Articulus 11

Quaestio I.

PRimo queritur vtrum milites teneantur obedire suis principibus publice maiori excommunicatione excommunicatis pro graui et enormi casu postquam soleniter denum ciati sunt excommunicati.

Respondeo quod non i5 qu 6 mos sianctorum et c. imediate se. et extra de penis. Grauem. in tex. et in glo. excommunicatio enim publica quamdiu illa est innodatus milites suos absoluit a iuramento fidelitatis quo tenebantur ei id est effectum illius obligationis suspendit: et hoc constitutum est in detestationem illius criminis: et vt magis principes timeant contemnere ecclesiastica precepta. Si tamen dubium est vtrum princeps sit excommunicatus: vel non: obedire tenentur: quia in dubus superiori est obediendum 23 q. 1. quid culpatur. in textu. sed expressius in glo.

¶ Sed contra supradi ctam respensionem aliqui arguunt primo sic. dicit dominus Inno quod siquis cum iuramento vel sine iuramento promisit aliquid alicur excommunicato dare: consulimus ei quod det.

¶ Item vt habet 11. q. 3. Iulianus. et. c. Imperatores. §. Iulianus. christiani¬ milites obediebant Iuliano imperatori qui erat apostata.

¶ Item extra de sen. excom. Si vere. princeps potest sub patrefamilias comprehendi. Sed filius et seruus patrifamilias ex communicato obedire tenentur I1 q. 3. quoniam multos.

¶ Item ecclesia per sententiam absoluit milites a iuramento fidelitatis: quo tenebantur principibus excommunicatis: quod non faceret: vt videtur: si ab hoc essent ipso iure absoluti.

Ad primum autem istorum dici potest quod non est tamtem fomentum excommunicationis et excommunicatorum: soluere pecuniam debitam excommunicatis: quantum erat quando multi vasalli eos subsequebantur parati obedire eis.

¶ Alii autem dicunt quod excommunicatis quamdiu excommunicati sunt: debita pecunia solui non debet: quia in obligatione soluendi sine iuramento tacite subintelligebatur hec conditio scilicet si talis permanserit cui liceat communicare. Argumentum ad hoc. 22. q. 22. Ne quis arbitretur: dicunt ergo isti quod pecunia reponi debet in ede sacra. vt ibi recipiant ea creditores postquam fuerint absoluti.

¶ Ad secundum dicendum: quod illa duo decreta potius narrant factum quam ius: quod factum ecclesia tunc dissimulabat: ne Iulianus suscitaret scandalum aduersus christia nos.

¶ Uel vt dicunt alii christiani non obediebant ei: nisi quando agebat pro fide vel defensione patrie: et in illis casibus vt dicunt milites obedire debent excommunicato principi: non in fauorem excommunicati: sed fidei vel patrie.

¶ Ad tertium dicendum: quod illud verbum intelligendum est in illo casu de quo ibi loquitur decretalis: et in similibus: quia alias excommunicati de malitia sua reportassent lucrum: et innocentes damnum: vt patet diligenter intuenti totam seriem decretalis.

¶ Ad vltimum cum dicitur quod ecclesia tales per sententiam absoluit etc. Dicendumus quod hoc est ad maiorem confusionem principis excommunicati: et quia ante sententiam aliqui de facto debitum fidelitatis seruant.

¶ Uelpotest dici secundum alios: quod aliter absoluuntur per sententiam quam ipso iure: quia cum per sententiam absoluuntur simpliciter et absolute ab ipso iura mento fidelitatis remanent absoluti ab illo iuramento: et ab illa obligatione: etiam postquam princeps fuerit absolutus ab excommunicatione: sed quamuis ipso iure suspendatur effectus obligationis supradicte durante principis excommunicatione: tamen illa obligatio non tollit absolute: nisi forte quo ad subditos illorum qui excommunicati sunt propter hoc quod lapsi sunt in heresim manifeste.

Quaestio II.

SEcundo queritur vtrum clerici teneantur obedire suo episcopo manifeste maiori excommunicatione excommunicato.

Respondeo quod non. 19 di. nulli. et 16 q. vlti. sane: cuius ratio est: quia obedire est quoddam communicare: sed clerici tenentur euitare suum episcopum excommuni catum decre. 93. di. miratus sum.

