¶ Item illud quod vitari non potest non est peccatum. Sed quandoque inordinatio sensualitatis vitari non potest: ergo in ordinatio sensualitatis non est peccatum.

Contra Aug. 3 de libero arbitrio longe potest medium. sunt quaedam de necessitate facta improbanda vbi vult homo recte facere et non potest: ergo non obstante: quod inordinatio sensualitatis non est in potestate voluntatis: tamen peccatum est: vt videtur.

¶ Item magister in littera. Si in motu sensuali tantum illecebra peccati teneatur veniale ac leuissimum est peccatum: ergo in sensualitate est peccatum.

Ad istam questionem diunt aliqui quod in sensualitate hominis habentis vsum liberi arbitrii est peccatum veniale: sed non mortale: eo quod propter difficultatem regendi et frenandi sensualitatem inordinatio sensualitatis non imputatur voluntati ad peccatum mortale.

¶ Ego autem dico quod in ordinatio sensualitatis potest esse sine omni culpa: si voluntas non est causa illius inordinationis: nec omittendo: nec committendo: nec antecedenter: nec concomitanter. Quandoque autem est culpa venialis materialiter in sensualitate: formaliter autem nunquam: sed in voluntate: et hoc est quando insurgit inordinatio in sensualitate per negligentiam voluntatis. Tunc enim non imputatur voluntati pro culpa mortali propter difficultatem frenandi sensualitatem et regendi. Quandoque etiam inordinatio sensualitatis imputatur voluntati pro culpa mortali: quando scilicet est contra actum prohibitum: et insurgens ex imperiovoluntatis deliberato. Semper tamen inordinatio sensuali tatis in nobis vitium est et peccatum: secundum quod peccatum distinguitur contra culpam et demeritum. Que autem st differentia inter vitium peccatum et culpam et demeritum: dictum est superius dis. 21. milla quaestione: vtrum in temptatione que est a carne: semper sit peccatum. Cuius solutio valet ad intelligendum solutionem presentem.

Ad primum in oppositum dicendum: quod non valet: quia bruta non habent voluntatem que possit reprimere sensualitatis motum: sicut nos habemus.

¶ Ad secundum cum dicitur quod nulla virtus est in sensualitate etc. dico quod verum est formaliter accipiendo virtutem proprie: secundum quod sanctuloquuntur de virtute. Nec etiam in sensualitate est culpa formaliter. Materialiter tantum virtus et culpa possunt esse in sensualitate. Ut in tertio libro domino concedente declarare propono: philosophus tamen in ethicis videtur ponere temperantiam et fortitudinem formaliter in appetitu sensitiuo.

¶ Ad tertium cum dicitur quod in anima recedente a corpore non remanet sensualitas etc. dicunt quidam hoc esse falsum. Unde Cassiodorus libro de anima ca. 2. dicit quod anima viuit in se post huius seculi amissionem: videt audit et tangit: ac reliquis sensibus efficacius valet. Quia tamen secundum alios sensualitas non dicitur esse in anima: nisi ex relatione ad carnem: potest dici quod in anima post separationem: non opetet remanere omnem materiam culpe: in sensualitate aut non pono culpam nisi materialiter.

¶ Ad quartum dicendum: quod procedit de peccato: secundum quod accipitur pro culpa: et quando voluntas illius inordinationis nullo modo est causa nec committendo: nec omittendo.

¶ Auctoritates ad aliam partem aut sunt intelligende de peccato: secundum quod distinguitur contra culpam: et extendit se ad quantuncumque motum declinantem a prima institutione nature: aut quando insurgit inordinatio in sensualitate ex negligentia voluntatis. Primo modo videtur intelligi auctoritas Aug. et secundo modo auctoritas magistri in littera.

Quaestio 2

¶ Quaestio II. Ecundo queritur vtrum possit esse peccatum in ratione quod non oriatur ex sensualitate. Et videtur quod non. apostolus ad Galis 5 manifesta sunt opera carnis: que sunt fornicatio etc. ibi nominat apostolus peccata sub quibus possunt comprehendi omnia genera peccatorum tam carnalium quam spiritualium: omne ergo peccatum est opus carnis. Sed peccatum oriri ex carne est ipsum oriri ex sensualitate.

