Articulus 2

Quaestio I.

PRimo ostendo quod consensus mutuus de translatione potestatis corporum ad tempus faciat matrimonium. Omnis carnalis concubitus extra matrimonium est illicitus: sed carnalis concubitus cum concubina quamuis sit illicitus habenti aliam vxorem: tamen licitus est aliam vxorem non habenti. dicitur enim. C. de concu. l. 1. Nemini licentia concedatur constante matrimonio concubinam penes se habere. In quo videtur dare intelligi quod non constante matrimonio talis licentia potest concedi: ergo videtur quod concubinatus sit matrimonium: sed constat quod non est nisi ad tempus.

¶ Item qui potest aliquam rem concedere simpliciter: potest etiam concedere ad tempus: sed vir et mulier possunt sibi mutuo concedere simpliciter potestatem corporum suo rum: ergo hanc concessionem possunt facere ad tempus: sed talis concessio efficit matrimonium.

¶ Item sicut se habet consensus simpliciter ad matrimonium simpliciter: ita consensus ad tempus ad matrimonium ad tempus: ergo sicut mutuus consensus simpliciter efficit matrimonium simpliciter: ita mutuus consensus ad tempus efficit matrimonium ad tempus.

Contra extra de conditionibus in desponsatione appositis. c. vlti. dicitur si alter dicat alteri. Contraho tecum donec inueniam aliam honore vel facultate meliorem: talis contractus caret effectu: hoc autem non est nisi: quia talis contractus est ad tempus.

¶ Item secundum magistrum superius di. 27. c. 1. Matrimonium indiuiduam vite consuetudinem retinet: sed contractus ad tempus est diuisibilis: ergo talis contractus non potest esse matrimonium.

Respondeo quod non potest contrahi matrimonium ad tempus. Seruus enim alicuius domini habentis super ipsum plenitudinem potestatis non potest sine concesssone domini illius et auctoritate concedere alii qualencumque potestatem in corpus suum: sed quilibet homo est seruus dei qui habet super quemlibet hominem omnimodam plenitudinem potestatis: ergo nullus vir potest concedere mulieri: nec econuerso: aliquam potestatem in corpus suum nisi ex concessione dei explicita vel implicita: deus autem non tantum non concedit: sed etiam prohibet fieri inter virum et mulierem mutuam concessionem potestatis suorum corporum quantum ad concubitum carnalem ad tempus: quod patet Matth. 19. vbi dicitur. Quod deus coniunxit homo non separet

¶ Triplex autem est congrua ratio quare deus hoc voluit fieri. Una est: quia hoc esset contra bonum prolis. copulati enim ad tempus non essent ita solliciti vt in pluribus de sue prolis disciplina et educatione religiosa sicut copulati simpliciter.

¶ Alia est: quia hoc esset contra bonum honeste dile ctionis: que debet esse inter coniuges: quia forte quamuis copulati ad tempus plus diligerent se propter delectabile secundum carnem quam copulati simpliciter: tamen dilectione que est propter honestum compulati simpliciter: magis diligunt se: vt in pluribus quam si essent copulati ad tempus: plus enim diligit vnusquisque vt in pluribus rem que sua est simpliciter: quam si non esset sua nisi ad tempus.

¶ Tertia ratio est: quia in copula ad tempus non saluaretur ratio sacramenti: quia talis copula cum esset diuisibilis non significaret indiuisibilitatem humane nature a persona filii dei: nec indiuisibilem vnionem ecclesie cum Christo.

Ad primum in oppositum dicendum: quod dicta lex concubinatum non concedit: sed homini non vxorato permittit tanquam lege humana non puniendo: nec ex hoc sequitur quod puniri non debeat lege diuina: quia sicut dicit Aug. 1. liberi arbitrio longe ante medium. Lex humana multa impunita relinquit: que per diuinam prouidentiam vindicantur et recte.

