Articulus 2

Quaestio I. PRimo ostendo quod aliqua passio non fuit in anima christi philosophus primo de anima. Intellectus fortassis diuinum aliquod et impassibile est sed anima christi est res intellectiua. ergo numquam fuit in ea passio.

¶ Item secundum philosophum. 3. physlmus. Passio est motus: sed secundum eundem primo de anima. Impossibile est animam moueri. ergo et pati.

¶ Item passio via est ad corruptionem: quia secundum philosophum 6 topi. Omnis passio magis facta abiicit a substantia: sed secundum philosophum 1 de aia. Aima intellectiua non corrumpitur. exgo cum im christi: sit intellectiua nulla passio esse potuit in ea.

¶ Item secundum philosophum 1 de anima. Dicere irasci anima 3m: simile est ac si dicat aliqui animam texere vel edificare: sed texere et edificare non sunt actus anime: sed coniuncti. ergo ira et a simili alie passiones non fuerunt in anima christi: sed in coniuncto.

Contra secundum philosophum libro de plantis. Sensus sentientis passio est: sed in anima christi fuit sensus. ergo et passio.

¶ Item Matth. 26. dicit christus. Tristis est anima meased tristitia passio est vt inferius ostendetur: ergo etc.

Respondeo quod passio potest accipi communissime: communiter: proprie: propriissime.

¶ Primo modo potest dici passio omne accidens maxime proprium: et sic loquendo de passione: dicit philosophus I de generatione. Quod impossibile est materiam esse sine passione: et sic dicimus quod per medium probatur passio de subiecto.

¶ Secundo modo quecumque motio passiodici potest est motio que est actus perfecti: et sic loquendo de passione dicit philosophus. 3. de anima quod intelligere est quoddam pati.

¶ Tertio modo dicitur passio receptio alicuius rei cum abiectio ne alterius rei non conuenientis patienti. et sic loquendo de passione dicit philosophus I de generatione. Quod subiectum patitur cum sanatur.

¶ Quarto modo dicitur passio receptio rei cum abiectue alterius rei conuenientis patienti: et hoc modo egrotatio passioest. Hic enim est propriissimus modus passionis: quia patiens in quantum patiens trahitur ad agens. Ut enim dicit philosophus 1 de genera tione: faciens assimilat sibi patiens. Res aut maxime trahitur extra terminos: cum trahitur ad rem sibi disconuenientem: et recedit a re sibi conueniente. Primo modo et secundo. Planum est: passionem fuisse in anima christi. In ipsa enim sunt proprietates naturales: in ipsa esta est: et fuit ipsum intelligere. Sed vtrum in anima christi: fuerit passio tertio et quarto modo dicta: dicunt aliqui quod non secundum se: sed inquantum compositum patiebatur: quia tales passiones non sunt nisi secundum transmutionem corporalem. Sed quando hec transmutatio sit indeterius magis proprie habet rationem passionis quam quando sit in melius: et sic magis proprie habet rationem passionis tristitia quam gaudium: et sic secundum istos: non fuit in anima christi secundum se: nec gaudium: nec tristitia secundum quod habet rationem passionis proprie: vel propriissime dicte: sed vtrum ita sit vel non magis inferius declarabitur.

Ad primum in oppositum dicendum quod illa aucotas in telligi debet de passione: que via est: ad substantie corruptionem.

¶ Ad secundum cum dicitur quod impossibile est animam moueri etc. dicendum quod verum est ad modum coro: et sic etiam secundum se: impossibile est eam pati.

¶ Ad tertium dicendum quod illa auctoritas philosophi intelligenda est de passione: que est cum quadam tramsmu tatione corporali que cum nimis intenditur successiue subiectum corrumpit.

¶ Ad quartum dicendum quod quedam nata sunt conuenire ipsi anime secundum se: et talia conueniunt composito per animam: et ideo quamuis possint dici secundum veritatem de anima: etiam coniuncta: tamen quia ex anima et corpore: vnum suppositum per essentiam constituitur: et actio nes proprie sunt suppsitorum: ideo magis proprie dicuntur de homine quam de ipsa anima dum est actu corporis perfectio. Unde secundum philosophum. I de anima. Fortassis melius est dicere hominem intelligere per animam quam animam intelligere: ea autem que non sunt nata conuenire anime secundum se: sicut sunt passiones cum corporali tramsmutatione non vere possunt dici per se de anima: sed de composito.

