Articulus 1

Questio. I. PRimo ostendo quod virtutes acquisite sint connexe. Tullius I libo de tuscum. quaestio nibus. Si vnam virtutem confessus fueris te non habere: nullam te habiturum necesse est: ergo vna non potest haberi sine alia.

¶ Item philosophus 6 ethi. c. 16. Impossibile est prudentem esse non entem bonum: sed homo non est bonus sine omni morali virtute: ergo prudentia non potest esse sine aliis virtutibus acquisitis: sed in eodem lib. sequenti capitulo dicit: quod alie virtutes non possunt esse sine prudentia: ergo virtutes acquisite sunt connexe.

¶ Item Augu. 6 de trinitate. c. 4. Uirtutes quae sunt in animo humano nullo modo seperantur abinuicem.

¶ Item Ber. 1. libo de considera. c. 6 dicit. Suauissmum quendam esse contentum complexumque virtutum atque alteram pendere ex altera: quod non esset verum nisi essent connexe.

¶ Item Greg. I. li. mora. versus finem super illud Iob. I. Ne forte peccauerint filii mei etc. Neque enim vna vere virtus est: si mixta aliis virtutibus non est.

¶ Item inordinatio intellectus causat inordinationem in affectu: et econuerso: iuxta illud sapi. 2. Et excecauit illos malitia eorum: ergo non potest esse bona dispositio in intellectu sine bona dispositione affectus: nec econuerso: sed per prudentiam bene disponitur intellectus per morales affectus. ergo prudentia non potest esse sine aliis virtutibus: nec econuerso.

Contra Augu. ad hierony. de sentia Iaco. ante medium. Non est insta diuina sententia qua dicitur qui vnam virtutem habuerit habet omnes: eique nulla est cui vna defuerit: sed omnis sententia vera diuina est: ergo non est verum quod qui habet vnam virtutem hebeat omnes.

¶ Item in eodem post medium: dicit hominem posse habere vnam virtutem et non aliam.

¶ Item sicut prudentia est directiua virtutum moralium: sic secundum philosophum 6 ethi. c. 8. Sapientia est regitiua omnium aliarum fcientiarum: vnde dicit ibi quod est certitsima scientiarum: et caput habens id est rationem capitis in regendo alias. Sed non quicumque habet sapientiam: habet omnes alias scientias speculatiuas. non enim opetet quod sciens metaphysicam sciat geomentricam: ergo non orquod qui habet prudentiam habeat omnes alias virtutes.

¶ Item ex perientia docet aliquos esse multum castos: qui tamen sunt auarialiquos esse mites: qui tamen non sunt casti: et sic de aliis: ergo virtutes acquisite conmnexe non sunt.

Ad istam questionem dixerunt stoicisecundum quod potest accipi a beato Augu. de sententia Iacobi inter principium et medium: quod omnes virtutes acquisite connexe sunt: quia estimabant virtutem non posse esse nisi in indiuisibili: et quia per absentiam alicuius virtutis est in homine aliquod vitium: et quodlibet vitium impedit virtutem ne attingat summum quod attingit virtus in attingendo punctale medium: ideo dixerunt virtutem non posse esse cum alterius carentia. Eos enim oportebat concedere: aut virtutem esse in summo me perfectionis: aut non esse virtutem.