¶ Item Ber. in libro meditationum suarum ca. 8. propter carnem homovanitati similis factus est: quia ex illa concupiscentie vitium traxit: quo captiuus teneatur et in curuatur: vt diligat vanitatem: et iniquitatem operetur.

¶ Item glosa super illud psalmus. altaria tua domine virtutum: dicit: nec potest modo aliqua mala suasio in te nisi carnis tue primo desiderium commouerit.

Contra Aug. 14. de ciui. ca. 2. Si quisquam dicit carnencausam esse in malis moribus quoruncumque vitiorum: eo quod anima carne affecta sic viuit profecto non vniuersam hominis naturam diligenter aduertit: ergo non omnia peccata oriuntur ex carne.

¶ Item infra eodem cap. qui omnia anime mala ex corpore putant accidisse in errore sunt.

¶ Item nostra voluntas est libera non tantum respectu spiritualium: sed etiam respectu carnalium. Sed si non posset velle iordinatam delectationem carnis nisi praeinclinata a sensitiuo appetitu non esset libera respectu volitionis carnalium: quia motus dependens ex alio motu non libero non est liber. Motus autem appetitus sensitiui non est liber: ergo voluntas potest peccare non tantum per inordinatam volitionem spiritualium: sed etiam per inordinatam volitionem carnalium non preinclinata a sensualitate.

Ad istam quaestionem dicunt aliqui: quod peccatorum: quedam sunt spiritualia: que sunt illa que consumantur in deordinata delelectatione spiritus. Quedam sunt carnalia que sunt illa que consumantur in deordinata delectatione carnis. Et quamuis prima peccata possint esse in ratione absque hoc quod oriantur a sensualitate. Tamen loquendo de peccatis carnalibus nullum potest esse in ratione quod non oriatur ex sensualita te. Non enim voluntas potest appetere delectationem secundum sensum nisi a sensualitate inclinata seum excitata: quia quicquid optat voluntas mala optat sub ratione qua sibi bonum. Sed hoc non potest apprehendere delectationem carnis: vt sibi bonam nisi ratione sensualitatis. Et pro hac opinione videtur facere quod dicit Aug. 14. de ciui. capi. 3. secuet quod ex corruptione carnis: licet existant quedam incitamen ta vitiorum: et ipsa desideria vitiosa: non tamen omnia vite inique vitia tribuenda sunt carni: ne ab his omnibus purgemus diabolum qui non habet carnem.

¶ Et hi dicunt quod auctoritates ad secundam partem allegate intelligi debent: de peccatis spiritualibus tantum. Et ad rationem dicunt quod quamuis voluntas non possit velle inordinatam delectationem carnis nisi preinclinata ab appetitu sensitiuo: tamen hoc non preiudicat sue libertati: quia non cogitur ad sequendum illam inclinationem: immo potest libere contraire.

¶ Et si dicatur contra eos quod aliquando gulosus vult comedere: cum tamen in eo appetitus sensitiuus renuat cibum et luxurio sus coire: cum tamen eius appetitus sensitiuus: hoc renuat. Dicunt quod hoc falsum est: predicta enim renuitio non est in guloso per appetitum sensitiuum: sed per virtutem nutritiuuam: et in luxurioso: per virtutem generatiuam: quamuis per sensum apprehendatur renuitio vtriusque potentie.

¶ Sed contra hanc opinionem sic arguunt aliqui omne peccatum quod oritur ex sensualitate est peccatum ex passione Sed non tantum contingit peccare peccato spirituali ex electione: sed etiam peccato carnali propter libertatem voluntatis: ergo potest peccatum carnale oriri non ex sensualitate.