Quaestio II. SEcundo queritur: vtrum magis fuerit passio in anima christi secundum potentiam appetitiua quam cognitiuam: etiam videtur quod non: quia potentia appetitiua: magis est actiua quam cognitiua. Magis enim actiua est voluntas quam intellectus: sed quanto potentia magis est actiua: minus est passibilis. ergo passiominus fuit in appetitiua anime christi quam in cognitiua.

¶ Item magis est passibile: quod potest cogi quam quod non: sed intellectus cogi potest ad assentiendum per euidentiam veritatis. Uoluntas autem secundum Ber. de libero arbitrii non multum post principium cogi non potest. ergo minus est passibilis voluntas quam intellectus. ergo a simili et appetitiua sensitiua quam cognitiua.

¶ Item quod magis mouet magis est actiuum: sed appetitiua magis mouet quam¬ cognitiua: quia mouet imperando: et cogitatiua tantum ostendendo. ergo magis est actiua appetitiua quam cognitiua: et ex consequenti minus passibilis.

Contra. Aug. 9. de ci. c. 4. pro eodem vtur accipe passiones et affectiones: sed affectio pertinet ad potentiam appetitiuam: et non cognitiuam. ergo similiter et passiones.

¶ Item Aug. 9. de ci. c. 7. quilibet passio amor est. Unde dicit quodamor inhians habere quod amatur cupiditas est: illud autem habis eoque fruens letitia fugiens quod ei aduersantur timor est: illudque si acciderit sentiens tristitia est: sed amor non pertinet ad potentiam cognitiuam: sed appetitiuam. ergo similiter dicendum est de passione

Respondeo quod passio magis fuit iim christi secundum potentiam appetitiuam quam cognitiuamloquendo de appetitiua et cognitiua: in parte sensitiua: quia cum agens assimilet sibi patiens. Patiens inquantum patitur trahitur quasi extra se ad ipsum agens. magis autem trabitur sensitiua ad ipsam rem per appetentiam quam per cognitiuam. vnde in cognoscendo videtur esse motus: quasi a re ad animam: in appetendo autem quasi ab anima ad rem. Preterea quamuis appetitiua sit alligata organo: sicut cognitiua tamen naturalis transmutatio: per quam organum tramsmutatur: quantum ad suam vniversalem dispositionem verbi gratia scilicet quod calefiat: aut infrigidetur: et sic de aliis: non se habet per se ad actum cognitiue: quia sine illa esse potest quamuis non possit esse: sine transmutatione spirituali: que est in recipiendo intentionem rei: vel speciem: tamen praedicta tramsmutatio aliquando per accidens se habet ad actum cognitiue: vt scilicet cum oculus fatigatur ex intuitu forti vel dissoluitur ex visibilis improportionata excellentia: sed huius trans mutatio per se respicit actum ipsius appetitiue: quia non potest esse actus appetitiue senfitiue naturaliter: et de lege communi: sine aliqua naturalitramsmutatione organi: et propter hoc quandoque ponitur talis tramsmuta tio in diffinitione materiali motuum appetitiue. Unde dicit philosophus. 1. de anima. Quod ira est accessus sanguis circa cor: aut caloris. Cum ergo magis sit passionis ratio in passione: que est cum naturalitramsmutatione quam in illa: que est cum spirituali tantum sequitur quod magis fuit in anima christi passio secundum partem sensitiuam in potentia appetitiua quam cognitiua: non sic autem dicendum est de voluntate et intellectu: quia quamuis per voluntatem magis moueatur anima ad rem quam perintellectum. Quapropter a philosophus. 6 meth. bonum quod est obiectu voluntatis: dicitur esse in rebus: et verum quod est obiectum intellectus in anima: tamen quia voluntas effectiue non trahitur ab obiecto: sed ipsa semetipsam mouet quasi ad rem tendendo versus eam: ideo non oet concedere voluntatem esse magis passibilem quam intellectum sed magis econuerso: cum magis moueatur ab obiecto quam voluntas. Preterea non minus spiritualis est motus voluntatis: quam intellectus: sed forte magis: vt suo loco ostendetur: cum de beatitudine erit sermo: sed motus appetitiue sensitiue minus spiritualis est quam motus cognitiue. Unde non sic iudicandum est de passibilitate voluntatis per comparationem ad passibilitatem intellectus: sicut de passibilitate appetitiue sensitiue per comparationem ad passibilitatem cognitiue. Ex dictis patet solutio. Ad primum in oppositum: quia procedit de appetitu rationali: qui est voluntas. Ad secundum similiter patet solutio: quia non est simile de voluntate: et appetitu sensitiuo: vt ostensum est. Ad tertium dicendum quod appetitus sensitiuus non magis mouet motu interiori quam ipsa cognitiua: sed fortius mouetur: et ex hoc contingit quod magis mouet exteriori motu: quia enim per ipsam appetitiuam magis trahitur appetens ad ipsam rem quam per cogitatiuam: et per motum exteriorem est consecutio rei: ideo magis operatur in exteriori motu quam cognitiua: nec tamen ex hoc sequitur quod magis sit actiua simpliciter quam cogitatiua: sed minus.