¶ Sed contraboc arguitur. Dicit enim philosophus. secundo ethicorum capi. vlti. Quod qui parum aliquando transgreditur non vituperatur: neque ad magis: neque ad minus: sed qui plus: ergo medium circa quod consistit virtus: non consistit in indinisibili: sed in aliqua latitudine sicut proportionalis humorum medietas que ad sanitatem requiritur non consistit in indiuisibili: sed in aliqua iatitudine. Qua propter potest dici vna sanitas maior alia inquantum magis accedit ad medium punctale. Sic ergo patet quod vna virtus potest esse perfectior quam alia eiusdem speciei: et eadem in numero crescere potest in perfectione. Et ideo aliter dicunt alii ad quaestionem quod virtutes acquisite connexe sunt in prudentia. Nulla enim virtus moralis sine prudentia haberi potest sicut probat philosophus 6 ethi. ca. 17. Et hoc rationabile videtur: quia vt dicitur. 2. ethi. c. 6. Uirtus est hietus electiuus in medietate existens quo ad nos determinata ratione: vt vtique sapiens determmabit. Sapiens ides prudens: vt enim dicitur. 6 ethi. c. 6 et. 17. Prudentia est recta ratio agibilium: prudentia etiam non potest esse sine quacumque morali virtute: vt dicit philosophus 6 ethi. ca. 17. et hoc rationabile esttquia secundum philosophum 6 ethi. ca. 6. Malitia est corruptiua principii. Ex corrupto autem principio non potest homo rationabiliter ope rari: cum ergo rationabiliter operando homo acquirat prudentiam homo non potest esse prudens cum carentia alicuius moralis vututis: quia carentia eius in subiecto debenti habere eam malitia est. Et si hec opinio intelligatur de virtute politica quantum ad perfectum esse politice virtutis: credo quod hec vera est opinio: et valet non pro opinione adducta De virtute autem politica imperfecta non esset vera opinio: quia tamen secundum philosophum. 2. ethi. ca 1. Uirtutes politice acquiruntur per actus: vt homo possit se exercere in actibus ordinatis ad aliquam virtutem: vt. pote ad temperantiam non exercendo se in actibus ordinatis ad aliam: vtpote ad fortitudinem vel iustitiam: potest habere temperantiam imperfectam: fine fortitudine vel iustitia: quia tamen virtutes inter se concordes sunt: et ex consequenti dispostuones ad virtutes: homo habens vnam virtutem: quamuis imperfectam aptior est ad acquerendam quamlibet aliam.

¶ Ex istis faciliter patet viaad soluendum argumenta. Omnes enim auctoritates que testificari videntur connexionem inter virtutes politicas: aut loquuntur secundum opinionem stoicorum: sicut auctoritas Tul. ad hoc allegata: aut loquuntur de eis secundum esse perfectum politice virtutis: sicut auctoritates philosophi et Grego. ad hoc allegate: aut secundum tarum conditiones generales que sunt virtutibus appropriate: cuiusmodi sunt discretio: rectitudo: firmitas: et moderatio: quarum prima appropriatur prudentie. Secunda iusttie. Tertia fortitudini. Quarta temperantie. Hec enim concurrunt ad quemlibet actum virtuosum respectu cuiusque fuerit materie. non enim est actus virtuosus nisi sit cumdiscretione: et cum rectitudine: et cum firmitate animi in bono: et cum moderamine: et sic intelligi debent auctoritates scilicet Augu. et Ber. ad hanc partem allegate.

¶ Ad sextum dicendum quod quamuis inordinatio intellectus causet inordinationem in affectu: et ecomuerso. ex hoc tamen non sequitur quod nulla possit esse ordinatio invno si fuerit alqua deordinatio in alio: sed dene sequitur quod non potest esse intellectus perfecte ordinatus: quin affectus sit perfecte ordinatus: et econuerso. nec hoc est contra dicta. Concessum enim est necessarium esse connexionem inter virtutes politicas: quantum ad earum esse perfectum: et quod per quancunque virtutem: etiam imperfectam aptior est bam ad acquerendum quamlibet aliam: et ego bene concedo quod etiam per imperfecta ordinationem intellectus aptior est homo ad acquerendum affectus ordinationem: et econuerso.

¶ Primum secundum et quartum ad partem aliam procedunts de virtutibus quantum ad errum esse imperfcctum.

¶ Ad tertium dicendum quod non est in mile de virtutibus intellectualibus et politicia: quia maria virtutum politicarum magis connexa est quam dituum speculatiuorum Passiones enim omneo ab vna scilicet more oriuntura et ad quasdam passiones scilicet delectationem et tristitia terminantur operationes etiam que sunt materia politicarum virtutum magna conne¬ xionem habent ad passtones: et ideo non opetet tantam esse connexio. nem inter habitus speculatiuos: sicut inter virtutes politicas. Aliquibus tamen videtur quod qui perfectam sapientiam haberet omnes alias scientias speculatiuas haberet. Omnis enim scientia aliquam perfectionem recipit ex alia inquantum omnes dependent ab intellectu primorum principiorum: quia tamen principia a conclusionibus non dependent sicut recta ratio agendi ea que sunt ad finem dependet a bona habitudine affectum ad ipsius finenIo virtus intellectus non dependet ab aliis virtutibus intellectualibus: sicut prudentia a moralibus virtntibus.