¶ Idovidetur istis dicendum ad questionem quod voluntas deordinari potest: non tantum respectu spiritualium: sed etiam respectu carnalium deordinatione non habente ortum ex sensualitate. Sic intelligendo quod hoc posset intelligi desiderare delectationem alicuius carnalis peccati non preinclinatus per aliquem motum sensualitatis: quamuis tale desiderium non possit esse nisi respectu obiecti sensualitatis: quia actum gule et luxurie potest homo eligere non incitatus aliqua passione: imo aliqui respectu talium per electionem in se ipsis causant passionem. Tamen vt plurimum peccata carnalia ex sensualitate oriuntur. Unde cum Aug. 12. de triniae. cap. 12. In progressu peccati comparat sensualitatem serpenti. Et inferiorem portionem rationis mulieri: et inferiorem viro: non sic debet intelligi quod homo pretermisso tali progressu peccare non possit: quia ibi non loquitur nisi de peccato quod ortum babet ex passione.

Ad primum in oppositum dicendum quod secndum Aug.¬ 14. de ciui. cap. 2. et 3. Apostolus in verbo illo nomine carnis hominem intelligit aperte totum significans volens dicere quod omnia illa mala que ibi enumerat non committit homo nisi cum viuit secundum se ipsum deo relicto.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum Ber. intelligendum est de his que vt in pluribus accidunt: sed ex hoc non sequitur quod numquam aliter accidere possit: primi enim parentes primo peccato non peccauerunt ex corruptione carnis. Unde Augu. 14. de ciui. cap. 3. Corruptio corporis que aggrauat animam primi peccati non est causa: sed pena: nec caro corruptibilis animam peccatricem: sed anima peccatrix fecit esse corruptibilem carnem.

¶ Ad tertium dicendum quod illa Glosilmus intelligenda est de peccato carnaliet de suo modo oriendi quo vt vult in pluribus et communiter accidit.

Quaestio 3

Questio. III Ertio queritur vtrum motus sensualitatis secundum suum impetum sit naturalior sibi quam ille quo mouetur frenata ratione. Et videtur quod non. Ille motus est naturalior rei: qui est conuenientior institutioni sue nature. Sed motus quo mouetur sensualitas fienata ratione est conuenientior institutioni nature sensualitatis quam ille quo mouetur secundum suum impetum: quia ex institutione sue nature non poterat moueri nisi secundum rationis imperium: ergo primus motus est ei naturalior.

¶ Item sicut dicit philosophus. 3 physicorum et primo celi et mundi. Idem est naturalis motus partis et totius. Sed homini qui est quoddam totum: cuius sensualitas est pars aliqua: naturalius est moueri secundum rationem quam secundum impetum: ergo et ille motus naturalior est sensualitati quam ille quo mouetur secundum impetum.

¶ Item naturalius est parti appetere salutem totius quam propriam. Unde et videmus quod manus naturali inclinatione opponit se gladio propter salutem corporis: ergo a simili naturalius est sensualitati moueri secundum exigentiam totius: quam secundum proprium impetum. Sed toti quod est homo naturalius est moueri secundum rationem quam secundum impetum.

¶ Item secundum philosophum. 2. ethi. cap id est res nunquam assuescit moueri motu contrario suo motu naturali. Sed secundum eundem id est ethi. cap. penultimo. Sensualitas assuescit moueri secundum imperiu rationis: qui motus est contrarius suo im petui: ergo moueri secundum impetum non est naturale sensualitati.

Contra naturalius est rei quod sibi conuenit secundum se et absolute quam quod sibi conuenit per sui comparationem ad aliud. Sed moueri secundum impetum sensualitati conuenit secundum se et absolute: motus autem quo mouetur frenata ratione non conuenit sibi nisi ex sui comparatione ad rationem: ergo naturalius est sibi moueri secundum suum impetum quam motu alio.

¶ Item ille motus est naturalior rei qui sibi conuenit per suam naturam tantum quam ille qui sibi non conuenit nisi per habitum nature sue superadditum. Sed sensualitati per suam naturam tantum conuenit moueri secundum suum impetum. Alius autem motus sibi non conuenit nisi per habitum superadditum. Unde cont inens qui non habet habitum temperantie passiones habet indomitas: quamuis non vincatur ab eis: motus ergo quo mouetur sensualitas secundum suum impetum naturalior est sibi quam ille quo mouetur ratione frenata.