¶ Argumenta ad partem aliam gratia conclusionis possunt concedi: quia loquuntur de passionibus partis sensitiue: tamen secundum arguipium sophisticum est: quia non est intentio Augu quod quelibet passio sit amor per essentiam sed quod sit vel amor: vel ex amore causata.

Quaestido III Ertio queritur: vtrum inim christi magis fuerit passio in voluntate quam in appetitu sensitiuo: et videtur quod sic: quia gaudium est pastio quedam: sed fortius fuit gaudium in christi voluntate: quam in eius sensitiuo appetitu. ergo fortior fuit passio in voluntate anime christi: quam in appetitu eius sensitiuo.

¶ Item quanto motiuum est fortius: tanto passio est fortior: sed bonum vniversale quod est obiectum voluntatis fortius mouet quam bonum particulare quod est obiectum appetitus sensitiui cum virtuosius sit bonum vniversale quam perticulare. ergo fortius patiebatur voluntas christi a suo obiecto quam eius appetitus sensitiuus a suo.

¶ Item duarum passionum illa est fortior que priualet alteri: sed si motio voluntatis et appetitus sensitiui sunt ad contraria priualet motio voluntatis quod patet. christus enim secundum appetitum sensitiuum refugiebat mortem: secundum appetitu intellectiuum optabat eam: et priualuit appetitum in tellectiuus appetitui sensitiuo. ergo fortius patiebatur secundum appetitum intellectiuum quam sensitluum.

¶ Item secundum philosophum 10 Ethi. c. 8. Delectabilissima est operitio quae est secundum sapientiam: sed delecta tio talis est in appetitu intellectiuo. ergo maior fuit est passio delectationis in christi voluntate quam in appetitum eius sensitiuo.

Contra fortiores sunt passiones ex quarum vehementia tramsmutatur corpus quam ille que corpus non tramsmutant: sed secundum philosophum. 7. Ethi. c. 5. Ira in appetitu sensitiuo tramsmutat corpus: et est alie passiones: non autem transmutant corpus passiones que sunt in voluntate: nisi inquantum redundant in appetitum sensibilem. ergo fortiores fuerunt passiones in appetitu christi sensitiuo quam in intellectiuo.

¶ Item secundum Dione. prope finem angelice hierach. Celestes dispositiones non sunt acceptrices eius que secundum nos est passibilis delectationis. ergo a simili nec alie passiones in eis sunt: cum ergo voluntas christi sit actualior quam voluntas angelorum quos Dio ny. significat per celestes dispositiones in voluntate christi non fuerunt alique passiones.

Respondeo quod si comparatur passio appetitus sensiti ui: et passio voluntatis ad eandem petiendi causam seu ad idem obiectum magis fuit passio in appetitu sensitiuo christi quam in eius voluntate: quia appetitus sensitiuus: quantum est ex se magis est passibilis quam appetitus in tellectiuus: quia minus habet de actualitate: et plus de possibi litate. Res autem actiua est: inquantum est in actu: et ratione possibilitatis est passibilis. Unde quia deus purus actus est: ita est actiuus: quia nullo modo passibilis. Quanto autem vna res magis passibilis est quantum est ex parte sua quam alia tanto magis patitur ex eadem patiendi causa. Si autem praedicte passiones compararentur ad diuersas patiendi causas: seu ad diuersa obiecta: sic magis fuit passio in voluntate christi quam in eius appetitu sensitiuo. non enim fuit in eius appetitu sensitiuo aliqua delectatio ita fortis: sicut est in eius voluntate canata ex dei visione et amore nec in eius appetitu sensitiuo fuit aliqua tristitia ita fortis: sicut fuit in eius voluntate propter dei dehonorationem: execrabilem ingratitudinem crucifigentium eum.

Ad primum cum dicitur quod sortius fuit gaudium i christi voluntate quam in eius sensitiuo appetitu etc. dico quod verum est: sed hoc non fuit respectu eiusdem obiecti: nec per comparationem ad eandem delectationis causam: et preterea non sequitur delectatio est fortior. ergo magis habet rationem passionis: quia quanto delectatio est in nobiliori appetitu tanto ceteris paribus fortior est et minus habet de ratione passionis. Unde in deo est fortissima delectatio: et nullam rationem passionis habet.