Quaestio II. SEcundo quaeritur vtrum virtutes gratuite sint conexe: sed quia virtutes non ¶sunt gratuite nisi per charitatem: ideo in determinatione illius quaestionis: vtrum charitas possit esse in anima carente aliqua alia virtute: quae superius posita est. di. 27. ista quod est sufficienter soluta: et ideo hic supersedendum est ad vitandam repetitionem inutilem.

Quaestio III TErtio queritur vtrum dona sint connexa: et videtur quod non apostolus It Cor. 12. Alii datur per spiritum sermo sapientie: alii sermo scientie: ergo sapientia et scientia non sunt conexe.

¶ Item Greg. I libro mora. sut illud Iob I. Faciebant conuiuia. Ualde inutilis est pietas si scientie discretione caret: quioa dum nulla hunc scientia illuminat: quando vel quomodo misereatur ignorat: ergo potest donum esse pietatis sine dono scientie.

¶ Item fides nunquam est sine aliquo dono: quia saltem saine dono timoris non est: sed dicit Aug. 14 de trinitate. c id est quod scientia non pollent fideles plurimi: ergo potest esse aliquod donum sine dono scientie. Cntntra dun miuus 7enilune dene uens sine e. charitate: quam morales virtutes: imo magis quia perfectiora sunt: sed simul cum charitate infunduntur omnes virtutes morales: ergo a simili et omnia dona.

Ad istam questionem dicendum quod donm quantum ad eorum esse perfectum connexa sunt: et quantum ad hitus: et quantum ad vsus non quod vsus omnium semper oporteat simul esse: sed quod qui libere et prompte potest exire in vsum vnius exire potest in vsum alterius cuiuscumque: sicut enim virtutes morales perficiunt appeti tum in comparatione ad regimen rationis: ita dona spiritus sancti perficiunt voluntatem et intellectum in comparatione ad motionem spiritus sancti: sed spiritus sanctus in nobis habitat per charitatem: sed illud apostoli. Ro. 5. Charitas dei diffusa est in cordibus nostris per spiritum sanctum qui datus est nobis: et ideo sicut virtutes morales oportet esse connexas in prudentia quantum ad earum esse perfectum: ita dona oportet esse connexa in charitate quantum ad earum esse perfectum: que opinio per hoc fortificari videtur: quia ex quo perfectio vniuscuiusque in indiuisibili consistit: et donum quodlibet ab alio aliquam recipit perfectionem impossibile est esse aliquod donum perfectum nisi omnia dona alia habeantur: et per similem viam potest probari connexio donorum cum persectione virtutum.

¶ Loquendo autem de donis quantum ad eorum esse imperfectum non opetet quod qui habet vnum habeat omnia alia: salte quantum ad habilitatem vtendi cum experimentaliter videamus aliquos habentes donum timoris quo timent peccare principaliter ne a deo separentur: qui tamen vsum intellectus circa credibilia non habent: sed tantum simpliciter articulis assentiunt

¶ Aliis videtur quod de bonis possumus loqui tripliciter: aut quantum ad eorum radicem que est gratia: aut quantum ad eorum habitus: aut quantum ad vsus. Primo modo sunt de necessitate salutis: et connexa sunt: sed vt habeantur eorum habitus et vsus: opus est precibus. Unde glo. Matth 6 super orationem dominicam in precibus est: vt impetremus dona Secundo modo et tertio dona non sunt de necessita te salutis: nec connexionem habent adinuicem: vnde potest baberi bitus vniuo sine habitu alterius. Ad omnem enim motio nem necessariam ad salutem sufficit perstctio anime per virtutes cum adiutorio spiritus sancti: et si non fit anima perfecte mobilis a spiritu sancto sine donis: est tamen bene mobilis ad sufficientiam per virtutes: cum ergo charitas imperfecta possit stare cum carentia cuiuscumque hitus non necessarii ad salutem non opetet dona esse conmnexa in charitate: sicut virtutes gratuite cum charitate connexe sunt: nec adinuicem: nisi quantum ad eorum esse perfectum.

