Articulus 2

Questio. I.

Rimo ostendo quod matrimonium non consumatum possit dissolui per mutuum dissensum. extra de reg. iur. Omnis res. Omnis res per quas cumque nascitur causas: per easdem dissoluitur: sed matrimo nium nascitur per mutuum voluntatis consensum: ergo dissoluitur per mutuum voluntatis dissensum.

¶ Item destructa causa destruitur effectus: quia sicut dicit Auic. 6. meta. sue. c. 1. Causatum eget datore sui esse semper et incessanter quamdiu habuit esse. Et ca. sequenti dicit: quod vnaqueque causa est simul cum causato: sed mutuus consensus qui est matrimonii causa destruitur per dissensum: ergo per mutuum dissensum matrimonium dissoluitur.

¶ Item destrructo fundamento religionis destruitur religio: sed matrimonium comprehendit duas religio nes simul fundatas super mutuum consensum: vt ostensum est: ergo per destructionem consensus destruitur matrimonium.

Contra 32 q. 7. Licite que separatur a viro nunquam carebit coniugii sacramento: etiam si non reconcilietur viro: hoc autem verum non esset si dissensus matrimonium dissolueret.

¶ Item extra de reg. iur. Omnis res. dicit glo. quod matrimonium solo dissensu non dissoluitur.

Respondeo quod matrimonium dissolui dupliciter potest intelligi: aut quantum ad thorum: autem quantum ad vinculum.

¶ Primo modo dissolui potest per mutuum dissensum: si enim ambo dissentiunt a carnali copula possunt concorditer facere continentie votum quo facto vnus alii non tenetur obedire quantum ad carnalem copulam.

¶ Secundo modo matrimonium dissolui non potest per mutuum dissensum. Cuius ratio est: quia mutuus consensus non est tota matrimonii causa: sed ad hoc principaliter concurrit institutiodivina: vt superius ostensum est: et quia deus ordinauit vt post mutuum consensum vinculum illud non maneat subiectum voluntati eorum ideo quantum ad vinculum dissolui non potest per mutuum dissensum.

Ad primum in oppositum patet solutio ex iam dictis: quia consensus mutuus non est tota causa: quod si esset per mutuum dissensum posset dissolui.

¶ Ad 2m dicendum: quod illud verbum intelligendum est de causa quae non tantum est effectiua: sed etiam conseruatiua effectus: talis autem causa matrimonii non est contra hentium mutuus consensus.

¶ Ad tertium dicendum: quod matrimonium fundatur super factum esse mutui consensus et subiectione coniugum institutioni divine: per mutuum enim consensum dum est in fieri fiunt coniu ges: dum factus est: sunt coniuges: non est autem possibile factum esse consensum destrui: impossibile est est coniuges non esse subiectos institu tioni divinae: quod et si per impossibile et incompossibile poneremus coniuges desinere esse sub diuina potestate per mutuum dissensum possent vinculum dissoluere.

Questio

SEcundo quaeritur vtrum matrimonium non consumatum possit dissolui per religionis ingressum. Et videtur quod non: quia matrimonio contracto statim alter coniugum tenetur alteri petenti reddere debitum: quia sicut dicitur. ff. de reg. iu. Inomnibus. In omnibus obligationibus in quibus dies non ponitr presenti die debetur: sed hoc non esset verum si matrimonium non consumatum solui posset per religionis ingressum: quia coniunx exactus obinicere posset petenti se velle religionem intrare: ergo non soluitur tale matrimonium per religionis ingressum.

¶ Item altero intrante religionem: autm alter statim potest contrahere: aut non. Si non. non est solutum matrimonium: si sic cum ille qui intrauit religionem possit ante suam professionem redire ad seculum contingere posset quod vna esset sponsa duorum simul in seculo remanentium: quod falsum est.

¶ Item aut ille qui re mansit in seculo potest contrahere matrimonium ante alterius professionem: aut non. si sic. tunc solueretur matrimonium nulla interueniente morte: nec corporali: nec spirituali: quia intrans religionem non moritur spiritualiter seculo vsque ad suam professionem: si non tunc ille qui religionem intrauit posset darum ante suam professionem aliam religionem intrare: et postea aliam: et sic remanens in seculo sine culpa sua defraudaretur multo tempore suo iure: quod est inconueniens.

Conttra qaqt qi gl iq uurirsatam. Desponsatam puellam non licet parentibus alii viro tradere: tamen licet monasterium sibi eligere: quod verum non esset nisi illa obligatio solui posset per religionis ingressum.