Respondeo quod motus naturalis potentie: naturalis est etiam supposito eui illa potentia naturalis est. Cum ergo sensualitas hominis comprehendat eius duas naturales potentias scilicet irascibilem et concupiscibilem: ille motus qui naturalis est sensualitati: est etiam homini naturalis. Dico ergo quod ille motus quo sensua litas secundum suum impetum mouetur nauralior est sibi quam ille quo mouetur frenata ratione. Naturalior est etiam homini sub ratione qua animal: quia hoc sibi conuenit inquantum per suam formam habet esse sensitiuum: vnde secundum philosophum. 2. de anima. animal est animal propter primum sensum. Motus autem quo mouetur frenata ratione naturalior est homini sub ratione qua homo. naturale est enim homini inquantum homo est modificare suos motus secundum naturale iudicium rationis: et quia talis motus est homini natura lis principaliter per naturam speciei: ideo non oportet quod quamuis ille motus sensualitatis quo mouetur frenata ratione sit naturalior homini inquantum homo est: hoc est inquantum est rationalis: quod propter hoc sit naturalior ipsi sensualitati.

Ad primum in oppositum dicendum: quod quamuis ab institutione nature sensualitas non posset moueri nisi secundum rationis imperium: hoc tamen non erat per pura hominis naturalia: sed per iustitiam originalem: que principaliter consistebat in quodam dono graiuito naturalibus superaddito. Unde si modo crearetur vnus homo ex elementis in puris naturalibus: naturale esset sensualitati moueri a suo obiecto: quandoque non secundum rationem loquendo de naturalitate dicta non a natura specier sed generis: nec tamen ita effrenate moueretur: sicut mouetur in nobis: eo quod per peccatum primorum parentum: natura non tantum fuit gratuitis spoliata: sed etiam in naturalibus vulnerata.

¶ Ad secundum dicendum quod illud verbum philosophi intelligendum est de toto homogeneo: vnde ponit exemplum de vna gleba et de tota terra et de toto igne et vna scintilla.

¶ Ad tertium dicendum quod non est simile: quia salus pertium dependet a salute totius. Sed naturalis motus sensualitatis non dependet ab illo motu qui conuenit homini sub ratione qua est homo.

¶ Ad quartum dicendum quod illud verbum philosophi secundum intentionem suam ibidem magis est ad oppositum quam ad propositum: intendit enim ex hoc probare quod virtutes non sunt in nobis a natura: nec etiam actus per quos acquiritur virtus: naturale tamen est sensualitati quod sic possit moueri: et etiam aliter. Sed naturalius est sibi secundum suum impetum posse moueri. Cuius signum est: quia motu quo mouetur a ratione mouetur ante habitum acquisitum cum difficultate: motu autem quo mouetur secundum suum impetum ab obiecto mouetur cum facilitate.

¶ Argumenta ad partem aliam procedunt de motu qui est naturalis a natura generis.

Quaestio 4

Questio. IIII. QUarto queritur vtrum possit esse pec catum mortale in inferiori portione rationis sine consensu superioris. Et videtur quod non. Aug. 12. de trinita. cap. 12. Dicit quod siillecebra peccati sola cogitationis delectatione teneatur superioris vero auctoritate consilii: ita membra retinentur vt non exhibeantur iniquitatis arma peccato: sic habendum existimo velut cibum vetitum mulier sola comederit: ergo numquam per solam operationem portionis inferioris exhibentur membra arma iniquitatis peccato quod facit quicumque mortaliter peccat.

¶ Item Aug. eodem cap. dicit de peccato quod est in sola morosa cogitatione de re illicita: quod pro eo veniam petenda est pectusque percutiendum atque dicendum dimitte nobis debita nostra. Sed hoc faciendum est pro venialibus peccatis: ergo tale pecatum non est mortale.

¶ Item impossibile est inferiorem rationis portionem damnari sine superiori. Sed superior portio numquam damnatur nisi pro suo peccato mortali. Ergo inferior portio rationis numquam peccat mortaliter sine superiori.

Contra. Iob 3i. pepigi sedus cum oculis meis: vt nec quidem cogitarem de virgine: quam enim partem haberet in me deus desuper. Ubi dicit Glosionus quod hoc est intelligendum de cogitatione cum consensu delectationis ergo videtur quod solus consensus in delectatione cogitationis de re illicita separat a deo: ergo est mortale peccatum.