Ad primum dicendum quod ibi apostolus loquitur de sapia: et scientia non secundum quod sunt dona spiritus sancti: sed secundum quod sunt quaedam gratiae gratis date quibus tantum aliquis abundat in cognitione rerum diuinarum et humarum: vt sciat fideles in struere et aduersarios confutare.

¶ Ad secundum dicendum quod ibi Grego. loqutur de pietate secundum suum esse imperfectum: hoc est vt non habens est perfectam doni rationem: et sic ab vtraque opinione conceditur dona non perfecte esse connexa saltem quantum ad vsum.

¶ Ad tertium dicendum quod ibi Aug. loqutur de scientia non que est donum: sed de illa de qua loqutur apostolus I cor. 12. sicut expresse patet intuentilitteram Aug. ibidem.

¶ Uel potest dici quod cum fide non semper est donum timoris perfectum: et secundum vtraque opinionem concessum est posse haberi vnum donum imperfecte absque hoc quod habentur dona alia: saltem quantum ad habilitatem exeumdi in actum.

¶ Ad argumentum ad partem aliam dicendum quod quamuis in voluntate dei sit cum charitate posse infundere omnium bonorum hieitus: tamen non sic connectuntur dona et charitas: sic charitas et virtutes quantum ad earum imperfectum esse. Charitas enim est imperfecta non potest esse cum carentia virtutum moralium: quia sunt de necessitate salutis: sed potest esse sine donis cum dona non sint de necessitate salutis nisi quantum ad radicem eorum que est gratia.

Quaestio IIII QUarto queritur vtrum peccata sint conexa: et videtur quod sic. Iac. 2. Quicumque totam legem seruauerit offendat autem in vno factus est omnium reus: sed nullus est reus transgressionis omnium manda torum legis nisi per peccata mortalia: ergo qui habet vnum peccatum mortale habet omnia.

¶ Item peccatum formaliter est auersio a creatore: sed in auersione a creatore omnia peccata mortalia conueniunt ergo quicumque committit vnum mortale peccatum incurrit omnia alia peccata quantu ad illud formale quod peccata sunt.

¶ Item sicut omnes virtutes originem habent a deo mediante charitate: ita omnia peccata mortalia originem habent a creature voluntate mediante inordinato amore quod concludi potest ex verbis Augu. 14 de ci. ca. 17. vbi dieit quod fecerunt duas ciuitates. Amores duo terrenam scilicet amorsui vsque ad conceptum dei: celestem vero amor dei vsque ad conceptum sui: ergo videtur quod sicut virtutes connexe sunt in sua radiceque est charitas quod ita in sua radice que est malus amor comnexa sunt omnia peccata.

Contra connexio est accedendo a multitudine ad vnitatem: sed per peccata non accedimus a multitu dine ad vnitatem: sed recedimus ab vnitate ad multitudinem: vnde sicut ostensum est libro 2. di. 8 non est vnus finis omnium voluntatum malarum: ergo non est connexio inter peccata quamuis sit inter virtu tes eo quod per illas est recessus a multitudine et accessus ad vnitatem.

¶ Item opposita non sunt connexa: sed que dam peccata sunt opposita. Prodigalitas enim opponitur auaritie: ergo peccata non sunt connexa.

Respondeo quod peccata non sunt conexa. In peccatio nm non consideramus nisi tria id est conuersionem ad creaturam intrinsecam vel praesuppositam. Et deformitatem illi us conuersionis que est in illa conuersione sicut in immediato sub fecto: que deformitas est vel carentia debiti obiecti vel debite circunstantie: vel debiti sinis. Et auersione a deo comprehendendo sub auersione non tantummodo corruptionem vnionis cum deo: que erat per charitatem: quam caust primum peccatum mortale: sed etiam elongationem a deo per interpositionem distantie qua corrumpitur aliquis gradus propinquitatis ad deum que distantia est carentia debite emende pro actu peccati: et hec auersio est in anima sicut in subiecto per actum peccati mortalis cansata. Rtione conuersionis planum est quod peccata connexa non sunt: nec etiam ratione deformitatis. nec enim quicunque homicidium facit adulterat: nec est proprie¬ loquendo ratione auersionis: alterius enim rationis est auersio causata peractum homicidii: quam illa quae est cansata per actum adulterii: quod patet. Carentia enim emende debite pro actu adulterii alterius rationis est quam carentia emende debite pro actu homicidii: nec tantum elongatur homo a deo per actum vel commissionem homicidii quantum elongatur per commissionem homicidii et adulterii simul. Si autem velis dicere quod pro tanto sunt conexa: quia in generalitate auersionis conuenit: et quia vnus est contra quem sunt et quia omnia sunt contra charitatem a qua omnia mandata dependent: hec non est connexio nisi improprie dicta: et secundum quid.

