Articulus 3

Quaestio PRimo ostendo quod actio malainquantum mala sit a deo. Quia actio sub ratione que mala non dicitur esse ab homine: nisi quia facit actionem cui accidit malitia. Sed deus facit illam eandem actionem cui accidit malitia: ergo vere potest dici esse a deo sub ratione qua mala.

¶ Item si sint aliqua duo: quorum vnum non possit fieri sine alio: qui facit vnum cooperatur ad alterius factionem Sed malitia in actione non posset fieri nisi fieret ipsa actio. ergo cum deus faciat ipsam actionem cooperatur ad factionem malitie in actione.

¶ Item qui scienter facit actionem inseparabilem a malitia: per consequens videtur auctor esse malitie. Sed quedam sunt actiones inseparabiles a malitia: dicit enim philosophus in ethicis lib. 2. cap. 6 quod quaedam mox nominata coniuncta sunt malo: ergo cum omnis actio: vt prius ostensum est: sit a deo: deus est auctor malitie inaliqua actione.

¶ Item malitia est in actione ex sui relatione ad indebitum finem. Sed talis relatio a deo est: cum sit res positiua: ergo malitia actionis a deo est. 3.

Contra Aug. in lib. 83. q. q. 21. dicit quod deus non est causa deficiendi id est tendendi ad non esse: qui vt ita dicam essendi causa est: cum ergo malitia actionis sit defectus in actione actio inquantum mala a deo non est.

¶ Item deus cum sit iustus iudex: non punit hominem pro eo quod ipsemet deus facit. Sed deus punit hominem proactione: inquantum mala: ergo deus non facit actionem malam sub ratione qua est mala.

Respondeo quod actio mala sub ratione qua mala non est a deo: quia sub ratione qua mala est in ea defectus debite entitatis: et vtilitatis et debiti ordinis. Sed omnipotentie dei repugnat deficere insua actione: sue sapientie repugnat facere aliquid inutile Et sue bonitati repugnat aliquid inordinatum facere: et ideo sicut deus non potest non esse omnipotens: et omnisciens et summe bonus: ita non potest esse causa male voluntatis ipsius hominis sub ratione qua mala.

¶ Preterea secundum Diony. 2. cap. de diui. no. effectus habet aliquam similitudinem sue cause. Sed nullus effectus potest esse similis deo ratione alicuius defectibilitatis: quia in deo nulla defectibilitas est: ergo a deo nulla est actio: inquantum defectuosa: ergo nec inquantum mala: quia actio non est mala nisi inquantum deficit a bono debito.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod actio sub ratione qua mala non dicitur esse ab homine nisi quia facit actionem cui accidit malitia. Dico quod falsum est: sed addendum est quod ab actione non excludit malitiam per appositionem boni debiti in actione quod facere potest et facere tenetur. Deus autem non tenetur prohibere malitiam ab actione: quia iuste potest permittere mala fieri: vt superius lib id est ostensum est.

¶ Ad secundum cum dicitur quod si sint aliqua duo quorum vnum non possit fieri sine alio: qui facit vnum cooperatur ad alterius factio nem etc. Dico quod verum est sic intelligendo quod neutrum eorum sine alio possit fieri: sed quamuis malitia que est in actione: non potuisset fieri sine actione: tamen illa actio fieri potuisset sine malitia. Uerbi gratia. in actione de qua minime videtur velle malum deo quod est deum odire: ipsa actio ratione essentie: non plus dicit quam velle malum. Sed velle malum potest esse sine malitia: sicut cum homo vult malum illi qui est dignus malo. Odire autem deum dicit ipsam actionem cum sua deformitate: et ideo a malitia separari non potest.

¶ Dicunt tamen aliqui quod maior argumenti est falsa de agente per imperium voluntatis: quia voluntas potest distinguere inter illa que in re sunt insepaerabilia. Potest enim contingere quod vir habens filium valentem nollet illum non habuisse: et tamen non placet sibi virginitatem amisisse: deus autem operatur per imperium voluntatis.

¶ Ad tertium dicendum quod ille actiones que mox nominate coniuncte sunt malo non nominant essentias actionum tantum. Sed nominant actionum essentias et deformitates earum. Sicut sunt fornicari et mentiri: fornicari enim non tantum dicit concubitum viriet mulieris: qui est tota essentia actionis fornicarie: sed etiam carentiam debiti obiecti talis actus: hoc est carentiam vxoris proprie. Similiter mentiri non tantum dicit affirmare aliquid de aliquo vel negare in quo consistit tota essentia illius actus: qui est mendacium: sed carentiam realis correspondentie.

¶ Ad quartum dicendum quod relatio ad indebitum finem: non tantum dicit relationem: sed etiam deformita tem relationis ratione indebiti finis: que quidem deformi tas a deo non est.

