Articulus 1

¶ Quaestio I. PRimo ostendo quod non sit aliqua processio qua spiritus sanctus procedit temporaliter: quia nulla est temporalis generatio silii nisi secundum naturam humanam. ergo cum spiritus sanctus non habeat naturam humanam: videtur a simili quod nulla sit eius processio temporalis.

¶ Item processio spiritus sancti est sua spiratio: sed nulla est temporalis eius spiratio. ergo nec processio.

¶ Item nihil procedit in rem vbi est: sed spiritus sanctus cum sit immen¬ sus in omni creatura est. ergo non procedit in aliquam creaturam. et aliter non posset procedere temporaliter.

Contra spiritus sanctus habetur a creatura ex tempore: sed non habetur ab ea nisi secundum quod procedit in ipsam. ergo procedit ex tempore in creaturam.

¶ Item donum quando datur procedit a dante in recipientem: sed sptussanctus datur ex tempore rationali creature. ergo ex tempore procedit in ipsam.

Respondeo quod in procession espiritus sancti cum procedat vt in alium: importatur duplex habitudo vna ad principium a quo procedit: et secundum hanchabitudinem non potest esse processio spiritus sancti nisi eterna. Alia ad terminum ad quem vel in quem procedit: et secundum hanc habitudinem est spiritus sancti processio temporlis et eterna: quia secundum quod processio spiritus sancti dicit habitudinem ad terminum ad quem vel in quem procedit sicut in obiectum tantum: sic cum talis habitudo sit eterna: secundum talem habitudinem: est etiam eterna processio spiritus sancti. Si autem importetur habitudo ad terminum ad quem vel in quem procedit spiritus sanctus non tantummodo sicut in obiectum: sed etiam sicut ad illud in quo de nouo incipit esse vel alio modo esse quam ante erat: per quod importa tur noua realis habitudo ipsius termini ad spiritum sanctum: cui respondet noua habitudo secundum dici in spiritu sancto ad ipsum terminum: sic cum talis habitudo sit ex tempore: dico quod secundum hanc habitudinem: vel ratione huius habitudinis: spiritus sanctus procedit ex tempore.

Ad primum in oppositum. Cum dicitur quod nulla est temporalis generatio filii nisi secundum naturam humanam etc. Dico quod non est simile de generatione et processione: quia generatio importat tantum habitudinem ad principium a quo: sed processio spiritus sancti non tantum importat habitudinem ad principium a quo: sed etiam ad terminum ad quem. Diuina autem persona non potest importare habitudinem ad aliquid temporale: sicut ad principium a quo. ergo non potest esse aliqua generatio diuine persone nisi ratione humane nature: que non sit eterna. Sed quia diuina persona bene importat habitudinem secundum rationem: vel secundum dici ad aliquod temporale: sicut ad terminum in quo de nouo incipit esse: vel alio modo esse: quam ante erat: per hoc quod illud temporale alio modo se habet ad ipsum: quam ante habebat: ideo potest esse aliqua processio temporalis spiritus sancti.

¶ Ad 2m cum dicitur quod processio spiritus sancti est sua spiratio etc. Dico quod quamuis idem sint re: tamen differunt in modo significandi: quia spiratio non significat nisi habitudinem ad principium a quo et non ad terminum ad quem. Pocessio vero significat habitudinem vtramque. Et quia processio spiritus sancti non potest esse temporalis nisi per comparationem ad terminum ad quem: Ideo et si non possit dici spiratio spiritus sancti esse temporalis: potest tamen aliqua processio spiritus sancti esse temporalis.

¶ Ad tertium cum dicitur quod nihiul procedit in rem vbi est etc. Dico quod verum est de processione locali: sed de processione spirituali bene procedit persona spiritus sancti in rem in qua ante erat per hoc quod alio modo in illa re esse incipit: immo vt proprius loquar per hoc quod illa res alio modo incipit se habere ad ipsum.

¶ Questio. II. Ecundo quaeritur. Utrum processio spiritus sancti temporalis distinguatur ab illa: qua procedit eternaliter. Et videtur quod non: quia iste processiones sic se habent ad spiritum sanctu: sicut se habent ad solem lucere et illuminare. Sed illi actus non differunt realiter. ergo processio spiritus sancti eterna et temporalis non differunt realiter.

¶ Item idem simplex non procedit ab eisdem diuersis processionibus simul: cum ergo spiritus sanctus sit simplex et semper procedat a patre et a filio eterna processione. nunquam procederet temporaliter si temporalis processio esset alia ab eterna processione.

¶ Item processio temporalis non addit super processionem eternam nisi respectum ad creaturam: sed ille respectus realis non est: quia dei ad creaturam nulla potest esse realis relatio. ergo illud quod addit processio temporalis super eternam non potest creare inter eternam processionem et temporalem realem differentam.

Contra processio temporalis super processionem eternam ad dit habitudinem ad creaturam: sed illa habitudo res aliqua est: quia quod non est res aliqua: non est ratio referendi vnum ad aliquid. ergo iste due processiones realiter differunt.

¶ Item quecumque habent inter se ordinem: habent inter se distinctionem. Sed processio temporalis et eterna habent inter se ordinem: quia prior est eterna processio quam temporalis. ergo habent inter se distinctionem.

¶ Respondeo quod processio temporalis spiritus sancti distinguitur ab alia: qua procedit eternaliter aliquo modo: et aliquo modo non.