Ad primum in oppositum dicendum quod sicut dicit Augu. de sententia Iacobi inter medium et finem. Quod qui totam legem seruauerit: si in vno offenderit sit omnium reus: quia contra charitatem facit. Unde tota lex dependet: reus itaque sit omnium faciendo contra praeceptum in quo pendent omnia.

¶ Ad 2m patet solutio ex iam dictis in corpore quaestionis

¶ Ad 3m dicendum quod charitatiuus amor est congregatiuus affectus hominis a multis ad vnum scilicet ad bonum eterne legis: sed inordinatus amor hominis affectum disgregat in diuersa: et ideo magis possunt connecti virtutes in amore charitatiuo quam peccata in amoreinordinato.

Quaestio Uinto queritur vtrum equales in vna virtute in omnibus aliis virtutibus sint equales: et videtur quod sic. Augu. 6 de trinitate. ca. 4. Quicunque sunt equales verbi gratia in fortitudine equales sunt in prudentia: iustitia: et temperantia.

¶ Item glo. super illud apostoli2I. Longitudo eius tanta est etc. dicit quod quantum quis credit tantum sperat: et quantum sperat tantum diligit: ergo qui sunt equales in fidesunt equales inspe: et in charitate: et a simili in omnibus aliis virtutibus.

¶ Item natura secundum equalitatem proportionis auget corpus: ergo multo fortius increata natura auget spirituale edificium secundum equalitatem proportionis: ergo quantum crescit fides: tantum charitas: et sic de aliis: si ergo omnes virtutes vbi sunt equaliter intense sunt. Quicunque equantur in vna oporet quod in omnibus aliis sint equales.

¶ Item virtus est rectitudo quaedam: sed rectitudo non potest esse magis et minus recta: ergo nulla virtus recipit magis et minus: et si sic: quicunque habent virtutes in illis sunt equales.

Contra aliqui sancti laudantur de excellentia patientie: vt Iob et Tobias. Alii de excellentia fidei: vt Abraham in quo videtur quod non omnes iusti equaliter perfecte habent quanlibet virtutem quam habnt: et quod vnus alium excedat in virtute vna a quo exceditur in alia.

¶ Item facilius est equari in priuationibus quam in hitibus: quia priuationes non recipiunt magis et minus sicut hitus: sed peccata sunt priuationes: facilius ergo est equari in peccatis quam in virtutibus: sed non quicunque est equalis alii in vno peccato est equalis ei in aliis omnibus: vt colligi potest ex verbis Augu. de sententia Iaco. non multum vltra medium: ergo multo minus opoet illos qui sunt equales in vna virtute esse equales in omnibus.

Respondeo quod virtutum quaedam sunt acquisite: et quedam infuse. Acquisite considerari possunt vel quantum ad suum esse imperfectum vel perfectum. Primo modo non opetet quod qui in vna virtute sunt equales: quod in ominibus aliis sint equales: quia tales virtutes non opoet in vno et eodem esse equales equalitate proportionis que consistit in hoc quod tantum habeat vna de hoc quod sibi debetur quantum alia de hoc quod sibi debetur: quia enim acquiruntur ex actibus: tantum potest homo se exercere in actibus ordinatis ad vnam: vtpote ad temperantiam: et ita parum in oactibus ordinatis ad aliam: vtpote ad fortitudinem quod plus habet de hoc quod debetur temperantie: quam de hoc quod debetur fortitudini: et ideo illam virtutem in qua duo aliqui sunt equales alie virtutes magis possunt excedere: vel ab illa excedi in vno quam in alio. Ad quod sequitur quod quamuis sint equales in vna possunt esse in aliis inequales. Loquendo autem de eis quantum ad suum esse perfectum cum perfectio earum in indiuisibili consistat: oportet omnes in eodem esse equales equalitate proportionis: quamuis non sint equalis quantitatis sicut digiti manus quamuis non sint equalis quantitatis: tamen sunt equales equalitate proportionis inquantum quilibet tantum hade deo quod sibi debetur quantum alius maior eo de hoc quod sibi debetur: et ideo illam in qua aliqui duo sunt equales alie non plus possunt excedere vel ab ea excedi in vno quam in alio. Ad quod sequitur quod qui sunt equales in vna opetet quod in aliis sint equales.