¶ Preterea nullus tenetur obedire alicui quamdiu ille non potest esse iudex suus vel officium iudicis exercere. Sed episcopus quamdiu manifeste excommunicatus est ab executione officii iudicis est suspensus.

Questio. III.

TErtio queritur vtrum monachi teneantur obedire suo abbati excommunicato: postquam solenniter denunciatus est excommunicatus. Et videtur quod sic: quia magis tenetur homo patri spirituali quam carnali: sed filius carnalis non emancipatus tenetur obedire patri excommunicato: ergo multo fortius monachi suo abbati excommunicato.

¶ Item serui tenentur obedire dominis suis ex communicatis: quia possunt eis communicare licite: vt superius visum est: sed monachi sunt serui abbatis: ergo abbati suo ex communicato obedire tenentur.

¶ Item monachi non sunt absoluti ab obedientia abbatis per factum: cuius ius non tenentur scire: sed multi sunt casus per quos abbas potest incurrere excommunicationem ipso iure: quos tamen non omnes tenentur monachi scire: ergo videtur quod potest esse abbas eorum excommunicatus in aliquo illorum casuum: et tamen monachi sibi tenebuntur obedire.

Contra qui non tenetur communicare cum aliquo non tenetur sibi obedire: sed superioribus excomunicatis non tenentur inferiores communicare. 16. q. vlti. sane: et argumentum ad hoc 32 distin: nullus. ergo monachi suo abbati excommunicato non tenentur obedire.

Respondeo monachi non tenentur obedire suo abbati manifeste seu publice excomunicato excommunicatione maiori. 2. q. 7. Sacerdotes et reliqui: in Glo. quia talis abbas non potest precipere. precipere enim inferioribus actus est legitimus: excommunicatus autem maiori excommunicatione est ab omnibus actibus legitimis suspensus tum etiam: quia monachi non tenentur ei communicare: et obedire est communicare illi cuius preceptis obeditur.

¶ Preterea abbas excommunicatus non potest alteri committere vices suas: quamuis si alicui commiserit ante excommunicationem ipso postea excommunicationem incurrente potestas quam ante commiserat: non expiret. Argumentum a simili. extra de officio vicarii. Romana. Sed sic monachi tenerentur sibi obedire ante quam de illis posset vicarium suum constituere: vnde videtur quod sibi obedire non teneantur.

Ad primum in oppositum dicendum: quod secundum aliquos maior est falsa: voluntas enim qua homo obligat se patri spirituali non preiudicat preceptodiuino quo filius obligatur patri carnali: quod preceptum est. honora patrem etc. Uel potest dici quod filius carnalis est quedam portio patris et possessio: sicut dicit philosophus. 5 ethic ca. 9. et ideo sicut excommunicatus potest se iuuare de possessionibus suis: ita fuit conueniens vt a iure exciperetur filius non emancipatus ab illo precepto quo preceptum est non conmunicare excommunicatis. Non sic autem est monachus ipsius abbatis portio vel possessio.

¶ Ad secundum dicendum quod seruus est possessio domini: vt dicit philosophus: vbi prius: quamuis non sic possit dici de illis qui subsunt dominis bolitice: non sponte: sicut subsunt milites principibus et alii multi. Est etiam seruus quasi organum animatum ipsius domini secundum philosophum primo politicorum lect. quarta. et ideo sicut excommunicatus potest se iuuare de possessione sua: et vti organis suis: ita fuit rationabile quod iura permitterent seruos communica re dominis excommunicatis: non sic autem potest dici de monachis respectu abbatis. Uel potest dici quod cum excommunicatio sit vinculum spirituale magis opponitur auctoritati precipiendi spiritualibus filiis quam filiis carnalibus vel seruis in temporalibus.

¶ Ad tertium dicendum: quod secundum aliquos monachi tenentur obedire abbati excommunicato: quamuis sciant factum pro quo est excommunicatus quamdiu ignorant quid iuris: quia non tenentur scire omnes casus in quibus homo incurrit maiorem excommunicationem ipso iure propter eorum multitudinem et aliquorum subtilitatem: multi enim sunt.

Questio. IIII

QUarto queritur vtrum vxor teneatur obedire marito excommunicato.