¶ Item extra de conuersione coniugatorum. Uerum. Post consensum legitimum de praesenti licitum est alteri: altero etiam repugnante eligere monasterium. Et parum post. dummo carnalis conmixtio non interuenerit inter eos: et alteri remanenti si conmonitus continentiam seruare voluerit: licitum est ad secunda vota transire.

Respondeo quod in matrimonio non consumato adhuc non est nisi coniunctio spiritualis: et ideo per mortem qua homo spiritualiter seculo moritur potest solui: qua morte moritur per hoc quod in religione profitetur: et hec ratio tangitur. extra de conuersione coniugatorum. Uerum. vbi dicitur quod cum non fuissent vna caro simul effecti: satis potest vnus ad deum transire et alter in seculo remanere. Huic concordat significatio predicti matrimonii quo non significatur vnio humane nature ad personam filii dei quae est indissolubilis: sed significat dissolubilem vnionem que est inter deum et animam per charitatem vie: nec illud verbum saluatoris scriptum Matth. 19. Non licet viro nisi ob causam fornicationis vxorem suam dimittere: intelligendum est nisi de his quorum matrimonium carnali est copula consumatum. extra de conuersi. coniug. Ex publico.

Ad primum in oppositum dicendum: quod in illa obligatione si alter coniugu proponat se vel le religionem intrare est indulta a iure dilatio duorum mensium ad reddendum debitum. extra de conuer. coniug. Ex publico in casu tamen committitur arbitrio iudicis: vtrum plus vel minus tempus indulgeat ad profitendum: vt dicit glo. ibidem.

¶ Ad 2m dicendum: quod remanens in seculo non potest contrahere matrimonium ante professionem alterius in religione: quia tunc primo ille qui est in religione moritur spiritualiter mundo: et ideo tunc primo vinculum matrimonii soluitur.

¶ Ad 3m dicendum: quod ille qui remanet in seculo non potest matrimonium contrahere ante professionem illius qui religionem intrauit: et si de facto contraheret: et alius ante suam professionem de religione exiret: ei esset restituendus. Ad subueniendum tamen remanenti in seculo ne suo iure fraudulenter priuetur: iudex illi qui intrauit religionem prefigere debet terminum peremptorium infra quem profiteatur: aut consumet matrimonium: alioquin ipsum excommunicet: vt habetur in praedicta decr. in glia. et 8 ti. proxi. c. Statuimus in glo.

Quaestio III.

Tertio queritur vtrum matrimonium non consumatum possit dissolui per abscisionem genitaliu. Et vdetu¬ quod non. 32 q. 7. Hi qui matrimonium dicitur quod coniugium illorum qui post coniugium membris truncantur: autem a barbaris execti suerunt: propter hanc causam solui non potest.

Contra 33 q. 1. c. 1. in glo. Quecumque sit in potenta scilicet coeundi si matrimonium praecessit illam: ita quod et fecti sint vna caro propter nullam causam superuenientem possunt separari. In quo videtur dare intelligi quod si non sint effeccti vna caro quod propter superuenientem perpetuam impotentiam coeundi possunt separari.

Ad istam questionem dicunt quidam quod matrimonium non consumatum potest dissolui per abscisionem genitalium: quod declarant auctoritate: ratione et exemplo.

¶ Auctoritate sic. 33. q. 1. c. 1. Coniugium. Coniugiu confirmatur officio scilicet carnis secundum glo. sed vt dicitur parum post. e. c. antequam confirmentur impossibilitas officii soluit vinculum coniugii.

¶ Raitione sic. matrimonii non consumati solutio per religionis ingressum non est per ius pure positiuum: quia matrimonium est de iure nature et diuino. Ius autem quod non habet vim nisi ex positione nihil potest contra ius nature vel diuinum: dicit etiam dominus Matth. 19. Quod deus conium xit homo non separet: restat ergo quod matrimonii non consumati solutio per religionis ingressum si per hoc quod ius nature et diuinum dictat coniunctionem: que tantum est spiritualis qualis est coniunctio matrimonii non consumati debere solui per alterius coniugis vel amborum mortem spiritualem quo ad carnales actus matrimonii: qua morte moritur vir vel mulier quando in religione profitentur: sed ille qui truncatur genitalibus membris moritur quo ad carnales matrimonii actus: cum ergo vbi est similis causa debeat esse similis effectus: videtur quod truncatio membrorum genitalium comprehendendo testiculos et virgam sit sufficiens causa soluendi matrimonium non consumatum. Non sic autem est dicendum secundum aliquos de truncatione testiculorum virga remanente. si tamen erigi possit: vnde. 32 q. 7. Hi qui matrimonium. in glo. dicitur de spadone quod si habet virgam erectam siue resoluat sperma siue non: quod ibi sit matrimonium. Nam talis satisfacit mulieri: sicut mulier satisfacit viro siue resoluat sperma siue non: neque requiritur quod semper in matrimonio sit spes filiorum: quia sufficit quod non euitent prolem.