¶ Infuse autem virtutes considerari possunt aut inquantum sunt formate: aut inquantum sunt informes. Primo modo possunt considerari autem quantum ad esse perfectum: aut quantum ad esse imperfectum. Et tam perfecte quam imperfecte possunt considerari quantum ad hitum: et quantum ad formationem hituum: et quantum ad facultatem vtendi. Quocumque autem istorum modorum excepta facultate vtendi equales sunt in eadem equalitate proportionis: quia in tali equalitate deus eas infundit: et auget. In tali est equalitate per charitatem formantur: et ideo illam in qua aliqui duo sunt equales non plus excedunt alie: vel ab illa exceduntur in vno quam in alio. Ad quod sequitur quod qui sunt equales in vna in omnibus sunt equales. Sed quia facultas vtendi de pendet ex hitu: et libero arbitrii simul: ideo tantum potest se homo exercere iractu vnius: et ita parum in actu alterius quod valde promptus est ad exeundum in actum vnius: et valde tardus et difficilis ad exeundum in actum alterius. et ideo virtutes infusas formatas non opoet esse equales in eadem equalitate proportionis quantum ad facultatem vtendi: et ex consequenti non opetet quod quicunque sunt equales in vnatr sint equales in omnibus aliis quantum ad facultatem vtendi.

¶ Siautem considerentur virtutes infuse inquantum informes sunt: vt fides: et spes informis. Ad hoc dico quod quantum ad hitum sunt equales in eodem equalitate proportionis: quia deus non infundit eas nisi formatas: quamuis homo per peccatum mortale postea faciat eas esse informes: et ideo si aliqui duo: quorum quilibet habet fidem: et specie: st equales in fide oportet quod sint equales in spe: et econuerso. Loquendo autem de illis quantum ad facultatem vtendi non oet: vt potest videri per ea quae dicta sunt de virtutibus formatis: quantum ad sacultatem vtendi.

Ad primum dicendum quod auctoritas Aug. procedit de virtutibus politicis quantum ad earum conditiones generales que non sunt eis propositie: sed appropriate cum ad actum cuiuslibet politice virtutis: omnes ille conditio nes concurrant: et ideo illa auctoritas non multum facit ad propositum.

¶ Ad secundum dicendum quod illa auctoritas intelligitur de virtutibus infusis quantum ad hitus: vnde sic debet gliari inquantum quis credit tantum sperat id est quantum est hituatus per ipsam fidem ad credendum tantum hituatus est per ipsam spem ad sperandum: quia hitus equales sunt equalitate proportionis.

¶ Ad 3m patet quod procedit de virtutibus infusis quantum ad hitus.

¶ Ad quartum dicendum quod quamuis virtus sit rectitudo: illa tamen rectitudo non consistit in indiuisibili: sed in quadam latitudine secundum philosophum. 2. ethi. c. vlti. et ideo talis rectitudo potest recipere magis et minus.

Ad primum argumentum ad partem alia procedit de virtutibus quantum ad facultatem vtenti.

¶ Ad secundum dicendum quod peccata non sunt tales priuationes que non recipiant magis et minus: sic enim dicit. Augu. de suenima Iac. vltra medium vbi virtus nulla est: nihil rectum est: nec tamen ideo non est prauo prauius distortoque distortius.

¶ Preterea peccata sunt ex opere nostro: virtutes ex opere dei: et ideo non orquod si deus qui ordinate operatur infundat virtutes in equalitate proportionis quod propter hoc nostra inordinata operatio istam equalitate seruet in peccatis. II.

