Articulus 2

Questio I Rimo ostendo quod prudentia sit virtus: illa sola potentia est subiectum virtutis: que sola est subiectu peccati. Quia secundum philosophum 2. Copi. idem est susceptibile contrariorum. Sed sola voluntas est subiectum peccati: quia sicut dicit Ansel. in libro de concep. virt. c. 4. Non punitur nisi voluntas: ergo sola voluntas est subiectum virtutis. Sed prudentia non est in voluntate sicut in subiecto: sed in intellectu practico: ergo non est virtus.

¶ Item actus virtutis est meritorius: sed actus prudentie non est meritorius. Non enim est meritorium cognoscere quid eligendum: et quid respuendum: nisi sequatur electio recta que est per voluntatem formatam morali virtute: ergo prudentia non est virtus.

Contra secundum philosophum. 2. Ethi. c. 5. Uirtus est habitus bonus qui habentem perficit et opus eius bonum reddit. Sed prudentia est talis habitus siue vnus siue plures: ergo prudentia est virtus.

Respondeo Omnis habitus virtus est: qui peccato opponitur sub ratione qua est vicium: et sub ratione qua est peccatum et sub ratione: qua est culpa: et sub ratione qua est demeritum: sed habitus prudentie omnibus modis istis opponitur peccato: inquantum enim est habitus concordans prime institutioni natue opponitur peccato sub ratione qua est vicium: quia peccatum est vicium sub ratione qua deuiat a prima institutione naue Unde Aug. 3. libro de liero art. Bene vltra medium. Quod perfectioni nature deesse prospexeris id voca vitium. Inquantum autem concordat regule recte que est ratio recta in moralibus opponitur peccato sub ratione qua peccatum: quia peccatum est illud: quod discordat a regula recta: siue in naturalibus: siue in moralibus. vnde innaturalibus monstra dicuntur peccata: quia discordant a recta regulanature: et in moralibus dicitur peccatui: quod discordat a regula rationis recte: inquantum est acquisitio prudentie: et vsus eius dependent ex voluntate opponitur peccato sub ratione qua culpa: quia culpa est inordinatus actus existens in voluntatis potestate: inquantum est actus prudentie est meritorius: cum imperatur a volutate in formata a charitate per quam illud: quod dictat prudentia eligendum vel fugiendum recte eligitur vel fugitur: et applicatur ad opus exterius: si est possibile opponitur peccato sub ratione qua est demeritum. Peccatum enim est demeritum sub ratione qua pro ipso iuste retribuitur pena peccanti. Ex quibus patet quod prudentia non dihabitus faciens rectam considerationem rationis tantum non habito respectu ad voluntatem: sed in comparatione ad rectitudinem voluntatis. Non enim homo dicitur prudenter agere: quia dictat recte aliquid esse eligendum vel fugiendum: nisi suum dictamen sit coniunctum electioni recte: que est per rectitudinem voluntatis. Concedendum ergo quod prudentia virtus est: non tantum secundum illam rationem virtutis que competit habitibus pure speculatiuis. Sed est cum hoc participat rationem virtutis: que moralibus virtutibus competit. vnde virtus est partim intellectualis: et partim moralis: vt inferius ostendetur.

Ad primum in oppositum dicendum quod peccatum sub ratmone qua vitium: et sub ratione qua peccatum non tantum est in voluntate: sed est in aliis potentiis. Alie enim potentie a voluntate possunt priuari perfectone conuenienti sue nature: et etiam dispositioni non secundum regulam rationis recte. Sed peccatum sub ratio ne qua culpa vel demeritum numquam est: nisi in voluntate vel in comparatione ad voluntatem. Ron enim culpabilitatis inordinati actus cuiuscumque est in sola voluntate: et quia secundum aliquos nullus actus est culpa: qui non est subiectu rationis culpabilitatis sue: ideo dicunt quod nullus actus inordinatus est culpa: nisi ille qui est in voluntate: sicut in subiecto. vnde secundum istos intellectum dissentire ab articulis fidei: qui est actus existens in intellectu non est culpa: sed velle dissentire: qui est actus in voluntate: quia vt dicunt ipsi si esset possibile: vt homo simplieinuoluntarius dissentiret per intellectum ab articulis fidei ex hoc non esset culpabilis coram deo.