¶ Ad secundum dicendum: quod maior est vera quando potestas superioris domini ita concedit seu permittit fieri concessionem rei ad tempus: sicut permittit ea fieri simpliciter quod in proposito non est verum: vt visum est in corpore quaestionis.

¶ Ad tertium dicendum quod maior falsa est: sicut patet ex dictis in corpore questionis.

Questio. II. SEcundo queritur vtrum mutuus consensus conditionalis faciat matrimonium: re non existente posita sub conditione. Et videtur quod sic. extra de conditionibus in despositiosatione appositis. c. 1. Quicumque sub conditionis nomine aliquam desponsauerit et eam relinquere voluerit: dicimus quod frangatur conditio et desponsatio irrefragabiliter teneatur: ergo siue existat conditio siue non: tenet desponsatio: multo fortius ergo matrimonium.

¶ Item si aliquis iurauerit mulieri se eam ducturum in vxorem: si tantum sibi donauerit scilicet 10 vel. 20. marcas. si conditio non existat et interueniat consensus de praesenti: autem carnalis sequatur copula: eam tenetur accipere in vxorem. extra. e. ti. De illis: ergo a simili matrimonium tenet: quamuis res apposita sub conditione non existat.

Contra et ti. super eo dicitur de illo qui consensit in quandam mulierem si pater eius suum praestaret assensum: quod nisi voluntas patris postmodum intercedat: nequaquam cogendus est ad matrimonium contrahendum. Sed si sponsalia sub conditione contracta non tenent re posita sub conditione non existente: a simili nec matrimonium.

Respondeo quod condtionum appositarum in contractu matrimonii: quaedam sunt contra matrimonii substantiam: vt si alter dicat alteri. Contraho tecum sigenerationem prolis euites: quod est contra bonum prolis. Uel donec inueniam aliam honore vel facultate meliorem: quod est contra significationem sacramenti. Aut si adulterandam te tradas: quod est contra bonum fidei: et sub talibus conditionibus: nullum matrimonium est: vt habetur extra de condi. in desponsatione appo. c. vlti.

¶ Quedam sunt non contra substantiam matrimonii. Et ista rum quaedam sunt turpes aut impossibiles: et matrimonium contractum sub talibus conditionibus tenet: quia pro non adiectis habentur: vt dicitur in decretali praedicta: quaedam sunt honeste et possibiles: et istarum quaedam sunt de preterito: vt si dicatur. Contraho tecum si maritus tuus mortuus est: quaedam de praesenti: vt si dicatur. Contraho tecum si tu es virgo: et sub istis conditionibus vel similibus matrimonium contractum tenet existentibus rebus in conditionibus appositis: aliter non. Et sic intelligitur auctoritas ad partem secundam allegata: quamuis illa videatur de sponsalibus loqui. Quedam sunt conditiones de futuro: vt si dicatur. Contraho tecum si patri tuo vel patri meo placuerit: et tunc iudicandum est sicut de sponsalibus sub conditione contractis: quia vt dicitur extra de condi. in desponsatione appositis. Super eo. Hmoni consensus non est de praesenti habendus liceper verba de praesenti euidentius exprimatur: quia in alieno arbitrio non habito: sed habendo consistit.

Ad primum dicendum: quod ila decretalis intelligitur de conditione turpi non existente contra naturam matrimonii: vt dicit Apparatus ibidem.

¶ Ad secundum dicendum: quod quamuis primo apposita sit conditiode futuro: si postea consentiat de presenti: autem carnalis copula subsequabatur: conditione non replicata recedit a conditione prius apposita: et simpliciter intelligitur consentire: vt dicit Apparatus ibidem.

Quaetd III. TErtio quaeritur vtrum consensus clandestinus efficiat matrimonium. Et videtu quod non 30. q. 5. Aliter. Dicitur de clandestinis matrimoniis quod non sunt coniugia: sed adulteria vel concubinia: vel stupra aut fornicationes pontius quam legitima coniugia.