Questio VI SExto querendum esset vtrum omnia opera nostra teneamur facere ex charitate: sed quia solutio huius quaestionis plene habetur per illam: vtrum teneamur conformare voluntatem nostram voluntati diuine in forma volendi: que li. i1s facta est. Di. vlti. ideo eam hic non repeto. praedicte enim quaestiones due in sententia: et virtute non videntur differre.

Questio VIII. SEptimo queritur de comparatione virtutum in ter se quantum ad nobilitatem. Sed quia superius. 27. di. in illa quaestione: vtrum charitas sit maxima omnium virtutum declaratum est virtutes theologicas esse nobiliores virtutibus moralibus: et infellectualibus: et charitatem esse nobiliorem omnibus: et per ea est que dicta sunt. di. 33. videri potest. Quatuor virtutes cardinales esse simpliciter nobiliores: aliis virtutibus moralibus eis adiunctis excepta latria qua iustitia cardinalis non est simpliciter nobilior quamuis alique alie eas excedant in aliqua nobilitate secundum quid: et prudentiam esse nobiliorem inter quatuor aliquo modo: et aliquo modo non et iustitiam nobiliorem fortitudine: et fortitudinem temperantia. Ex comparatione est vite actiue ad contemplatiuam que posita est di. 35 extrahi potest comparatio virtutum intellectualium ad morales: ideo non restat quaerendum nisi de comparatione virtutum intellectualium inter se. Et ideo quero: vtrum sapientia sit nobilior qualibet alia intellectuali virtute: et videtur quod non: quia sapientia dependet ex principiis primis quo rum hitus est intellectus: ergo intellectus est nobilior sapientia.

¶ Item quanto scientia est certior tanto est nobilior: sed alique scientie speculatiue sunt certiores quam sapientia: sicut sunt scientie de monstratiue: ergo scientia demonstratiua nobilior est quam sapientia.

¶ Item illa virtus nobilior est que magis cooperatur ad perducendum hominem in vltimum finem: quia ad illum ordinantur omnes scientie: vnde dicit Auic. 1. metaphy. c. 3. quod omnes scientie in vna vtilitate conueniunt que est acquisitio perfectionis humaneanime in effectu preparantis eam ad futuram felicitatem: sed prudentia magis cooperatur ad perducendum hominem ad vltimum finem quam sapientia. Multo en. plus ad hoc valet discretio prudentie quam scientia metaphyce que est sapientia: ergo nobilior est prudentia quamsapientia.

¶ Item philosophus in principio lib. de aninima. Prefert scientiam de anima quantum ad certitudinem: et subiectis nobilitatem omnibus aliis scientiis.

Contra philosophus 6 ethi. ca. 8. dicit de sapientia quod est scientia honorabilissimorum: et quemadmodum caput habens id est rationem capitis in regendo alias in quo satis patet quod est aliis virtutibus intellectualibus nobilior.

¶ Item illa vtus intellectualis per quam sciunt omnia saltem in vniversali: et maxime difficilia: et que est aliis certior et magis dicens causam circa omnem scientiam: et que est gratia fuiipsius: et que est principalior: est om nibus virtutibus intellectualibus nobilior: sed secundum philosophum I. metaphy. Sapientia est huiusmodi: ergo est omnibus virtutibus intellectualibus nobilior.

Respondeo secundum Augu. xi. de ci. ca. 17. Quedam preponuntur aliis ordine nature: vt sentientia non sentientibus: quedam quantum ad vsum pro nostra vtilitate: et sic quedam non sentientia quibundam sentientibus praeponuntur. Quis enim non domi sue panem habere quam mures: num mos: quam pulices malit. q. d. nullus. Que aut primo modo preponeda sunt simpliciter nobiliora sunt: que autem modo secundo sunt nobiliora secundum quid. Primo modo sapientia nobilior est aliis virtutibus intellectualibus: quia hoc modo nobilitas virtutis secundum suam speciem maxime pendet ex formali obiector per quod habitus reponuntur in specie. Obiectum autem sapientie nobilius est obiecto cuiuslibet intellectualis virtutis. obiectum enim eius est altisuma causa: que deus est a quo est omue ens aliod ab eo et quia iudicium de effectibus est per causam: ideo ad sapientiam pertinet iudicare de omnibus principiis aliarum virtutum intellectualium: et ideo merito ordine nature eis in dignitate praeponitur. Secundo autem modo preponitur sibi prudentia inquantum plus valet nobis vsus prudentie ad meritum felicitatis eterne quam vsus sapientie non dico sapientie que est donum: sed que est intellectualis virtus: si tamen ad vsum prudentie vrgeamur: vel feruida charitate vel superioris auctoritate. hiis enim conditionibus appositis nobis vtilius est ad meritum vite. eterne vacare actui prudentie quam virtuti sapientie.