¶ Alii dicunt et credo quod commnius quod possibile est actum esse culpabilem: in quo non est ratio culpabilitatis sue in subiecto: sed in actu alio: quamuis non possit esse culpabilis actus: nisi in ipso sit culpabilitas. Diaternia enim est inter culpabilitatem et rationem culpabilitatis: seucausam applicando: ergo dicta ad propositum: dico quod prudentia non est laudabilis habitus laudabilitate: que opponitur culpabilitati: nec actus eius meritorius: nisi incomparatione ad voluntatem scilicet inquantum acquiritur per voluntatem: et inquantum actus eius imperatur a voluntate: et coniungitur recte electioni: que est per voluntatem rectam: et ab hac ratione maxime: et principlter impositum est nomen prudentie. Quapropter recte dicitur quod magis opponitur prudentie peccare scienter quam ignoranter.

¶ Ad secundum dicendum quod actus prudentie meritorius est: incomparatione ad voluntatem. Ron enim sue laudabilitatis: que opponitur culpabilitati et meriti: quod ei conuenit est in volutate.

Quaestio II. Secundo queritur: vtrum prudentia sit virtus speciealis ab aliis distincta: et videtur quod non: quia speciealis virtus ab aliis distincta habet specieale obiectum distinctum ab obiectis aliarum virtutum: quia secundum philosophum 6 Ethi. c. 17. Prudentia est recta ratio agibilium: sed omnia obiecta virtutum moralium sunt agibilia: ergo prudentia non est specialis virtus ab aliis distincta.

¶ Item illud per quod rectum iudicium rationis de agibilibus applicatur ad opus: est de ratione prudentie: quia secundum philosophum 6 Ethi. c. Ii. Prudentia praeceptiua est: sed rectum iudicium rationis de agibilibus non applicatur ad opus per habitum existentem in intellectu: sed per virtutes morales: que sunt in affectu ergo sunt de ratione prudentie: quod non esset verum: si prudentia esset virtus speciealis ab eis distincta.

¶ Item virtus speciealis ab aliis distincta: non ponitur in diffitione aliarum virtutum moralium. Sed prudentia ponitur in diffinitione alia rum virtutum moralium. Dicit enim philosophus 2 Ethi. c. 6. Quod virtus est habitus electiuus immedietate existens: quo ad nos: et vtique sapiens determinabit: ibi accipiens sapientem pro pru dente: ergo prudentia non est speciealis virtus ab aliis distincta.

Contra connumeratur aliis virtutibus moralibus: sapi. 8 vt dicitur de sapientia: quod sobrietatem et pruden tiam docet: et iustitiam et virtutem.

¶ Item Augu. 12 de tri. c. 14. Eam diuidit ab aliis: et aliis connumerat dicens. Quicquid prudenter fortiter temperanter: et iuste agimus etc.

Respondeo quod prudentia est speciealis virtus ab aliis virtutibus moralibus distincta. Uirtutes enim reponuntur in specie per earum obiecta: non materialia sed formalia. vnde et per diuersitatem talium obiectorum virtutes distinguuntur inter se: sed formale obiectum prudentie: quod est ens contingens agibile per nos sub ratione qua verum est distinctum a formali obiecto cuiuscumque alterius virtutis. Tale enim obiectum creatum est obiectum vero virtutum theo logicarum est increatum: intellectus est et sapientia et scientia sunt circa necessaria. vnde patet prudentiam esse distinctam a virtutibus theologicis: et virtutibus pure intellectualibus: obiectum est artis non est aliquid agibile sed factibile. Et sicut dicit philosophus 6 Ethi. c. 4. Alterum est factio et actio. Factibilia enim in exteriori materia consistunt: vt nauis gladius: et sic de aliis. Agibilia autem consistunt in ipso operante. Et ideo philosophus vbi prius prudentiam distinguit ab arte: et. c. 6. Dicit quod prudentia non est scientia: nec ars: et quia est ens contingens agibile per nos: non est obiectum alterius virtutis moralis sub ratione qua verum vt patebit cum tractabitur de eis in speciealt: sed sub hac ratione est specieale et formale obiectum solius prudentie. Ideo opoertet conce dere prudentiam esse speciealem virtutem ab eis distinctam.

Ad primum in oppositum dicendum quod quamuis prudentia: et alie morales virtutes: sint circa eandem materiam: tamen sub aliqua specieali ratione est obiectum prudentie: sub qua non est obiectum aliarum.