¶ Respondeo quod sic. vt enim habitum est superius vxor communicando marito excommunicato nullam excommunicationem ex hoc contrahit. Unde non subest ratio quare ab obedientia quam vxor debet marito propter maritiexcommunicationem absoluatur.

Quaestio V

QUinto quaeritur quot sunt illi casus in quibus ipso iure incurrit homoexcommunicationem maiorem.

¶ Respondeo quod illi incidunt in excommunicationem maiorem a iure qui incidunt in heresim iam damnatam. extra de hereticis. Ad abolendam. et cap. excommunicamus.

¶ Item qui defendunt vel receptant hereticos eo. tit. sicut ait. et cap. excommunicamus. §. credentes.

¶ Item qui innituntur alienationibus a schismaticis factis. extra de schismaticis. cap. I. et. 19. dist. Nulli sas.

¶ Item qui iniiciunt manus violentas in clericum: vel quancumque personam religiosam religionis approbate. extra de sen. excom. Non dubium. Excipiuntur tamen multi casus.

¶ Uneus est si percutiens ignorabat illum esse clericum: non tantum ignorantia crassa vel affectata: sed probabili. extra de sen. excom. Si vero aliquis.

¶ Alius si percutiens clericum non percutit ex odio vel inuidia vel indignatione: sed leuitate iocosa. et ti. cap. primo.

¶ Alius si magister scholarem clericum intuitu discipline vel correctionis percusserit. e. c.

¶ Alius si vim vi temperate repellat in continenti. eo. tit. si vero alicuius.

¶ Alius cum dominus domus clericum vituperantem ipsum in domo sua nec volentem exire: quamuis conuenienter monitum expulerit de domo: sin non est presens prelatus illius clerici qui ipsum exire compulerit: et dominus domus modum non excedar in expellendo. Sic enim ex. pellendo non iniicit in clericum manus iniuriosas: quia vtitur iure suo: sicut dicitur. ff. de re. iu. nemo damnum facit nisi qui id facit quod facere ius non habet

¶ Alius cum a clerico volente aliquem percutere cum baculo aliquis violenter baculum amouet: quia non iniuriatur illi moderate impediendo ipsum ne alii faciat talem iniuriam.

¶ Alius cum quis percutit clericum inueniendo ipsum cum matre sua vel vxore vel filia vel sorore turpiter agentem. extra de sen. extcom. Si vero alicuius. §. nec ille.

¶ Alius cum aliqui ratione officii quod in ecclesia obtinent autem alii clerici seniores 3elo deuotionis pueros vel adolescentes in minoribus ordinibus constitutos turbantes diuinum officium eiiciunt de ecclesia: vel moderate percutiunt vt corrigantur et ab impedimento diuini officii desistant. eo. ti. cum voluntate.§. si qui.

¶ Alius quando aliqui obtemptu prelationis vel magisterii subditos et scholares correctionis causa leuiter percutiunt. e. c. vbi prius.

¶ Alius cum dominus aliquos clericos de familia sua vel propinquos inferiorum graduum moderate vt a suis vitiis corrigantur percutiunt. eo. c. vbi prius.

¶ Alius cum clericus qui percutitur est dispositus et traditus curie seculari. extra de iudiciis. Cum non ab homine.

¶ Alius quamdo clericus qui percutitur prorfus transiuit ad actum contrarium clericatui: vtpote: quia factus est miles: nec tonsuram defert: quia nec ad hoc est cogendus: extra de cle. coniug. vt consultationi.

¶ Alius quando aliquis etiam laicus clericum vel religiosum violenter capit de mandato prelatorum suorum: dum tamen violentia non se extendat notabiliter vltra quam requirat illorum qui capiuntur defensio vel rebellatio. extra de sen. vt fame. §. laici. Nec obstat illud quod dicitur supra. eo. ti. vniuersitatis: quia loquitur in casu in quo monacbus non subterfugit regularem disciplinam: nec abbatis sui obedientiam: et sufficienter potest per abbatem et alios monachos corrigi.

