: ergo in maeriam vnius elementi non est vis seminalis respectu forme introducende in eadem: ergo nec vis actiua: cum vis actiua in materia respectu forme introducende in eadem sit vis seminalis respectu illius forme.

Ad istam questionem trament quod in materia vnius elementi non est potentia actiua sibi naturaliter eoaptata ad formam alterius elementi. Sicut dicimus quod in grano est potentia actiua sibi naturaliter coaptata ad formam talis plante. de qua iterum oritur simile granum: et sicut dicimus quod in semine equi est virtus actiua sibi naturaliter coaptata ad formam equi. Sic enim loquendo de potentia actiua non inuenitur nisi in seminibus: et in his de quibus dicitur Gen id est quod habent in se sementem generis sui. Unde si circunscriberetur omnis forma substantialis a materia: non remaneret aliquid actiuum in materia ad aliquam formam determinatam: in materia tamen elementorum saltem in confiniis suis est potentia actiua ad formam alterius elementi: non tamen illi elemento naturaliter coaptata. Sed de potentia materie eius ab alio elemento educta cum aliquo gradu forme substantialis alteri elementi. Elementa enim in confiniis suis non sunt pura: vnum enim in alio inchoauit formam suam per mutuam actionem et passionem: que est in eis: vnde in prima factione elementorum suas habuerunt formas completas: nec credo quod in vna esset potentia actiua ad formam alterius: sed statim postea per mutuam actionem et passionem inchoauit vnum in alio formam suam saltem in confiniis suis.

Ad primum in oppositum dicendum: quod Aug. vocauit ibi semen non vim actiuam. Secd quoddam principium purum possibile fundamento tramsmutationis naturalis concreatum: transmutabile per naturam in omnem generabilem et corruptibilem formam: hoc est in omnem formam eductibilem per naturam de potentia materie

¶ Uel potest dici quod quamuis in vno elemento non sit vis actiua naturaliter coaptata ad formam alterius: tamen in ipsis elementis simul est vis actiua ad mixtorum generabiles et corruptibiles formas: quia elita per suas virtutes actiuas seinuicem tramsmutando secundum proportiones diuersas materiam suam disponunt ad diuersas formas mixtorum et quod ille fuerit intellectus Aug. videtur per illud quod in eodem liro ca. sequaenti dicitur de generatione diuersorum mixtorum ista originaliter et primordia liter in quadam textura elementorum iam cuncta creata sunt. Sed acceptis oportunitatibus prodeunt natura sicut matres grauide sunt fetibus: sic ipse mundus grauidus est causis nascentium: per hoc quod dicit in textura elementorum: videtur declarare intellectum quem habuit in verbo superius allegato.

¶ Ad secundum cum dicitur: quod materia appetit formam etc. Dico quod ille appetitus de quo ibi loqutur nihil aliud est quam naturalis possibilitas in materia ad hoc vt perficiatur forma: vnde multum large ibiaccepit philosophus nomen appetitus: ita quod videbatur Auicena vt patet lib. suo physicorum lib scilicet caa. 2 quod esset locutio figurata. dicit enim sic. difficilis est mihi intellectus huius verbi: quia magis videtur hoc esse dictio figurate loquentium quam physicorum.

¶ Ad tertium dicendum: quod sicut dicit philosophus. 2. physicorum. natura dicitur de materia et de forma. vnde dico quod tramsmutatio vnius elementi in aliud dicitur naturalis propter naturalem possibilitatem materie ad hoc vt trausmutetur a naturali influentia alterius elementi: et quia forma magis natura quam materia magis est naturalis transmutatio quam de semine sit planta vel de semine equo fit equus quam illa qua de vno elemento sit aliud.

¶ Ad 4m dicendum: quod non est simile de semine respectu forme rei generande ex semine: et de materiam vnius elementi respectu forme alterius: semen enim est materia determinata respectu rei generande ex semine: non sic autem materia vnius elementi respectu forme alterius elementi.