¶ Ad secundum cum diequod illud per quod rectum iudicium rationis de agibilibus applica tur ad opus est de ratione prudentie etc. Dico quod iudicium rationis applicari ad opus per aliquid dupliter potest intelligi: aut tamquam per aliquid dirigens in applicando: autem tamquam per aliquid exequens et imperans applicationem. Primo modo de ratione prudentie est illud: per quod rectum iudicium rationis applicatur ad opus: sed illud per quod applicatur modo secundo: non est de ratione prudentie: quamuis de ratione prudentie sit coniunctio cum moralibus virtutibus per quas voluntas virtuose rectum iudicium rationis imperat applicari ad opus: ita quod ille habitus qui vt coniunctus praedictis virtutibus est prudentia: separatus ab illis non esset prudentia. Aliqua enim qualitas spealis: vnde comprehendit de sui ratione aliquam detetminatam relationem: vt partet: quia curuitas alibi quam in naso non esset simitas.

¶ Ad tertium dicendum quod aliquando aliquid ponitur in diffinitione alterius: quod non est de eius essentia: vt patet in diffinitionibus: que dantur per additamenta: vnde in diffinitione indicante non tantum essentiam: sed est esse accidentis ponitur subiectum: vt patet per philosophum. 7. Meta. Sequitur quia virtutes morales habent rationem virtutis per hoc quod inclinatiue determinant voluntatem ad medium in passionibus vel in operationibus: quod eis constituit ratio recta per prudentiam: ideo ratio recta seu prudentia ponitur in diffinitione earum.

Quaestio III TErtio queritur vtrum sint pluret species prudotie: et videtur quod non: quia si ita esset politi ca: que est regitiua ciuitatis esset vna species prudentie: sed non est ita. dicit enim philosophus 6 Ethi. c. 9. Quod politica et prudentia idem habitus est. Difterentia autem est inter species et genus: ergo non sunt plures species prudentie.

¶ Item si essent plures species prudentie: secundum quamlibet illarum per se vere diceretur homo prudens. Sed si quis regeret bene ciuitatem vel familiam: et male regeret se ipsum: non vere diceretur homo prudens. Sed si quis regeret bene ciuitatem vel familiam: et male regeret se ipsum: non vere diceretur prudens: ergo economica: et politica non sunt species prudentie.

¶ Item ea quorum vnum ordinatur ad aliud non diuersificant essentiam habitus: sed bonum singulare ordinatur ad bonum communitatis: ergo et regimen proprium ad regimen communitatis. Idem est ergo habitus prudentie: quo homo bene regit se ipsum et familiam: et ciuitatem: non ergo vere dici potest quod monastica: et economica: et politica sint diuerse species prudentie.

Contra magis differt totum integrale ab aliqua sut parte quam totum vniuersale a sua: quia totum vniuersale praedicatur de qualibet sui parte: non sic autem totum integrale. Sed alia est scientia de toto vniuersali: et suis partibus. Alia enim est scientia de corpore mobili sub ratione qua mobile: et alia de ipso sub ratione qua mobile ad formam vel ad situm: ergo cum persona singularis sit pars integralis familie: et samilia ciuitatis. Alia est scientia practica que est prudentia respectu regiminis proprie persone et alia respectu regiminis familie: et alia respectu regiminis ciuitatis.

Respondeo quod prudentie plures species sunt: monastica que est prudentia directiua in regimine sui ipsius absolute: et economica: que est directiua in regimine familie: et politica architectonica: que est directiua principis in regimine ciuitatis. Politica simpliciter dicta que est directiua ciuis in regimine sui ipsius in comparatione ad conseruationem politie bene ordinate. Quodlibet enim predictorum regiminum importat aliquam specialem difficultatem: et aliquam specialem boni et veri rationem: quamuis vnum ad aliud ordinetur: sed respectu entis contingentis operabilis per nos: vbi est specialis ratio veri et difficultas specialis oportet esse specialem prudentiam. Quod autem predicte quatuor prudentie sint specie differentes: habetur ex sententia philo sophi. 6. Ethico. capi. 9. Et specialiter quod politica archite ctonica: et politica simpliciter dicta specie differant habetur per ipsum tertio Politicorum capitulo secundo.

Ad primum in oppositum dicendum quod philosophus ibi accepit prudentiam pro prudentia: que ordinatur ad bonum eommune: que dicitur prudentia secundum communem rationem prudentie: et politica inquantum ordinatur ad bonum commune. Unde postquam philosophus dixit quod politica et prudentia sunt idem habitus statim subiungit: quod esse non idem ipsis volens dicere quod sunt idem re: sed differunt ratione.

¶ Ad secundum dicendum quod secundum quod postest trahi ex sententia philosophi tertio politicorum capitulo secundo. Sicut non potest esse bonus princeps: nisi sit vir bonus: ita non potest esse princepe prudens in regimine ciuitatis: nisi sit prudens in regimine sui ipsius: quia sicut male ordinatus in se oportet ipsum esse obnubilatum in aliorum regimine. Unde sicut monastica ordinatur ad politicam: sic politica presupponit monasticam.

