Articulus 3

Questio. I.

PRimo ostendo quod liber volens cum ancila manere quam ipse tempore contra ctus credebat liberam non potest ab illa dimitti: ex tra de eo qui duxit in matrimonium quam polluit per adulterium. c. I dicitur de quodam qui habens vxorem legitimam: aliam huius rei insciam sibi copulauit. Et prima mortua nititur discedere a secunda quod nisi mialier diuortium petat ad petitionem viri non sunt aliquatenus separandi: quod verum non esset nisi matrimonium tenere posset ex parte vna et non ex parte altera. ergo a simili quamuis matrimonium contractum inter liberum et ancillam quam tempore contractus credebat liberam non teneat ex parte liberi tenet tamen ex parte ancille: quamuis ergo cognita sub seruili conditione mulieris posset dimitti a libero: liber tamen contra propriam voluntatem ab ancilla dimitti non potest

¶ Item extra de desponsatione impuberum. De illis dicitur de duobus qui ante annos aptos matrimoniis sponsalia contrahunt quod mulier postquam ad annos nubiles attingit: et in eum qui nondum ad annos aptos matrimoniis venerat consentit: amplius non poterit dissentire nisi alius post. quam ad legitimam etatem peruenerit in eam suum negauerit praestare consensum. ergo potest tenere matrimonium ex parte vna: et non ex parte alia: et tunc argue vt prius.

Contra 23. q. 2. Si quis ingenuus in glo ditr si libera contraxit cum eo quem credebat liberum eomperta conditione seruitutis: neuter cogetur stare cum altero quantum ad vinculum matrimonii.

Respondeo quod inter liberum et ancillam quam ipse tempore contractus credebat liberam nullum fuit matrimonium in rei veritate: quia quamuis valuerit consensus ex parte ancille: non valuit tamen ex parte liberi: ad hoc enim vt valeat matrimonii contractus requiritur mutuus consensus: et ideo manifesta conditione seruitutis in ancilla: ancilla non cogitur stare cum libero quantum est ex vi matrimonii: vnde si contraheret matrimonium cum alio teneret matrimonium: ratuione tamen fidei promisse bene tenetur ei: quia quilibet tenetur seruare quod libere promittit: maxime si fide vel iuramento firmetur: si tamen obseruari possit sine detrimento salutis.

Ad primum In oppositum dicendum quod sicut dicit glo. ibidem super illud verbum. Nisi mulier diuortium petat: vir compellitur remanere cum ea ita vt de nouo consentiat in eam si ipsa velit propter dolum et cul pam ipsius viri: et non econuerso: non quia matrimonium fuisset inter eos: vnde si vir ante nouum consensum in eam contrahe ret cum alia contractus teneret.

¶ Ad secundum dicendum quod sicut dicit glo. ibidem verum est quod multi contractus ex vna parte possunt tenere: et ex altera non: vt si pupillus contrahit cum maiore sine tutoris auctoritate: sed secus est in matrimonio: quia illud vinculum non potes constare nisi ex duobus consensibus: nec obstat quod in hac decretali dicitur quod ille qui prius venit ad annos nubiles alium tenetur expecta re: non ratione matrimonii: sed ratione sue promissionis: vndesi contraheret cum alia matrimonium: teneret etiam si in missione cum prima interuenisset iuramentum.

Quaestio II

SEcundo quaeritur vtrum liber qui contraxit cum ancilla qua credebat liberam: possit licite ab ea aliter quam per iudicium ecclesie separari.

Respondeo quod aut contraxerunt in facie ecclesie: aut non: tamen contraxerunt coram testibus: per quos contractus potest probari: autem ita secrete quod nullo modo potest probari. Si contraxerunt primo modo: per iudicium ecclesie sunt separandi: quia quamuis in rei veritate matrimonium fuit nullum: tamen ecclesie debet constare de impedimento quo in forma iudicii cognitosententiabit matrimontum nullum fuisse. vnde nemo pro quam tuncumque publica causa potest ab vxore sua separari sine iudicio ecclesie. extra de diuortiis. Porro. Si autem contraxerunt se cundo modo etiam per iudicium ecclesie separandi sunt: quia cause contractuum matrimonialium que probari possunt in iudicio ecclesiastico ad iudicium ecclesie debet referrialias multi fraudes possent committere in dimittendo vxores proprias falso eis obiicientes notas seruilis conditionis. Si autem contraxerunt modo tertio: tunc distinguo quia aut fama est eos contraxisse aut non: si fama est: adhuc videtur probabiliter posse dici quod non nisi per iudicium ec clesiasticum debent separari ad vitandu scandalum: si autem de hoc nulla penitus est sama: non video quare non possit eam propria auctoritate dimittere si certus est de eius seruili conditione.