¶ Argumenta ad opposipitum procedunt de potentia actiua rei cui est naturaliter coaptata.

Quaesio IIIII. QUarto queritur. vtrum pars alicuius elementi extra locum suum posita possit se mouere ad locum suum. Et videtur quod non. Illud quod est in mobili inquantum est in ipso non potest mouere illud mobile. Unde existens in naui et impellens nauim non mouet. Si autem est extra mouebit. Cum ergo forma elementi sit in elemento elementum per suam formam non potest se mouere.

¶ Item secundum philosophum 8. phy. omne quod se mouet resolubile est in talia duo: quorum vnum est per se mouens: et aliud per se motum. Sed nullum elementum est resolubile in talia duo: prima enim materia per se mobilis non est. ergo nullum elementum potest se mouere.

¶ Item quod mouet inquantum mouet est in actu: quod mouetur inquentum mouetur est in potentia: quia secundum philosophum. 3. phy. motus est actus en tis in potentia secundum quod huius. Sed nihilvnum et idem simul est in actu et potentia cum sint opposita. ergo nihil vnum et idem potest mouere seipsm.

¶ Item philosophus. 7. phy. vult quod omne quod mouetur ab alio mouetur: nullum ergo elementum mouetur a se.

¶ Item philosophus 8 phy. dicit quod grauia et leuia non mouentur a se: sed a generante et a soluente prohibens.

Contra philosophus. 4 celi et mudi. sunt quibus est principium permutationis: cuius est ex se ipso de intus. Sicut graue et leue: ergo cum elementa grauia vel leuia in se ipsis habent principium permutationis vt videtur.

¶ Item philosophus in eodem libro in graui et leui manium est principium permutationis plus et manifestius quam sit declaratioeius et in reliquis rebus: ergo videtur quod elementa cum sint grauia et leuia manifestius habeut in se principium permutationis sue secundum locum quam res alie.

¶ Item per eandem virtutem mouetur res ad locum et quiescit in loco: sed elementum per se ipsum quiescit in loco suo: ergo cum est extra locum suum potest se mouere ad ipsum. Ad hanc questionem dicunt quidam uia non mouentur a se essentialiter: sed tantum modo per accidens: per se ipsa enim mouent medium et medium motum mouet ea: et ita in mouendo medium per se: mouent se ipsa per accidens. Sicut nauta mouendo nauem per se: seipsum mouet per accidens: et hoc videtur esse intentio Commentatoris super 8. physicorum. et super. 3. celi et mundi.

¶ Sed hoc aliis non placet: videtur enim eis quod nihil esset inter caelum et terram: neque dimensio: nec aliud quod lapis mutaret se de celo ad terram quam non per successione. Aliter potest melius argui: quia si medietas partis terre que est inter speram aqueet centrum subito adnihilaretur: aqua descenderet inferius et tamen non per aliquod medium.

¶ Preterea cum grauia et lemia sint mobilia per se: videtur inconueniens quod non habeant motorem a quo per se moueantur.

¶ Preterea ter eandem virtutem per quam grauia et leuia quiescunt in locis suis: mouentur ad illa. Sed sue quietis in locis suis: est aliqua causa per se: ergo est aliqua causa per se sui motus ad loca sua.

¶ Alii dicunt quod mouentur ab influentia loci contrarii expellente.

¶ Sed hoc non potest dici causa per se motus eorum quia tunc quanto scintilla esset propinquor centro tanto velocius moueretur quia fortius attingeretur a causa mouente: et tamen certum est quod motus grauium et leuium est velocior versus finem: quam versus principium.

¶ Alii dicunt quod causa motus eorum est virtus loci naturalis attrahens: ita quod motus eltorum ad sua loca est motus tractus.

¶ Sed contra hoc nc potest argui: Commen. super. 7. phy. dicit quod attractio in qua attrahens est quiescens: et attractum motu non est attractio in rei veritate. Sed attractum mouetur ex se ad attrahens vt perficiat se vt lapis mouetur ad inferius et ignis ad superius.