¶ Ad tertium dicendum quod maior est falsa: sicut enim fines quorum vnus ordinatur ad alium possunt esse specie differentes: sic habitus: quorum vnus ordinatur ad alium possunt esse specie differentes: et ille qui immediatius ordinatur ad finem principaliorem imperat habitibus ordinatis ad fines non principales ordinatos ad finem illum.

Questio. IIII QUarto queritur vtrum prudentia sit virtus moralis: et videtur quod non. Uirtutes morales distinguuntur ab intellectualibus: sed prudentia est virtus intellectualis: cum consistat in intellectu: sicut in subiecto: ergo non est virtus moralis.

¶ Item philosophus lexts Ethicorum capitulo quarto. Ipsam enumerat inter speculatiuos ha¬ bitus: et in eodem libro de ea determinat: vbi determinat de hitibus speculatiuis.

¶ Item virtus moralis operatur per modum nature. est enim habitus in modum nature: rationi consentaneus secundum Tullium secundo libro Rhetorico. Sed prudentia non operatur secundum modum nature: sed per modum rationis. ergo non est virtus moralis.

Contra secundum omnes cardinales virtutes sunt morales: sed prudentia secundum omnes: est vna quatuor cardinalium: ergo est moralis.

¶ Item virtutes speculatiue pertinent ad vitam contemplatiuam et morales ad actiuam: sed prudentia est directiua in vita actiua: ergo est moralis.

Respondeo secundum aliquor prudentia est virtus intellectualis inquantum est in ratione: sicut in subiecto: et inquantum respicit suum obinectum sub ratione veri secundum aliquid est virtus moralis: magis tamen est moralis quam intellectualis: non enum est in intellectu inquantum est speculatiuus: sed inquantum practicus: nec est respectu cuiuscunque veri: sed respectu veri agibilis per nos: non est etiam in intellectu: nisi inquantum est mobilis a voluntate: et ordinatus ad voluntariam actionem: quapropter magis est contra rationem prudentie peccare scienter: quam ignoranter. Unde philosophus sexto Ethicorum capitulo sexto. Dicit quod circa prudentiam minus est eligibilis peccans voluntarie quamignoranter: quamuis contrarium sit in arte.

Ad primum in oppositum patet solutio: ex iam dictis.

¶ Ad secundum dicendum quod hoc philosophus facit propter hoc quod magis conuenit cum intellectualibus virtutibus quam alie morales virtutes.

¶ Uel potest dici quod ibi non intendit enumerare habitus speculatiuos tantum: sed habitus: quibus anima verum dicit affirmando. vel negando: quorum vnus est prudentia: et hoc concordat philosophi verbis in principio quarti capituli libo 6 Ethico.

¶ Ad terium dicendum quod virtus moralis pro tanto dicitur operari per modum nature: quia sicut res per naturam determinatur ad vnum: ita potentia per virtutem moralem determinatur ad vnum non tamen de necessitate: sicut in natura: et hoc modo prudentia agit ad similitudinem nature modo suo: sicut alie morales virtutes. Sicut enim ille: que sunt in voluntate determinate eam inclinant ad medium: quod circa earum materiam instituit ratio recta: sic per prudentiam determinate inclinatur ratio practica ad dicendum verum circa agenda per qualibet virtutem constituendo medium in operationibus et passionibus.

¶ Argumenta ad partem aliam non plus concludunt: nisi quod magis est moralis quam intellectualis et hoc est verum.

Quaestio V QUinto queritur vtrum prudertia prestituat finem virtutibus moralibus: et videtur quod sic: Sicut se habet ratio ad voluntatem: ita videtur se habere prudentia: ad virtutes morales in voluntate. Sed ratio prestituit finem voluntati. Prius enim est cognitio finis quam tendentia voluntatis in finem: ergo prudentia virtutibus moralibus finem prestituit.

¶ Item ad nullam virtutem pertinet ordinare de alia nisi magis de propinquo respiciat finem. Unde philosophus. 1. Ethi. c. I. Uult quod illa scientia que magis est circa finem operabilium: aliis imperat que sunt circa operabilia. Sed prudentia disponit de aliis virtutibus moralibus: ergo videtur quod eis finem prestituat.