¶ Uel potest dici quod relatio actionis ad finem indebiti: ideo est mala: quod non est ad finem debitum: a deo non est: quia non habet nisi causam deficientem

Quaestio II. Secundo queritur vtrum enunciatio falsa inquantum falsa sit a deo. Et videtur quod sic: Quia illud est a deo quod non potest fieri nisi per deum. Sed demonstrato aliquo homine peccatore: illa enum ciatio qua peccator enunciatur falsificari non potest: nisi e deum: quia nullus alius a deo sibi iustitiam potest dare: ergo videtur quod postquam iustificatus est falsitas enunciationis qua enunciatur peccator a deo est.

¶ Item quicquid est causa cause est causa causati. Sed conuenientia rerum quae a deo est: causa est falsitatis in negatiua enunciatione: ergo falsitas enunciationis negatiue a deo est.

¶ Item vtrunquam contrariorum dicit aliquam naturam positiuam. Sed verum et falsum sunt contraria: ergo falsitas dicit aliquam naturam positiuam: sed omne quod dicit naturam positiuam est a deo: ergo falsitas enunciationis a deo est.

¶ Item. 3. Re. vlt. dicit deus spiritui mendaci egredere et facita: dixerat enim ille spiritus quod per mendacium deciperet regem israel: ergo videtur quod illud mendacium quod dixerunt falsi prophete regi istul per suggestionem mendacis spiritus a deo fuerit imperatum.

Contra ens et verum conuertuntur: sed omne quod est a deo habet aliquam entitatem: ergo et aliquam veritatem: sid in falsitate nulla est veritas: ergo falsitas enum ciationis a deo non est.

¶ Item a deo non potest esse priuatio bonitatis: quia est summe bonus: ergo nec priuatio veritatis cum sit summe verus: sed falsitas est priuatio veritatis ergo a deo non est falsitas enunciationis: nec esse potest.

Respondeo quod enunciatio falsa inquantum falsa non est a deo.

¶ Ad cuius intelligentiam sciendum quod secundum Ansel. lib. de veritate. cap. secundo Alia est rectitudo et veritas enunciationis: quia signt ad quod signandum facta est. Alia vero quia signt quod accepit significare. Hanc enim secundam veritatem semper habet. Aliam ve¬ ro non semper: quia istam habet naturaliter: aliam habet accidentaliter: et secundum vsum. Carentia autem prime veritatis in enunciatione falsitas est. Contingit ergo considerari ipsam enunciationem inquantum est essentia quedam: et sic a deo est quia a deo sunt illi termini: et compositio terminorum: etiam et quantum ad suam veritatem naturalem: que consistit in hoc quod significat illud quod accepit significare: et sic etiam a deo. Con tingit etiam in enunciatione falsa considerare priuationem illius veritatis accidentalis: quae veritas consistit in hoc quod significat id ad quod significandum facta est: et ratione huius priua tionis: a deo non est: quia non habet causam efficientem: sed deficientem. Cum ergo priuatio talis veritatis sit falsitas inenunciatione: sequitur quod enunciatio falsa: inquantum falsa a deo non est.

Ad primum in oppositum cum dicitur quod demonstrato homine peccatore: illa enunciatio qua enunciatur peccator falsificari non potest nisi per deum etc. Dico quod non est verum: quamuis enim deus iustificet peccatorem: non tamen falsificat enunciationem. Sed homo qui enunciat: non sicut est in re. Ueritas enim enunciationis supra ipsam enunciationem nihil videtur addere nisi relationem conformitatis ad ipsam rem. Et falsitas carentiam conformitatis ad ipsam rem. Intellectus autem creatus causans enunciationem causat conformitatem eius ad rem vel carentiam conformitatis: et ipsam carentiam causat ex sui defectibilita te. Ueritas ergo vel falsitas in enunciatione sunt ab intellectu creato enunciante: quamuis ad hoc requiratur quod ita res se habeat vel non habeat: quia relatio non tantum requirit subiectum in quo sit: sed terminum respectu cuius sit.

¶ Ad se cundum cum dicitur quod conuenientia rerum que a deo est causa est falsitatis in negatiua enunciatione etc. Dico quod falsum est: immo ille qui enunciat non secundum quod est in re: sicut ille qui de struit albedinem in aliqua re ca est carentie similitudinis ipsius ad aliam rem albam. Nec potest vere dici illa res alba causa carentie conformitatis: que est in re non alba ad eam.

¶ Ad tertium soluendum est per interemptionem minoris primi syllogismi. falsitas enim enunciationis nihil positi uum importat formaliter. Est enim carentia conformitatis in enunciatione ad ipsam rem. Si enim aliquam naturam positiuam importaret a deo esset.

¶ Ad quartum dicendum quod illud verbum egredere et fac: ita exponi debet: aut permissiue: aut enunciatiue non imperatiue. Sicut etiam res propositio sita per modum enunciationis intelligitur prohibitiue: cum dicitur Exond. 20. Non habebis deos alienos coram meidest precipio quod non habeas.