¶ Item quia ecclesia prohibet consanguineos matrimonialiter copulari: ideo mutuus eorum consensus matrimo nium non efficit: sed ecclesia prohibet matrimonia clandest: na. eadem. q. nullus. et extra de clandestina desponsatione. Cum inhibitio. ergo consensus clandestinus matrimonium non efficit.

¶ Item carnalis concubitus inter coniuges est licitus: sed si aliqui clandestine matrimonium contrahant non lic eos simul carnaliter copulari: quia scandalizarent pplulium: ergo videtur quod tale matrimonium est nullum.

Contra 30. q. 5. Iudicantem dicitur de illis qui clandest) ne consenserunt quod reatum adulterii vterque in turrit: dum vtroque eorum viuente alii se coprulauerit: sed hoc non esset verum nisi per mutuum consensum clandestinum contraxisset matrimonium verum: ergo talis consensus verum efficit matrimonium.

¶ Item si tales transfertent se ad regionem longinquam vbi non est consuetudo monitiones et solennitates i matrimoniis adhiberi: licitum esset eos ibi carnaliter copu lari: sed nunquam carnalis copula extra matrimonium est licita: ergo clandestinus consensus verum efficit matrimonium.

Respondeo quod sicut matrimonium clandestinum dicitur tripliciter: ita potest dici de clandest. no consensu. Uno modo dicitur mrimonium clandestinum quod con¬ trahitur sine presentia testium extra de clande. despsitio. Quod nobis. Alio modo quod contrahitur non adhibitis solennitatibus consuetis: quamuis contractum fuerit in praesentia testium. 30. q. 5. Aliter. Tertio modo quando sit sine praemissa denunciatione: extra de clande. despomo. Cum inhibitio: et quolibet istorum modorum si affuit mutuus consensus per verba de praesenti expressus verum est matrimonium secundum dei et conscientie iudicium: illud tamen quod ita est clande stinum quod non fuit in praesentia testium non iudicabitur verum matrimonium ab ecclesia que iudicat secundum allegata. vnde si aliquis istorum cum alia persona in facie ecclesie contraheret: praeciperetur ei per ecclesiam cohabitatio cum ea: et prohiberetur ei accessus ad primam: cui tamen praecepto obedire non deberet quantum ad redditionem carnalis debiti: quia magis obediendum est iudicio dei et conscientie quam iudicis ecclesiastici: qui secundum presumptiones iudicat: in quibus tamen posset obedire ecclesie absque peccato obedire tenetur: sicut in subueniendo illi mulieri in necessariis si indiget: et ipse illi et alii sufficere posset.

Ad primum in oppositum dicendum: quod sicut dicit magister huius dist. c. 2. illud non est ita intelligendum quod non sit legitimum coniugium: sed quia non habet decorem et debtam honestatem. Uel potest dici quod illud de cretum intelligendum est de clandestino consensu non expresso in praesentia testium: qui consensus non efficit matrimonium secundum praesumptionem: et ideo carnalis concubitus talium ab ecclesiaillicitus iudicatur.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de vtra quam prohibitione: quia ita prohibet consanguineos copulari quod personas intendit reddere illegitimas ad contrahendum: non sic autem prohibet clandestina matrimonia.

¶ Ad tertium dicendum: quod quamuis carnalis concubitus in matrimonio sit licitus regulariter: tamen per accidens aliquo loco et aliquo tempore potest esse illicitus: vt propter scandalum populi: sicut dictum est: vel propter ecclesie prohibitionem: que alicubi prohibet coniuges carnaliter copulari antequam adhibeatur matrimonio solennitas consueta: quam tamen prohibitionem quidam dicunt esse non respectu actus debiti reddendi: sed respectu actus petendi: vnde peccaret exigens: et non peccaret reddens.

Quaestio IIII.

QUarto queritur vtrum consensus in carnalem copulam sit necessarius ad matrimonium contrahendum. Et videtur quod sic. 17. q 1. Sunt quidam. Uouentibus supple virginitatem non solum nubere: sed etiam velle damnabile est: sed hoc verum non esset nisi consensus in carnalem copulam necessarius esset ad matrimonium contrahendum.