¶ Item finis virtutis moralis est per fecte tenere medium in operationibus et passionibus: quia in hoc est perfectio actus moralis virtutis: et in perfectione actuum virtuosorum consistit felicitas politica que secundum philosophum I Ethico. ca. 9. Est operatio hominis secundum virtutem in vita perfecta. Cum ergo prudentia inueniat medium in materia moralium virtutum videtur quod prestituat eis finem qui est felicitas. Ctr. duiloonqus seto oblcqn. couilo Uirtus intentionem facit rectam prudentia autem que ad hanc volens dicere vt patet per antecedentia: et consequentia quod virtus moralis facit rectam esti mationem de sine: prudentia de his que sunt ad finem: ergo non prestituit sinem virtutibus moralibus: sed econuerso.

¶ Item philosophus tertio ethicorum capitulo octauo. Qualiscunque vnusquisque est talis et finis videtur ei: ergo bonus finis non instituitur nisi per ea que maxime faciunt virtutes morales in vita actiua: ergo virtutes morales prestituunt finem prudentie.

¶ Item malitia facit mentiri circa sinem: vnde dicit philosophus sex. to ethicorum. capitulo 6 quod malitia est principii corruptiua. Alie autem virtutes morales a prudentia directe opponuntur morali malitie: ergo per contrarium faciunt habere rextam estimationem de principio agibilium quod est finis: ad quod sequitur quod prestituunt finem prudentie.

Respondeo quod prudentia non prestitit finem virtutibus moralibus loquendo de sine in generali: qui respectu vniuscunque virtutis. moralis est circa naturam suam medium per comparationem ad iudicium rationis recte hunc finem dico generalem et communem morali virtuti: quia respectu cuiuscunque temporis et cuiuscunque statum: cuiuscunque actus: et persone ille finis conuenit morali virtuti. verbi gratia. Temperatia semper ad hoc tendit: vt respectu delectabilium secundum subiectum attingat ad illud quod dictat iudicium rationis recte. Sic autem finem prestituit naturalis ratio morali virtuti. Na turalis enim ratio dictat quemlibet hominem in quolibet statu: et in quolibet tempore: et in quolibet actu respectu materie virtutis moralis debere tendere ad attingendum illud quod dictat ratio recta.

¶ Sed loquendo de particulari sine: qui nonn est idem respectu cuiuscunque temporis status: actus: et persone: sic dico quod prudentia finem virtuti motali prestituit: aliter enim non inueniret medium circa ea que sunt ad finem: quia ad attingendum medium in quocunque morali actu inclinat moralis virtus sicut ad aliquem finem.

Ad primum dicendum quod non plus concludit nisi quod sicut naturalis ratio virtuti morali prestituit sinem in generali quod sicut prudentia sinem particularem prestituit virtuti morali qui secundum diuersas circumstantias diuersus est.

¶ Ad secundum dicendum quod prudentia dicitur disponere de aliis virtutibus moralibus: quia iuuat eas ad tendendum in finem quem eis prestituit ratio naturalis: et hoc auxilium eis facit inueniendo medium circa ea que sunt. ad sinem: sed ex hoc non se quitur quod sinem eis prestituat: quia et prudentie: et aliis moralibus virtutibus ratio naturalis finem in generali prestituit.

¶ Ad tertium dicendum quod prudentia circa materiam moralium virtutum inuenit medim in particula ri: sed medium sic inuentum non est sinis in generali dictus quem prestituit ratio naturalis: sed est finis particularis virtutis quem bene concedo prestitui virtuti morali per prudentiam: qui ideo particularis dicitur: quia est determi natus per comparationem ad particulares conditiones: et quia ille variantur: ideo tales fines etiam variantur respectu eiusdem virtutis. Prudentia enim dictat temperatum coniugatum. Alio modo se debere habere ad delectationes venereorum quam temperatum non coniugatum. Et alio modo in vno tempore quam in alio: et sic de aliis.

Ad primum ad partem aliam dicendum quod virtus moralis non facit rectam estimationem de sine illum prestituendo: sed adiuuando non dico rationem naturalem in prestituendo finem in generali: sed secundum prudentiam in prestituendo finem in particulari: quia enim potentie anime naturaliter colligate sunt: ideo bona dispositio vnius iuuat aliam et propter hoc bona dispositio appetitus que est per morales virtutes iuuat rationem ad suam operationem rectam.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum philosophi non intelligitur de fine in generali: sed de specificatione sinis: nec ex hoc sequitur quod virtus moralis illam finis specificationem prudentie prestituat: sed quod iuuat eam ad prestituendum. Ex dictis patet solutio ad tertium.

Quaestio VI SExto queritur vtrum principalis actus prudentie sit precipere: et videtur quod non consiliari non est precipere: sed secundum philosophum sexto ethico. cap. vt. prudentis videtur esse posse bene consiliari: ergo actus eius non est precipere.