¶ Ad cuius intelligentiam sciendum quod processiones alique distinctionem possunt habere inter se. 5. modis: aut per distinctionem principiorum a quibus aliquid procedit: sicut filius procedit a patre et matre.

¶ Aut per distinctionem modorum per quos sunt processiones: vt processio notitie et amoris a mente.

¶ Aut per distinctionem procedentium. et sic distinguuntur processiones duorum geminorum ab eadem matre.

¶ Aut per distinctionem terminorum non coordinatorum: et sic distinguitur dilectio qua homo diligit proximum ab illa qua diligit seipsum.

¶ Aut per distinctionem terminorum coordinatorum large loquendo de coordinatione. et sic distinguitur dilectio qua homo diligit deum et proximum.

¶ Secundum primum modum non distinguitur eterna processio spiritus sancti et temporalis: quia sunt a patre et filio: inquantum sunt vnum.

¶ Nec modo secundo: quia vtraque processione procedit spiritus sanctus per modum voluntatis: quamuis aliter sit per modum voluntatis eterna processio quam temporalis: quia eterna de necessitate: temporalis non.

¶ Nec tertio modo: quia vtraque processione est eadem persona que procedit.

¶ Nec quarto modo: quia illi termini habent coordinationem: quia eterna respicit personam pro termino vocando terminum obiectum. Temporalis respicit creaturam pro termino. et hoc secundum aliqualem ordinationem secundum quod potest exponi coordinatio inter creatorem et creaturam. Per hoc enim quod spiritus sanctus procedit a patre in filium vt in obiectum: et econuerso. procedit ab vtroque simul ad sanctificandam creaturam. Unde Augustinus. in 15 lib.o de triniae. c. 27. ait. Spiritus sanctus non de patre procedit in filium et de filio procedit ad sanctificandam creaturam. Sed simul de vtroque procedit. Restat ergo quod predicte processiones quinto modo distinguuntur scilicet per distinctionem terminorum coordinatorum. Et ita patet quod temporalis processio includit eternam: et addit super eam in spiritusancto nouam habitudinem secundum rationem: vel secundum dici ad creaturam. et connotat aliquem realem effectum in creatura per quem est noua habitudo realis in creatura ad spiritus sancti personam. Ex quibus sequitur quod termini istarum processionum essentialiter differunt: quia vna respicit tantum terminum quem respicit ab eterno: et alia importat respectum ad terminum temporalem. Sed in essentia istarum processionum differentia inueniri non potest nisi secundum rationem. Creatura enim ad quam sanctificandam procedit spiritus sanctus: et effectus sanctificationis: et realis relatio que per illum effectum est in creatura ad spiritus sancti personam: non sunt de essentia siue de realitate processionis temporalis spiritus sancti. Per hoc patet quid dici debeat ad argumenta ad vtramque partem.

¶ Ad prima quattuor dicendum quod non plus concludunt nisi quod inter processionem eternam spiritus sancti: et eius processionem temporalem non est aliqua realis differentia quantum ad illud quod est de realitate processionis. et hoc verum est sicut patet ex corpore questionis. non concludunt. tamen quin differant secundum rationem: et etiam secundum eonnotatum quod est temporalis effectus in creatura quem connotat actu temproalis processio spiritus sancti: non sic autem processio eius eterna. et certum est quod ille effectus connotatus essentialiter differt ab eterna processione

¶ Ad argumenta alterius partis magis in speciali soluendum est. cum dicitur quod processio temporalis super

Ad primum processionem eternam addit habitudinem ad creaturam etc. Dico quod verum est de habitudine secundum dici: vel secundum rationem que nullam facit differentiam realem. Sed bene addit in creatura realem relationem ad spiritum sanctum: sed illa non est de realitate processionis temporalis: nec de eius principali significato: sed est aliquid actualiter connotatum.

¶ Ad 2m cum dicis quod iste processiones habent inter se ordinem etc. Dico quod non habent inter se ordinem realem nisi ratione effectus connotati: et non ratione principalis significati. Et sic debet intelligi verbum magistri in littera quod gemina est processio spiritus sancti scilicet eterna et temporalis.

¶ Questio. III. TErtio queritur sine argumentis. Utrum spiritus sancti processio temporalis et eius donatio et eius missio realiter differant.

Respondeo quidam volunt quod non differunt realiter: sed secundum rationem tantum. Nam processio temporalis principalius importat respectum ad terminum ad quem: missio ad principium a quo. donatio vero ad effectum.

¶ Alii autem maiorem differentiam conantur assignare inter hec tria.

¶ Dicunt enim quod processio temporalis de principali significato non significat nisi processionem eternam cum quodam respectu secundum rationem: vel secundum dici ad creaturam et actu connotat nouum effectum in creatura et nouam realem relationem in creatura ad spiritum sanctum.

¶ Donatio vero de suo principali significato non dicit aliquam emanationem: quia tota trinitas dat seipsam loquendo de emanatione secundum rem qua emanat ipsamet persona: sed dicit emanationem doni appropriati persone: in quo dono etiam ipsamet persona vere datur recipienti illud donum.

¶ Missio vero dicit representationem persone emanantis per emanationem alicuius rei visibilis: vel inuisibilis appropriate illi persone. Et ita de principali significato missionis non est emanatio persone: sed est de cointellectu significati missionis: sicut nasus non est de principali significato simitatis: quamuis simitas nasi includit de cointellectu. Que autem predictarum opinionum sit verior magis poterit videri postquam fuerit facte quaestiones de donatione et missione: sicut facte sunt de temporali processione.