¶ Principale autem propositum ostendunt exemplo: quia si mulier post tempus determinatum a iure infra quod vir et mulier bona fide operam dederunt carnali operi: ostendat per aspectum corporis se incognitam esse a viro: potest secundum formam iuris ab eo separari propter impotentiam coeundi ex parte viri: vt inferius ostendetur: neque oportebit ipsam probare quod illa impotentia coeundi precesserit matrimonium ratum: ergo a simili ad hoc quod trucatio genitalium sit sufficiens causa dissoluendi coniugium non oportet quod precedat matrimonium ratum: sed sui ficit quod precedat matrimonii consumationem.

¶ Alii autem dicunt contrarium: quia matrimonium vt ipsi dicunt non inuenitur in iure posse dissolui quantum ad vinculum nisi per mortem corporalem si est matrimonium consumatum: aut per professionem in religione: si est matrimonium non consumatum. Nec ponendum est pro causa quod talis redditur impotens de iure ad matrimoniales actus: sed quia sic statutum est in fauorem religionis. Qui vult tenere primam opinionem potest dicere ad primum quod illud decretum intelligendum est de matrimonio consumato: quod sic probo. 33. q. 1. ca. 1. et in glo. habetur quod ille auctoritates quas ibiGratianus adducit ad probandum quod propter impossibilitatem reddendi debitum supuenientem matrimonio mulier a viro suo separari non possit sophistice a Gratiano inducuntur: quia de consumato matrimonio intelliguntur: et hoc patet: quia postquam eas induxit Gratianus respondet eis quod intelligende sunt de matrimonio consumato officio quod intelligendum est de officio carnis secundum Glo. Qui vult tenere aliam opinionem que mihividetur securior potest dicere ad argumentum ad partem secundam: quod in illa glo. supplendum est maxime sic: maxime si effecti fuerint vna caro

¶ Ad auctoritatem autem Saluatoris. Quos deus coniunxit homo non separet: que pro alia opinione adducebatur: potest dici quod intelligenda est de matrimonio consumato. Unde est interlinearis super illud. Quos deus coniunxit. dicit. faciendo vnam carnem: vel si intelligatur etiam de non consumato: intelligenda est de homine operante potestate humana: cum autem summus pontifex statuit matrimonium non consumatum solui per alterius coniugium vel amborum professionem in religione: hoc non statuit potesta te humana: sed diuina sibi a christo data inquantum est vicarius eius: vnde interlinearis super illud. Homo non se paret dicit: sed deus.

Questio. IIII.

QUarto queritur vtrum per religionis ingressum possit dissolui matrimo nium consumatum. Et videtur quod sic. quia si statim post matrimonium contractum: vir mulieri carnaliter copuletur: ipsa quantum potest renuente: et se velle religionem intrare allegante: nihilominus consumatum est matrimonium: ergo sipost matrimonium consumatum mulier inuito viro non posset religionem intrare priuaretur inuita: et sine culpa sua suo iure: quod inconueniens videtur.

¶ Item lex diuina magis debet fauere religioni quam humana. Sed lex humana concedit gratia religionis coniugia debere solui: in autentica de nuptiis. §. Distrahuntur. ergo multo fortius hoc concedit lex diuina.

¶ Item vinculum minus soluitur per maius: vnde de religione laxiori licitum est transire ad arctiorem: sed maius est vinculum religionis quam matrimonii: quia illud est spirituale: istud carnale: ergo per ingressum religionis soluitur vinculum matrimonii consumati.

Contra apostolus prima ad Corin. 7. dicit oniugatis: Nolite fraudari inuicem: nisi forte ex consensu ad tempus: vt vacetis orationi. Si ergo non licet alterum subtrahere se ab altero nisi ex consensu consumato: non soluitur matrimonium consumatum per religionis ingressum.

¶ Item non foluitur per alterius coniugum corporalem mortem: quia si resuscitare tur alter consunx teneretur ipsum recipere: iuxta illud ad Heb. xi. Acceperunt mulieres ex resurrectione mortuos suos: ergo multo minus soluitur per professionem in religione.