¶ Item actus prudentie est prefigere medium morali virtuti respectu eorum que sunt ad finem eius: sed medium prefigere est dictare sic debere fieri: hoc autem non est precipe re: sed magis dare consilium: ergo actum prudentie non est precipere.

¶ Item precipere non potest esse actus virtutis non existentis in potentia preceptiua. Sed ad rationem in qua est prudentia non spectat precipere: sed ad voluntatem que secundum Ansel. in lib. de concordia prescientie et sib arbitrii longe vltra medium mouet se: et omnes alias potentias: ergo actus precipere prudentie non est.

Contra philosophus sexto ethico. ca. xi. dicit quod prudentia preceptiua est.

Respondeo quod ad prudentem spectat bene consiliari quod pertinet ad inuentionem: consiliando enim inquirunt homines vias per quas per tingere possint ad finem intentum. Unde philosophus tertio ethicorum capitulo sexto. Consiliamur non de sinibus: sed de his que sunt ad finem: neque enim medicus consiliabitur: si sanabit: nec rhetor si suadebit: sic nec politicus: si pacem faciat. Sed ponentes finem aliquem qualiter: et per que erit intendunt: et parum post dicit: qui consiliatur videtur querere. Prudentis etiam est bene iudicare de consiliatis: et inuentis. Prudentis etiam est consiliata et inuenta: et iudicata applicare ad operationem. Ille qui inueniret consiliando bonam viam ad finem moralis virtutis: et bene iudicaret non esset prudens: nisi applicaret ad opus: hanc autem applicationem non potest facere intellectus per prudentiam nisi motus a voluntate recta. Unde hec applicatio est ipsius ratione voluntatis vt mouentis et est ipsius rationis per prudentiam: vt formantis intellectualiter preceptum de faciendo applicationem predictam: et hic est perincipalis actus prudentie.

Ad primum in oppositum dicendum quod confiliari est actus prudentis non principalis.

¶ Ad secundum dicendum quod prudentia non tantummodo prefigit medium dictando: sed etiam formando preceptum de attingendo illud medium.

¶ Ad tertium dicendum quod differt mouere ad opus: et precipere opus. Precipere enim est loqui: vnde qui sensibiliter precipit sensibiliter loquitur: et qui mentaliter precipit: mentaliter loquitur. Loqui autem mentaliter non est: nisi virtutis cognitiue: et ideo quamuis mouere ad opus pertineat ad afficientiam: precipere tamen pertinet ad cognitiuam. Unde cum voluntas aliquid vult fieri mouetur in tellectus per eam ad formandum intellectualiter hoc preceptum: quod per ista verba sensibilia representaretur: facita sicut voluntas vult: nec ex hoc sequitur intellectum nobiliorem esse voluntate. Nobilius enim est potentiam mouere ad opus quam intellectualiter dicere orationem preceptiuam: quia ad hoc non sequeretur opus: nisi in virture motionis ipsius voluntatis: quapropter non incongrueAnsel. in lib. de concep. vir. cap. 4. Dominium et imperi um in regno attribuit voluntati.

Quaestio VII Eptimo queritur vtrum pruentia possit tradi obliuioni: et videtur quod sic: acquisita cognitio per experientiam tradi potest obliuioni: quia acquiritur mediante me¬ moria experimentorum: sed memoria potest deleri seu amit ti per longam cessationem a meditando. Unde secundum philo. sophum in lib. de memo. et remini. Meditationes saluant memoriam in reminiscendo: sed secundum philosophum sexto ethico. cap. ix. Prudentia est singularium que fiunt cognita experientia: ergo prudentia tradi potest obliuioni.

¶ Item scientia cum sit de necessariis stabilior est et certior quam prudentia cum sit de contingentibus: sed scientia amitti potest per obliuionem: ergo multo fortius prudentia.

Contra philosophus 6 ethi. ca. 6 dicit: habitus artis est obliuio: prudentia autem non est.

Ad istam questionem dicunt aliqui quod lprudentis non potest totaliter amitti per obliuionem: quia vt dicunt: prudentia non tantum est in intellectu: sed etiam in affectu. obliuio autem respicit intellectum non affectum directe. Potest tamen prudentia corrumpi per inordinationem passionum. Dicit enim philosophus 6 ethi. c. 6 quod delectabile et triste corrumpit existinationem prudentie: quia vt dicit philosophus. 3o ethico. c. 8. Qualiscunque et vnusquisque talis: et finis videtur ei.