¶ Ad secundum cum dicitur quod quanto motiuum est fortius: tanto est passio fortior etc. dico quod verum est supposita equali passibilitate ex parte patientis: appetitus autem sensitiuus passibilior est quam intellectiuus: et ideo ex miniori causa quandoque fortius patitur quam appetitus intellectiuus ex maiori: si tamen causa passionis in appetitu intellectiuo plus excedat causam passionis in appetitu sensitiuo quam passibilitas appetitus sensitiui passibilitatem appetitus intellectiui: magis est passio in appeti tu intellectiuo quam in sensitiuo.

¶ Ad 3m dicendum quod motus voluntatis virtuosior est quam motus appetitus sensitiui. Sed ex hoc non sequitur quod magis hebeat rationem passionis immo magis ex hoc sequitur quod minus beat ex ratione pastionis: quia possibili¬ tas inte: cum sit ex defectu actualitatis pertinere videtur ad aliquam defectibilitatem virtutis.

¶ Ad 4m dicendum quod quamuis fuerit maior delectatio in christi voluntate quam in eius appetitu sensitiuo. Ex hoc tamen non sequitur quod plus hunit de ratione passionis vel potest dici quod hoc non fuit per comparationem ad eandem delectationis causam

Ad primum ad partem alia dicendum quod passio quam patitur voluntas respectu ipsius dei per eius visionem et dilectionem fortius tramsmutat corpus quam passio sensibilis: sed illa transmutatio semper est in melius: ex illa enim passione redundant dotes glarie corporis in ipsum corpus: vt in. 4 li. declarabitur. Et praeterea passio sensibilis quia est in appetitu organo alligato: non autem passio intelligibilis. ideo quandoque non ita tramsmutatur corpus a passione intelligibili: sicut a sensibili: dato est quod intelligibilis sit fortior quamtum est ex se

¶ Ad 2m dicendum quod non intendit Diony. negare: quin in voluntate angelorum sit aliqua vera passio spiritualis que est quasi quedam impressio canata ex dei clara visione: et consumata dilectione differens a praedictis duobus actibus: sicut effectus a sua causa: sed intendit negare quod in eis non est passio sensibilis: sicut in nobis: et in hoc patet illud quod fuit dimissum sub dubio in prima quaestione huius articuli in fine solutionis quaestionis.

Quaestio IIII. QUarto queritur vtrum duarum passionum contraria rum secundum accessum: et recessum respectu eiusdem obiecti: sit idem medium secundum speciem: et videtur quod sic: quia vna virtus secundum speciem est respectu vnius formalis obiecti secundum speciem: sed medium in passione est obiectum formale virtutis existentis circa passionem. Cum ergo fortitudo sit vna virtus secundum speciem: et sit circa timores: et auda cias que sunt passiones conrie secundum accessum: et recessum: viquod earum sit idem medium secundum speciem.

¶ Item duorum vitiorum contrarioru non est medium nisi vna virtus secundum speciem. ergo a simili duarum passionum contrariarum secundum accessum et recessum non est nisi vnum medium secundum speciem.

¶ Item in re que nata est timere et aude re defectus timoris est super abundantia audacie: et excessus timoris est defectus audacie. ergo a simili mediocriter timere est mediocriter audere.

Contra duarum contrietatum differentium secundum speciem non est idem medium secundum speciem: sed contrarietas secundum specienque est inter superabundantiam timoris: et eius defectus est alia secundum speciem a contrarietate que est inter superabundantiam audacie: et eius defectum est alia secundum speciem a contrarietate que est inter super abundantiam audacie: et eius defectum. Unde philosophus. 3. Ethi. c. 9. distinguit superabundantiam impauiditatis a superabundantia audacie. Superabundantia autem impauiditatis est defectus timoris. ergo medium in timendo est aliud medium secundum speciem quam mediu in audendo.

¶ Item abundantia et defectus passionum non moderantur per virtutem: quia per virtutem excluduntur. Illud autem per virtutem non moderatur: quod per eam excluditur. Sed illud per virtutem moderatur: quod remanet circa quod est ipsa virtus: cum ergo vna virtus sit moderatiua duarum passionum contrariarum: medium earum non est secundum speciem vnum cum medium sit illud circa quod est virtus.