Respondeo quod matrimonium consumatum nullo modo potest solui quantum ad vinculum nisi per alterius coniugum corporalem mortem: iam enim sunt factivna caro per carnalem commixtionem: et ideo per mortem qua homo spiritualiter moritur mundo per professionem in religione solui non potest: quia iam non est coniunctio spiritualis tantum: sed est carnalis: vnde secundum Magistrum praecedentis di. c. vlt. Hoc matrimonium sigurat vnionem nature humane in persona filii dei: que indissolubilis est. Ex mutuo tamen consensu dissolui potest quantum ad thorum per religionis ingressum: altero etiam remanente in seculo si non sit suspectus de incontinentia: ita tamen quod votum castita tis emittat antequam alter profiteatur. extra de conuersone coniugatorum Cum sis. Si autem mulier est ita iuuenis quod de ipsa posset oriri suspitio si remaneret in seculo: vir profiteri non debet nisi ipsa re ligionem intret: quantuncumque remanens in seculo velit castitatem vouere: vt habetur in decretali praedicta. Et infra. e. ti. Ex parte abbatis. in tex. et in glo. Si tamen vir de licentia vxoris castitatem non vouentis professionem in religione fecerit: et postea ad ipsam fuerit reuocatus: eo quod quando praedictam dedit licentiam credebat se posse in seculo remanere: quia ius ignorabat alius enim conpulsa fuisset religionem intrare: ea mortua tenetur ad religionem reuerti: vnde dicitur in decre. praedicta: quod ea sublata de medio votum sine salutis sue periculo non potuit violare. Siautem contra voluntatem vxoris professionem in religione faciat profitendo peccat: et ad mulierem reuocabitur ad eius petitionem: nec ea mortua cogetur ad religionem reuerti: vlterius tamen non poterit vxorem accipere: promisit enim se non exigere debitum quod in eius potestate erat: et ideo quo ad hoc votum tenuit: non reddere autem non erat in eius: sed in mulieris potestate extra de conuersi. coniug. Quidam intrauit. Similiter dico de muliere intrante religionem contra voluntatem viri: vnde de muliere que credens virum mortuum habitum religionis assumpsit et professionem fecit: et postea reuerso viro fuit ad eum reuocata. dicitur. extra de conuersi. coniug. Placet: quod quamuis mortuo viro conmsultius sit ei: et congruentius ad salutem vt ad monasterium redeat: tamen si ad hoc induci non poterit: dominus papa ipsam inuitancredit non cogendam: et sic in ea. decre. dicitur. licet votum eius vsquequaquam non tenuerit: eatenus tamen fuit obligatorium: quatenus se potuit obligare: promisit enim intrando monasterium se non exactu ram carnis debitum: quod erat in potestate ipsius. Ex quo patet quod quamuis reuocata teneretur debitum petenti reddere: sibi tamen petere non licebat: vnde vlterius non potest virum ducere: vt habetur in decre. predicta.

Ad primum in oppositum dicendum: quod mulier cognita a viro modo supraditcto non potest postea viro contradicente religionem intrare: quia per contractum matrimonium iam translata erat potestas corporis vnius in alium: quamuis adhuc non plene: et ideo copula modo supradi cto extorta non potest dici fuisse omnio violenta: vnde et si ista priuetur iure suo sine culpa sua: non tamen sine rationabili causa.

¶ Ad secundum dicendum: quod non est simile de lege humana et diuina: quia lex humana considerat matrimonium inquantum est aliquid carnale: lex autem diuina inquantum est spirituale sacramentum indiuisibilem vnionem humane nature ad personam filii dei significans: et ideo dicitur in littera. c. 7. et est. 27. q. 2 Sunt qui dicunt quod et si lex humana gratia religionis coniugia supple consumata solui debere concessit: tamen lex diuina prohibuit.

¶ Ad tertium dicendum: quod maior intelligenda est de vinculis eiusdem generis in compossibilibus. vinculum autem religionis et matrimonii eiusdem generis non sunt.

¶ Uel potest dici quod vir et mulier matrimonium contrahendo transferunt in seinuicem suorum corporum potestatem quantum ad actum coniugalem. Contra rationem autem est quod homo rem alterius alteri possit obligare: sed homo profitendo in religione tradit corpus suum in potestatem religionis: et ideo neutrum vinculorum praedictorum per aliud potest solui. Ad secundum argumentum ad partem secundam dicendum: quod si alter coniunx mortuus resuscitaretur alius non teneretur ipsum recipere: quia per mortem vinculum fuit solutum: vnde apostolus primo Cori. 7. Mulier alligata est legi quanto tempore vireius viuit: quod si dormierit vireius liberata est a lege viri: quod ergo dicitur quod mulieres acceperunt de resurrectione mortuos suos non intelliguntur ibi: aut per mortuos mariti earum: sed filii vel alii amici: quos recuperauerunt: aut si intelligitur quod acceperunt maritos suos: hoc fuit per nouum consensum et nouum matrimonium.