Ad primum in oppositum dicendum quod sapinia non soium vtitur principiis in demonstrabilibus: quorum est intellectus concludendo exra eis sicut alie scientie: sed etiam iudicando de eis: et disputando contra negantes ea: vnde philosophus 6 ethi. c. 8. Oportet sapientem non solum que ex principiis scire: sed est circa principia verum dicere culus ratio est: quia principia dependent ex ratione terminorum suorum quorum virtutem cognoscere pertinet ad sapientiam: vt enim dicit philosophus 4. meta. Ron quem signat nomen est diffinitio. Diffinitio autem rei quiditatem iudicat: iudicium autem de quiditatibus rerum debet esse per primam causam: et ideo pertinet ad sapientiam. Ex dictis patet quod conuenienter philosophus in metaphysica: in qua traditur sapientialis doctrina: disputat contra negantes principia: vt patet libro 4. et distinguit significationes multorum terminorum scilicet lib. 5. quia tamen sapientia acquisita acquiritur per aliqua principia per se nobis nota: quorum intellectus est hietus: et non potest esse maior certitudo nec nobilitas in conclusionem: quam in principio. Ido videtur aliqui bus quod quamuis sapientia sit nobilior intellectu qui est hitus principiorum scientie: non tamen est nobilior intellectu qui est hitus principiorum sapientie eo modo quo illi duo intellectus sunt hitus diuersi: quod ideo dico: quia hitus principiorum non videtur esse aliud realiter quam naturale lumen intellectus: quo determinatur ad prompte: et faciliter cognoscendum principia: quod tamen sub ratione qua per ipsum intellectus cognoscit principia sapie: nobilius est quam sub illa ratione qua peripsum cognoscit propostia principia scientiarum: quarum nulla est sapientia proprie dicta.

¶ Uel potest dici quod in processu a cognitione effecctus ad cognitionem causae maxime causae prime hitus conclusionum nobilior est simpliciter quam hietus principiorum: et quantum est ex parte sua certior: et est quo ad nos cognitione iudicatiua: quia inuenta causa per effectum: postea iudicamus effectum per causam: et haec est natura per fectioris entis: quod ipso inuento per debile ens causat aliquam claritatem in intellectu non in virtute debilioris entis per quod inuentum est: sed in propria virtute: non sic autem dicendum de scientia acquisita per demonstrationem: propter quid respectu hitus principiorum: per quae est acquisita: principia autem per quae acquiritur sapientia effectus sunt cause prime que est obiecum sapientie

¶ Ad 2m cum dicitur quod quanto scientia est certior tanto est nobilior etc. Dico quod verum est loquendo de certitudine simpliciter. Illa enim certitudo prouenit ex maiori rei scite entitate et veritate: et tali certitudine sapientia est certior aliis scientiis secundum philosophum d et metaphy. sed loquendo de certitudine quo ad nos non oet quod propositio vera sit: quia talis certitudo prouenit ex hoc quod res scite non sunt improportionaliter super nostrum in tellectu per excellentiam entitatis: nec infra per entitatis debilitatem: propter que duo aliqua sunt nobis de difficili et debiliter intelligibilia secundum Auic. 6 naturalium li. 5 c. 5. et sic dicit philosophus. xi. de animalibus: Illud minimum quod potest haberi de cognitione rerum altissimarum delectabilius est quam certissimum: quod habetur de rebus istis.

¶ Ad 3m patet solutio ex dictis in corpore quaestionis

¶ Ad 4m dicendum quod philosophus non praefert scientiam libri de anima quantum ad certitudinem et nobilitatem subiecti: nisi aliis partibus scientie naturalis: vt colligi potest per litteram sequentem.