¶ Item Aug. 12. de trini. ca. 12. vult quod si sola mulier eomedat de re illicita: totus homo damnabitur. Cum ergo per mulierem intelligat portionem inferiorem videtur quod inferiorportio rationis mortaliter possit peccare sine superiori.

¶ Item portio superior dicitur per comparationem ad contemplationem incommutabilis veritatis: inferior portio respectu speculationis temporalium. Sed contingit peccare morta liter circa ista temporalia sine aliqua contemplatione incommutabilis veritatis: ergo inferior portio rationis peccare potest mortaliter sine superiori.

Respondeo quod impossibile est inferiorem portionem rationis mortaliter peccare sine consensu superioris portionis expresso vel interpre tatiuo. Quod sic patm: ratio enim nostra non tantum est superiorportio inquantum absolute contemplatur eterna: sed inquan¬ tum contemplatione eternorum semetipsam regit in consideratione temporalium. Unde cum delectatio illicita a sensualitate suggeritur: sicut a serpente: et postea hoc delectatio apprehenditur a rationis inferiori portione: vt a muliere si ipsa rationis superior portio ex contemplatione diuine voluntatis vel alicuius rectitudinis a prima rectitudine exemplate non abstrahit voluntatem ab illa delectatione: sed tandiu moratur voluntas in complacentia illius delectationis inordinate quod pet illam morositatem equaliter deordinatur anima: ac si itatim voluntas consensisset in actum: tunc est portionis superioris consensus interpretatiuus: quia tanta negligentia tunc equiualet expresso consensui. Si autem portio superior consentit: vt expleatur in opere deordinatio cogitata: tunc est consensus expressus. Si autem inordinatio cogitata de genere suo est peccatum veniale: sicut est verbum ociosum et consimilia. Tunc siue superior portio consentiat siue interpretatiue siue expresse: non propter hoc est mortale peccatu. Si autem inordinatio cogitata de genere suo est mortale peccatum: sicut est fornicari occidere inimicum causa vindicte: et consimilia: tunc siue superior portio ex deliberatione consentiat expresso consensu siue interpretatiuo: peccatum est mortale: quando totaliter et tantum delectatur in illa cogitatione quod anima tantum deordinatur per illam quantum deordinatur consentiendo ex deliberatione contra aliquod de diuinis preceptis. Complacentia autem inferioris portionis: in illa delectatione ante superioris consensum expressumvel interpretatiuum est peccatum veniale.

¶ Et quia argumenta ad partem primam videntur concludere quod in inferiori portione sine consensu superioris expresso: non possit esse mortale peccatum: ideo soluenda sunt.

Ad primum cum dicitur quod quicumque peccat mortaliter exhibet membra arma iniquitatis peccato etc. Dico quod hoc intelligendum est de consensuexpresso vel interpretatiuo.

¶ Ad secundum dicendum non solum prodimissione venialium pectus percutiendum est: sed etiam pro dimissione mortalium: quamuis cum percussione pectoris aliud requiratur.

¶ Uel dicendum quod illud verbum Aug. intelligendum est de complacentia ante consensum superioris portionis expressum vel interpretatiuum.

¶ Tertium argumentum bene concludit quod inferior portio numquam mortaliter peccat sine consensu superioris expresso vel interpretatiuo: et hoc est verum: peccatum enim inferioris portionis secundum se non est aliud nisi quedam voluntatis complacentia in delectatione surgente ex apprehensione alicuius illiciti ab inferioriportione rationis.

Ad primum argumentum ad pirte aliam priquod solus consensus in delectaione que consurgit ex cogitatione rei illicite non separat a deo nisi assit consensus superioris portionis saltem interpretatiuus.

¶ Ad secundum dicendum quod illa auctoritas Aug. intelligenda est de comestione mulieris cum consensu viri interpretatiuo.

¶ Ad tertium dicendum quod superior portio rationis non tantum contemplatur incommutabilem veritatem secundum se: sed etiam eam consulit de istis inferioribus: et per contemplationem ipsius dirigit se in regimine temporalium: et ideo peccat cum exomissione contemplationis eternorum deuiat in regimine inferiorum.