¶ Alius quando aliquis non ex deliberatione: sed tantum ex surreptione socium suum clericum leuiter impellit: quamuis sit turbatus: mortale enim peccatum non conmittitur nisi ex deliberatione: vel post tempus sufficiens humane fragilitati ad deliberandum: cum factum est tale quod homo non obstante humana infirmitate tenetur de necessitate deliberare: vt per deliberationem ab illo opere illicito perpetrando retrahatur. Nullus autem excommunicatur a iure nisi propter peccatum mortale: cum enim iura praecipiant vt a iudice non infligatur: nisi propter peccatum mortale: videtur quod conditor iuris non voluit vt excommunicatio a iure incurreretur nisi propter peccatum mortale.

¶ Alius quando clericus qui percutitur immiscet se tyramnidi et crudelitatibus: et seditionem et guerram mouet: vel publice et atrociter delinquit habitum clericali contempto. extra de sen. excom. Cum non ab homine.

¶ Alius quando clericus militaria arma gerit: et tertio admonitus per diocesanum se corrigere noluit. eodem titu. In audientia.

¶ Alius quando clericus nec in modo tonsure nec in vestimentorum forma: nec in qualitate negociorum de clerico aliquid ostendit si tertio admonitus per diocesanum se non corrigit. eo. cap. contingit. secundo.

¶ Alius quando clericus recipit admistra tiones secularium personarum post inhibitionem publice in synodo factam sub. pena priuilegii clericalis exprimendo quod quicumque contra suam inhibitionem venerit per ipsum non defendetur: talis enim inhibitio in proposito loco trine monitionis succedit: si enim talis occasione ipsius adminstra tionis propter pecuniariam causam deprehendatur a fraude: indignum est eis ab ecclesia subueniri: per quos constat in ecclesia scandalum generari. extra ne cleri. vel mona. ca. secundo.

¶ Alius est secundum dominum Hosti. quando clericus exercet secularia negocia diuinis officiis praetermissis: si tertio monitus per diocesanum se non corrigat. extra de vita et ho. cle. cap. vlti. tamen textus predictus non exprimit nisi quod talis de suis facultatibus statutis et consuetudinibus patrie subiaceat: quod secundum Glo. ibidem non est intelligendum de rebus ecclesie: quia delictum persone non debet in ecclesiam redundare.

¶ Item quae tales carcere includunt vel detinent. extra de sen. extracomo. nuper.

¶ Item qui in clericos iniiciunt manus temerarias et iniuriosas: quamuis non violentas: vnde cum clericus qui iniuriatus est alicui submittit se voluntarie aliquibus percussionibus quod fustium secundum laici in illa terra facere consueuerunt propace habenda percussores excommunicati sunt. extra de sen. exc. contingit. primo in tex. et in glo.

¶ Item qui potest eos defendere a violentia et non defendit: si sibi incumbat ex officio. e. ti. quante.

¶ Item potestates seculares imponentes clericis exactiones indebitas postquam competenter moniti non desistunt. extra de immunitate ecclesie. non minus.

¶ Item qui iurisditionem prelatorum et potestatem quam habent in suis hominibus euacuant: postquam competenter moniti non desistunt. eo. titu. vbi prius.

¶ Item successores eorum nisi infra memnsem errorem seum excessum predecessorum emendauerint: eodem titulo aduersus.

¶ Item qui decetero fecerint obseruaristatuta: et consuetudines inductas contra ecclesiasticam liber tatem. extra de sen. excom. Nouerit fraternitas tua.

¶ Item qui talia statuta infra duos menses de libris suis non deleuerint. eodem titulo. vbi prius.

¶ Item qui decetero huiusmodi statuta fecerint.

¶ Item qui de cetero ea scripse: rint.

¶ Item potestates consules rectores consiliarii locorum vbi huiusmodi statuta de cetero edita fuerit.

¶ Item quae secndum talia statuta vel consuetudines tales de cetero iudicare praesumpserit.

¶ Item qui scribem praesumpserit sic iudicata. Et isti quinque casus vltimo positi colliguntur ex decretali vltimo allegata ab illo loco.

¶ Item excommunicamus vsque in finem.

¶ Item incendiarii et violatores ecclesiarum. eodem titulo conquesti.

¶ Item qui a paucioribus quam duabus partibus cardinalium in papam electus electioni de se facte consentit: et pro papa se gerit: si humiliter noluerit abstinere. extra de ele. Licet.

¶ Item litterarum domini pape falsatores per se vel per alios: et eorum fautores et defensores. extra de crimine falsi. Ad falsariorum.