¶ Sed quid isti volunt dicere non clare intelligo cum dicant vnum habitum simplicem non posse esse in duabus potentiis: nec vnum habitum esse ex duobus habitibus conpositum: vnde non video quid velint dicere: nisi dicere velint prudentiam esse plures habitus: quorum vnus est in intellectu practico: et alius vel alii in affectu: et si sic virtutes morales essent de essentia prudentie: quod communiter non tenetur: quamuis prudentia non possit esse sine illis: et de sui ratione sit eius coniunctio cum illis.

¶ Unde mihi videtur dicendum ad quaestionem quod prudentia posset per obliuionem amitti per diuturnitatem temporis: si homo per tempos valde diuturnum posset cessare ab omni actu prudentie: sed quia hoc non est possibile. de lege communi: quia semper praesto est materia prudentie: cum tota die insurgant passiones: et occurrant operationes: circa quas homo per prudentiam se dirigit: ideo prudentia de lege communi obliuioni non traditur: saltem ita faciliter: sicut ars et scientia: quia quasi semper operatur prudentia: non autem sic ars et scientia. Ex dictis patet quid dici debeat ad argumenta: ad vtranque partem.

Quaestio VIII Etauo queritur que et quot sunt partes prudentie.

¶ Respondeo quod quedam assignantur partes prudentie ad similitudinem partium integralium: quedam partes subiectiue: quedam ad similitudinem partium potentialium. Primo modo assignantur. 8. partes prudentiem scilicet sex quas ponit Macrobius que sunt ratio intellectus: circumspectio: prouidentia: docilitas: cautio: et etiam vna quam assingnat Tullius in 2 rheto scilicet memoria: et etiam eustochia: de qua facit mentionem philosophus 6 ethi. cap. x. quarum quinque pertinent ad prudentiam: inquantum est cognitiua scilicet memoria: intellectus: docilitas: eustochima: ratio. Tres vero alie pertinent ad eam inquantum est praeceptiua scilicet prouidentia: circumspectio: cautio. Pertinentium autem ad prudentiam inquantum est cognitiua: due sunt directe respicientes ipsam cognitionem scilicet memoria que est cognitio praeteritorum: et intellectus qui ibi accipitur pro cognitione praesentium: siue contingentim: siue necessatiorum: quedam pertinent ad cognitionis acquisitionem scilicet docilitas que requiritur ad acquirendum cognitionem per disciplinam: et eustochia que requiritur ad acquirendum cognitionem per inuentionem. Per eustochiam enim homo bene coniecturat. vnde dicitur ab eum quod est bene toscasinos quod est communiecturatio: cuius partem philosophus 6 ethi. ca. x. dicit esse solertiam: que secundum philosophum d est posterio. est sola coniecturatio medii. Unde secundum ipsum ibidem. Solertia dicitur subtilitas quedam in non prospecto tempore medii: vt si aliquis videns quod luna semper splendorem habet ad solem: statim intellexit propter quid sit hoc: quia propter illud quod illustratur a sole: et disputantem cum diuite cognouit quoniam accommodatum est. in quo patet solertia esse non tantum respectu spectabilium: sed etiam agibilium. Quin ta pertinet ad cognitionis vsum: qui est procedere ex co¬ gnitis ad alia cognoscenda: et hec est ratio. Pertinentium autem ad prudentiam inquantum est preceptiua. Una est per quam aliquis homo per memoriam praeteritorum et intelligentiam presentium sibi prouidei contra futura commode aliqua ordinando ad finem: et hec est prouidentia. Alia per quam diligenter attendit homo circumstantias. negocii: et hec est circunspectio. Tertia per quam vitat impedimenta: et hec est cautio: et dicuntur octo predicta: partes prudentie ad similitudinem partium integralium: quia non potest dici quod sint vere partes integrales. Non enim sunt octo habitus ex quibus constituatur virtus prudentie. Sed pro tanto partes integrales dicuntur: quia de necessitate concurrunt ad perfectum actum ipsius prudentie. Sine predictis enim non potest prudentia este perfecte preceptiua. Nec intelligendum est quod memoria intellectus: et ratio: secundum quod posite sunt partes prudentie nomina sint potentiarum: sed accipitur memoria pro quadam dispositione qua bene recordatur homo preteritorum. Et intellectus pro habitum principiorum agibilium: et ratio pro quadam dispiseitione qua homo bene dispositus est: ex quibusdam cognitis discutrere ad alia cognoscenda: nec credo etiam quod docilitas accipiatur pro simplici possibilitate ad recipiendum cognitionem per doctrinam: sed pro quadam naturali aptitudine ad recipiendum faciliter per doctrinam cognitionem: maxime agibilium. Unde forte quod hic vocatur docilitas. philosophus 6 ethico. capitulo 16 demoticam vocat: de qua dicit in eodem capitulo quod sine illa non est prudentia.