¶ Unde mihi videtur dicendum: quod quamuis elementa ad suos motus naturales: determinata sunt a generante: tamen per virtutem suam et aliquam participationem influentie que viget in locis suis exequuntur illos motus ad quos a generante sunt determinata. Unde Rabi moyses. 67. ca. dicit quod in quolibet elemento est virtus originalis per quam potest moueri in locum suum motu recto: nisi prohibeat impediens: et tota mouent se per illud tamen per quod sunt in actu: et tota mouentur per illud per quod sunt in potentia. Ad quod efficatiam tamen instius motus coadiuuat motio ipsius medii: facta a graui vel leui quod mouetur. Sicut docet experientia: quia duo corpora eiusdem grauitatis et eiusdem figure si vnum incipiat descendere a loco superiori: et aliud a loco inferiori: ita quod quando incipiens moueri aloco inferiori incipit descendere iam motum a loco superiori peruenerit ad locum equaliter distantem a terra. Sicut locus a quo aliud genere incepit descendere illud graue quod incepit moueri a loco superiori: velocius veniet ad terram quam aliud graue a distantia equali: et tamen in distantia equali equaliter respiciebantur ab influentia loci. Et quod ista fuerit intentio phlosophi. 8. physi. patet per hoc quod ad probandum grauia et leuia non moueri a se: videtur hac propositione quod ea que mouentur a se non sunt determinata ad vnum motum: sed possunt se mouere ad partes contrarias: in quo satis ostendit: quod non intendit negare grauia et leuia moueri a se: nisi pro tato quod non determinant se ad motus suos. Sicut animalia quamuis motus ad quos determinata sunt a generante per virtutem propriam et participationem influentie que viget in locis suis possunt exequi.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod illud quod est imobili inquantum est in ipso: non potest mouere illud etc. Dico quod hoc intelligendum est in corporibus: et de motu ad quem non sunt determinata per naturam.

¶ Ad 2m dicendum: quod illud verbum philosophi intelligendum est de eo quod mouet se: non tantum motum exequendo sed etiam se determinando ad talem motum.

¶ Ad 3m cum dicitur: quod nihil vnum et idem siue est in actu et in potentia etc. Dico quod vnum est in actu ratione forme. Et in potentia ratione materiee. Unde Auic. 2. meta. cap. 2. res secundum quod est in potentia est alia res: et ipsa est alia res secundum quod est in effectu: et parum post: corpus igitur est substantia composita ex quodam per quod habet potentiam et ex quodam per quod habet effectum quod est forma eius per quod vero habet potentiam est materia eius. Dico ergo quod propositio predicta intelligenda est ratione eiusdem et respectu eiusdem.

¶ Ad 4m dicendum: quod illa auctoritas philosophi intelligenda est de eo quod mouetur ab aliquo determinante ipsum ad motum.

¶ Ad 5m dicendum: quod pro tanto dicit philosophus grauia et leuia non moueri a se: sed a generante quia a se ipsis non sunt determinata ad illum motu: sed a generante.

¶ Quaestio V QUinto queritur vtrum elementa die tertio fuerunt facta virtute celi de materia primo creata. Et videtur quod sic. Greg. 4. libro mor. longe vltra medium Aer ex celi qualitate disponitur. Cum ergo inter se distincta sint per suas formas: forme eorum per celi virtutem de potentia materie educte sunt vt videtur.

¶ Item per celi virtutem edu cuntur de potentia materie res viuentes: ergo similiter per celi virtutem educi poterunt forme elementares de potentia materie que sunt minus nobiles.

¶ Item sicut experientia docet: quandoque per virtutem celestem hoc inferius generatur: quandoque conuertitur multa de aqua in aerem: vt patet in estate: quandoque econuerso: vt patet in hyeme. Similiter potest argui de terra respectu aqua et econuerso: ergo videtur quod per virtutem celestem possunt elementa quatuor generari.