¶ Item ad contrahendum matrimonium necessarius est consensus in ea paertque est matrimonium institutum. Sed matrimonium non tantum modo institutum est in officium: sed etiam in remedium: ergo ad ipsum contrahendum necessarius est consensus in illud per quod habetur remedium contra carnalem concupiscentiam: illud autem remedium est carnalis copula.

¶ Item ad contrahendum matrimonium necessarius est consensus in illud quod si excludatur in contractu: matrimonium nullum est. Sed si vir et mulier contraherent apposita hac conditione quod vnus alii numquam debitum redderet nullum esset matrimonium: ergo ad contrahendum matrimonium necessarius est consensus in redditionem debiti.

Contra magister huius di. c. vlti. Consensus cohabitationis vel carnalis copule non facit coniugium: sed consensus coniugalis societatis verbis secundum praesens tempus expressus.

¶ Item beata virgo verum matrimonium contraxit cum Ioseph. non tamen in carnalem copulam consensit: quia semper virgo perfecta non tantum corpore: sed etiam mente permansit: ergo consensus in carnalem copulam non est necessarius ad matrimonium contrahendum.

Respondeo quod ad matrimonium contrahendum non est necessarius consensus explicite in illud quod non est de matrimonii essentia: copula autem carnalis est huiusmodi: postquam enim aliqui matrimonium contraxerunt sipostea perpetuo continerent: nihilominus esset inter eos verum matrimonium: sicut patuit in matrimonio inter vir¬ ginem Mariam et Ioseph. ad contrahendum ergo matrimonium non est necessarius consensus in carnalem copulam explicite: quia tamen in essentia matrimonii continetur carnalis copula sicut vsus in potestate ordinata ad vsum non de necessitate: sed voluntarie: ideo aliquo modo implicite requiritur consensus in carnalem copulam ad contrahendum matrimonium: inquantum ad hoc necessarius est consensus mutuus in translationem corporis proprii in potestatem alterius coniugis quantum ad concubitum coniugalem: sed hoc non est consentire in carnalem copulam neque explicite neque implicite absolute: sed implicite et sub conditionem scilicet si alter coniunx vti sibi concessa voluerit potestate.

Ad primum in oppositum dicendum: quod ile qui veo uit virginitatem: volendo nubere: vult se obligare obligationi incompossibili voto suo si alter coniunx voluerit: et ideo mortaliter peccat: quia quantum in se est vult se exponere necessitati veniendi contra votum suum si alter voluerit. Et quamuis quod dictum est regulariter sit verum: ex inspiratione tamen spiritus sancti virgo que vouit virginitatem sine peccato nubere potest: sicut patuit in virgine gloriosa que antequam nuberet certificata fuit per reuelationem spiritus sancti quod Ioseph ab ea numquam debitum exigeret: et ideo contrahem do cum eo non exposuit se alicui periculo veniendi contra votum quo virginitatem vouerat cum esset perfecte certificata quod Ioseph non vteretur potestate sibi concessa.

¶ Ad 2m dicendum: quod non plus concludit nisi quod necessarius est consensus in carnalem copulam implicite et sub conditionem scilicet si alter consunx potestate sibi concessa vti voluerit.

¶ Ad tertium dicendum: quod si aliqui contrahunt inuicem sub hac conditione: quid nunquam sibi inuicem reddent debitum: ipsi non tantum excludunt carnalem copulam: sed etiam mutuam translationem corporum suorum in alterius potestatem quantum ad concubitum coniugalem: et ego bene concedo quod consensus in talem transla tionem requiritur ad matrimonium contrahendum.

Ad argumenta ad partem aliam patet quid dicdebeat ex iam dictis: et quomodo inter gloriosam virginem Mariam et Ioseph fuit verum matrimonium absque preiudicio virginitatis eiusdem.