¶ Partes autem subiectiue prudentie sunt prudenta: qua homo regit seipsum tantum que dicitur monostica. Et prudentia multitudinis regitiua que diuiditur in plures species: quia respectu exercitus est prudentia militaris: respectu familie in vna domo est iconomica respectu regni vel ciuitatis est in rege seu principe regnatiua vel legis positiua. In subditis autem dicitur politica simpliciter dicta: non tamen conuenit eis sub ratione: qua subditi sunt: quia sicut dicit philosophus tertio politico. Subditi non est prudentia: sed conuenit eis: inquantum rationa les sunt: bene scientes se habere circa rationes et actiones in comparatione ad ciuitatem vel regnum: et ad bonam obseruantiam legis posite a bono principe. Quod autem iste due prudentie spetie differant expresse colligitur ex senteia philosophi tertio politicorum: et 6 ethicorum. ca. 9. Ab aliquibus etiam asugnantur partes subiectiue prudentie. videlicet dialetica: rhetorica: physica. Sed credoquod isti improprie accipiunt prudentiam pro scientia.

¶ Partes autem prudentie ad similitudinem partium potentialium tres sunt: vt. aliqui dicunt: quas tangit philosophus sextoethicorum: eubulia quam tangit. c. x. Synesis quam tangit. c. xi. Gnome quam tangit. c. 12 que in hoc habent respectu prudentie similitudinem partium potentialium: quia aliquo modo sunt ei adiuncte ordinate ad aliquos secundarios actus vel materias: non tamen attingentes ad perfectam rationem prudentie. Eubulia enim est bene consiliatiua. Synesis est de inuentis per consilium bene iudicatiua secundum ea que communiter accidunt: Gnome autem bene iudicatiua eorum in quibus quandoque oporitet a conmuni lege recedere. Et quod isti sint tres distincti habitus patet: quia sicut videmus in speculabilibus aliquos bene habituatos ad inueniendum argumenta. Aliquos bene habituatos ad soluendum et sententiandum secundum quod communi ter tenemur. Aliquos bene habituatos ad soluendum et iudicandum secundum aliquas speciales subtilitates que non sunt in communi vsu: sic in agibilibus: aliqui sunt habituati ad inueniendum multas vias: qui tamen non sunt habituatuati ad bene iudicandum de inuentis. Aliqui etiam sunt habituati ad bene iudicandum de inuentis: secundum ea que conmuniter accidunt. Qui non sunt habituati ad bene iudicandum de hiis secundum ea propter que oportet quandoque recedere a lege communi. Sed accipiendo synesim: vt isti dicunt non video quomodo pru¬ dentia differat ab eubulia: et synesi simul: secundum aliquid absolutum: sed secundum relationem: quia eubulia et synesis de sui ratione non includunt earum coniunctionem cum virtutibus moralibus: nec earum actus cum actu earum. Sed prudentia predictam relationem de sui ratione includit: non enim qui bene consiliatur: et bene de consiliatis iudicat prudenter dici tur agere nisi bene consiliata: et iudicata executioni applicentur: vt est possibile per electionem rectam: ad quam determinat voluntatem moralis virtus. Cum ergo dicit philosophus 6 ethi. ca. xi. quod non est idem synesis: et prudentia sic intelligendum est: quod ideo non sunt idem: quia prudentia comprehendit synesim: et eum buliam: et relationem praedictam. Et cum ibidem dicit quod prudentia est praeceptiua: non aute synesis: sic intelligi debet: et quia de sui ratione est coniunctio cum morali virtuti per quam iudicium rationis recte applicatur ad opus.

¶ Qui autem dicunt quod actus syne sis se habet ad actum prudentie: sicut actus discentis ad actum docentis: ita vt dicantur syneti qui bene iudicant de his que docet prudens: que tamen docere nescirent seipsos: sicut aliquando discipulus aliquantulum exercitatus bene iudicat de his que docet doctor: que tamen per seipsum nesciebat. Hi possunt dicere quod prudentia secundum aliquid absolutum differt ab eubulia et synesi: et quod prudentia dicitur praeceptiua non quia ad aliquem actum ab ea elicitum sequatur operatio in virtute eius tantum: sed sicut actus docendi dicitur preceptorius respectu actus addiscendi: et hoc videtur probabile dictum.