¶ Ite Auic. 9. meta. ca. 5. elementa habet materiam in qua conueniunt: et formas quibus differunt: vnde opetet vt ad diuersitatem suarum formarum cooperetur diuersitas dispositionum celorum.

Contra sicut in factione celorum scribitur dixit deus: ita et in faciione elementorum. Ergo videtur quod sicut firmamentum verbo dei immediate tantum factum est de maprimo creata: quod ita elementa facta sunt verbo dei immediate tantum de materia primo creata.

¶ Item maxima virtus actiuain celo est per luminaria. Unde Commen. super. 4 celi et mundi. orbes non sunt casa vite eorum que sunt hoc nisi per stellas: sed illa non fuerunt posita in firmamento ante factionem caelorum sed post: quia fuerunt facta die 4o ergo videtur quod elemeta non fuerut facta mediante celo: sed a deo immediate tantum.

Respondeo quod elementa die tertio: non fuerunt facta virtute celi de materia primo creata sed adeo immediata tantum: sicut bene persuadet ratio prima ad primam partem: et addunt est aliqui rationem aliam dicentes: quod per hoc quod dixit deus producat et congregentur: dedit deus possibilitatem materie et talem dispositionem: vt post luminarium formationem de materia ipsorum elementorum possent forme tales virtute creata naturaliter educi. Unde dicunt quod illa dispositio non fuit in materiaa prima creatione: sed vtrum hoc sit verum vel falsum: non diffinio.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis corpora celestia modo possint de materiavni us elementi educere formam alterius: non tamen hoc poterant antequam elementa essent a deo facta de materia prima creata: quia tunc non erant luminaria in celo: nec erat aliquod elementum formatum. Ad educendum autem per naturam formam vnius elementi: de materia alterius simul concurrit virtus luminarium saltem alicuius vel aliquorum: et aliqua virtus illius elementi: cuius forma de materia alterius debet educi. Quodlibet enim elementum aliquam immittit influentiam in aliud elementum. Si autem dicatur: quod corpus celeste posset educere formam ignis: de materia terre: etiam dato quod nulla penitus adesset influentia ipsius ignis. Saltem tenendum est: quod hoc non posset sine virtute alicuius luminaris: et nullum luminare fuit in firmamento antelelementorum factionem. Credo etiam quod si fuisset possibile quod celum per suam virtutem et suum motum eduxisset formas quatuor elementorum igniendo partem materie sibi propinquiorem: et partem remotissimam maxime inspissando et infrigidando: et sic educendo formam terre: et partem materie: que sequitur ignem calefaciendo: non tamen igniendo: et sic generando aerem: et partem materie que est prope terram inspissando minus tamen quam terream materiam et humectando et alia faciendo que concurrunt ad aque generationem: tamen deus illas formas per seipsum eduxisset immediate tantum: sicut et fecit: quia decebat vt principales partes mundi: et prime hypostases specierum perfectarum: non tantum essent ab eo immediate tantum quantum ad mam: sed est quantum ad formam.

¶ Ex dictis patet solutioad secundum et tertium.

¶ Ad 4m dicendum quod verbum Auic. non est recipiendum in proposito: errauit enim in modo ponendi exitum creaturarum a deo: quia voluit quod a deo non emanauerit immediate tantum nisi vna creatura scilicet intelligentia prima: et posuit plura alia falsa circa modum emanandi creaturas.

¶ Argumenta ad partem secundam gratia conclusionis concedo: verbum tamen Commen tatoris non multum facit ad propositum. Quia loquitur de influentia que est ad generationem non viuentium: elementa autem non viuunt. Celum autem aliud influere in hoc inferiora per partem non stellatam non negat.

¶ Quaestio VI Exto queritur vtrum elta possent aliquid opari sicelum non influeret in ipsa. Et videtur quod enon. Nul lus spiritus posset aliquid operari nisi in virtute supremispiritus: ergo a simili nec aliquod corpus nisi in virtute suprimi corperis.