Ad istam quaestionem dicunt aliqui quod respectu duarum passionum contrariarum secundum accessum et recessum respectu eiusdem obiecti: siue sit malum arduum respectu cuius sunt timor et audacia: siue bonum arduum respectu cuius sunt desperatio et spes est vnum medium secundum speciem compositum ex duabus passionibus manentibus in eo secundum essentias suas remissas: sicut manent frigidum et calidum in tepido: vt dicunt aliqui: vel secundum suas virtutes remissas: sicut manent forme regulares in forma mixti et extremi coloris: in colore medio maxime inuiridi: qui maxime est proportiona tus visui. Unde et inter alios colores plus visum delectat: et confortat. Sed contra praedictam opinionem sic potest argui. Extrema non praedicantur de medio. Albedo enim et nigredo de viriditate non praedicantur: sed timor temparatus est timor: et tempoarata audaca est audacia ergo temporatus timor: et temporata audacia non sunt astituentes aliquod vnum medium secundum speciem. Et si dicas quod ex¬ trema non sunt timor et audacia: sed immoderatum timor et in moderata audacia quarum neutrum praedicatur de timore tempoarato. Contra hoc arguo sic. Audacia intemperata: et timor immoderatus non constituunt aliquod medium nec temporata audacia et timor temparatus illud medium constituunt vt ostensum est. Preterea medium non est in eadem specie: cum quolibet extremo: si sunt differentia secundum speciem: sed moderatus timor est in eadem specie cum excessiuo timore: et moderata audcia cum audacia excessiua quod verum non esset si moderatus timor: et moderata audacia essent passio media: vna secundum speciem: quia tunc illa passio media exns vna secundum speciem: esset in eadem specie cum excessiua audacia: et est cum excessiuo timore: que sunt extrema differentia secundum speciem. Unde mihi videtur dicendum quod praedictas duarum passionum non est vnum medium secundum speciem. Mode rate enim timere medium est inter superabundantiam: et defectum audacie. Moderate autem timere consistit in quadam moderata refilitione a malo arduo: et moderate audere: in quadam moderata insurrectione contra malum arduum. Unde patet quod hi motus sunt specie differentes. Sunt tamen aliquo modo conseqenter se habentes. Moderata enim timoris repressio disponit irascibilem ad moderatam insurrectionem contra malum arduum. Et si dicas quod conseqenter se habere non conuenit contrariis passionibus secundum accessum et recessum nisi sint respectu contrariorumobiectorum: vt amor et odium mali bono amato conrii. Dico quod verum est secundum illum modum: quo amor et odium conseqenter se habent. Predictum enim odiu absoluta conseqenter se habet ad amorem absolute: et superabundantia eius ad superabundantiam illius et defectus eius ad defectus illius: et medium eius ad medium illius. Sed timor et audacia si considerentur absolute non se habent conseqenter: nec eorum superabundantie inter se nec eorum defectus inter se: tamen audacia moderata conseqenter se habet ad moderatum timorem: et defectus vnius ad superabundantiam alterius. Ad superabundantiam enim timoris conseqenter se habet de fectus audacie: superabundantia etiam audacie: et defecctus timoris consequenter se habent.

Ad primum in oppositum dicendum quod secundum Auicen. 6 natura lium libro 3. c. 8. Non est idem esse obiectum per accidens et mediante alio. Aliquid enim est obiectum per se quod tamen est obiectum mediante alio: et potesit exemplum ibi de quamtitate et colore respectu visus. Quolibet enim eorum videtur per se: quia cuiusliber similitudo describitur in sensu: et tamen non videtur quanti tas nisi mediante colore. Similiter dico quod vna virtus potest esse circa plures passiones per se: ita tamen quod circa vnam alia mediante. Unde tempoerantia est per se circa omnes passiones concupiscibilis: ita quod immediate circa amorem: et circa alias mediante amore. Fortitudo est per se est circa medium timoris: et circa medium audacie mediante medio timoris. Non enim posset de lege communi irascibilis habituari ad mediocriter auden dum: nisi mediante mediocritate timoris. Cum ergo dicitur quod vna virtus secundum speciem non est nisi respectu vnius obiecti per se secundum speciem: debet intelligi de obiecto per se et primo.

¶ Ad secundum dicendum quod non est simile: quia vt iam dictum est: vna virtus potest esse circa plura per se: ita quod circa vnum: alio mediante.

¶ Ad tertium dicendum quod peccat in materia defectus enim timo ris: et superabundantia audacie: non sunt idem: sed conseqenter se habent. Similiter dico de superabundantium timoris et defectu audacie: et pro tali consequentia quandoque dicuntur esse idem secundum modum loquendi quo dicit philosophus I de generatione. Quod corruptio vnius conrii: est generatio alterius: et econuerso cum tamen secundum rei veritatem: due sint mutationes: vna ab esse vnius elementi: ad non esse eiusdem in actu: alia a non esse alterius in actum ad suum esse in actu.