¶ Item scienter vtentes illis falsatis. eodem tit. vbi prius.

¶ Item deferentes arma ferrum ligna galeas naues sarracenis. vel regimen nauium vel galearum suarum exercentes: vel aliquod aliud subsidium eis impendentes in dispendium terre sancte vel christianorum. extra de iudeis. Ita quorundam:

¶ Item religiosi professi leges vel physicam audientes: nisi infra duorum mensium spacium destiterint: ad claustrum suum redeuntes. extra ne cle. vel mo. non magno opere.

¶ Item presbyteri et quicumque clerici personatus habentes leges vel physicam audientes: nisi infra duos menses destiterint: eodem titulo. super specula.

¶ Item excommunicato participantes in crimine pro quo est excommunicatus maiori excommunicatione. extra de sen. excom. nuper. et ca. Si concubine.

¶ Item qui christianos faciunt per assassinos interfici vel mandant fieri. quamuis ex hoc mors non fuerit subsecuta: et receptator et fautores et occultatores dictorum assassinorum. extra de homici. Pro humani.

¶ Item qui christianos pro honesta causa nauigio vectos capiunt aut spoliant rebus suis: aut naufragium passos rebus suis spoliant: nisi moniti satisfaciant. extra de raptoribus. cap. Excommunicationi.

¶ Item religiosi non portantes habitum extra domum quem in domo portare debent. extra. ne cle. vel mo. vt periculosa.

¶ Item docentes patredictos vel in scholis retinentes. eo. ca. vbi prius.

¶ Item noua thelonea peregrinis et mercatoribus imponentes 24. q. 3. Si quis romipetas.

¶ Item fortilegiis et diuinationibus intendentes cum effectu. 26. q. 5. Si quis ariolos. et. c. sequenti. et. c. non oportem: et duobus capitulis sequentibus: tamen secundum aliquos isti canones non sunt late sententie: sed ferende: quod videtur probari posse per hoc quod dicitur. e. q. Sortes. et ca. Si quis clericus. et maxime. c. Auguriis. in quo dicitur: talem precipimus a conuetum ecclesie separandum.

¶ Item ratum habens quod aliquis nomine suo in clericum vel religiosam personam religionis approbate manus iniecerit violentas: quamuis factum fuerit ipso nesciente nec volente: tunc: quia in malefactis ratihabitio retrotrahitur: et mandato comparatur: extra de resti. spolis cum ad sedem et de symonia. sicut tuis. in tex. et in glo.

¶ Item qui habens in curia romana materiam questionis si dat aliquid magnum siue paruum vel promissionem: aut spem de dando faciat: dum pendet in curia suum negocium terminandum. extra de vita et ho. cle. viri ecclesiastici.

¶ Item abbreuiatores et alii de familia notariorum totius cancelarie pro litteris legendis nomine suo vel alieno aliquid exigenmtes vel pactum de recipiendo facientes. vel super hoc tractatum cum aliquo admittentes: vel petitionem: vel notam ad aliquid extorquendum malitiose detinentes. eo. tit. Cum inter alia.

¶ Item illi qui de curia pape et familia cum aliquo de curia eiusdem vel quocumque extraneo cuiuscumque conditionis existat pro sui vel alieni expeditione negocii aliquam fecerit pactionem de dando vel faciendo aliquid sibi vel alii consideratione sui seu cuiuscumque persone. e. c. vbi prius.

¶ Item ille qui iam dicta curia aliquid a quocumque exegerit: autem qui dederit aliquid exactori iuxta predictum modum: excommunicationis laqueo sit astrictus.

¶ Item prelati tam regulares quam alii clerici regni Francie: alii alios in contemptum publicibeneficii: quod toti clericorum collegio ita inuiolabiliter est in dultum: vt ei penitus aliquorum pactis vel consensibus nequeat derogari: suo relicto iudice ad publica iudicia trahem praesumentes. eo. tit. quam sit graue.

¶ Item extorquentes per vimvel per metum reuocationes absolutiones excommunis suspensionis interdicti: que tamen reuocationes vel absolutiones irrite sunt ipso iure. extra de his que vi metus ve causa fiunt. absolutionis.