¶ Item oporsitio rei dependet ab eo per quod res conseruatur in esse: quia operari cuiusset rei dependet ab eius esse: et elta conseruantur in esse per influem tiam celi. vnde videmus ea naturaliter moueni ad loca in quibus est influenus ce¬ li in proportione que requiritur ad conseruationem sui esse: ergo operatio elementorum dependet ab influentia celi.

¶ Item a domino Stephano episco Parisiensis excommunicati sunt dogmatizantes: quod in causis efficientibus cessante prima cessat secunda ab operatione sua. Duntumn secunda operetur secundum materiam suam. sed inter causas efficientes caelum est causa prior quam quodcumque elaenetum.

Contra si celum non moueretur non influeret: quia eius instuentia est per motum: sed si celum staret ignis in stuppam ageret: contrarium enim dogmatizantes a domino Stephano episco Parisien. excommunicati sunt: ergo elita aliquid possent operari si celum in ipsa non influeret.

¶ Item influentia celi contraria nature rei magis impedit naturalem rei operam: quam carentia cuiuscumque celestis influentie. Sed celestis instuentia in tempore hyemali contraria est elementis actiuis: et intempore estiuali elementis passiuis: et tamen in hyeme operantur elementa actiua: et in estate elementa passiua: ergo et ope rari possent si celum nihil penitus influeret in ipsa.

Ad istam questionem dicunt quidam quod si celum nihil influeret in elementa: quamuis elementa non possent operari omnia que possunt celo influete: tamen aliquid possent operari naturali operatione: quod sic patet. Elementa quantum ad totam suam sub stantiam producta fuerunt in esse immediate a deo non mediante corpore celesti: vnde errauerunt dicentes deum produxisse elementorum materiam: mediante corpore celesti: et illi qui dicunt materiam elementorum: quamuis a deo immediate creatam non fuisse primo forma tam ab ipso immediate: sed celesti corpore mediante: a deo ergo immediate acceperunt primo totam suam substantiam et materiam: et ex consequenti aliquod post se naturaliter operari: cum omni nature aliqua propria operatio debeatur: non omnis ergo eorum operatiodepedet ab influentia celi: quia tamen vt dicit Augu. 3. de trini. cap. 4 corpora inferiora quodam ordine reguntur per superiora: concedendum est elementa aliquam nobilitationem et perfectionem accidentalem recipere per virtutem celi: propter quam consequendam naturali appetitu mouentur ad loca sua: eo quod in eis maxime est illa influentia: in illa proportione per quam fortiuntur predictam nobilitationem et perfectionem accidentalem per quam aliquid possunt operari quod alias non possent.

¶ Sed contra predictam opinionem aliqui sic arguunt operari praesupponit esse: sed si celum nihil penitus influeret in elementa desinerent esse: quod probant auctoritate experientia et ratione. Auctoritate sic. Rabi moyses. 67. cap. dicit: quod sicut si quiesceret cor a motu suo quasi in ictu oculi moreretur homo: et destrueretur motus eius et virtutes sic et si celi motus quiesceret per punctum hore periret mundus in vniuerso suo: et destruerentur omnia que sunt in ipso: et dixit hoc estimans quod nihil caelum influeret nisi per motum in quo tamen non acquiesco sibi.

¶ Experientia sic videmus grauia et leuia naturaliter tendere ad loca sua naturalia: et non videtur esse alia ratio: nisi quia in eis est influentia corporis quintiin illa proportione quam requirunt ad hoc quod conseruentur in suo esse.

¶ Raitione arguunt sic. cum ex vno elemento generatur aliud huius generationis elementum: generans est causa secunda. et corpus quaintum est causa prima. Sed sicut dicitur in commento super primam propositionem de causis non figitur causatum cause secunde: nisi per virtutem causae prime: ergo conseruatio elementorum non tantum est causa prima extra genus: que est causa simpliciter prima: sed a causa prima in genere que est corpus quantum. Et hi respondent ad ea que predicta opinio pro se adducebat. Dicunt enim quod quamuis forme elementorum fuerunt a deo: tamen ex hoc non sequitur quod non dependeant a celesti corpore: quia si aliquem effectum qui potest esse a deo mediante causa secunda deus faciat immediate tantum: non propter hubec minus dependet a causa secunda quam si factus esset ea mediante.