Quaestio 5

Questio. V QUinto queritur vtrum possit esse peccatum in superiori portione rationis sine inferiori. Et videtur quod non. Quia secundum philosophum X3. de anima. intellectus semper est rectus: fantasia vero recta et non recta: ergo cum superior portio: maxime sit intellectualis: videtur quod ipsa per se nunquam peccat.

¶ Item omne peccatum est in volutate sed superior portiorationis non est voluntas: ergo non potest in ea esse peccatum secundum se.

¶ Item Aug. lib id est contra Manicheos ante medium libri: non enim ratio nostra deduci potest ad consentionem peccati: nisi cum delectatio mota fuerit in parte ani¬ mi que debet obtemperare rationi tamquam rectori et viro suo: ergo numquam est peccatum in superiori portione nisi mediante inferiori vt videtur.

¶ Item peccatum est per conuersionem ad bonum commutabile: Sed ratio superior non est respectu boni commutabilis: sed incommutabilis: ergo numquam est peccatum in superiori portione rationis.

Contra consideratio articulorum fidei non spectat nisi ad superiorem portionem. Sed respectu articulorum fidei potest esse peccatum in male sentiendo de illis: ergo in superiori portione potest esse peccatum secundum se.

¶ Item iu primis parentibus non potuit esse obliquatio in viribus inferioribus nisi prius fuisset facta in superioribus: ergo a simili nec potuit esse obliquatio in portione inferiori nisi prius fuisset factain superiori.

Respondeo quo peccato spirituali potest peccareportio superior non mediante inferiori inordinate se conuertendo ad spiritualia: sicut cum homo odit dei iustitiam vel male sentit de articulis fidei. Sed peccato carnali non peccat nisi inferiori portione mediante: secundum communem opinionem que dicit voluntatem non posse peccare carnali peccato nisi fuerit praeinclinata a sensualitate. Sed secundum opinionem dicentium: quod homo posset desiderare delectationem alicuius peccati carnalis non praeinclinatus per aliquem sensualitatis motum: superior portio rationis maculari posset inordinato desiderio carnalium non mediante peccato inferio ris portionis. Quia apprehensa aliqua inordinata et carnali delectatione: statim voluntas eam posset eligere non mediante complacentia in ipsa cogitatione. Aliud enim est velle rem cogitatam: et velle delectari in ipsa cogitatione.

¶ Quod autem secundum se peccare possit peccato spirituali satis clarum est: quia cum sit ad vtrumlibet sicut inferior portio vel plus: sicut rectepotest se mouere circa eterna gratia assistente: ita inordinate potest se mouere circa ea gratia desistente: et tunc peccat peccato commissionis: vel rectum motum ad quem tenetur omittere et tunc peccat peccato omissionis: et vtroque modo peccare potest et venialiter et mortaliter: quia potest esse quod motus ille vel eius. omissio non sunt peccatum mortale ex genere actus: et tunc est peccatum veniale. Si autem contingat quod sit peccatum mortale ex genere actus adhuc est peccatum veniale: quando procedit ex surreptione: sicut est surreptorius motus dubitationis de articulis fidei. Si autem motus ille est inordinatio mortalis in genere actus: et est ex deliberatione procedens: tunc semper est peccatum mortale. Simili modo dico de omissione motus ad quem de necessitate tenetur: et pro temporequo ad illum tenetur:

Ad primum in oppositum cum dicitur quod intellectus semper est rectus etc. Dico quod verum est respectu primorum principiorum que naturali lumine cognoscutur.

¶ Ad secundum cum dicitur quod superior portio rationis non est voluntas etc. Dico quod cum diuidimus rationem in superiorem portionem et inferiorem non accipitur ibi ratio prout distinguitur contra voluntatem: sed pro tota parte anime intellectiua que compraehendit intellectum et volutatem.

¶ Ad tertium dicendum quod illa auctoritas Aug. allegata est de progressu carnalis peccati.

¶ Ad quartum dicendum quod cum portio superior peccat circa bonum incommu tabile. ver. ergo eius iustitiam odiendo: hoc prouenit ex aliquo inordinato amore creature: quia enim peccator se inordinate diligit: ideo odit dei iustitiam punientem.

PrevBack to TopNext

On this page