¶ Item grauantes per se vel per alios electores vel amicos eorum eo quod noluerint eligere illos pro quibus erant rogati vel inducti. extra de cle. sciant.

¶ Item persone concedentes represalias contra personas ecclesiasticas vel bona earum: nisi infra mensem concessionis reuocauerint: vniuersitates vero sententiam interdicti: quacumque contraria consuetudine non obstante. extra de iniuriis. Et si pignorationes.

¶ Item quicumque pro eo quod in reges principes barones nobiles baliuos vel quoscumque eorum ministros aut quoscumque alios excommunicationis suspensionis seu interdicti sentem. tia fuerit promulgata licentiam alicui dederint occidendi capiendi: seu alias in personis aut bonis suis: vel suorum grauandi eos qui tales sententias protulerint siue quorum sunt occasione prolate: vel easdem sententias obseruantes vel clericis excommunicatis communicare volentes: nisi ipsam re integra reuocauerint licentiam: vel si ad bonorum captionem occasione ipsius sententie processum sit: nisi bona ipsa fuerint infra octo dierum spaciu restituta: aut satisfactio pro ipsius impensa. extra de sen. excom. quicumque pro eo.

¶ Item omnes qui ausi fuerint predicta licentia data vti vel aliquo praemissorum ad que committenda licentiam dari prohibemus: vel committere per se ipsos. e. c. §. eadem quoque.

¶ Item singuli qui regalem custodiam seu guardiam aduocationis vel titulum in ecclesiis monasteriis vel quibuslibet aliis piis locis de nouo vsurpare conantes bona ecclesiarum monasteriorum aut locorum ipsorum vacantium occupare praesumunt quantecumque dignitatis honore praefulgeant. extra de ele. generali.

¶ Item clerici ecclesiarum monachimonasteriorum et persone cetere locorum eorundem qui hoc fieri procurant. e. c. vbi prius.

¶ Item religiosi religionum mendicantium abolitarum deinceps aliquem ad suum ordinem recipientes: vel locum seu domum de nouo acquerentes: vel loca acquisita absque licentia pape alienantes. extra de religiosis domibus. Religionum diuersitatem.

¶ Item collegium vniuersitatis. vel singularis persona cuiuscunque sit dignitatis aut status alienigenas et alios non oriundos de terris eorum publice pecuniam fenebrem exercentes: aut exercere volentes. Adhuc domos in terris suis conducere vel conductas habere vel alias inhabitare permittentes: nisi huiusmodi omnes vsurarios manifestos infra tres menses de terris suis expellant numquam tales decetero admissuri.

¶ Item illis ad fenus exercendum domos locantes: vel sub quocumque alio titu lo concedentes: ita quod si delinquentes fuerunt in vtroque casu predicto persone ecclesiastice maiores: vt episcoi et superiores eorum suspensionis: miniores vero si sint persone singulares excommunicationis. Si autem collegium seu alia vniuersitas interdicti sententiam ipso facto se nouerint incursuros. Si laici fuerint per suos ordinarios ab huiusmodi excessu praieuilegio omni cessante per censuram ecclesiasticam compescantur: et hi duocasus habentur. extra de vsuris. vsurarum voraginem.

¶ Item qui hactenus per vim vel per metum personas ecclesiasticas coegerunt ad supponendum vel submittendum ecclesias seu bona ecclesiastica mobilia vel immobilia laicis nisi post moni tionem submissione remissa: quam per vim metum exegerant: parsonas ecclesiasticas et bomna ecclesiastica eis submissa insua libertate totaliter dimittant.

¶ Item illi qui decetero personas ecclesiasticas ad talia facienda compulerint.

¶ Item illi qui ex contractibus huiusmodi iam dudum initis: vel posterius ineundis illicite vltra illud quod de natura contra ctus eis permittitur vsurpauerit: si moniti ab huiusmodi vsurpatione non destiterint: restituendo etiam ea que taliter vsurprauerunt: et hi tres casus vltimo positi habentur. extra de rebus eccle. non alie. hec consultissimo.

¶ Item recipientes in romana curia litteras ab alio quam a papa vel vice cancellario. extra de crimine falsi. Dura. in Glo. Adhuc sunt alii casus in quos incidentes incurrunt maiorem excommunicationem a iure quos ad vitandum prolixitatem omitto.