¶ Est ergo istorum opinio quod si celum nihil influeret in elementa quod nihil penitus agerent: quia desinerent esse.

¶ Sed contra hanc opinionem aliqui sic arguunt: nulla res desinit esse per subtractionem eius: quod non potest esse sui causa nec cum causa. Sed corpus quintum non potest esse productionis materie causa nec cum causa: quia materia non potest produci in esse nisi per creationem: ergo materia non desineret esse per subtractionem corporis quinti inftuentie. Sed si forme eltorum desinerent e. per subtractionem influentie corporis quinti materia eorum desineret esse: cum non produceretur aliqua forma alia mediante quasi materiam haberet esse: materia autem naturaliter esse non potest nisi per formam: quia sicut naturale esse accidentis est esse per subiectum: ita naturale esse materie est esse per formam. Sed forte ad hanc rationem dicerent alii: quod non esset inconueniens: quod materia per modum predictum desineret esse per subtractionem influentie corporis quinti: quia per consimilem modum possunt esse cum causa materie: in haec enim quod possunt esse cum causa forme: per quammateria habet esse possunt esse cum causa materie: non tamen possunt esse cum causa essentie eius. Dicit enim Auicen. 2. metaph. cap. 4 quod possibile est esse aliquam causam essendi rem: ita vt non fit per illam nisi esse rei.

¶ Alii dicunt ad questionem quod si celum nihil influeret in elemeta: elementa manerent: quia et si sint generabilia et corruptibilia secundum partes: tamen ingenerabilia et incorruptibilia sunt secundum se tota quamuis enim secundum se tota fuerunt adeo producta. hoc tamen non fuit per generationem naturalem: vnde secundum se tota inquantum sunt inter partes principales mundi: non dependent a corpore quinto: vnde si celu nihil influeret: et terra esset luminosa ad hoc haberent aliquam operationem non per quam producerent naturales effectus qui perducuntur per motum: sed effectus qui dicuntur intentionales. Sicut est lumen in medio et similitudines caelorum: bene adhuc possent immutare visum: cuius immutatio est sine materiali immutatione: tam ex parte obiecti: quam ex parte medii et organi.

¶ Harum trium opinionum media dimissa tanquam falsa et periculosa: eo quod nimis videtur fauere illis: qui dicunt primam materia fuisse a deo productam mediante celesti corpore: prima et secunda possunt probari et sustineri.

Ad primum dicendum: quod non est simile: quia omnis creatura quantum ad totam suam substantiam et virtutem dependet a supremo spiritu: qui deus est: non sic autem elementa a celo.

¶ Ad secundum patet solutioex dictis in questione.

¶ Ad tertium dicendum quod articulus loquitur de causa efficiente simpliciter prima cuius mouerinon est caelum: sed deus sine cuius influentia nulla creatura aliquid agere posset.

¶ Preterea caelum non est causa efficiens elementorum secundum se tota: vt visum est.

¶ Ad argumenta ad partem secundam dicendum quod primum non cogit: quia quamuis caelum habeat aliquem modum influendi per motum quem non haberet sine motu: quia eius influentie non sic renouarentur: nec alternarentur per comparationemad diuersas partes mundi: nec secundum illum modum proportionarentur quomodo proportionantur: tamen si modo staret sua naturali influentia non priuaretur que sibi ratione sue materie debetur.

¶ Secundum etiam deficit: quia nunquam influentia celestis in hyeme ita est contraria elementis actiui nec in estate passiuis quin ab aliqua parte celi sit aliqua influentia coadiuuans actiua: et aliqua coadiuuans passiua.